An Investigation of Student Teachers Views of the Teacher Education Models from the Angle of Different Teacher Education Programs

Transkript

1 Elementary Education Online, 5(2), , lköretim Online, 5(2), , [Online]: An Investigation of Student Teachers Views of the Teacher Education Models from the Angle of Different Teacher Education Programs Durmu EKZ * Nevzat YT ** ABSTRACT. The purpose of this research is to identify the views of student teachers, who are at the different teacher education programs, regarding the models of teacher education which have been used in pre-service teacher education. Up to nowadays, three teacher education models have been widely used: Competence-based, applied science, and reflective. Survey method was used in the study in which the 352 participations of student teachers views of the models were collected. These student teachers were at the programs of Primary Teacher Education, Social Science Teacher Education, Science Teacher Education, and Mathematics Teacher Education. The statistical processes on the data indicated that there were different views on the reflective model by the student teachers at different teacher education programs. These data are in line with the international theoretical and research-based studies. The data are in favour of reflective model, in part, because of the ways in which running the subjects at the programs for the student teachers, and practising schools teaching experiences provided for them. Based on the data, it is suggested that descriptive qualitative studies can be undertaken to seek an answer why reflective model, which is meaningful to different programs, is favoured. Key words: Teacher education models, student teachers, views, comparison, quantitative research SUMMARY Purpose and Significance: To the question; what is the effective teaching? has been approached from various perspectives. For Alexander (1997), for example, good teaching has many components; which practices do others most/least approve of, what is practice, what are its essential elements, which practices can be shown to be most effective in promoting learning, what practices do I most value and believe in? To practice effective teaching, the issue of effective teacher education has also come up for sometimes. For this, while the debates on are teachers born or made? are still ongoing, those, who support to the idea that teachers are made, have developed various teacher education models for the purpose of educating effective teachers. Up to nowadays, widely accepted and used teacher education models are; competence based, applied science, and reflective. Competence based teacher education model advocates learning by doing in that a student teacher is expected to learn in practice under the guidance of a competent teacher. Applied science teacher education model advocates learning how to teach by following the scientific principles of teaching in practice. Reflective teacher education model advocates learning how to teach by reflection in, on and about teaching experiences. The purpose of the present study is to find out which teacher education model is mostly supported by the student teachers who are different teacher education programs. The importance of the study lies on the limitation of the research on the student teachers views of teacher education models. Methods: The study is undertaken at the faculty of Fatih education, Karadeniz Technical University in Turkey. The participants of the study are 352 student teachers who are the forth year at the science, mathematics, social science and primary school teacher education programs. To find out the student their views of teacher education models, a scale is developed which includes 36 items. The data are processed by SPSS computer program in that Tukey HSD and Scheffe are used to see the differences among the student teachers who are different teacher education programs. * Yard. Doç. Dr., KTÜ Fatih Eitim Fakültesi durmusekiz@yahoo.com ** Yard. Doç. Dr., KTÜ Fatih Eitim Fakültesi, lköretim Bölümü, Trabzon, nevzatyigit@yahoo.com

