Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eitim Fakültesi Dergisi 20: 106-118 (2006) Türkçe Dil Bilgisi Öretiminde Söz Dizimi le lgili Kabuller Üzerine I ( Kelime Gruplar! ) Caner Kerimolu* ÖZET Türkçe dil bilgisi öretimi ile ilgili bu çalmada kelime grubu kavramnn farkl eitim aamalarna yönelik yaynlardaki ileni biçimleri üzerinde durulmutur. lköretim, ortaöretim ve yükseköretim eklinde üç bölüme ayrlan eitim aamalarnda konunun ne ekilde ele alnd, eitim sistemindeki devamllk ilkesi de dikkate alnarak, karlatrmal bir ekilde incelenmitir. Kelime gruplaryla ilgili deerlendirmeler incelenirken eitim sistemindeki farkl kabullerin, kopukluklarn bu alana da yansyp yansmad belirlenmeye çallmtr. Son bölümde ortaya çkan sonuçlar deerlendirilmi ve önerilerde bulunulmutur. Anahtar Kelimeler: Dil bilgisi öretimi, söz dizimi, cümle bilgisi, kelime gruplar ABSTRACT The kinds of the functions of the phrase concept in the publications, which are intended for different stages of education are emphasized in this study that is about Turkish grammar education. The ways of discussing the subject are examined comparatively at three education stages which are primary, secondary and university education, in deference to the continuity principle in the education system. While the examinations of the evaluations on phrases, are tried to be determined that whether the different acceptations and disunities in the education system are reflected to this area or not. Consequently, emergent conclusions are evaluated and suggestions are presented in the last part of the study. Keywords: : Grammar teaching, syntax, phrases. 1. GR0 Türk eitim sisteminin eletirilen yönlerinden birisi devamllnn olmamasdr. Eitim kurumlarnn birbirlerinden ilgisiz yaplarm gibi hareket etmesi, örenciyi bir sonraki eitim durumu için hazr hâle getirememesi kopukluklara, karklklara yol açmaktadr. Bu kopukluklar nedeniyle, eitimciler sk sk örencilerin gerekli alt yapya sahip olmadn ifade ederler. Akademisyenler liselerin örencileri gerekli donanmlarla üniversiteye gönderememesinden, liselerde görev yapan eitimciler ise örencilerin ilköretim bilgilerinin yetersiz olmasndan ikayetçidirler. Bu tartmalar srasnda kafas karan ve yeni bir eitim aamasna geldiinde eski bilgilerini unutmas istenen örenci, farkl eitim kademelerinde her eye yeniden balamak zorunda kalmaktadr. Türkçe dil bilgisi öretiminde de yukarda ifade edilen ikayetlerle sk sk karlalmaktadr: Türkçe dilbilgisi ilkokul sralarndan balayarak, üniversite düzeyinde de sürdürüldüü hâlde, sonuç bir türlü olumlu çkmamaktadr. Öretmenler her zaman için örencileri suçlayarak, onlarn, dilbilgisi yönünden zayf olduklarn yineleyip durmaktadrlar. Fakat uras da düünülmelidir ki, eer bu kadar çok örenci, bunca * Caner Kerimolu, Ör. Gör. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eitim Fakültesi, Türkçe Eitimi Anabilim Dal, zmir. canerkerimoglu@yahoo.com 106
yl boyunca, bu kadar basit bir eyi örenemiyorsa, o zaman belki de aksakl baka yerde aramak gerekmektedir. (Bakan, 2003 : 354) Dil bilgisini öretmek çok mu önemlidir? Dil bilgisini çok iyi bilen bir kiinin o dili çok iyi yazaca ve konuaca peinen kabul edilemez. Ancak dilbilgisi öretimi yaplmas tümden yararsz görülemez. Dilde doru yanl kavram, büyük ölçüde dilbilgisinin saptad kurallarla belirir. Yanllar, örenciye, ancak bu kurallar ölçü olarak göstermekle anlatlabilir. Örenci de kendi yanllarn, ancak bu kurallarn nda anlayp düzeltebilir. Dilbilgisi bir bilim olarak kavramlar saptar, terimler koyar. Terimler ise bizim kavram, kural ve doru yanl üzerinde anlamamz kolaylatrr. Sözgelimi, ad durumu yanl kullanlm bir tümcenin bozukluunu anlatabilmek için, tümce kuruluunu bilmek gerekir. (Bozkurt, 2004 : 340) 2. YÖNTEM Türkçe öretimiyle ilgili yaplan çalmalarda temel yaklamlar ve sorunlar aratrlm, çözüm yollar önerilmitir. (Kantemir, 1976 ; Göü, 1978 ; Ergen, 1986; Ouzkan, 1993 ; Sar, 2002 ; Kavcar - Ouzkan - Sever, 2005 : 73-88 ; Yldz, 2006 : 277-310 ; Cemilolu, 2004 : 179-186 ; Sever, 2004 : 28 ; Demirel - Iahinel, 2006 : 123-131 ; Ünalan, 2006 : 119-124) Biz bu çalmamzda Türkçe dil bilgisi öretiminin belki de en tartmal alan olan söz dizimi ile ilgili bir konunun eitim aamalarndaki inceleni biçimleri üzerinde durduk. Dil bilgisinin dier alanlarnda (ses bilgisi, ekil bilgisi vb) da benzer skntlar yaanmaktadr. Ancak söz dizimi eitim sistemimizdeki kopukluk sorununu en iyi gösteren alanlardan biridir. Çalmamzda farkl eitim kademelerinde kelime gruplarnn ileni biçimlerini tespit etmeyi amaçladk. Eitim aamalarn yükseköretimortaöretim-ilköretim eklinde üç bölüme ayrdk ve bu eitim dönemlerine yönelik program ve yaynlarda 1 yer alan kelime grubu deerlendirmelerini inceledik. 1 Bu çalmada Milli Eitim Bakanl tarafndan zmir deki okullara gönderilen ders kitaplar incelenmitir. 