ÖRETMEN ADAYLARININ WEB TABANLI ÖRENME MATERYALNN KULLANILABLRL VE ETKLL HAKKINDAK GÖRÜLER Serkan ENDA * emseddin GÜNDÜZ **. ÖZET Bu çalımada öretmen adaylarının sınıf içi örenmelerini desteklemek ve pekitirmek amacıyla web tabanlı bir örenme materyali tasarlanmı, uygulanmı ve örencilerden materyalin kullanılabilirlii ve etkililii hakkındaki görüleri toplanmıtır. Aratırma kapsamına Burdur Eitim Fakültesine devam edip Geliim ve Örenme dersini alan örenciler alınmıtır. Aratırmada örenci görülerini almak üzere 21 maddeden oluan bir anket gelitirilmi, örencilerin cinsiyetleri, öretim türleri ve bölümlerine balı olarak görüleri arasında anlamlı farklılıkların olup olmadıına bulmak amacıyla analizler yapılmıtır. Materyalin kullanılabilirlii ile ilgili örenci görülerinde bazı bölümler arasında anlamlı farklılıklar bulunmu; etkililiine ilikin örenci görülerinde cinsiyet ve bölümler arasında anlamlı farklılıklar bulunamamıtır. Anahtar Kelimler: Web Tabanlı Uzaktan Örenme, Çevrimiçi Örenme Çevreleri, Web Tabanlı Öretim, Web Tabanlı Öretim. PRE-SERVICE TEACHERS OPINIONS ABOUT THE USABILITY AND EFFECTIVENESS OF A SUPPORTIVE WEB-BASED LEARNING MATERIAL ABSTRACT In this study, a web based support material for a required teaching credential course entitled Geliim ve Örenme was designed and developed in order to support students classroom instructions in Burdur Faculty of Education. Opinions of students were obtained to examine the effectiveness and usability of the material. For this study, a likert-type questionnaire with 25 items was developed to obtain students perceptions. First, a descriptive analysis was conducted to calculate means and percentages for each item of the questionnaire. In order to test differences among students perceptions regarding to their department, gender, and type of program, a t-test and independent samples ANOVA were used. For these analyses, confidence interval was set as.05. Most students indicated that they found the material effective and usable. Results revealed that there were significant differences in students opinions regarding to the usability of the material between Preschool Education and Physical Education, Turkish Language Education, Classroom Teacher departments, although there were not any significant differences in students opinions regarding to their gender and type of program. In respect to the effectiveness of the material, there were no significant differences in students opinions based on their gender, type of program, and departments. Keywords: Web Based Distance Learning, Online Learning Environments, Web Based Instruction, Web Based Training. * Anadolu Üniv. Eitim Bil.Enst Bilg.ve Ör.Tekn.Et.ABD. ESKEHR, ssendag@anadolu.edu.tr ** Selçuk Üniv. Eitim Fakültesi, Bilg.ve Ör.Tekn.Et.Böl. KONYA, sgunduz@selcuk.edu.tr 137
Öretmen Adaylarının Web Tabanlı Örenme Giri Son yıllarda nternet ve web teknolojilerindeki gelimeler, eitimcileri, nternet in esnek yapısından yararlanma arayılarına götürmektedir. Web tabanlı eitim ile ilgili dünya da ve ülkemizde birçok çalıma yapılmaktadır. Mevcut durum, bazı olumsuzluklarıyla birlikte nternet ortamının ne kadar çekici olduunu açıkça ortaya koymaktadır. Aratırmacılar olumsuzlukları en aza indirgeyerek, nternet in bu kendine özgü doasından faydalanmanın yollarını aramaktadırlar. Eitimde nternet ten yararlanma çabaları uzaktan eitim kavramı içerisinde deerlendirilmektedir. Uzaktan eitim, uzaktan örenme, açık örenme, tele örenme gibi kavramlar öretici ve örencinin bir ekilde aynı mekanda bulunmadan gerçekletirdikleri öretme-örenme sürecidir (Demirel vedi., 2002:192). Uzaktan eitim, aynı zamanda, aynı mekanda bulunmaksızın gerçekletirilen, klasik sınıfın yerini alacak olan bir eitim yaklaımı olarak da tanımlanabilir (Volery ve Lord 2000:23). Uzaktan Eitim, uzakta bulunan bir örenci ile dorudan balantı kurularak gerçekletirilen eitimdir. Uzaktan Eitim programı eitim alanında en ön planda yerini alan bir yöntem olabilecei gibi dier yöntemleri takviye eden bir program olarak da yorumlanabilir. Uzaktan eitim, eitimde fırsat eitlii çalımaları kapsamında tarihi çok eskilere dayanan bir eitim eklidir. Bu tarihi süreç