2 Results: The results of the study show that there is a statistically significant difference among the student teachers who are at the different programs on the views that to get the views on my teaching experience makes me a better teacher [F (3-348) =2,95, p<.05].. The result also shows that there is a statistically significant difference on the views that to get discussion with others on my teaching experiences makes me a better teacher [F (3-348) =3,28, p<.05]. Discussions and Conclusions: The study aims to find out the student teachers views on three teacher education models. There are statistically significant differences among the student teachers who are different teacher education programs, particularly on five items on two teacher education models. The differences are on reflective model and applied science model. The differences to the reflective models focus on the views that the student teachers prefer to learn scientific knowledge and reflect on that knowledge, and discuss the knowledge with others. The differences to the applied science model focus on the views that the student teachers support the view that scientific principles can not be used in every kind of classes and they can not follows the daily plans for lessons which are prepared in relation to the scientific principles. By findings in mind, three suggestions can be made. One is that the study of this kind can be undertaken at other faculties of education in Turkey so that representative samples of Turkey can be explored. 112

3 Öretmen Adaylarının Öretmen Eitimindeki Modeller Hakkında Görülerinin Farklı Programlar Açısından ncelenmesi Durmu EKZ * Nevzat YT ** ÖZ. Bu aratırmanın amacı, farklı programlarda örenim gören öretmen adaylarının öretmen eitiminde kullanılan öretmen yetitirme modelleri hakkındaki görülerini tespit etmektir. Günümüze kadar en yaygın olarak kullanılan üç öretmen yetitirme modeli bulunmaktadır: Beceri modeli, uygulanmı bilim modeli ve yansıtma modeli. Tarama modeli ile yürütülen aratırmada, bu modeller hakkındaki görüler, Sınıf Öretmenlii, Sosyal Bilgiler Öretmenlii, Fen Bilgisi Öretmenlii ve Matematik Öretmenlii programlarından toplam 352 dördüncü sınıf öretmen adayının katılımıyla salanmıtır. Elde edilen veriler üzerinde yapılan istatistiksel hesaplamalar, farklı öretmenlik programlarında yansıtma modeli üzerine farklı görüler olduunu göstermitir. Bu bulgular, konuyla ilgili uluslar arası çalımalarla örtümektedir. Bulgular, yansıtma modeli kapsamında farklılıkların olduu görülerin öretmen adaylarına verilen derslerin yürütme biçimleri ile uygulama okullarında yürütülen derslerin öretim programlarındaki deiikliklerin öretmen adaylarının görülerinde olumlu yönde gelimelerin olduunu göstermektedir. Bu sonuçlara dayalı olarak farklı öretmenlik programlarında anlamlı bulunan yansıtma modeli ile ilgili daha kapsamlı betimlemeler ile bunlara balı olarak nitel çalımaların yapılması önerilebilir. Anahtar Sözcükler: Öretmen eitimi modelleri, öretmen adayları, görüler, karılatırma, nicel aratırma GR Etkili ya da iyi öretim nedir? sorusuna farklı boyutlardan yaklaılarak deiik yanıtlar verilmektedir. Alexander (1997) e göre iyi öretim, birçok unsuru içermektedir; öretmenin neye deer verdii ya da inandıı, hangi uygulamalara daha çok ya da daha az önem verdii, öretimin ne olduu, hangi uygulamanın daha iyi çalıtıı, örenmeyi gerçekletirmede ya da desteklemede neyin daha etkili olduu konularıdır. Roberts (1998) ise farklı bir yaklaım benimseyerek, doası gerei etkili öretimin gerçekte bir kesinlik taımadıını aksine, bir düünce olduunu iddia eder. Etkili öretimi gerçekletirmek için etkili öretmen yetitirme de zaman zaman gündeme gelen önemli bir konudur (Wallace, 1991; YÖK, 1998; Furlong, 2000, et al.; Ekiz, 2003a; Senemolu, 2003). Bunun için öretmen eitiminin gerekliliine yönelik geleneksel olarak yöneltilen etkili öretmen doutan mı yoksa sonradan mı olunur tartımaları (Malikow, 2005) sürerken sonradan olunur görüünü savunanlar (Menter, Brisard & Smith, 2006) etkili öretmen yetitirmek amacıyla çeitli öretmen yetitirme yaklaımları modelleri gelitirmilerdir. Öretmen yetitirme modelleri gelitirilirken felsefi ve pratik dayanaklar oluturulmutur. Bu dayanaklar, öretmenlik mesleinin genel olarak aratırmacılar tarafından nasıl algılandıına yöneliktir (Ekiz, 2003a). Bazen öretmenlik meslei beceri olarak görülmü, öretmen adaylarının sadece deneyimli öretmenlerin deneyimlerinden yararlanılması gerektii vurgulanmıtır. Bazen de öretmenlik meslei bilim olarak görülmü, bilimsel aratırmalar sonucunda elde edilen bulgular ııında üretilen bilimsel bilgiler öretmen adaylarına aktarılmı, adaylarından da bu bilgilerden sınıf ortamında etkin bir ekilde yararlanmaları istenmitir. Yine bazen de öretmenlik meslei, bir sanat olarak algılanmı, öretmen adaylarının yaratıcı olmaları, kendi uygulamalarını sistematik olarak sorgulamaları ve incelemeleri istenmitir (Ekiz, 2003b; Ekiz, 2006). Günümüze kadar en yaygın olarak kabul edilen öretmen yetitirme modelleri; model merkezli öretmen yetitirme, insancıl kurama dayalı öretmen yetitirme modeli, yapısalcı kurama dayalı öretmen yetitirme modeli, yansıtma modelidir. Uygulamada ise imdiye kadar kendini belirgin * Yard. Doç. Dr., KTÜ Fatih Eitim Fakültesi durmusekiz@yahoo.com ** Yard. Doç. Dr., KTÜ Fatih Eitim Fakültesi, lköretim Bölümü, Trabzon, nevzatyigit@yahoo.com 113