3. KELME GRUPLARI 3.1. Akademik Yay!nlarda Kelime Gruplar! Kelime gruplar gerek Türkçe dil bilgisini konu edinen eserlerde 2 gerekse de sadece Türkçe söz dizimine ayrlm eserlerde 3 dilciler tarafndan incelenmitir. (Banguolu, 1998 : 497-519; Ergin, 1993 : 353-354 ; Bilgegil, 1982 : 115-162; Eker, 2003 : 361-379 ; Hatipolu, 1972 : 2-95; Iimek, 1987 : 321-400; Karahan, 1999 : 11-43; Kükey, 1975 : 3 ; Salam, 1977 : 3-4; Delice, 2003 : 17-47 ; Beserek, 1991 : 29-30 ; Akbayr, 2003 : 5-7; Karaörs, 1993 ; Erkul, 2004 : 4-20 ; Yaman, 2000 : 35-172.) Biz bu bölümde Türkiye deki dil bilgisi yazmnda etkili olan baz aratrmaclarn kelime gruplaryla ilgili görülerine yer verdikten sonra akademik çalmalarda kelime gruplar ile ilgili olarak üzerinde görü birliine varlan ya da varlamayan noktalar tespit etmeye çaltk. Bu noktalarn tespitinin, akademik bilgilerin ortaöretim ve ilköretimdeki yansmalarn görme konusunda faydal olaca düüncesindeyiz. Kelime grubu kavram 4 cümle içinde kavramlar arasnda iliki kurmak üzere birden çok kelimenin belirli kurallar ile yan yana getirilmesinden oluan, yap ve anlamndaki bütünlük dolaysyla cümle içinde tek bir nesne veya hareketi karlayan ve herhangi bir yarg bildirmeyen kelimeler topluluu eklinde tanmlanr. (Korkmaz, 1992 : 100) Türkiye de akademiye yönelik dil bilgisi yazmnda en sk bavurulan eserlerin banda Muharrem Ergin in Türk Dil Bilgisi adl eseri gelmektedir. Yazarn kelime grubu tasnifini ve kelime gruplarna verdii örneklerin birkaçn aktaryoruz: 1. Tekrarlar : ince ince, iyi kötü, masa falan, düm düz 2 Baz dil bilgisi yazarlar eserlerinde kelime gruplarna yer vermemitir. (Gencan, 2001; Ediskun, 1999). 3 Baz söz dizimi aratrmaclar eserlerinde kelime gruplarn ayr bir balk altnda incelememitir. (Dizdarolu, 1976; Atabay - Çam - Özel, 1981; Yörük, 1985; Burdurlu, 1967) 4 Çalmamzda dil bilgisi öretimindeki kabullere kaynaklk eden Türkoloji geleneindeki kelime grubu tanm ve adlandrmalar üzerinde durduk. Ancak Türkolojideki kelime grubu deerlendirmelerini eletiren ve farkl grup tasnifi yapan dilbilimciler de vardr. Bu deerlendirmeler için bkz: (Demircan, 2001 : 149 ; Uzun, 2000 : 19 ; Erkman - Akerson - Özil, 1998 : 65) 107
2. Balama gurubu : sen veya ben, hem sen hem ben 3. Sfat tamlamas : güzel yaz), demir kap), alt)n saat 4. yelik gurubu ve isim tamlamas : benim kalemim (iyelik grubu), çocuun kalemi (belirli isim tamlamas), pencere cam) (belirsiz isim tamlamas) 5. Âitlik gurubu : tarihten önceki, ya,l) adam)nki 6. Birleik isim : Afyon Karahisar, Ahmet Hamdi Tanp)nar 7. Birleik fiil : yok et-, yapm), bulun-, gelebil-, kayboluver- 8. Unvan gurubu : Ahmet Bey, Hasan Efendi, Kerim amca 9. Ünlem gurubu : a beyim, be birader, hey Allah)n kulu 10. Say gurubu : on bir, yirmi iki, bin be, yüz 11. Edat gurubu: dün geceye dâir, senin gibi, eve doru 12 snat gurubu : ba,) bo,, ayak yal)n, can) tez, bütün duvarlar) yal) boya 13. Genitif, datif, lokatif, ablatif guruplar : bizim k)z, Ahmet day)n)n olan (genitif) dile kolay, keyfine dü,kün (datif) yükte hafif, be,te üç (lokatif) anadan doma, gençlerden üçü (ablatif) 14. Fiil gurubu : yaz) yazmak, gök gürültüsünden korkmak, güzel konu,ma 15. Partisip gurubu : denize giren, modas) geçmi,, çok yak)ndan tan)d)()) 16. Gerundium gurubu : saa sola ko,a ko,a, kad)n bütün camlar) temizleyerek 17. Ksaltma guruplar : gün ayd)n, eller yukar), sola çark, ba,tanba,a, git gide (Ergin, 1993 : 353-375) Muharrem Ergin in bu tasnifi Türk dil bilgisi literatüründe sklkla kullanlmtr. Ancak kelime gruplaryla ilgili farkl deerlendirmeler de yaplmtr. Biz bu deerlendirmelere M. Ergin in tasnifini esas alarak karlatrmal bir ekilde yer veriyoruz. Farkl deerlendirmelerden birisi eserinde kelime gruplarna yer vermeyen ancak tamlama konusunu ayrntl bir biçimde inceleyen T. N. Gencan a aittir. Yazara göre Türkçede üç tür isim tamlamas vardr: 1. Birinci türlü ad takm: Sevim in eli, aac)n dal). 2. kinci tür ad takm: Ders arac), yaz günü 3. Üçüncü tür ad takm (taksz tümleme): Demir çubuk, bak)r kap. T. N. Gencan, taksz tamlama olarak adlandrd tamlama türünde iki unsurun ek almadan birbirine balandn ifade eder. Buna göre, taksz tamlamalarda tümleyici asl ismin neden yapldn ya da neye benzediini gösterir. T. N. Gencan zincirleme tümleme ad altnda iç içe giren isim tamlamalarn inceler:,ehrin sokaklar)n)n temizlii vb. (Gencan, 2001 : 184-196) Görüldüü üzere, Türk dil bilgisi yazmnda uzun yllar tartlan taksz isim tamlamas ve zincirleme isim tamlamas T. N. Gencan n eserinde yer alr. Taksz tamlamay ilk kez T. N. Gencan kullanrken, zincirleme tamlamadan ilk söz eden T. Banguolu dur. (Banguolu, 1998 : 332-339) Bu iki tamlama türü M. Ergin de yer almaz. T. N. Gencan n taksz kabul ettii tamlamalar M. Ergin sfat tamlamas kabul eder (demir kap) vb). T. Banguolu, M. Ergin ve T. N. Gencan n isim tamlamas konusundaki görüleri kendilerinden sonraki aratrmaclarn eserlerine kaynaklk etmitir. ncelediimiz eserlerin hemen hepsinde isim tamlamalar ilk olarak tamlayann ilgi eki alp almamasna göre belirtili / belirli ve belirtisiz / belirsiz eklinde iki gruba ayrlmtr. Zincirleme isim tamlamasn baz aratrmaclar ayrntl bir ekilde incelemitir. (Ediskun, 1999 : 123 ; Hatipolu, 1972 : 33 ; Korkmaz, 2003 : 275 ; Iimek, 1987 : 331; Kükey, 1975 : 18 ; Akbayr, 2003 : 17 ; Delice, 1997 : 365-369). 5 M. Ergin in iyelik grubu olarak adlandrd tamlayan zamir olan tamlamalar V. Hatipolu ve R. 0im<ek adl tamlamas olarak inceler. (Hatipolu, 1972 : 21 ; Iimek, 1987 : 342) Taksz isim tamlamas konusu ise büyük tartmalara neden olmutur. T. N. Gencan n ortaya att bu tamlama türü baz aratrmaclar tarafndan kabul edilmemi, bu tür için verilen örneklerin sfat tamlamalar içerisinde deerlendirilmesi gerektii ifade edilmitir. V. Hatipolu taksz isim tamlamasn ilerken yer adlarn örnek olarak verir: Kad)köy (kad köyü), Topkap) (top kap-s) vb. 6 Yazar Orhun Abidelerinde geçen baz ifadelere de dikkat çeker: 5. Delice kitabnda bu balk altnda tamlayan ya da tamlanan unsurun birden fazla olduu tamlamalar inceler: evin kap)s),penceresi; göün, ovan)n rengi vb. (. Delice, 2003 : 38) 6 Eksiz kurulan yer adlarn S. Güne ve. Delice eksiz isim tamlamas bal altnda incelerler. (Güne, 2003 : 319 ; Delice, 2003 : 24) 108