içerisinde, uzaktan eitimde mektup, basılı materyaller, radyo ve televizyon gibi pek çok kitle iletiim aracı kullanıla gelmitir. Günümüzde ise nternet ve mobil teknolojiler uzaktan eitimde eitimciler tarafından kullanılmaya çalıılmaktadır. Bu çalımada nternet teknolojilerinden biri olan www nin kendine özgü esnek yapısından yararlanılmaya çalıılmıtır. Eitimde nternet ten ve www den yararlanma çabaları Web Tabanlı Kurumsal Eitin (Web Based Training), Web Tabanlı Eitim (Web Based Education), Web Tabanlı Öretim (Web Based nstruction) ve E-örenme (E-learning) kavramları ile özdeletirilmektedir. Literatürde kavaramlar ile ilgili birbirine yakın birçok tanım bulunmaktadır. Web tabanlı eitim, herhangi bir amaç için, önceden planlanmı öretmeörenme etkinliklerinin düzenlenmesinde, web teknolojilerinden yararlanılarak bireylerin eitiminin gerçekletirilmesi olarak tanımlanabilir. Web Tabanlı Kurumsal Eitim (WTKE), terim olarak sıklıkla, endüstride, örenmede web teknolojilerinden faydalanılması olarak kullanılırken, üniversitelerde Web Tabanlı Eitim (WTE) ve Web Tabanlı Öretim (WTÖ) in kullanımı yaygındır. Sonuçta birey açısından baktıımızda, ister endüstriyel anlamda, isterse akademik anlamda bir eitim olsun, amaç bireyin örenmesini gerçekletirmektir. Bu anlamda ise E-Örenme (E-Learning) terimi kullanılmaktadır. Günümüzde E-Örenme, yani elektronik örenme, çok genel bir ifadeyle örenmede elektronik ortamın hemen her türlü özelliinden yaralanılarak gerçekletirilen örenmedir. Bununla birlikte E-Örenme, WTKE ve WTE terimlerinin yerine kullanılan bir terim olarak karımıza çıkmaktadır. Bu anlamda E-örenme, kısaca, Internet/ntranet veya bir bilgisayar aı bulunan platform üzerinde sunulan bir eitimdir (Horton,2000:2). WTE, daha çok yapısalcı örenme anlayıına balı olarak Internet in zaman ve mekân baımsızlıı gibi özelliklerini de kullanarak, bireyin kendi örenmesini gerçekletirmeyi amaçlar. Türkçede yapısalcı ya da oluturmacı yaklaım olarak adlandırılan constructivism, örenenin nasıl örendii ve yeni bilgiyi nasıl özümsediine ilikin bir bilgi kuramıdır. Bu kuramın temelleri Kant, Giambatista Vico, John Dewey, William James, Jean Piaget, L. S. Vygotsky ye dayanmaktadır. (Hove ve Berv, 2000; Von Glasersfeld,1995). Yapısalcı örenmenin temelinde yatan düünce örenenlerin sürece aktif bir biçimde katılarak kendi bilgilerini yapılandırmaları ve bu sırada kendi deneyimlerinden de yararlanmalarıdır (Steffe ve Gale, 1995). Seçilen WTE yaklaımı, bireyin kendi örenmesini gerçekletirmede rolünün ne olacaının belirlenmesindeki en büyük etkendir. Teknolojinin gelimesi ile birçok sürecin yanı sıra, öretme yöntemleri ve örenme stratejileri de her geçen gün farklılamaktadır. Bu çalımada web in yukarıda bahsedilen esnek yapısından ve kendine özgü bir takım özelliklerinden yararlanılarak örencilerin zamandan baımsız olarak kullanabilecekleri, oluturmacı örenme yaklaımı ilkelerini ie koan bir örenme materyali gelitirilmitir. Aaıda web tabanlı örenme ortamları ile ilgili yapılmı çalımaların özetlerine yer verilmitir. 138
Özçelik ve Yıldırım (2002), Ortadou Teknik Üniversitesi'nin deiik bölümlerinde okuyan ve "Bilgisayar Aları ve letiim " dersini alan 32 örencinin katıldıı aratırmalarında, nternet üzerinden verilen bir derste örencilerin bilisel örenmelerini desteklemek amacıyla gelitirilen bilisel araçlar hakkında kuramsal bir çerçeve oluturmayı ve Web destekli örenme ortamında bu araçların kullanımını etkileyen öeleri ortaya çıkarmayı amaçlamılardır. Aratırma sonunda bilisel araçların web destekli eitimde kullanımını etkileyen balıca öelerin araçların kullanım kolaylıı, yönlendirme eksiklii; ortamın doası, pahalılıı; dersin türü ve deerlendirme kıstasları olarak belirlenmitir. Michau, Gentil ve Barrault (2001) çalımalarında, Grenoble Ulusal Politeknik Enstitüsü tarafından Kontrol Mühendislii için gelitirilen web tabanlı örenme araçlarını ve uzaktan örenme deneyimlerini incelemilerdir. Gelitirilen dört farklı yaklaımdan ilk üçü sınıf içi yüz yüze eitimde örenmeleri destekleyici ve tamamlayıcı nitelikteki hipermetin, alıtırmalar, benzeimler, sanal laboratuarları da içeren kendi kendine örenmeyi amaçlayan etkileimli (interactive) yapılardan