4 ekilde gösteren üç genel öretmen yetitirme modeli bulunmaktadır. Bunlar; beceri modeli, uygulanmı bilim modeli ve yansıtma modelidir (Wallace, 1991). Bu aratırmada da bu üç modelden yararlanılmıtır. Beceri Modeli Yaparak ve yaayarak örenme ve öretmenlik deneyimi kazanma ilkesine dayanan bu modelin (Atkinson, 2000) özellikle kinci Dünya Savaı nın sonuna kadar öretmen eitiminde etkin olarak kullanıldıı iddia edilmektedir (Wallace, 1991). Bu modele göre (ekil 1), öretmenlik mesleinin gerektirdii bilgi ve beceriler deneyimli bir öretmen tarafından öretmen adaylarına aktarılır. Aday çounlukla, deneyimli öretmenin davranılarını gözlemler ve benzerlerini sınıf ortamında gerçekletirmeye çalıır. Yine aday zamanını okul ve sınıf ortamlarında deneyimli öretmenin gözetiminde geçirerek onun açıklamalarını, tavsiyelerini ve uygulamalarını adım adım takip eder ve bunları sınıf ortamlarında uygulamaya çalıır. Aday, uygulama sonucunda, onun için tespit edilen amaç ve kazanımlar dorultusunda ve istendik düzeyde uygulama sergilediinde profesyonel yeterlilii kazanır ve öretmen olur (Wallace, 1991; Atkinson, 2000; Ekiz, 2003b). ekil 1. Beceri Modeli Burchell ve Westmoreland (1999) tarafından ngiltere de özel durum çalıması yöntemiyle öretmen adaylarının beceri temelli öretmen eitimi denilince ne algıladıkları sorusu üzerine yaptıkları aratırmada adaylar, iyi öretmenin deerlendirilebilir açıklamalar ile ayırt etmesi, iyi bir öretmen olabilmek için gerekli bilgi, kalite ve becerileri örencilerin edinmesini salaması, gelecek etkinliklerin ne olduunu açıklaması, edinilen becerilerin ölçülebilmesi ve gözlemlenebilmesi, kiisel deerlendirme ve gözlemlemesi, geliim üzerine odaklama için rehberlik salaması ve eitim üzerine odaklama için somut temel salaması olarak yanıtlarda bulunmulardır. Beceri modeli gerçekte endüstri modeline benzerlik göstermekte, öretmen adaylarının standart yetitirme paketlere göre yetitirilmeleri beklenmektedir. Ancak bu model, öretmen eitiminin alanını daralttıı, aırlıklı olarak davranıçı yaklaıma dayandıı, doru beceriyi ölçmek için yetersizlii ve esnek kiiler yetitirmedii için özellikle Avustralya da eletirilere maruz kalmıtır (Smith, 1999). Beceri modelinin en belirgin sınırlılıı, sürekli deiim gösteren toplumlarda örenciler de gelitiinden deneyimli öretmenin davranıları ve öretmen adayına önerileri toplumun beklentilerinin gerisinde kalabilme durumudur (Ekiz, 2003b). Gerçekte öretmeyi örenme, sürekli yorumlama, yaratıcı olma ve sürekli deien sınıf ortamlarına yanıt verme yeteneini gerekli kılar (Simko, 1998). Uygulanmı Bilim Modeli Eitim psikolojisinin bilim haline getirilmesi çabalarıyla birlikte 1950 li yıllardan itibaren gelitirilmeye ve uygulanmaya çalıılan uygulanmı bilim modeli (ekil 2), rasyonel yaklaım olarak da bilinmektedir. Laursen (1996) e göre bu model, davranıçı psikoloji alanında üretilen örenme kuramlarının etkili öretim metotlarına dönütürülmesine dayanmaktadır. Bu model, eitim alanında yapılan bilimsel aratırmaların eitim-öretim uygulamalarında olduu gibi yararlanılması gerektiini savunur. Profesyonel aratırmacılar tarafından üretilen bilimsel bilginin sonuçları olduu gibi öretmen adaylarına aktarılır. Öretmen adaylarından da, bu bilimsel bilgileri uygulamada etkin bir ekilde kullanmaları beklenir. Bilimsel bilgilerin ya da kuramların uygulamada karılaılabilecek her türlü soruna yanıt verebilecei düünülür. Bu model ülkemizde öretmen yetitirme sistemiyle paralellik göstermektedir (Ekiz, 2003b). 114

5 ekil 2. Uygulanmı Bilim Modeli Öretmenlerin becerilerinin doası, davranısal yaklaımın tanımlarına dayanmasına ramen son yıllarda bilginin deiik boyutları ve daha karmaık pedagojik uygulamaları da içermektedir. Bu model ABD de ve ngiltere de kullanılmıtır. Kullanılmasının nedenlerinden biri, davranıların açıkça ölçülebildii ve ülke genelinde standartların salanarak bürokratik ve politik ihtiyaçlara yanıt vermesidir (Roberts, 1998). Yansıtma Modeli Dewey in (1933) yansıtıcı düünme üzerindeki düünceleri eitimin birçok alanına etkisi olmutur. Bunlardan biri de öretmenlerin hizmet öncesi eitimi ve hizmet içi eitimidir. Ona göre yansıtma, aktif, ısrarlı ve sistematik düünmedir. Gerçekte Dewey, geleneksel profesyonel aratırmacılar tarafından üretilen objektif bilginin günlük yaamda karılaılan problemlerin çözümünde pek çalımadıını ileri sürerek yansıtıcı düünme aracılııyla sorunların çözülebileceine dikkat çekmektedir. Dewey in düüncelerini Schön (1983; 1987) genileterek uygulama içinde yansıtma ve uygulama hakkında yansıtma aracılııyla uygulamacıların uygulamalarını sistematik hale getirebileceklerini ve dolayısıyla gelitirebileceklerini iddia etmektedir (Ekiz, 2006). Yansıtıcı öretim, aratırmaya dayalı elde edilen veriler tarafından ekillenen öretmen kararlarına dayanır (Pollard, 2002). ekil 3. Yansıtma Modeli 115