Tabgaç bodun, kad)rkan y), vb. (Hatipolu, 1972 : 18) 7 Doan Aksan yönetiminde hazrlanan Sözcük Türkleri nde de taksz tamlama ilenir, ancak bunlar Türkoloji geleneinde çoklukla sfat tamlamas kabul edilen gruplardr: kiraz dudak, doktor Emre, karga burun, ön oda (Aksan vd, 2003 : 50) S. S. Mayzel de Türkçede üç tip izafet belirler ve üçüncü tipte iki unsur da ek almamaktadr: fötr,apka vb. (nan, 1988 ; 283) Cengiz Aly!lmaz, Orhun Abidelerinde geçen her iki unsuru da ek almayan tamlamalar belirtisiz isim tamlamas bal altnda inceler: Kagan at kaan ad (Alylmaz, 1994 : 19-20) Bu eserlerin yannda konuyla ilgili pek çok makale yaymlanmtr. 8 Son yllardaki yaynlara bakarak, taksz isim tamlamas kabul edilen gruplarn sfat tamlamas olduunu savunan dilcilerin saysnn arttn ifade edebiliriz. T. N. Gencan n, M. Ergin den farkl düündüü konulardan birisi de unvan grubudur. Yazar, M. Ergin in unvan grubu kabul ettii gruplar sfat tamlamas kabul eder. H. Ediskun da eserinde bu görüe katlr. Unvan ismi, ahs isminden önce de gelse, sonra da gelse - bu yazarlara göre- sfat tamlamas kurar: Doktor Necdet, 7inasi Efendi vb. (Gencan, 2001 : 206 ; Ediskun, 1999 : 145) Ancak bu görü dil bilgisiyle ilgili daha sonraki yaynlarda destek bulamamtr. Rasim 0im<ek in Türkçe Sözdizimi adl çalmas, sadece söz dizimini inceleyen bir eserdir ve gerek konuya yaklam gerekse de örneklerin bolluu yönünden Türkçe söz dizimi yazmnda en önemli eserlerden biri olma özelliini korumaktadr. Yazarn kelime gruplaryla ilgili tasnifi M. Ergin inkinden farkldr: 1. yelik Öbekleri: a. Adtakm: a.1. Belirtili adtakm: lokantan)n bahçesi a.2. Belirtisiz adtakm: Nedim divan) a.3. Adtakmlarnn zincirlenmesi : masa örtüsünün rengi b. Adltakm: benim gömleim, sizin eviniz 2. Niteleme Öbekleri a. Önadtakm: güzel çocuk, üç arkada, 7 Abidelerde geçen bu yaplar için bkz: (Adams, 1981 : 33-38 ; Kayra, 1999 : 145-158) 8 Taksz isim tamlamas ile ilgili tartmalar için bkz : (Güveli, 1972 ; Güveli, 1969 ; Harut, 1992 ; Ünal, 1994 ; Türkseven, 1994 ; Türkseven, 1995 ; Eryaar, 1995 ; Bolulu, 1995 ; Zülfikar, 1995 ; Kahraman, 1995 ; Büker, 1995 ; Öneren, 1995 ; Akda, 1998 ; Balc, 2001 ; Yavuz, 2000) b. Say öbei: iki yüz yirmi iki, be, yüz elli c. San öbei: Çar) Bey, Hatice Nine d. Belirteç öbei: daha güçlü, pek çok 3. Çekim Öbekleri a. Ad öbekleri a.1. Yönelmeli ad öbei : cana yak)n, keyfine dü,kün a.2. Kalmal ad öbei: ikide bir, yükte hafif a.3. Çkmal ad öbei : içten pazarl)kl), hançerden keskin a.4. Belirtmeli ad öbei : yüzü a,k)n, elliyi mütecaviz a.5. Katlmal ad öbei : bizim mahalle, sizin okul a.6. yelikli ad öbei : teni beyaz, ya) az a.7. Baka ad öbekleri: ba, aç)k, para pe,in b. Eylem öbekleri: dalar dayanmamak, ad) ç)kmak, gelin olmak, can)m s)k)ld) c. lgeç öbekleri: çocuklar gibi, su diye 4. kileme: ad)m ad)m, di,e di,,,undan bundan, evi bark), ta,) topra), y)llar y)l), neler de neler, ödev mi ödev 5. Balaç Öbekleri: hak ve kuvvet, Baki ile Fuzuli 6. Ünlem Öbei: Hey Dirse Han, ey vuslat (Iimek, 1987 : 321-400) Rasim Iimek kelime gruplarn görüldüü üzere alt balk altnda incelemitir. Benzer özellikler tadna inand gruplar ayn balk altnda fakat farkl alt balklarla incelemitir. Bu bakmdan daha sonraki söz dizimi aratrmaclarna örnek olmutur. 9 R. Iimek, M. Ergin in tasnifinde yer almayan bir kelime grubunu iler. Bu da belirteç öbei dir : çok güzel, daha çok vb. Bu diziliteki gruplar pek çok aratrmac tarafndan incelenmemitir. 10 Ayrca yazarn eylem grubu olarak inceledii gruplar içerisinde deyimler de 9 Kelime gruplarn R. Iimek gibi ana balklar altnda inceleyen çalmalar için bkz: (Usta, 2000 ; Delice, 2003) 10 Ancak bu gruplar. Delice ve A. S. Ertane Baydar - T. Baydar çalmalarnda zarf öbei ad altnda incelemitir. (Delice, 2003 : 35 ; Ertane Baydar - Baydar, 2001 : 38-39) ; L. Karahan ise bu gruplar sfat tamlamas kabul eder. (L. Karahan, 1999 : 21) 109
vardr. M. Ergin deyimleri bir kelime grubu olarak incelememitir. Son yllardaki söz dizimi yaynlarnda görülerinden en sk faydalanlan aratrmaclardan birisi Leyla Karahan dr. Yazar M. Ergin e yakn bir snflandrma yapar. Fakat dikkat çeken farkl kabulleri de vardr. Yazarn tasnifi ana hatlaryla u ekildedir: 1. sim tamlamas 2. Sfat tamlamas 3. Sfat-fiil grubu 4. Zarf-fiil grubu 5. sim-fiil grubu 6. Tekrar grubu 7. Edat grubu 8. Balama grubu 9. Unvan grubu 10. Birleik isim grubu 11. Ünlem grubu 12. Say grubu 13. Birleik fiil grubu 14. Ksaltma gruplar (snat, yükleme, yaklama, bulunma, uzaklama, vasta gruplar). (Karahan, 1999 : 11-43) L. Karahan M. Ergin in tasnifinde yer alan aitlik grubuna eserinde yer vermez. M. Ergin in ayr balklar altnda inceledii isnat, yaklama, bulunma, uzaklama gruplarn ksaltma gruplar ad altnda inceler. 11 Ayrca bu gruba vasta grubunu da ekler : seninle dost (insanlar), s)rmayla i,li (cepken) (Karahan, 1999 : 43) L. Karahan n M. Ergin e göre farkl kabullerinden birisi de birleik fiil gruplarna anlamca kaynam birleik fiiller i de dahil etmesidir: para ye-, türkü tuttur-, el koy-, yataa dü,- vb (Karahan, 1999 : 39) M. Ergin bu unsurlar birleik fiil kabul etmez. Türkçe dil bilgisi yazmnda deerlendirmelerinden sk sk faydalanlan yazarlarn kelime gruplaryla ilgili görülerini bu ekilde özetledikten sonra akademik yaynlardaki kelime grubu kabullerini birkaç madde altnda deerlendiriyoruz 12 : 11 Bu yöntem M. Karaörs tarafndan da savunulur: snat, ilgi, yaklama, bulunma, uzaklama ve yapma gruplarn ksaltma gruplar ad altnda toplamak daha uygundur. Çünkü bunlarn sonlarndan bir fiil düerek ksalm ekle gelmi durumdadrlar. Ayrca isnat grubu dnda olan bu ksaltma gruplarna hâl grubu demek de uygundur. (Karaörs, 1995 : 28-29) 12 Son yllardaki yaynlarda farkl grup kabulleri de göze çarpmaktadr. Baz aratrmaclar sona gelen