olumaktadır. Dördüncüsü ise sınıf içi yüz yüze eitim yerine geçen açık uzaktan eitim programıdır. Aratırma sonunda nternet in özellikle de web in yeni öretme ve örenme yolları saladıı, web in sadece bilginin miktarını ve eklini deitirmedii, aynı zamanda eitimcileri ve eitim çalımalarını da deitirdii, ileride akademik eitimin örencilerin motivasyonlarına ve örenme hızlarına balı daha esnek bir yapıya dönüebilecei, bu süreçte endüstri-eitim ibirliinin salanmasıyla endüstrinin ve bireylerin ihtiyaçlarının birbiriyle daha çok örtüecei, yeni teknolojilerin güçlü yapılarının sınıf içi yüz yüze öretme ve örenme sistemini derinden deitirecei sonuçlarına varılmıtır. Chang (2003) aratırmasında, kolej örencileri için bilgi paylaımı salayan çoklu bir web tabanlı örenme ortamı tasarlamı, uygulamı ve deerlendirmitir. Tasarlanan sistemin amacı, örencilerin örenmelerini kolaylatıran ve gelitiren web tabanlı örenmeye dayalı sanal bir örenme ortamında örencilere yardım etmektir. Sistem, bilgi paylaımı, kaynak paylaımı, bilgi alıverii, deneyim paylaımı, görü paylaımı salayarak örencilerin amaçlarına ulaabilmelerini salamaktadır. Aratırma sonunda birçok örencinin tasarlanan bu web tabanlı örenme ortamının daha çok ve hızlı örenmelerine yardım ettii konusunda hemfikir olduu ortaya çıkmıtır. Web Tabanlı Örenmeyi Destekleyici Materyalin Hazırlanması Bu çalımada, Geliim ve Örenme dersi Bilgiyi leme Kuramı Ünitesi için web tabanlı örenmeyi destekleyici bir materyal gelitirilmitir. Bu web tabanlı örenme materyali Lisans düzeyinde Geliim ve Örenme dersini alan örencilerin sınıf içi örenmelerini pekitirmek ve desteklemek amaçlanmıtır. Bu amaç dorultusunda gerekli içerik analizi ve materyalin taslak çalıması yapılmıtır. çerik analizi ve taslak çalıması uzman görüü dorultusunda onay aldıktan sonra esas tasarım gerçekletirilmitir. lgili materyale kullanıcı adı ve ifresini soran bir giri ekranına kullanıcı adı ve ifre bilgileri doru bir ekilde girildikten sonra giri yapılabilmektedir (ekil 1). 139
Öretmen Adaylarının Web Tabanlı Örenme ekil 1. Kullanıcı Giri Ekranı Kullanıcı adı ve ifre bilgileri doru olarak girildikten sonra materyal ana sayfası açılmaktadır. Ana sayfa materyalin amacının ve materyalin alt bölümlerinin açıklandıı Hakkında sayfası ile birlikte açılmaktadır. Ana sayfada, ünite içerisindeki konuların grafikler ve imajlarla desteklenmi anlatımlarının bulunduu Bilgiyi leme Kuramı Ünitesi, örencilerin bilgilerini pekitirmek maksadıyla Alıtırmalar, örenmelerini sınayabilmeleri için Testler, konuyla ilgili nternet te bulunan dier kaynaklara ulaabilmeleri için Balantılar, farklı arama motorlarını aynı ekran içinde bir liste kutusundan seçerek web üzerinde arama yapabilmeleri için Arama, soru ve sorunlar için iletiim kurabilecekleri e-posta adreslerinin bulunduu letiim bölümleri bulunmaktadır. Materyalde Bilgiyi leme Kuramı ünitesinde ele alınan konular grafikler ve imajlarla desteklenerek açıklanmaya çalıılmıtır. Aaıda, örnek konu sayfası görülmektedir (ekil 2). ekil 2. Örnek Konu Sayfası Alıtırmalar bölümünde örencilerin örenmelerini pekitirmek amacıyla görsel öeler kullanılmaya çalıılmıtır. Aaıda Örnek Alıtırma Sayfası görülmektedir (ekil 3). 140
ekil 3. Örnek Alıtırma Sayfası Aratırmanın Amacı Bu aratırmanın amacı; Web tabanlı olarak gelitirilen bir örenme materyalinin kullanılabilirlii ve etkililii hakkındaki örenci görülerini almaktır. Bu anlamda aratırma ile cevaplanmaya çalıılan problem u ekilde yazılabilir: Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ) Burdur Eitim Fakültesi birinci ve ikinci öretim Sosyal Bilgiler, Türkçe, Okulöncesi, Fen Bilgisi, Sınıf Öretmenlii, Beden ve Müzik bölümleri ikinci sınıflarında örenim gören öretmen adaylarının, lisans düzeyinde okutulan Geliim ve Örenme dersi için gelitirilen web tabanlı örenme materyalinin kullanılabilirlii ve etkililii hakkındaki görüleri nelerdir? Aratırmanın amacına ulaılabilmesi için aaıdaki alt problemlerin de cevaplanması gerekmektedir: 1. Öretmen adaylarının lisans düzeyinde okutulan Geliim ve Örenme dersi Bilgiyi leme Kuramı ünitesi için web tabanlı olarak gelitirilen örenme materyalinin kullanılabilirlii ve etkililii ile ilgili görüleri nelerdir? 