6 Yansıtıcı modele (ekil 3) göre, öretmen adayı kuramsal ve öretmenlik deneyimine yönelik bilgilerini uygulamaya aktarır. Hem kuramsal olarak aldıı hem de deneyimden oluturduu bilgilerden yararlanarak aday, herhangi bir sınıfta uygulama yapar. Uygulamada karılatıı herhangi bir sorunu edindii bilgileri göz önüne alarak, sorunun ortadan kaldırılması ya da uygulamayı daha etkili hale dönütürmek için etkin, ısrarlı ve sistematik bir biçimde etraflıca düünür. Düünme sonucunda yapılandırdıı yeni bilgi ve becerileri tekrar uygulamada kullanır. Aynı ekilde döngü devam eder. Yansıtıcı düünme ve öretimi gerçekletirdikten sonra profesyonel yeterlilii kazanır ve öretmen olur (Ekiz, 2003b). Burchell ve Westmoreland (1999) tarafından ngiltere de özel durum çalıması yöntemiyle öretmen adayının yansıtıcı temelli öretmen eitimi denilince ne algıladıkları sorusu üzerine yaptıkları aratırmada adaylar, kendi öretiminin kiisel deerlendirmesini yapılandırma, öretim üzerine yansıtmalarda bulunma, kiisel deerlendirme ve gözlemlemeyi içermesi, gelecek etkinliklerin ne olduunu açıklaması, güçlü taraflarının üzerine odaklaması ve daha fazla geliim için yapacaklarını tanımlaması, sürekli ve aamalı geliimi tevik etmesi ve örencilerin gösterdikleri geliim düzeyleri ile genel geliimlerini birletirmesi eklinde yanıtlarda bulunmulardır. Ekiz (2003b, s ) tarafından öretmen adaylarının öretmen eitimindeki modeller hakkında öretmen adaylarının düünceleri üzerine yapılan nitel aratırmada adayların %98 i yansıtıcı modelin etkililiini destekleyerek bu modelin yararı üzerine ilgili literatüre paralel düünceler ortaya koymulardır. Bunlardan bazıları; öretmen adayı, bilimsel bilgiyi uygulayarak örenir, öretmenin yaratıcılıı ve dinamik bir eitim-öretim için yararlı bir model, sorunun çözümü için adayın kendisini sorgulaması için yararlı, öretmen adayı aktif olarak düünen ve bilinçli bir birey olarak yetiir eklindedir. Üç öretmen yetitirme modeli göz önüne alınarak bu aratırmanın amacı, ilköretim bölümü Sınıf Öretmenlii, Sosyal Bilgiler Öretmenlii, Fen Bilgisi Öretmenlii ve Matematik Öretmenlii Programlarında örenim gören öretmen adaylarının öretmen eitiminde kullanılan beceri, uygulanmı bilim ve yansıtma modellerine yönelik görülerinde farklılık olup olmadıını ortaya çıkarmaktır. YÖNTEM Evren ve Örneklem: Aratırmanın evrenini, KTÜ Fatih Eitim Fakültesi lköretim Bölümü Fen Bilgisi, Matematik, Sosyal Bilgiler ve Sınıf Öretmenlii programlarında örenim gören toplam 850 öretmen adayı oluturmaktadır. Aratırmanın örneklemi ise, Fen Bilgisi (N=87), Matematik (N=88), Sosyal Bilgiler (N=87) ve Sınıf Öretmenlii (N=90) programlarında toplam 352 öretmen adayıdır. Veri Toplama Aracı: Bu aratırma, Ekiz (2003b) tarafından yürütülen nitel aratırma paradigmasına dayalı bir yöntemin kullanıldıı aratırmadan esinlenerek yapılmıtır. Nitel aratırma paradigması, aratırılan kiilerin oluturdukları kiisel anlamları sistematik olarak anlamlatırmaya ve yorumlamaya, aratırılan kii ya da konuyu doal ortamı içerisinde incelemeye önem verir. Bu paradigmanın bazı genel özellikleri; aratırılan konuları, aratırılan kiilerin bakı açılarıyla görme, aratırma sonucundan ziyade sürece de önem verme, aratırmada kullanılan veri toplama araçlarının esnek ya da yarı-yapılandırılmı olması, verilerin tümevarım eklinde analiz edilmesidir (Ekiz, 2003c). Ekiz (2003b), Sınıf Öretmenlii programı dördüncü sınıfta örenim gören 60 öretmen adayına yarıyapılandırmı anket uygulamıtır. Ankette yukarıda belirtilen üç öretmen yetitirme modeli açıklanarak her bir modelin altına, bu modele göre yetitirilmeyi ister misiniz? sorusu yöneltmitir. Bu soruya ilaveten evet ve hayır seçeneklerinden sonra neden sorusu da yöneltilerek adaylardan yazılı olarak açıklamalarda bulunmaları istenmitir. Modellerde anlaılmayan yerler ise yönlendirici olunmadan açıklamalarda bulunulmutur. Bir baka anlatımla, adaylara öretmen yetitirme modellerin neyi savundukları ve uygulamada nasıl öretmen yetitirmeye çalıtıkları açıklanmı; ancak hiçbir ekilde modellerin güçlü ve zayıf yönleri belirtilmemitir. Ekiz (2003b) nitel veri analizi yaparak adayların yazdıkları görüleri olduu gibi aktarmıtır. Bu nitel bulgulardan hareketle bu aratırma için bir anket gelitirilmitir. Adayların görülerinin dıında herhangi bir ekilde aratırmacılar tarafından ileri sürülen bir görü bu ölçee alınmamı, sadece 116