edatlarla da kelime grubu oluabileceini savunurlar: Ali de gelmi. Ben bile yaparm. Sen dahi bilmisin vb.. Delice bunlara pekitirme edat öbei der. (. Delice, 2003 : 23) Hatice Tören ise kuvvetlendirme grubu adn verir. (Tören, 2002); Delice, yabanc dillerden alnan cümle ve ifadeleri iktibas öbei ( To be or not to be deil. Cocito ergo sum hiç deil ), ara sözleri ise saplama öbei ad altnda inceler. (. Delice, 2003 : 45) V. Uygur, ya,ça büyük, bence 1. sim tamlamas türlerinde tartlan iki konu vardr. Bunlardan ilki taksz isim tamlamas dr. T. N. Gencan n ortaya att bu tamlama türü uzun yllar tartlmtr. Ancak son yllardaki yaynlarda böyle bir isim tamlamas türünün olmad, taksz isim tamlamas saylan gruplarn sfat tamlamas olduu görüü ön plana çkmtr. Tartlan ikinci konu olan zincirleme isim tamlamas ise baz dilciler tarafndan incelenirken baz dilcilerce kabul edilmez. Üzerinde anlalan bir tamlama türü deildir. 2. en çok, daha güzel gibi kelime gruplar aratrmaclarn çou tarafndan inceleme konusu yaplmamtr. Çalmalarnda bu tür söz dizilerini inceleyen dilcilerin bir ksm bu gruplarn sfat tamlamas olduu görüündedir. Bir ksm dilci ise zarf grubu eklinde yeni bir balk altnda bu gruplar inceler. 3. Birleik fiil grubu olarak hangi fiillerin kabul edilmesi gerektii konusunda farkl görüler vardr. Özellikle anlamca kaynam kabul edilen fiillerin (can) s)k)lmak, ho,una gitmek vb) durumu belirsizdir. Baz aratrmaclarn birleik fiil sayd bu yaplar baz dilciler tarafndan kelime gruplar içerisinde incelenmez. 4. Ksaltma gruplarna hangi gruplarn dahil edilecei de tartlmaktadr. Ancak son yllarda yaklama, bulunma, ayrlma, isnat, ilgi, yükleme gruplarn bu balk altnda inceleyen aratrmaclarn saysnn artt görülmektedir. 5. Eitlik grubu, vasta grubu gibi baz yeni kelime grubu önerileri yaplmtr. Baz yazarlar vasta grubuna eserlerinde yer vermektedir. Ancak eitlik grubu henüz eserlerde yer verilen gruplardan biri olamamtr. 6. Türk dil bilgisi yazmnn en büyük sorunlarndan olan terim kargaas söz diziminde de kendisini göstermektedir. Aratrmaclarn kulland farkl terimler anlamay zorlatrmakta, bu da bilgi birikiminin kullanmnda güçlükler yaratmaktadr. 7. ncelenen eserlerin çounda bulunan, küçük fikir ayrlklar olsa da üzerinde görü birliine varlan gruplar unlardr: sim tamlamas (belirtili ve belirtisiz), sfat tamlamas, isim-fiil grubu, sfatfiil grubu, zarf-fiil grubu, balama grubu, edat grubu, ünlem grubu, unvan grubu, say grubu, birleik isim grubu, birleik fiil grubu (isim + yard)mc) fiil hasta ol- ve fiil + yard)mc) fiil yapabil- ), ksaltma gruplar (ilgi, yakla,ma, bulunma, ayr)lma, isnat) güzel gibi gruplar için eitlik grubu terimini önerir. (Uygur, 1997) 110
3.2. Ortaöretim Program! ve Kitaplar!nda Kelime Gruplar! Yukarda da üzerinde durulduu üzere akademik yaynlarda kelime gruplar konusunda, farkl görüler olsa da, üzerinde anlalan kabuller vardr. Bu bölümde ortaöretim müfredat ve kitaplarndaki kelime grubu anlaylar üzerinde duracaz. 2006-2007 ders yl itibariyle liselerde iki farkl program uygulanmaktadr. Bilindii üzere Milli Eitim Bakanl 2005-2006 eitim-öretim ylndan itibaren yeni bir program uygulamaya koymu, Türk Dili ve Edebiyat ad altnda sürdürülen dil ve edebiyat öretimini Dil ve Anlatm ve Türk Edebiyat eklinde iki dersle birbirinden ayrmtr. Ancak lise son örencileri hâlâ eski programla eitimlerine devam etmektedirler. Biz her iki programda ve bu programlara göre hazrlanm kitaplarda yer alan kelime grubu anlaylar üzerinde duracaz. Milli Eitim Bakanl nn hazrlad yeni programda kelime gruplar Dil ve Anlatm dersinin 9. snf bölümünde ilenmektedir. Bu bölümde kelime gruplaryla ilgili kazanmlar u ekilde sralanmtr : Kelime gruplarn ayrma ve cümledeki ilevlerini belirleme : 1. Kelime gruplarnn oluma nedenlerini açklar. 2. Kelime gruplarn snflandrr. 3. Kelime gruplarnn ifadeye katt deerleri tartr. 4. Metindeki deyimleri bulur, özelliklerini açklar. 5. Dilde deyimlere ihtiyaç duyulma sebeplerini tartr. 6. Deyimlerin cümlede kullanlma sebeplerini tartr. 7. Toplumsal kültürle deyim arasndaki ilikiyi açklar. 8. Deyimlerin dildeki ilevlerini tartr. 9. kilemelerin oluumunu belirler. 10. kilemelerin cümlede kullanlma nedenlerini tartr. 11. Yansma sözleri ayrr, kullanlma nedenlerini belirler. 12. sim tamlamalarnn oluumunu açklar. Cümledeki isim tamlamalarn ayrr. 13. sim tamlamalarn gruplandrr, ilevlerini belirler. 14. Sfat tamlamalarnn oluumunu açklar. 15. Sfat tamlamasnn özelliklerini aratrr, anlam ve yap bakmlarndan isim tamlamasndan farkllklarn tartr. 16. Balaçlarla oluturulan kelime gruplarnn yapsn ve ilevini açklar. 17. Edatlarla oluturulan kelime gruplarnn yapsn ve ilevini açklar. 18. Ünlem gruplarnn oluumunu açklar. 19. Ünlem gruplarna ne zaman ba vurulduunu belirler. 20. Unvan gruplarnn oluumunu açklar. 21. Kelime gruplarnn cümlede yüklendii ilevleri açklar. 22. Kelime gruplarnn anlatmdaki ilevlerini belirler. 23. Kelime gruplarn yerinde ve doru kullanr. 13 Yeni programda konular ayrntl olarak verilmemitir. Kelime gruplar dördüncü ünite olan Kelime (Sözcük) Bilgisi ünitesi içerinde deerlendirilmitir. Ünite ksmnda kelime gruplarnn neler olduu belirtilmemi, kazanmlar ve etkinlikler ksmndaki bilgilerden kelime grubu olarak nelerin ilenecei sezdirilmeye çallmtr. Kelime gruplaryla ilgili olarak yaplan açklamalar unlardr: Deyimlerin; kalplam sözler olduu, kelimelerinin yerlerinin deitirilemedii ve hiçbir kelimesinin atlamad belirtilir. Ksa, özlü ve etkili anlatmlar olduu, kelime grubu eklinde olabilecei söylenir. Cümle eklinde olan deyimlerin de bulunduu hatrlatlr. Deyimlerin çounda kelimelerin gerçek anlamndan çkarak mecaz anlam kazand, baz deyimlerde kelimelerin gerçek anlamlarndan çkmad, cümlede öge olarak kullanlabildii açklanr. Deyimlerin genelde insanlarn kiilik özelliklerini veya özel durumlarn karlayan sözler olduu belirtilir. 13 Dil ve Anlatm Program, www. ttkb.meb.gov.tr, s. 39-41 (eriim: 22-1-2007) 111