2. Öretmen adaylarının materyalin kullanılabilirlii hakkındaki görüleri arasında öretim türlerine, cinsiyetlerine ve okudukları bölüme balı olarak anlamlı farklılıklar var mıdır? 3. Öretmen adaylarının materyalin etkililii hakkındaki görüleri arasında öretim türlerine, cinsiyetlerine ve okudukları bölüme balı olarak anlamlı farklılıklar var mıdır? Sınırlılıklar Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eitim Fakültesi Fen Bilgisi, Sınıf Öretmenlii, Sosyal Bilgiler, Okulöncesi, Türkçe, Beden, Müzik Bölümleri birinci ve ikinci öretim ikinci sınıf örencileri ile sınırlıdır. Örneklem Grupları Bu çalımada aratırma evreni SDÜ Burdur Eitim Fakültesi 2003-2004 öretim yılı güz döneminde Geliim ve Örenme dersini alan Fen Bilgisi, Sınıf Öretmenlii, Sosyal Bilgiler, Okulöncesi, Müzik, Beden, Türkçe I. ve II. Öretim 2. sınıf örencileridir. Ayrıca bir örneklem tayinine gidilmeden yukarıdaki gruplar üzerinde çalıılmıtır. Bu aratırmaya katılan bölümler ile örenci sayıları Çizelge 1 de verilmitir. 141
Öretmen Adaylarının Web Tabanlı Örenme Çizelge 1. Aratırma Kapsamında Yer Alan Deneklerin Bölümlere Göre Daılımı Aratırma Modeli BÖLÜM N Fen Bilgisi 21 Sınıf Öretmenlii 123 Sosyal Bilgiler 100 Okulöncesi 66 Müzik 24 Beden 19 Türkçe 61 Toplam 414 Bu aratırmada, hazırlanan Geliim ve Örenme dersi Bilgiyi leme Kuramı ünitesi örenme materyalinin etkililii ve kullanılabilirlii hakkında örenci görülerinin alındıı ve bu görülerin örencilerin, cinsiyet, bölüm, öretim türü deikenleriyle karılatırıldıı betimsel bir yaklaım izlenmitir. Veri Toplama Yolları ve Araçları Örencilerin hazırlanan web tabanlı materyal hakkındaki görüleri ile ilgili veri toplamak için bir anket hazırlanmıtır. Anket hazırlama süreci aaıdaki gibi gerçeklemitir. 1. Örenciler Geliim ve Örenme dersinde Bilgiyi leme Kuramı ünitesini yüz yüze eitim yoluyla aldılar. Daha sonra, örenmelerini destekleyici olarak hazırlanan web tabanlı materyal örencilere tanıtılmı ve ders öretim elemanları tarafından kullanılmaya tevik edilmitir. 2. Örenciler hazırlanan materyali kullanmaya baladıktan belirli bir süre sonra, örencilere Hazırlanan bu web tabanlı materyal hakkındaki görüleriniz nelerdir? eklinde açık uçlu bir soru sorulmutur. 3. Literatür taranarak daha önce bu konuda hazırlanmı anketlerden ve sorulan açık uçlu sorunun cevaplarından elde edilen kapalı uçlu sorularla 28 adet anket maddesi ortaya çıkarılmıtır. Bunun yanı sıra ankette, çeitli karılatırmalar yapmak amacıyla, örencilerin cinsiyet, bölüm ve öretim türü bilgilerine yönelik sorular da yer almıtır. Anket maddelerinin yanıtlanmasında be dereceli ölçek kullanılmıtır. Bunlar Kesinlikle Katılmıyorum, Katılmıyorum, Kararsızım, Katılıyorum ve Kesinlikle Katılıyorum olarak belirlenmitir. 4. Uzman kanısına bavurulmutur. 5. 60 kiilik bir grup üzerinde pilot çalıma yapılmıtır. Pilot çalıma sonuçlarına göre, uzman kanısına bavurularak anket iki faktörlü olarak belirlenmitir. Bu faktörlerden birincisi Materyalin etkililii ; ikincisi ise Materyalin kullanılabilirlii olarak belirlenmitir. 6. Anketin güvenirlii α =.843 olarak hesaplanmıtır. Bu haliyle aratırmanın veri toplama aracı olan anket formu son halini almıtır. 7. Anket son haliyle yaklaık 3 hafta bu sürece dahil olan ve materyal ile etkiletii varsayılan 7 bölümden yaklaık 500 örenciye uygulanmı; geçerli geriye dönü sayısı ise 414 olarak ortaya çıkmıtır. Verilerin Çözümlenmesi Aratırmadan elde edilen verilerin çözümlenmesinde çeitli betimsel istatistiklerden yararlanılmıtır. Çözümlemeler bilgisayarda SPPS 11.0 programı kullanılarak gerçekletirilmitir. Anlamlılık düzeyi.05 olarak kabul edilmitir. 142