7 adayların yazdıklarında düzeltmeler yapılmıtır. Düzeltmeler, anket gelitirme konusunda uzman görüü ve yukarıda söz edilen maddeler bazında aratırmacı görüleri ile örneklemden seçilen dört örenci görüleri dorultusunda yapılmıtır. Öretmen adaylarının görülerine dayalı olarak tasarlanan anket, üç öretmen yetitirme modeli hakkındaki yargılardan olumaktadır (bkz. Ek 1). lgili ankette beceri modeline yönelik: 1.,2.,3.,5.,6.,7.,16.,17.,18.,20.,21.,32.,33. maddeler olmak üzere 13 madde; uygulanmı bilim modeline yönelik: 4.,8.,19.,22.,23.,24.,25.,26.,34.,36. maddeler olmak üzere 10 madde; yansıtma modeline yönelik: 9.,10.,11.,12.,13.,14.,15.,27.,28.,29.,30.,31.,35. maddeler olmak üzere 13 maddeden olumaktadır. Anketin gelitirilmesinde ilk önce anketteki madde sayısı toplam 30 tutulup, her bir modele yönelik 10 ar madde hazırlanarak modeller arasında eiklik salanmaya çalıılmıtır. Ancak, aratırma öncesinde maddelerin daha anlaılır hale getirilmesi amacıyla dört öretmen adayının görüleri dorultusunda anketteki maddelerde deiiklik yapılarak modellerdeki maddelerde sayı artırıldıından eiklik bozulmutur. Toplam 36 maddeden oluan anketin güvenirlik katsayısı = 0,78 olarak hesaplanmıtır. Anketin iç tutarlılık hesaplamaları için faktör analizi yapılmıtır. Bu kapsamda bazı maddelerde yeniden düzeltmelere gidilmitir. Verilerin Analizi: Elde edilen veriler istatistik paket programı (SPSS) ile kodlanarak analizleri yapılmıtır. Anketteki görü puanlarının ortalaması; Hiç Katılmıyorum ( ), Biraz Katılıyorum ( ), Orta Derecede Katılıyorum ( ), Oldukça Katılıyorum ( ), Tamamen Katılıyorum ( ) kategorileri içinde deerlendirilerek, 3.40 ve yukarı ortalama puanlar olumlu olarak kabul edilmitir. =.05 ve =.01 anlamlılık düzeylerinde görüler aratırılmı ve bu kapsamda tek yönlü ANOVA uygulanmıtır (Büyüköztürk, 2002). Farklı programlar açısından anlamlı bulunan görülerde, farklılıın nereden ileri geldiini aratırmak için Tukey HSD ve Scheffe testleri uygulanmıtır. BULGULAR Aratırmadan elde edilen veriler, önemli farklılıkların bulunduu yansıtma ve uygulanmı bilim modellerine ait görüler tablolatırılarak verilmitir. Tablo 1. Öretim uygulamalarım üzerine bakalarının düüncelerini almam, beni daha etkili bir öretmen yapar görüünün farklı programlara göre ANOVA sonuçları Varyansın Kareler Sd Kareler F p Anlamlı Fark Kaynaı Toplamı Ortalaması Gruplararası 9, ,200 2,951,033 X Fen > X SB > X M > X SO Gruplariçi 377, ,084 Toplam 386, Analiz sonuçları, öretmen adaylarının öretim uygulamalarında bakalarından görülerinden yararlanmanın kendilerini daha etkili yapabilecei görüü farklı programlara göre anlamlı farklılık göstermektedir [F (3-348) =2,95, p<.05]. Baka bir deyile, farklı programlardaki öretmen adayları, kendi uygulamaları üzerine bakalarının görülerini dikkate almalarının, onları daha etkili öretmen yapacaı eklindeki düünce programlara göre anlamlı bulunmutur. Scheffe sonuçlarına göre, Fen Bilgisi Öretmenlii ( X =3,93) ile Sosyal Bilgiler Öretmenliindeki ( X =3,80) görüler, Matematik ( X =3,53) ve Sınıf Öretmenliine ( X =3,56) göre daha olumlu bulunmutur. Tablo 2. Öretim uygulamalarım üzerine bakaları ile tartıma yapmam, beni daha etkili bir öretmen yapar görüünün farklı programlara göre ANOVA sonuçları Varyansın Kareler sd Kareler F p Anlamlı Fark Kaynaı Toplamı Ortalaması Gruplararası 11, ,981 3,285,021 X Sınıf > X Matematik Gruplariçi 421, ,212 Toplam 433,

8 Analiz sonuçları, öretmen adaylarının öretim uyguları için bakaları ile tartıma yaparak kendilerinin daha etkili öretmen yapabilecei görüü farklı programlara göre anlamlı farklılık göstermektedir [F (3-348) =3,28, p<.05]. Baka bir deyile, farklı programlardaki öretmen adayları, kendi uygulamaları üzerine bakaları ile tartımaları, onları daha etkili öretmen yapacaı eklindeki düünce programlara göre anlamlı bulunmutur. Scheffe testi sonuçlarına göre, bu fark Sınıf Öretmenliindeki ( X =3,76) öretmen adaylarının, Matematik Öretmenliindeki ( X =3,30) öretmen adaylarından daha yüksek görü belirtmelerinden ileri gelmektedir. Tablo 3. Öretim uygulamaları sırasında, edindiim bilimsel bilgiler üzerine düünerek kendim de bilgi oluturmam gerekir, görüünün farklı programlara göre ANOVA sonuçları Varyansın Kareler sd Kareler F p Anlamlı Fark Kaynaı Toplamı Ortalaması Gruplararası 18, ,056 6,542,000 X Sosyal > X Matematik Gruplariçi 322, ,926 X Sosyal > X Sınıf Toplam 340, Analiz sonuçları, öretmen adaylarının öretim uygulamaları sırasında, edindii bilimsel bilgiler üzerine düünerek kendilerinde bilgi oluturmalarının gerektii görüü farklı programlara göre anlamlı farklılık göstermektedir [F(3-348)=6,54, p<.05]. Baka bir deyile, farklı programlardaki öretmen adayları, kendilerinin uygulamalarında edindii bilimsel bilgiler üzerinde düünerek kendilerinin de bilgi oluturmaları gerektii fikri programlara göre anlamlı deiiklikler göstermektedir. Scheffe sonuçlarına göre, bu farkın kaynaı olarak Sosyal Bilgiler Öretmenliindeki ( X =4,47) öretmen adaylarının, Matematik Öretmenliindeki ( X =3,89) ve Sınıf Öretmenliindeki ( X =3,97) gelmektedir. öretmen adaylarından daha yüksek görü belirtmelerinden ileri Tablo 4. Etkili bir öretim için hazırladıım planları olduu gibi takip etmem yeterlidir görüünün farklı programlara göre ANOVA sonuçları Varyansın