kilemelerin; ayn kelimelerin, yakn anlaml kelimelerin, zt anlaml kelimelerin, biri anlaml biri anlamsz/anlam unutulmu kelimenin, iki anlamsz/anlam unutulmu kelimenin, yansma kelimelerin tekraryla oluan kelime grubu olduu belirtilir. Ayrca ikilemelerin arasna hiçbir noktalama iareti konulamayaca da vurgulanr. kilemelerin; anlam pekitirip güçlendirmek, zenginletirmek, çekici klmak ya da deiik anlam ilgileri oluturmak için kullanld vurgulanr. ve, ile, ne...ne, hem...hem, ya...ya, yahut, veya, ya da, ha...ha, gerek gibi balaçlarla oluturulan kelime gruplarn örneklendirir. gibi, kadar, diye... edatlaryla oluan kelime gruplarna örnekler verilir. Bir kii adyla unvan veya akrabalk adlarnn oluturduu gruplara unvan grubu dendii ve meslek, akrabalk ve sayg bildiren unvan gruplarnn bulunduu söylenir. 14 Yeni program örenciyi ezbercilikten uzaklatrmay, örenciye bilgiyi bulup yorumlama alkanln kazandrmay hedeflemektedir. Hazrlanan kitaplarda da buna uygun bir yol seçilmitir. Tanmlar azaltlm, verilen metinler üzerinde örencilerin yorum yaparak bilgilerini kullanmas salanmaya çallmtr. 2006-2007 ders ylnda okutulmak üzere okullara gönderilen ve komisyon tarafndan hazrlanan 9. S!n!f Dil ve Anlat!m kitabnda da kelime gruplar balklar altnda incelenmemi, metinlerden yola çklarak etkinlik sorularyla kavratlmaya çallmtr. Kitapta kelime gruplarnn formülletirilmi ekilleri yer almaktadr. Bu formüllerden ve üzerinde durulan konulardan yola çkarak kelime grubu olarak kabul edilen söz dizilerini ve üzerinde durulan birkaç örnei u ekilde aktaryoruz: 1. Deyimler: Formül yok. Püf noktas), dilinde tüy bitmek, çenesi dü,mek 2. Tekrar grubu: Formül yok. L)k)r l)k)r, a)r a)r 3. sim tamlamas : 14 Dil ve Anlatm Program, www. ttkb.meb.gov.tr, s. 39-41 a. Belirtili isim tamlamas : tamlayan + tamlayan eki (ilgi hali eki) + tamlanan + tamlanan eki (iyelik eki). b. Belirtisiz isim tamlamas : tamlayan + tamlanan + tamlanan eki (iyelik eki) c. Zincirleme isim tamlamas: Formül yok. 4. Sfat tamlamas: Sfat + sim 5. Balama grubu : sim unsuru + Balaç + sim unsuru 6. Edat grubu : sim unsuru + Çekim eki (gerekirse) + Çekim edat 7. Ünlem grubu : Ünlem + sim unsuru 8. Unvan grubu : Kii ad + Unvan veya akrabalk ismi 9. Birleik fiil grubu: a. Birleik fiil : sim + Yardmc fiil b. Kurall birleik fiil : Asl Fiil + Zarf-fiil eki + Yardmc fiil 10. sim-fiil grubu: sim unsuru + simfiil 11. Sfat-fiil grubu : sim unsuru + Sfatfiil 12. Zarf-fiil grubu: sim unsuru + Zarf-fiil 13. Say grubu : Büyük basamakl say + küçük basamakl say (Acar vd, 2006 : 97-112) Kelime gruplaryla ilgili bu tasnifi akademik yaynlardaki tasniflerle karlatrdmzda dikkat çeken ilk nokta Deyimler in ayr bir kelime grubu olarak incelenmesidir. Programda en geni açklamalarn deyimlerle ilgili olduu düünülürse bu konunun önemsendii söylenebilir. Ancak akademik yaynlarda deyimlerin bir kelime grubu olarak incelenmesi konusu, daha çok birleik fiil grubu bölümüyle ilgili olarak tartlmaktadr. 15 Ayrca üzerinde anlalan bir konu da deildir. Deyimlerin Dil ve Anlat!m 15 V. Hatipolu kelime grubu kavramn farkl yorumlar ve anlamca kalplam yaplar kelime grubu olarak inceler: 1 Birleik kelimeler 2. Terimler 3. Deyimler 4. Bilmeceler 5. Atasözleri 6.Vecizeler 7. Argo. Yazar, tamlamalarn, isim-fiil, zarf-fiil vb gruplarn kelime grubu olarak kabul edilemeyeceini, çünkü bunlarda unsurlar arasnda kalplamann gerçeklemediini belirtir. (V. Hatipolu, 1988 : 203-204) 112
kitabnda ayr bir balk altnda kelime grubu olarak incelenmi olmas ortaöretim programlar için de yeni bir yaklamdr. Dikkat çeken bir dier nokta da isim tamlamalarnn iki türüyle ilgili formüle yer verilirken zincirleme isim tamlamasnn formülüne yer verilmemesidir. Deyimler ve tekrar grubu için de formül verilmemitir ancak örnekler vardr. Biz kitapta zincirleme isim tamlamasyla ilgili bir örnee de rastlayamadk. Bu nedenle, etkinlik sorularndan biri olan Belirtili, belirtisiz ve zincirleme isim tamlamas arasndaki kurulu farklarn belirtiniz. (Acar vd, 2006 : 101) sorusu da örenci için güç bir hâle gelmektedir. Öretmen için de, zincirleme isim tamlamas gibi tartmal bir konunun açklamas güçlemektedir. Birleik fiil grubu da farkl bir yaklamla ele alnmtr. Kitabnzn 75. sayfasndaki birleik fiillerin yapsn gösteren tabloyu göz önünde bulundurarak Tamirci Çra adl iirde geçen birleik fiil gruplarn bulup. açklamasn izleyip sözü edilen tabloya baktmzda birleik fiillerin üçe ayrldn görüyoruz: a. Kurall birleik fiiller : yapabil-, al)ver- b. Anlamca kaynam birleik fiiller : boy ölçü,-, göz atc. Yardmc fiillerle kurulan birleik fiiller : yar)m et-, affet- (Acar vd, 2006 : 75) Ancak kelime gruplar bölümünde anlamca kaynam birleik fiiller e yer verilmemi, bu kurulutaki yaplar Deyimler ad altnda farkl bir balkla incelenmitir. Deyimlerin kelime bilgisi bölümünde birleik fiil saylp, kelime gruplar bölümünde birleik fiilden ayrlp baka bir balk altnda incelenmesi kafa kartrmaktadr. Ayrca isim + yardmc fiil kuruluundaki yaplara birleik fiil denirken, asl fiil + zarf fiil eki + yardmc fiil kuruluundaki yaplara kurall birleik fiil denmesi adlandrmada da sorun yaratmaktadr. Kitapta birleik isim grubu (özel isim grubu) ve ksaltma gruplarna yer verilmemitir. Ayrca kelime gruplar bölümünde aitlik grubundan hiç söz edilmedii hâlde, bölüm sonundaki sorularda bu grupla ilgili u soru sorulmutur: Aadaki cümlelerde bulunan sfat tamlamalarndan hangisinin sfat unsuru bir aitlik grubudur? (M. Acar vd, 2006 : 110) Yeni programda ezber bilgiden kaçnlmas ve verilmek istenen bilgilerin metinlere dayandrlarak aktarlmaya çallmas faydal bir yaklam olmakla birlikte baz konulardaki belirsizlikler hem örenci hem de öretmen açsndan sorun yaratacak niteliktedir. Ders geçme ve kredi sistemine göre dönemler esas alnarak hazrlanan, daha sonra 2455 ve 2470 sayl Tebliler Dergisi ndeki açklamalar dorultusunda snf geçme sistemine göre snflar esas alnarak düzenlenen, Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl nn 27.04. 