Birinci Alt Probleme likin Deerlendirmeler Kullanılabilirlik ile ilgili olan ilk dokuz maddeden sekiz tanesinin aritmetik ortalaması 3,40 ın üzerinde ve 4,20 nin altındadır. Yalnız dördüncü maddenin( Materyaldeki yazılar okunaklı ve anlaılabilir ) aritmetik ortalaması 4,26 olarak hesaplanmıtır. Bu durum katılımcıların ilgili maddedeki görüe tamamen katıldıkları eklinde yorumlanabilir. Yani katılımcıların %90 ı materyaldeki metinlerin okunaklı ve anlaılır olduu görüündedir. Anketin birinci maddesinin ( Materyali kullanabilmek için yeterli bilgisayar ve nternet bilgisine sahibim. ) aritmetik ortalaması 3,54 olarak bulunmutur. Bu maddeye örencilerin %25,6 sı ya kesinlikle katılmamı ya da katılmamıtır. Bunun nedeni bazı bölümlerin ders programlarında III. Yarıyıl itibariyle bilgisayar dersinin henüz yer almaması olabilir. Sonuç olarak katılımcıların çounluu genel olarak materyali kullanabilmek için yeterli bilgisayar ve nternet bilgisine sahip oldukları görüündedir. Anketin ikinci maddesinin ( Materyalde kullanılan renkler birbiri ile uyumludur. ) aritmetik ortalaması 3,84 olarak hesaplanmıtır. Örencilerin yaklaık %72 si materyaldeki renklerin birbirleri ile uyumlu olduu görüündedir. Anketin üçüncü maddesinin ( Materyalde sık kullanılan menülerin sürekli olarak ekranın sol kısmında bulunması olumludur. ) aritmetik ortalaması 4,17 olarak hesaplanmıtır. Örencilerin yaklaık %81 i sık kullanılan menülerin sürekli olarak ekranın sol kısmında bulunmasının olumlu olduu görüündedir. Anketin beinci maddesinin ( Materyalin sayfa yapısı, materyalin kullanımını kolaylatırıyor. ) aritmetik ortalaması 3,97 olarak hesaplanmıtır. Örencilerin yaklaık %80 i materyalin sayfa yapısının materyalin kullanımını kolaylatırdıı görüündedir. Anketin altıncı maddesinin ( Materyaldeki bilgi, belli bir bütünlüü ifade edecek ekilde sunulmutur. ) aritmetik ortalaması 3,89 olarak hesaplanmıtır. Örencilerin yaklaık %71 i materyaldeki bilginin belli bir bütünlüü ifade edecek ekilde sunulduu görüündedir. Anketin yedinci maddesinin ( Materyalde anlaılabilirlii etkileyecek düzeyde yazım (imla) yanlıları yoktur. ) aritmetik ortalaması 3,94 olarak hesaplanmıtır. Örencilerin yaklaık %75 i materyalin anlaılabilirliini etkileyecek düzeyde yazım (imla) yanlıı olmadıı görüündedir. Anketin sekizinci maddesinin ( Materyalin kullanımı kolay ve anlaılabilirdir. ) aritmetik ortalaması 4,09 olarak hesaplanmıtır. Örencilerin yaklaık %82 si materyalin kullanımının kolay ve anlaılabilir olduu görüündedir. Anketin dokuzuncu maddesinin ( Materyal kullanılma amacını net ve anlaılabilir bir ekilde açıklamaktadır. ) aritmetik ortalaması 3,96 olarak hesaplanmıtır. Örencilerin yaklaık %75 i materyalin kullanılma amacını net ve anlaılabilir bir ekilde ortaya koyduu görüündedir. Anketin, materyalin kullanılabilirlii ile ilgili örenci görülerinin alındıı bu ilk dokuz maddedeki görülere örencilerin katıldıkları söylenebilir. Yukarıdaki açıklamalar dorultusunda örenciler, Geliim ve Örenme dersi Bilgiyi leme Kuramı ünitesi için sınıf içi örenmelerini desteklemek amacıyla hazırlanan web tabanlı bu materyalin, genel olarak kullanılabilir olduu görüündedirler. Anketin 10 21. maddeleri materyalin etkililii ile ilgili maddeleridir. Anketin onuncu maddesinin ( Materyal örenme sürecinde örenciyi aktif kılmaktadır. ) aritmetik ortalaması 3,98 olarak hesaplanmıtır. Bu sonuca göre örencilerin yaklaık %75 i, materyalin örenme sürecinde örenciyi aktif kıldıı görüündedir. Anketin on birinci maddesinin ( Gelitirilen bu materyal konuyu örenmeme katkı yapmıtır. ) aritmetik ortalaması 3,93 olarak bulunmutur. Örencilerin yaklaık % 78 i konuyu örenmelerinde materyalin katkı yaptıı görüündedirler. Anketin on ikinci maddesinin ( Materyal ele aldıı ünite göz önünde bulundurulduunda içerik bakımından yeterlidir. ) aritmetik ortalaması 3,64 olarak bulunmutur. Örencilerin yaklaık % 61 i materyalin içerik açısından yeterli olduu görüündedir. 143
Öretmen Adaylarının Web Tabanlı Örenme Anketin on üçüncü maddesinin ( Materyaldeki sınav ve sorular yeterlidir. ) aritmetik ortalaması 3,32 olarak bulunmutur. Örencilerin yaklaık % 45 i sınav ve soru sayısının yeterlilii konusunda ortada kalmıtır. %15 i sınav ve soru sayısının yetersiz olduu görüünde iken,% 40 ı ise yeterli olduu görüündedir. Bu madde için genel olarak örencilerin sınav soru ve sayısının yeterlilii konusunda ortada kaldıkları söylenebilir. Anketin on dördüncü maddesinin ( Materyal konu ile ilgi farklı türde materyallere eriim salamaktadır. ) aritmetik ortalaması 3,58 olarak bulunmutur. Örencilerin yaklaık % 62 si materyalin konu ile ilgili farklı türde materyallere eriim saladıı görüündedir. Anketin on beinci maddesinin ( Materyal konu ile ilgili