Kareler sd Kareler F p Anlamlı Fark Kaynaı Toplamı Ortalaması Gruplararası 15, ,302 5,398,001 X Fen > X Matematik Gruplariçi 338, ,982 X Sosyal > X Matematik Toplam 354, Analiz sonuçları, öretmen adaylarının, etkili bir öretim için hazırlanan planları olduu gibi takip etmesinin yeterli olduu görüü farklı programlara göre anlamlı farklılık göstermektedir [F(3-345)=5,39, p<.05]. Baka bir deyile, öretmen adaylarının, etkili öretimi gerçekletirebilmeleri için hazırladıkları ders planlarını aynen takip etmeleri yeterlidir düüncesi farklı programlara göre anlamlı bulunmutur. Scheffe testi sonuçlarına göre, bu fark Fen Bilgisi Öretmenliindeki ( X =2,27) öretmen adaylarının, Matematik Öretmenliindeki ( X =1,74) öretmen adaylarında daha yüksek görü belirtmeleri ile Sosyal Bilgiler Öretmenliindeki ( X =2,18) öretmen adaylarından Matematik Öretmenliindeki ( X =1,74) öretmen adaylarından daha yüksek görü belirtmelerinden ileri gelmektedir. Tablo 5. Bilimsel bilgilerin her türlü sınıf ortamında kullanılabileceine inanırım görüünün farklı programlara göre ANOVA sonuçları Varyansın Kareler sd Kareler F p Anlamlı Fark Kaynaı Toplamı Ortalaması Gruplararası 13, ,609 3,351,019 X Fen > X Matematik Gruplariçi 477, ,376 X Sosyal > X Matematik Toplam 491,

9 Analiz sonuçları, öretmen adaylarının, bilimsel bilgileri her türlü sınıf ortamında kullanılabileceine inanırım görüü farklı programlara göre anlamlı farklılık göstermektedir [F(3-347)=5,39, p<.05]. Baka bir deyile, farklı programlardaki öretmen adayları, bilimsel bilgilerin her türlü sınıf ortamında kullanılabileceine inanmaları, programlara göre anlamlı bulunmutur. Tukey HSD testi sonuçlarına göre, bu fark Fen Bilgisi Öretmenliindeki ( X =2,73) öretmen adaylarının, Matematik Öretmenliindeki ( X =2,27) öretmen adaylarında daha yüksek görü belirtmeleri ile Sosyal Bilgiler Öretmenliindeki ( X =2,73) öretmen adaylarından Matematik Öretmenliindeki ( X =2,27) öretmen adaylarından daha yüksek görü belirtmelerinden ileri gelmektedir. TARTIMA VE SONUÇ Öretmen adaylarının, öretmen eitiminde kullanılan üç öretmen yetitirme modeli hakkındaki düünce ve algılarını tespit etmeye yönelik bu aratırmada, programlar arası farklılıklar incelendiinde be maddede ve iki öretmen yetitirme modeli kapsamında farklılıklar ortaya çıkmıtır. Farklı olan görüler yansıtma modeli ve uygulanmı bilim modeli nde yer almaktadır. Yansıtma modeline yönelik görülerdeki farklılıklar, adayların bilimsel bilgileri örenmeleri, onlar üzerinde uygulama içinde ve sonrasında bakalarıyla birlikte tartımalarda bulunmaları ve sonuçta uygulamalarını farklı ekillerde tekrar düzenlemeleri düünceleri bulunmaktadır. Uygulanmı bilim modeline yönelik görülerdeki farklılıklar ise, bilimsel aratırmalar sonucunda elde edilen bilgilerin bütün sınıf ortamlarında ve hatta olduu gibi uygulanabileceine ve de planları olduu gibi takip etmenin yeterli olabilecei eklindedir. Öretmen adayının öretim uygulamaları üzerine bakaları ile tartıma yapmasının kendilerini daha etkili bir öretmen yapabilecei görüü Sınıf Öretmenlii programı ile Matematik Öretmenlii programların Sınıf Öretmenlii lehinedir. Dier bir anlatımla Sınıf Öretmenliindeki adaylar, Matematik Öretmenliindekiler ile karılatırıldıında daha olumlu görüler belirtmilerdir. Bunun nedenlerinden biri de, Sınıf Öretmenlii programındaki öretmen adaylarının, programlarında uygulamalı derslerle oldukça fazla karılaması, bu derslerin yürütülme biçimindeki farklılıklardan (ders sunumu, sunum hakkında öretmen adaylarının ve öretim elemanlarının eletirileri) ve uygulamalı ödevlerin younluundan kaynaklanabilir. Öretmen adaylarının öretim uygulamaları sırasında edindikleri bilimsel bilgiler üzerine düünerek kendilerinin de bilgi oluturabileceine ilikin görüleri, Sosyal Bilgiler programındaki adayları, Sınıf Öretmenlii ve Matematik Öretmenlii programlarındakilere oranla oldukça olumlu görü belirtmilerdir. Bunun nedenlerinden biri, Sosyal Bilgiler programındaki adayların üçüncü sınıfta aldıkları bilimsel aratırmaya yönelik dersin onların üzerindeki etkisi ve bununla ilgili olarak gerek literatür taraması ve gerekse de veri toplamaya olan yatkınlıkları olabilir. Etkili bir öretim için yapılan planların takip edilmesi ile bilimsel bilgilerin her türlü sınıf ortamında uygulanabileceine ait görülerdeki farklılıklar, Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öretmenlii programlarındaki adayların Matematik Öretmenliindeki adaylara göre daha yüksek görü ortalamalarından kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte, bu görülerin tamamı olumsuzdur. Görülerin olumsuz olmasının nedenlerinden biri, fakültede örendikleri kuramsal bilgilerin uygulama okulunda denedikleri, fakat çounlukla uygulamaya aktaramamalarından kaynaklanabilir. Dier bir neden ise, uygulama okullarında