1998/64 sayl kararyla uygulamaya konulan bugünkü Türk Dili ve Edebiyat dersi program küçük deiikliklerle on be yl akn bir süredir kullanlmaktadr. 2006-2007 ders yl itibariyle sadece 11. snflarda ve yabanc dil hazrlk snf bulunan (Anadolu lisesi, fen lisesi ve yabanc dil arlkl liseler) okullarn 10 ve 11. snflarnda uygulanan bu programa göre kelime gruplar 11. snfta ilenmektedir. 2006-2007 ders ylnda liselere bakanlk tarafndan gönderilen ve 11. snf Türk dili ve edebiyat dersinin Türk dili saatinde okutulan Lise 3 Türk Dili adl kitaptaki kelime grubu tasnifi ve kelime gruplarna verilen örneklerden birkaç aadaki gibidir: 1. sim tamlamas : a. Belirtili ad tamlamas: Atatürk ün dü,ünceleri. b. Belirtisiz ad tamlamas: kap) kolu. c. Taksz ad tamlamas: alt)n küpe, çelik çaydanl)k d. Zincirleme ad tamlamas: karde,imin Türkçe defteri, kap) kilidinin anahtar) 2. Sfat tamlamas: pis avlu 3. Tekrar grubu (ikileme): koca koca, ayva mayva 4. Aitlik grubu: toplum içindeki, bugünkü, kap) önündeki 5. Edat grubu: aslan gibi, bulmaca çözmek için 6. Birleik fiil grubu: a. Bir ad öesi ile yardmc fiilden kurulan birleik fiiller: pi,man ol-,,aka yapb. ki fiilin birlemesinden oluan kurall birleik fiiller: görebil-, yap)ver-, bakakal- 113
c. Anlamca kaynam birleik fiiller: hasta dü,-, yol kes-, varsay-, öngör- 7. sim-fiil grubu: okuyucu say)s)n)n çoalmas), bu konuyu bitirmek 8. Sfat-fiil grubu: ko,arak d),ar) ç)kan, son gülen 9. Zarf-fiil grubu: k)l))na, k)yafetine, bavuluna ve,iltesine bakarak, pembe hayaller kura kura 10. Unvan grubu: Ali R)za Bey, Osman Efendi 11. Say grubu : yirmi alt), bin dokuz yüz yetmi, yedi 12. Ünlem grubu: ey yolcu, bre adam 13. Balama grubu: gerçek ve salam, iyiye özenme ile aç gözlülük 14. Ksaltma gruplar: ba,) dik, büyüklere sayg) (Vural vd, 2006 : 2-31) Türk Dili kitabndaki kelime grubu kabullerinde dikkat çeken ilk nokta isim tamlamas türleri arasnda zincirleme isim tamlamasnn ve özellikle de taksz isim tamlamasnn saylmasdr. Bir önceki bölümde de belirttiimiz üzere bu konu uzun yllar tartlmtr. Ancak, son yllardaki yaynlara bakldnda, altn küpe, çelik çaydanlk gibi tamlamalarn sfat tamlamas olduunu kabul eden dilcilerin saysnn belirgin bir ekilde artt görülmektedir. Kitapta aitlik grubu da bir kelime grubu kabul edilmitir. Ayrca örneklerden birisi bugünkü dür. (Vural vd, 2006 : 14) Tek bir kelimenin grup oluturamayaca açktr. Ayrca aitlik ekinin (-ki) bu grubun olumasndaki rolü de tartmaldr. Yani, ( en baarl örencininki örneinde), ek çkarldnda geride kalan söz dizisi, ( en baarl örenci ), hâlâ grup olma özelliini koruduuna göre grubu oluturan unsur aitlik eki midir sorusuna cevap aranmaktadr. Ksaltma gruplarna yer verilmitir ancak verilen örnekler akademik yaynlarda isnat ve yaklama grubu kabul edilen gruplardr. Ayrlma ve bulunma gruplaryla ilgili örneklere yer verilmemitir. Birleik isim grubu ya da özel isim grubu ad verilen kelime grubu da eserde incelenmemitir. Dil ve Anlat!m kitabnda Deyimler bal altnda ayr bir kelime grubu olarak incelenen gönül ver-, yorgun dü,- benzeri yaplar Lise 3 Türk Dili adl kitapta birleik fiil grubu bal altnda incelenmitir. Ayn eitim kademesi için hazrlanan ve hâlen kullanlan iki program ve iki kitaptaki farkl kelime grubu kabulleri eitim sistemimizdeki devamllk sorununu gözler önüne sermektedir. Özellikle isim tamlamasnn türleri, aitlik grubu, birleik fiil grubu, birleik isim grubu ve ksaltma gruplar açklamaya ihtiyaç duymaktadr. 3.3. lköretim Program! ve Kitaplar!nda Kelime Gruplar! Kelime gruplar ilköretim (2. kademe) programnda ayr bir konu bal olarak incelenmemektedir. Bu durum eski programlarda da söz konusudur. 16 Ancak biz 2006 Türkçe (6-7-8) programndaki özellikle tamlamalarla ilgili deerlendirmeler üzerinde ksaca durmann faydal olaca düüncesindeyiz. Programda tamlama konusuna 6. snfta yer verilmitir ve tamlamalarla ilgili olarak aadaki açklama yaplmtr: sim tamlamalarnda belirtili ve belirtisiz tamlama çeitlerine deinilir. Zincirleme isim tamlamasnn ayr bir tamlama çeidi olmad, belirtili ve belirtisiz isim tamlamalarnn iç içe girmesiyle olutuuna dikkat çekilir. sim tamlamalarnn anlam özelliklerine arlk verilir. Sfatlarn bütün çeitleri örneklendirilir, bunlardaki anlam özelliklerine deinilir ancak niteleme ve belirtme sfatlar ayrmna, belirtme sfatlarnn çeitlerine girilmez. Örencilerin cümle ya da metin içinde isim ve sfat tamlamalarn, bunlarn iç içe girmi biçimlerini bir bütün olarak alglamasna yönelik çalmalara arlk verilir. 17 2006 programna göre düzenlenen kitaplarda, yeni programa göre hazrlanm ortaöretim kitaplarnda olduu gibi, bilgiler metinlerle pekitirilerek verilmeye çallmtr. Yukardaki açklamalarda yer alan isim tamlamasnn türleriyle ilgili bilgiler etkinlik sorular yoluyla yoklanmaktadr. 16 Cumhuriyet dönemindeki ilköretim ikinci kademe Türkçe öretim programlar için bkz: (Temizyürek - Balc, 2006 : 227-460) 17 lköretim Türkçe Dersi (6-7-8) Öretim Program, www.ttkb.meb.gov.tr (eriim tarihi 23.01.2007) 114