derste örenilen bilgileri pekitirmektedir ) aritmetik ortalaması 4,21 olarak bulunmutur. Örencilerin yaklaık % 88 inin görüü, materyalin hazırlanmasındaki temel amaç olan konu ile ilgili örenmelerin pekitirildii yönündedir. Anketin on altıncı maddesinin ( Materyal ilgili konuyu örenmeyi kolaylatırmaktadır. ) aritmetik ortalaması 4,15 olarak bulunmutur. Örencilerin yaklaık % 85 i materyalin ilgili konuyu örenmeyi kolaylatırdıı görüündedir. Anketin on yedinci maddesinin ( Materyal bende, konuyla ilgili yeterince örenme istei uyandırıyor. ) aritmetik ortalaması 3,72 olarak bulunmutur. Örencilerin yaklaık % 65 i materyalin yeterince örenme istei uyandırdıı görüündedir. Anketin on sekizinci maddesinin ( Testlerde sunulan soruların çeitlilii doru ve yeterli sayıda kullanılmıtır. ) aritmetik ortalaması 3,40 olarak bulunmutur. Örencilerin yaklaık % 40 ı testlerde sunulan soruların çeitliliinin doru ve yeterli sayıda kullanıldıı görüünde ortada kalırken; %45 i ise testlerde sunulan soruların çeitliliinin doru ve yeterli sayıda olduu görüündedir. Anketin on dokuzuncu maddesinin ( Materyal örenciye yeterince kendini sınama(örenmeleri izleme) fırsatı veriyor. ) aritmetik ortalaması 3,74 olarak bulunmutur. Örencilerin yaklaık % 65 i materyalin örencilere yeterince kendilerini sınama olanaı verdii görüündedir. Anketin yirminci maddesinin ( Materyal konu ile ilgili bilgileri tekrar etmeyi salıyor. ) aritmetik ortalaması 4,14 olarak bulunmutur. Örencilerin yaklaık % 86 sı materyalin konu ile ilgili bilgileri tekrar etmeyi saladıı görüündedir. Anketin yirmi birinci maddesinin ( Materyal yeterince alıtırma yapmaya olanak salıyor. ) aritmetik ortalaması 3,76 olarak bulunmutur. Örencilerin yaklaık % 68 i materyalin yeterince alıtırma yapmaya olanak saladıı görüündedir. Anketin, materyalin etkililii ile ilgili görülerin alındıı 10 21. maddelerine cevaplayıcılar genel olarak katılmılardır. Ancak materyaldeki sınav ve soru sayısı ile soru tipi çeitliliinin yeterlilii konusunda katılımcıların yaklaık %45 i ortada kalmılardır. Web tabanlı e zamansız bu materyalin temel amacı olan, materyalin sınıf içi örenmeleri pekitirdii ve destekledii görüüne katılımcıların yaklaık % 90 ı katılmılardır. kinci Alt Probleme likin Deerlendirmeler Öretmen adaylarının materyalin kullanılabilirlii hakkındaki görüleri arasında öretim türlerine, cinsiyetlerine ve okudukları bölüme balı olarak anlamlı bir fark var mıdır? Birinci ve kinci öretim örencilerinin kullanılabilirlik puanlarının aritmetik ortalamaları hesaplanarak.05 anlamlılık düzeyinde SPSS programı yardımıyla, ilikisiz örneklemler için t- testi yapılmıtır. Elde edilen bulgulara göre öretmen adaylarının materyalin kullanılabilirliine ilikin görülerinde öretim türüne balı anlamlı bir fark bulunamamıtır. Bu, birinci ve ikinci 144
öretim örencilerinin genel olarak bu tür materyallerin kullanılabilirlii hakkında benzer düüncelere sahip oldukları biçiminde yorumlanabilir. Fakültede bulunan örencilerin benzer demografik özelliklere sahip olmaları bu sonucun çıkmasında etkili olmu olabilir. Kız ve erkek örencilerin kullanılabilirlik puanlarının aritmetik ortalamaları hesaplanarak. 05 anlamlılık düzeyinde SPSS programı yardımıyla, ilikisiz örneklemler için t-testi yapılmıtır. Elde edilen bulgulara göre öretmen adaylarının materyalin kullanılabilirliine ilikin görülerinde cinsiyete balı anlamlı bir fark bulunamamıtır. Bu, kız ve erkek örencilerin bilgisayarda hazırlanmı bu tür materyallerin kullanılabilirlii hakkında benzer düüncelere sahip oldukları biçiminde yorumlanabilir. Ayrıca materyal hazırlama ilkeleri göz önüne alınarak materyal hazırlanırsa, cinsiyet deikeninin materyalin kullanılabilirliini önemli ölçüde etkilemeyecei söylenebilir. Öretmen adaylarının materyalin kullanabilirlii hakkındaki görüleri arasında okudukları bölüme balı olarak anlamlı bir farkın olup olmadıının çözümlenmesi için ilikisiz örneklemler için tek faktörlü varyans analizi (One-Way ANOVA) yapılmıtır. Analiz sonuçları..05 anlamlılık düzeyinde incelenmitir. Yapılan çözümlemelerin sonuçları Çizelge 4 dedir. Çizelge 4. Bölümlere Göre Kullanılabilirlik Puanları Aritmetik Ortalamaları Arasındaki Tek Faktörlü Varyans Analizi Sonuçları Varyansın Kaynaı Kareler Top. Sd Kareler Ort. F P Gruplararası 544.20 6 90.70 Gruplariçi 9335.14 407 22.93 3.95.001 Toplam 9879.34 Yapılan çözümlemeler sonucunda hesaplanan F [6-407] =3.95 deeri P<.01 düzeyinde anlamlı bulunmutur. Gruplararası farkların hangi gruplar arasında olduunu bulmak amacıyla Scheffe testi yapılmıtır. Yapılan Scheffe testi sonuçları Çizelge 6 da verilmitir. 145