yürütülen etkinliklere oldukça fazla katılım göstermeleri (ders anlatımı, materyal hazırlama, örencilerle bire bir etkileim, örenci-merkezli uygulamalar vb), pratik amaç edinmeleri ve dolayısıyla bilimsel bilgiyi uygulamada ya göz ardı etmeleri ya da ikinci bir plana koymalarından kaynaklanabilir. Elde edilen sonuçlar göz önüne alındıında, bu aratırmayla ilgili üç öneride bulunabilir: Birincisi, bu aratırmada sadece üç farklı öretmen yetitirme modeli ile ilgili olarak yansıtıcı modelin öretmen adaylarının görülerinin farklı programlarda ön plana çıktıı görülmektedir. Uluslar arası literatürde de yaygın olan bu öretmen yetitirme anlayıının daha da benimsetilebilmesi için eitim fakültesindeki ders içerikleri de dahil olmak üzere derslerin yürütülü biçimleri, yöntemleri, öretim elemanlarının öretmen adaylarına yaklaım tarzları ile ilköretim ve ortaöretimde görevli uygulama öretmenlerinin, öretmen adaylarına rehberlikleri yeniden sorgulanmalıdır (Collison, 1998; Edwards & Collison, 1996; Ekiz, 2003a; Ekiz, 2003d; Furlong et al., 1996; Furlong et al, 2000; Moyles, 119

10 Suschitsky & Chapman, 1999; Spalding & Wilson, 2002). Özellikle yansıtıcı öretmen yetitirme modeli kapsamındaki öretmen adayı görülerindeki farklılıklara bakıldıında, bu tür görülerin temelinde, uygulama okullarındaki etkiler mevcuttur (Burchell & Westmoreland, 1999). Bu kapsamda ilköretimde uygulanmakta olan yeni programların özelliklerinin öretmen adaylarının düünceleri üzerine etkileri ve uygulama okullarının öretmen adaylarına yaklaım biçimleri ve uygulamaları aratırılabilir. kincisi, programlar arası farklılıklara yönelik olası açıklamaların nedenlerinin derinlemesine nitel yöntemlerle aratırılması gerekliliidir. Üçüncüsü, bu ve benzeri aratırma dier eitim fakültelerinde de yapılarak örneklemin geniletilip, ülkemizi temsili verilerin elde edilmesi önerilmektedir. Bu aratırmada dört farklı öretmenlik programı açısından bir inceleme yapılmıtır. Sonraki aratırmalarda, bu programlara ek olarak dier öretmenlik programlarında da benzer çalımalar yürütülebilir. KAYNAKÇA Alexander, R. (1997). Policy and practice in primary education (2 nd edition). London & Routledge: Open University Pres. Atkinson, T. (2000). Learning to teach: Intuitive skills and reasoned objectivity. In T. Atkinson & G. Claxton (Eds.), The intuitive practitioner (pp ). Buckingham & Philadelphia: Open University Pres. Burchell, H. & Westmoreland, S. (1999). Relationship between competence-based education and student reflection on practice: A UK case study of initial teacher training. International Journal of Training and Development, 3 (2), Büyüköztürk,. (2002). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (2. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık. Collison, J. (1998). Mentoring: Realising the true potential of school-based ITE. In C. Richards, N. Simco & S. Twiselton (Eds.), Primary teacher education: High status? High standards (pp ). London: Falmer Press. Dewey, J. (1933). How we think: A restatement of the relation of reflective thinking to the educative process. Boston: D. C. Heath. Edwards, A. & Collison, J. (1996). Partnerships in school-based teacher training: A new vision? In R. McBride (Ed.), Teacher education policy (pp ). London: Falmer Press. Ekiz, D. (2003a). An analysis of the content of ITE curriculum for the primary phase in Turkey: Theoretical underpinnings and practice. Kastamonu Eitim Dergisi, 11(1), Ekiz, D. (2003b). Sınıf öretmeni adaylarının öretmen eitimindeki modeller hakkında düünceleri. Milli Eitim, 158, Ekiz, D. (2003c). Eitimde aratırma yöntem ve metodlarına giri: Nitel, nicel ve eletirel kuram metodolojileri. Ankara: Anı Yayıncılık. Ekiz, D. (2003d). Öretmen adaylarının öretim elemanları ve dersler hakkında olumsuz algılarının tespit edilmesi: Etnografik bir aratırma. Eitim Aratırmaları, 4 (12), Ekiz, D. (2006). Öretmen eitimi ve öretimde yaklaımlar, Ankara: Nobel Yayıncılık. Furlong, J., Barton, L., Miles, S., Whiting, C. & Whitty, G. (2000). Teacher education in transition: Re-forming professionalism? Buckingham & Philadelphia: Open University Press. Furlong, J., Whitty, G., Miles, S., Barton, L. & Barrett, E. (1996). From integration to partnership: Changing structures in initial teacher education. In: R. McBride (Ed.), Teacher education policy (pp ). London: Falmer Press. Laursen, P. F. (1996). Professionalism and the reflective approach to teaching. In M. Kompf, W. R. Bond, D. Dworet & R. T. Boak (Eds.), Changing research and practice: Teachers professionalism identities and knowledge. London & Washington: The Falmer Pres. Malikow, M. (2005). Are teachers born or made? The necessity of teacher training programs. National Forum of Teacher Education Journal-Electronic, 16 (3), 1-3. Menter, I., Brisard, E., & Smith, I. (2006). Making teachers in Britain: Professional knowledge for initial teacher education in England and Scotland. Educational Philosophy and Theory, 38 (3),