2006-2007 ders ylnn banda okullara bakanlk tarafndan 6. snf Türkçe dersinde kullanlmak üzere 2 kitap gönderilmitir. Bunlardan ilki lköretim Türkçe Ders Kitab! 6 adn tamaktadr. (Altnba Bursalolu, 2006a) Bu kitapta sadece metinler yer almaktadr. lköretim Türkçe Örenci Çal!<ma Kitab! 6 adn tayan dier kitapta ise ilk kitapta verilen metinlerle ilgili etkinliklere yer verilmitir. (Altnba Bursalolu, 2006b) lköretim Türkçe Örenci Çal!<ma Kitab! nda isim tamlamasyla ilgili etkinlikler bölümünde isim tamlamasnn belirtili isim tamlamas), belirtisiz isim tamlamas), zincirleme isim tamlamas) eklinde üç türü olduu kabul edilmi ve bu yönde etkinlik sorular düzenlenmitir. (Altnba Bursalolu, 2006b : 115) Programda zincirleme isim tamlamasnn ayr bir tamlama çeidi olmad, belirtili ve belirtisiz isim tamlamalarnn iç içe girmesiyle olutuuna dikkat çekilir. açklamas yapld hâlde kitapta üç tür isim tamlamasnn yer almas kafa kartrmaktadr. 2006-2007 ders yl banda, eski programa göre eitimlerine devam eden 7 ve 8. snf örencileri için okullara gönderilen kitaplarda da isim tamlamas ve birleik fiil ile ilgili deerlendirmeler yaplmtr. 7. S!n!f Türkçe Ders Kitab! nda isim tamlamasnn türleri u örneklerle açklanmtr: 1. Belirtisiz isim tamlamas: not defteri, ilkbahar seneleri, saç k)vr)mlar) 2. Belirtili isim tamlamas: babas)n)n ismi, onun tasviri, kirpiklerinin gölgeleri 3. Zincirleme isim tamlamas: örencinin babas)n)n ismi, örencinin doum y)l) (Uyar- Filtekin, 2006 : 136) 8. S!n!f Türkçe Ders Kitab! nda birleik fiilin üç türü kabul edilir: 1. Kurall (özel) birleik fiiller: gerçekle,tirebilir, seriverdi, uyuyakalm), 2. Yardmc fiillerle olumu birleik fiiller: telefon et-, fena ol-, kahrol- 3. Deyim biçiminde öbeklemi birleik fiiller: göze çarp)yordu, sözümü tutmu,tum (Köktürk Gül, 2006 : 123-124) Kelime gruplarnn ilköretim programlarnda yer almadn ifade etmitik. Ancak isim tamlamas isim konusunda, sfat tamlamas sfat konusunda, birleik fiiller de fiil konusunda ekil bilgisiyle ilikilendirilerek aktarlr. Tamlamalar ve birleik fiil kabullerindeki sorun ilköretim program ve kitaplarnda da devam etmektedir. Dier kelime gruplarna ilköretim program ve kitaplarnda neredeyse hiç deinilmemesi de açklanmas gereken bir durumdur. Çünkü söz dizimiyle ilgili bilgiler verilirken, özellikle cümle öeleri konusunda, kelime gruplarndan da bahsedilmesi faydal olacaktr. 4. SONUÇ VE ÖNERLER Kelime gruplarnn eitim aamalarndaki ele aln biçimlerini incelediimiz çalmamzn sonunda ortaya çkan sonuçlar ve önerilerimizi birkaç madde altnda sralyoruz: 1. Bilgi birikiminin salkl kullanlabilmesi için her eyden önce dil konusunda anlamak gerekmektedir. Kavramlara verilen farkl adlar zaten tartmal olan konularn anlalmasn iyice güçletirmektedir. Tek bir dil bilgisi unsuru için birkaç terim (gerundium grubu, zarf-fiil grubu, belirteç-eylem öbei, ulaç öbei vb) kullanlmas sorun yaratmaktadr. Bizce yaplmas gereken ilk i, terim birliinin salanmasdr. 2. Akademik yaynlarda görü birlii olmasn beklemek bilimin doasna aykrdr. Özellikle sosyal bilimlerde farkl görüler mutlaka olacaktr ve olmaldr da. Ancak akademisyenlerin ortaöretim ve ilköretime yönelik olarak ortak bir çalma içerisine girmeleri gerekmektedir. En azndan temel konulardaki kargaay sona erdirmeyi hedefleyecek çalmalar yaplmaldr. 3. sim tamlamasnn iki türü (taksz, zincirleme), birleik fiil grubu, birleik isim grubu (özel isim grubu), aitlik grubu, ksaltma gruplar hâlâ tartlmaktr ve açklamaya ihtiyaç duymaktadr. Akademik yaynlarda üzerinde anlalan konular varsa da bunlar ortaöretim ve ilköretime yönelik yaynlara henüz yansmamtr. 4. Kelime grubu kavramnn ilköretimde de tantlmasnn faydal olaca düüncesindeyiz. Özellikle cümle öelerinin öretiminde kelime gruplar önemli bir yere sahiptir. Kelime gruplar öretiminin cümle konusundan sonra yaplmas da faydal olacaktr. Cümle içerisinde kelimelerin hangi ekillerde birlik oluturduklarnn görülmesi parça-bütün ilikisinin kurulmas bakmndan da önemlidir. 115
KAYNAKLAR 1. Acar, M. vd.. (2006), Dil ve Anlat!m 9. S!n!f, Milli Eitim Bakanl Yaynlar, 2. Adams, B. (1981), A Feature of the?zafet in the Orhon?nscriptions, TDAY-Belleten 1978-1979, Ankara, [ 33-38] 3. Akbayr, Sddk (2003), Cümle ve Metin Bilgisi, Deniz Kültür yay., 4. Akda, Mustafa (1998), Türk Dilinin Tamlama Sistemi, Türk Dili, say 558, Haziran, [501-504] 5. Aksan, D. - Atabay, N. - Kutluk,. - Özel, S. (2003), Sözcük Türleri, Papatya yay., stanbul. 6. Altnba, G. - Bursalolu, Y. (2006 a), lköretim Türkçe Ders Kitab! 6, Özgün yay., 7. Altnba, G. - Bursalolu, Y. (2006 b), lköretim Türkçe Örenci Çal!<ma Kitab! 6 Özgün yay., 8. Alylmaz, Cengiz (1994), Orhun Yaz!tlar!n!n Söz Dizimi, Atatürk Üniversitesi Kazm Karabekir Eitim Fakültesi yay., Erzurum. 9. Atabay, N - Çam, A. - Özel, S. (1981), Türkiye Türkçesinin Sözdizimi, TDK yay., 10. Balc, Tahir (2001), Ad Tak)m)-S)fat Tak)m) Sorunu, Dil Dergisi, say 100, Iubat, [14-17] 11. Banguolu, Tahsin (1998), Türkçenin Grameri, TDK yay, 12. Bakan, Özcan (2003), Bildiri<im (nsan-dili ve Ötesi), Multilingual yay., stanbul. 13. Beserek, Ahmet (1991), Türkçede Cümle Yap!s!, Milli Eitim Bakanl yay., stanbul. 14. Bilgegil, M. K. (1982), Türkçe Dil Bilgisi, Dergah yay., stanbul. 15. Bolulu, Osman (1995), Türkçe de Tak)s)z Ad Tamlamas) Vard)r, Çada< Türk Dili, VIII. C., say 88, Haziran, [33] 16. Bozkurt, Fuat (2004), Türkiye Türkçesi (Türkçe Öretiminde Yeni Bir Yöntem), Kap yay., stanbul. 