Öretmen Adaylarının Web Tabanlı Örenme Çizelge 6. Gruplararası Aritmetik Ortalamaların Scheffe Testi Sonuçları Bölümler Beden Türkçe Sınıf Öretmenlii Sosyal Bilgiler Müzik Fen Bilgisi Okulöncesi Okulöncesi Fen Bilgisi Müzik Sosyal Bilgiler X 37.52 36.29 35.92 34.93 34.76 34.43 33.05 33.05 4,46* 3.23 2.86 1.88 1.71 1.37 0 Sınıf Öretmenlii Türkçe 34.43 3,09* 1.86 1.49.50.34 0 34.76 2,75* 1.52 1.15.17 0 34.93 2,59 1.36.99 0 35.92 1,60.37 0 36.29 1,23 0 37.52 0 Beden *p<.05 Bu bulgulara göre Okulöncesi bölümünün materyalin kullanılabilirlii ile ilgili görüleri ile Beden, Türkçe, Sınıf Öretmenlii bölümlerinin görüleri arasında.05 düzeyinde anlamlı bir fark bulunmutur. Okulöncesi örencilerinin kullanılabilirlik puanları ortalaması bu üç bölümün örencilerinin kullanılabilirlik puanları ortalamasından anlamlı düzeyde yüksektir. SDÜ Burdur Eitim Fakültesi nde Okulöncesi bölümünde örenciler bilgisayar yazılımları ve materyallerini deerlendirmeye yönelik bir ders almaktadır. Bu nedenle Okulöncesi örencilerinin bu tür materyallere yaklaımları dier bölümlerden farklı olabilir. Ayrıca bazı gruplarda örenci sayısının az olması bu sonucun çıkmasında etkili olmu olabilir. Üçüncü Alt Probleme likin Deerlendirmeler Öretmen adaylarının materyalin etkililii hakkındaki görüleri arasında öretim türlerine, cinsiyetlerine ve okudukları bölüme balı olarak anlamlı bir fark var mıdır? Birinci ve kinci öretim örencilerinin etkililik puanlarının aritmetik ortalamaları hesaplanarak.05 anlamlılık düzeyinde SPSS programı yardımıyla, ilikisiz örneklemler için t- testi yapılmıtır. Elde edilen bulgulara göre öretmen adaylarının materyalin etkililiine ilikin görülerinde öretim türüne balı anlamlı bir fark bulunamamıtır. Bu, birinci ve ikinci öretim örencilerinin genel olarak bu tür materyallerin etkililii hakkında benzer düüncelere sahip oldukları biçiminde yorumlanabilir. Fakültede bulunan örencilerin benzer demografik özelliklere sahip olmaları bu sonucun çıkmasında etkili olmu olabilir. Kız ve erkek örencilerin etkililik puanlarının aritmetik ortalamaları hesaplanarak.05 anlamlılık düzeyinde SPSS programı yardımıyla, ilikisiz örneklemler için t-testi yapılmıtır. Elde edilen bulgulara göre öretmen adaylarının materyalin etkililiine ilikin görülerinde cinsiyete balı anlamlı bir fark bulunamamıtır. Bu, kız ve erkek örencilerin bilgisayarda hazırlanmı bu tür materyallerin kullanılabilirlii hakkında benzer düüncelere sahip oldukları biçiminde yorumlanabilir. Ayrıca materyal hazırlama ilkeleri göz önüne alınarak materyal hazırlanırsa, cinsiyet deikeninin materyalin kullanılabilirliini önemli ölçüde etkilemeyecei söylenebilir. 146
Öretmen adaylarının materyalin etkililii hakkındaki görüleri arasında okudukları bölüme balı olarak anlamlı bir farkın olup olmadıının çözümlenmesi için ilikisiz örneklemler için tek faktörlü varyans analizi (One-Way ANOVA) yapılmıtır. Analiz sonuçları..05 anlamlılık düzeyinde incelenmitir. Yapılan çözümlemelerin sonuçları Çizelge 9 da verilmitir. Çizelge 9. Bölümlere Göre Etkililik Puanları Aritmetik Ortalamaları Arasındaki Tek Faktörlü Varyans Analizi Sonuçları Varyansın Kareler Kareler Sd Kaynaı Toplamı Ortalaması Gruplararası 720.21 6 120.03 Gruplariçi 23507.91 407 57.75 Toplam 9879.34 F p 2.07.055 Yapılan çözümlemeler sonucunda hesaplanan F [6-407] =2.07 deeri anlamlı bulunmamıtır. Dier bir deyile gruplar arası etkilililik puanları aritmetik ortalamaları arasında anlamlı bir fark yoktur. Elde edilen bulgulara göre öretmen adaylarının materyalin etkililiine ilikin görülerinde bölümlerine balı anlamlı bir fark bulunamamıtır. Bu, farklı bölümlerde örenim gören öretmen adaylarının bilgisayarda hazırlanmı bu tür materyallerin etkililii hakkında benzer düüncelere sahip oldukları biçiminde yorumlanabilir. Sonuçlar ve Öneriler Bu aratırmadan elde edilen bulgular genel anlamda alan yazındaki benzer aratırmalar çerçevesinde ele alındıında aaıdaki sonuç ve önerilere varılabilir. 