11 Moyles, J. Suschitsky, W & Chapman, L. (1999). Mentoring in primary schools: Ethos, structures and workloads. Journal of In-service Education, 25(1), Pollard, A. (2002). Reflective teaching. London: Continuum. Roberts, J. (1998). Language teacher education. London: Arnold. Schön, D. (1983). The reflective practitioner: How professional think in action. New York: Basic Books. Schön, D. (1987). Educating the reflective practitioner: Toward a new design for teaching and learning in the professions. San Francisco: Jossey Bass. Senemolu, N. (2003). Türkiye de sınıf öretmeni yetitirme uygulamaları, sorunlar, öneriler. SDÜ Burdur Eitim Fakültesi Dergisi, 5 (4), Simko, N. (1998). Initial teacher education as the acquisition of technical skills for teaching: A panacea for the future. In C. Richards, N. Simco & S. Twiselton (Eds.), Primary Teacher Education: High status? High standards? (pp ). London: Falmer Press. Smith, E. (1999). Ten years of competency-based training: The experience of accredited training providers in Australia. International Journal of Training and Development, 3 (2), Wallace, M. (1991). Training foreign language teachers. Cambridge University Pres. Cambridge. YÖK& DÜNYA BANKASI (1998). Fakülte-okul ibirlii: Milli Eitimi gelitirme projesi hizmet öncesi öretmen eitimi, Ankara: YÖK. EK 1. Anket 1 Yaparak örenmem, etkili bir öretmen olmam için yeterlidir. 2 Deneyimli bir öretmenin sadece deneyimlerinden yararlanmam beni etkili bir öretmen yapar. 3 Teorik bilgi almadan kazandıım deneyim, etkili bir öretmen olmam için yeterlidir. 4 Sadece bilimsel bilgileri uygulamada kullanarak etkili bir öretmen olacaımı düünürüm. 5 Öretmenlik uygulamalarımı sadece model aldıım öretmen izlemelidir. 6 Öretmenlik mesleinin inceliklerini deneyimli bir öretmenden örenmem yeterlidir. 7 Öretmenlik mesleinin gereklerini ve inceliklerini deneyimli bir öretmenden örenmem yeterlidir. 8 Öretmen olduumda düzenli olarak hazırlanan seminerlerde verilen bilimsel bilgileri uygulamaya aktarmam beni etkili bir öretmen yapar. 9 Öretim uygulamalarında karılaacaım bütün sorunları, bilimsel bilgileri uygulamaya koyarak çözemem. 10 Öretim uygulamalarım üzerine bakalarının düüncelerini almam, beni daha etkili bir öretmen yapar. 11 Öretim uygulamalarım üzerine bakaları ile tartıma yapmam, beni daha etkili bir öretmen yapar. 12 Öretim uygulamalarım sırasında aratırma yapmam, uygulamalarımın gelimesine önemli katkılarda bulunur. 13 Öretim uygulamaları sırasında, edindiim bilimsel bilgiler üzerine düünerek kendim de bilgi oluturmam gerekir. 14 Örendiim kuramların büyük bir çounluunu öretmenlie baladıımda kullanabileceimi düünmüyorum. 15 Örendiim bilimsel bilgileri olduu gibi deil, uygulama ortamlarına göre kullanmam daha etkilidir. 16 Model alacaım öretmenin otoriter olmasını tercih ederim. 17 Mesleki yeterliim için, sadece model aldıım öretmenin deerlendirme ölçütleri yeterlidir. 18 Gözlemleyerek örenmem, etkili bir öretmen olmam için yeterlidir. 19 Etkili bir öretmen olmam için, sadece bilimsel bilgilere göre öretim etkinliklerini uygulamam gerekir. 20 Etkili bir öretmen olmam için sadece usta (öretmen)-çırak (öretmen adayı) ilikisi yeterlidir. 21 Etkili bir öretmen olmam için sadece model alacaım bir öretmenin olması yeterlidir. 22 Etkili bir öretmen olmam için sadece deneyimli bir öretmeni model almam yeterli deildir. 23 Etkili bir öretmen olmam için hazır bilimsel bilgiyi kullanmam yeterlidir. 24 Etkili bir öretmen olmam için deneyimimi sorgulamam gerekmez. 121

12 25 Etkili bir öretmen olabilmem için gerekli bilgileri kitaplardan örenmem yeterlidir. 26 Etkili bir öretim için hazırladıım planları olduu gibi takip etmem yeterlidir. 27 Edindiim kuramsal bilgileri uygulamam sırasındaki yeni gelimelere göre deitirmem daha etkilidir. 28 Edindiim kuramsal bilgileri uygulama sırasındaki problemlere göre deitirmem daha etkilidir. 29 Edindiim deneyimler üzerine düünmem sonucunda daha etkili bir öretmen olurum. 30 Edindiim bilgiler üzerine düünmem sonucunda daha etkili bir öretmen olurum. 31 Ders planlarını önceden hazırlasam dahi, uygulamam sırasında ortaya çıkabilecek deiikliklere yanıt verebilmem beni daha etkili öretmen yapar. 32 Deneyimli öretmenin uygulamalarını takip etmem beni etkili bir öretmen yapar. 33 Deneyimli öretmenin önerilerine uymam beni etkili bir öretmen yapar. 34 Deneyimlerim üzerine düünmek yerine bilimsel bilgileri kullanmam yeterlidir. 35 Deneyime dayalı edindiim bilgileri, uygulamam sonucunda tekrar düünmem beni daha etkili bir öretmen yapar. 36 Bilimsel bilgilerin her türlü sınıf ortamında kullanılabileceine inanırım. 122