17. Burdurlu, Zeki (1967), Uygulamal! Cümle Çözümlemeleri, Karnca Matbaaclk yay., zmir. 18. Büker, Cengiz (1995), Tak)s)z Ad Tak)m) Denmeli mi?, Çada< Türk Dili, VIII. C., say 94, Aralk,[36] 19. Cemilolu, Mustafa (2004), lköretim Okullar!nda Türkçe Öretimi, Aktüel yay., stanbul. 20. Çam Öneren, Ayfer (1995), Ah 7u Tak)s)z Tamlamalar, Çada< Türk Dili, VIII. C., say 94, Aralk, [20] 21. Delice, brahim (2003), Türkçe Sözdizimi, Kitabevi yay, stanbul. 22. Delice, brahim (1997), Zincirleme?sim Tamlamas) Teriminin Kullan)m) Üzerine, Türklük Bilimi Ara<t!rmalar!, say 5, Prof. Dr. M. Kaya Bilgegil Armaan, Sivas, [365-369] 23. Demircan, Ömer (2001), Türkçenin Sesdizimi, D R yay., stanbul. 24. Demirel, Ö. - Iahinel, M. (2006), Türkçe Öretimi, Pegema yay., 25. Dil ve Anlatm Program, www. ttkb.meb.gov.tr, (eriim: 22-1-2007) 26. Dizdarolu, Hikmet (1976), Tümcebilgisi, TDK yay., 27. Ediskun, Haydar (1999), Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi yay., stanbul. 28. Eker, Süer (2003), Çada< Türk Dili, Grafiker yay., Ankara 29. Ergen, Nurettin (haz.) (1986) Orta Öretim Kurumlar!nda Türk Dili ve Edebiyat! Öretimi ve Sorunlar!, Türk Eitim Dernei yay. 10-11 Nisan 1986, 30. Ergin, Muharrem (1993), Türk Dil Bilgisi, Bayrak yay., stanbul. 31. Erkul, Rasih (2004), Cümle ve Metin Bilgisi, 32. Erkman-Akerson, F.- Özil, I. (1998), Türkçede Niteleme, Simurg yay., stanbul. 33. Ertane Baydar, A. S. - Baydar, T. (2001), Türkiye Türkçesinde Kelime Gruplar), A. Ü. Türkiyat Ara<t!rmalar! Enstitüsü Dergisi, say 16, Erzurum, [27-47] 34. Eryaar, Süreyya (1995), Tak)s)z Ad Tamlamas), Çada< Türk Dili, VIII. C., say 85, Mart. [30] 35. Gencan, T. N. (2001), Dilbilgisi, Ayraç yay., 116
36. Göü, Beir (1978), Orta Dereceli Okullar!m!zda Türkçe ve Yaz!n Eitimi, Kadolu Matbaas, 37. Güne, Sezai (2003), Türk Dili Bilgisi, zmir. 38. Güveli, Mustafa (1969), Tak)s)z Tamlamalar Sorunu, Türk Dili, XIX. C., say 210, Mart, [835-836] 39. Güveli, Mustafa (1972), Neden Ad Tak)m) Deil de S)fat Tak)m), Türk Dili, XXII. C., say 227, Austos, [417-418] 40. Harut, Semra (1992), Türkçede Tak)s)z Tamlama Yan)lg)s), Çada< Türk Dili, say 57 41. Hatipolu, Vecihe (1972), Türkçenin Sözdizimi, TDK yay., 42. Hatipolu, Vecihe (1988), Kelime Gruplar) ve Kurallar), TDAY-Belleten 1963, Ankara, [203-244] 43. lköretim Türkçe Dersi (6-7-8) Öretim Program, www.ttkb.meb.gov.tr (eriim tarihi 23.01.2007) 44. Kahraman, Tahir, Tak)s)z Ad Tak)m) Sorunu, Çada< Türk Dili, VIII. C., say 91, Eylül, [17] 45. Kantemir, Enise (1976), Türkiye de Liselerde Türk Dili ve Edebiyat! Öretimi -Alan Ara<t!rmas!-, 46. Karahan, Leyla, (1999), Türkçede Söz Dizimi, Akça yay, 47. Karaörs, Metin (1993), Türkçenin Söz Dizimi ve Cümle Tahlilleri, Erciyes Üniversitesi yay., Kayseri. 48. Karaörs, Metin (1995), Cümle Bilgisinde?simlendirme, S)n)fland)rma ve Tahlil Metotlar)n)n Birlii, Türk Gramerinin Sorunlar! Toplant!s! (22-23 Ekim 1993), Ankara, [21-30] 49. Kavcar, C. - Ouzkan, F. - Sever, S. (2005), Türkçe Öretimi, Engin yay., 50. Kayra, Osman Kemal (1999), Orhon Yaz)tlar)nda S)fatlar, S)fat Tamlamalar) ve Bunlara Bal) Baz) Aç)klamalar, TDAY- Belleten 1996, Ankara, [145-158] 51. Korkmaz, Zeynep (1992), Gramer Terimleri Sözlüü, TDK yay., 52. Korkmaz, Zeynep, (2003), Türkiye Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu yay., 53. Köktürk, M. - Gül, M (2006), lköretim Türkçe Ders Kitab! 8, Yldrm yay., 54. Kükey, Mahzar, (1975), Türkçe nin Sözdizimi, 55. Ouzkan, Ferhan (haz.) (1993), lköretim Okullar!nda Türkçe Öretimi ve Sorunlar!, Türk Eitim Dernei yay., 25-26 Mays 1993, 56. Sar, Mukim (2002), lköretim Okullar!nda Türkçe Dil Bilgisi Öretimi, Nobel yay., 57. Salam, Stk (1977), Türkçenin Sözdizimi, Diyarbakr. 58. Sever, Sedat (2004), Türkçe Öretimi (Ve Tam Örenme), An yay., 59. Iimek, Rasim (1987), Türkçe Sözdizimi, Trabzon. 60. Temizyürek, Fahri - Balc, Ahmet (2006), Cumhuriyet Dönemi lköretim Okullar! Türkçe Programlar!, Nobel yay., 61. Tören, Hatice (2002), Sona Gelen Edatlarla Te,kil Edilen Bir Kelime Grubu: Kuvvetlendirme Grubu, lmî Ara<t!rmalar 13, stanbul, [175-182] 62. Türkseven, Ali (1994), Tak)s)z Ad Tak)m) Olabilir mi 1, Çada< Türk Dili, VII. C., say 77/78, Temmuz-Austos, [88] 63. Türkseven, Ali (1995), Tak)s)z Ad Tak)m) Olabilir mi?- 2 Çada< Türk Dili, VII. C., say 88, Haziran, [43] 64. Usta, H. brahim (2000), Türkiye Türkçesinde Kelime Gruplar) ile?lgili Bir S)n)fland)rma, Türk Dili, say 579, Mart, [209-216] 65. Uyar, M. - Filtekin, T. (2006), lköretim Türkçe Ders Kitab! 7, Tutku yay., 66. Uygur, Vedat (1997), E,itlik Eki ve E,itlik Grubu Üzerine, Türk Dili, Say 546, Haziran, [547-548] 67. Uzun, N.E. (2000), Ana Çizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe, Multilingual yay., stanbul. 68. Ünal, Recai (1994), Türkiye Türkçesindeki Bir Ad Öbei Sorunsal) Tak)s)z Denilen Ad Tamlamas) ve Ad Tamlamas) S)n)flamas)?çindeki Yeri, Dil Dergisi, Nisan, [37-42] 69. Ünalan, Iükrü (2006), Türkçe Öretimi, Nobel yay., 117
70. Vural, A. vd. (2006), Lise 3 Türk Dili, Milli Eitim Bakanl yay., stanbul. 71. Yaman, Erturul (2000), Türkiye Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Dizimi Bak!m!ndan Kar<!la<t!r!lmas!, TDK yay., 72. Yavuz, Mehmet Ali (2000), Türkçe de Ad- Niteleyici Sözcüklerin S)n)fland)rma Sorunu, XIII. Dilbilim Kurultay Bildirileri, stanbul, [93-98] 73. Yldz, Cemal (Ed.) (2006), Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öretimi, Pegema yay., 74. Yörük, Yaar (1985), Örnekli Uygulamal! Tümce Bilgisi, Eitim yay., 75. Zülfikar, Hamza (1995), Tak)s)z Ad Tamlamas) Sorunu, Türk Dili, say 523, Temmuz, [781-788] KISALTMALAR Ed., Editör Haz., Hazrlayan TDK., Türk Dil Kurumu vd., Ve dierleri yay., Yaynlar 118