1. Katılımcıların büyük çounluunun görüü materyalin kullanılabilir ve etkili olduu yönündedir. Bu nedenle materyal, hazırlanma amacı olan, ilgili konuya ait örenmelerin desteklenmesi ve örenilen bilgilerin pekitirilmesi ilevini yerine getirmitir. 2. Materyal hazırlanırken öretimsel sistem tasarımı ve her türlü öretimsel materyal gelitirilirken dikkat edilmesi gereken temel ilkelerden faydalanılmıtır. Bu dorultuda hazırlanan materyalin etkililii ve kullanılabilirlii hakkında örencilerin olumlu görüleri, materyalin tasarım ve uygulama sürecinin geçerliini onaylamaktadır. 3. Bazı katılımcıların materyali kullanabilmek için bilgisayar ve nternet yeterlilikleri bakımından kendilerini yeterli görmemeleri, ilgili katılımcıların bulundukları yarıyıla kadar henüz gerekli önkoul örenmeleri salamamı olmalarından kaynaklanabilir. 4. Bazı katılımcıların materyaldeki soru ve sınav sayısının yeterlilii ve çeitlilii konusundaki kararsız görülerinin kaynaı, katılımcıların kendilerini aktif kılan ve örenmelerini izlemelerini salayan etkileimli testlerin materyalde yeterince bulunmaması olabilir. 5. Aratırmaya katılan örencilerin materyalin etkililii hakkındaki görüleri bölüm, cinsiyet ve öretim türü fark etmeksizin anlamlı düzeyde birbirinden farklı deildir. Örencilerin materyalin kullanılabilirlii hakkındaki görülerinde, bazı bölümler arasında anlamlı düzeyde farklılıklar var iken; cinsiyet ve öretim türüne balı anlamlı farklılıklar yoktur. Eer sistem iyi tasarlanırsa bu deikenler örenci görülerini etkilemeyecei düünülmektedir. 6. Örencilerin sınıf içi örenmelerini desteklemek amacıyla man vd. nin (2002) de belirttii gibi, bu tür web tabanlı örenme destek sistemleri eitim fakültelerinde okutulan bütün dersler için gelitirmeli ve gelitirilmesi tevik edilmelidir. Bunların örencilerin nternet kullanım düzeylerini artıracaı unutulmamalıdır. 7. Örencilerin nternet i ve bilgisayarı ve web tabanlı örenme materyalini, kullanabilmeleri için gerekli önkoul örenmelerin salanması amacıyla Lisans eitiminin ilk yılında örencilerin temel bilgisayar ve nternet kullanımı derslerini almaları gerekmektedir. 147
Öretmen Adaylarının Web Tabanlı Örenme 8. Bu tür materyaller tasarlanırken örencilerin aktif olarak katılımını salayan, çevrimiçi testler yeterli sayıda ve farklı türde konulmalıdır. 9. Bu çalıma daha da gelitirilerek örencilerin konuyu örenmelerini gerçekletirmek üzere, dersin hedeflerine uygun, etkileimli etkinlikler gelitirilerek örencilerin geleneksel eitimle örenmeleri ile dersi web tabanlı olarak almaları arasındaki erii farklarını sınayan deneysel bir çalıma yapılabilir. 148
KAYNAKÇA Chang, C. (2003) Towards a Distributed Web Based Learning Community, nnovation in Education and Teaching, National Taipei Universty of Technology,Taipei, Taiwan. Demirel, Ö., S. S. Seferolu ve E. Yacı.(2002) Öretim Teknolojileri ve Materyal Gelitirme, Pegem A Yayıncılık, Ankara. Howe, R. K., J. Berv.(2000) Constructing Constructivism, Epistemological and Pedagogical, Constructivism in Education: Ninety-ninth Yearbook of the National Society for the Study of Education, Cilt No 1, s.19-40. man, A., Baytekin, Ç., Kıyıcı,M. ve M. B. Horzum.(2002) nternet Destekli Materyal Gelitirme Dersi Alan Örencilerin nternet i Kullanma Durumları, Açık/Uzaktan Eitim Sempozyumu, 23-25 Mayıs, Anadolu Üniversitesi, Eskiehir. Michau, F., Gentil, S. ve M. Barrault.(2001) Expected Benefits of Web Based, Learning For Engineering Education:Examples in Control Engineering, Europan Journal of Enginnering Education, Cilt 26, Sayı 2, s.151-168. Özçelik, S. ve S. Yıldırım.(2002) Web-Destekli Örenme Ortamlarında Bilisel Araçların Kullanımı: Bir Durum Çalıması, Açık/Uzaktan Eitim Sempozyumu, 23-25 Mayıs, Anadolu Üniversitesi, Eskiehir. Steffe, L. P., J. Gale.(1995) Constructivism in Education, Lawrance Erlbaum Inc., Hillsdale. Volery, T., D. Lord.(2000) Critical Success Factors in Online Education,", International Journal of Educational Management, Cilt 14, Sayı 5, s.216-223. 149