ÖRETMENLER N SINIF Ç ÖRET M ETK NL KLER N N ÖRETMEN ADAYLARININ GÖRÜLER NE GÖRE DEERLEND R LMES

Transkript

1 ÖRETMENLER N SINIF Ç ÖRET M ETK NL KLER N N ÖRETMEN ADAYLARININ GÖRÜLER NE GÖRE DEERLEND R LMES Özet / Abstract H. smail ASLANTA Aratrmada, ilköretimde görev yapan öretmenlerin snf içi öretim etkinliklerinde sergiledikleri beceriler, öretmen adaylarnn görülerine göre deerlendirilmitir. Aratrma tarama modeline dayal betimsel bir aratrma olup uygulamas öretim ylnda Kilis il merkezinde 10 resmi ilköretim okulunda görevli 40 snf ve bran öretmeni ve Muallim Rfat Eitim Fakültesi Snf öretmenlii, Türkçe öretmenlii ve Sosyal Bilgiler öretmenlii programlarnda okuyan 117 öretmen aday örenci üzerinde gerçekletirilmitir. Verilerin çözümlenmesinde frekans ve yüzde teknii kullanlmtr. Aratrma elde edilen bulgular nda ilköretimde görev yapan öretmenlerin snf içi öretim uygulamalarnda öretim strateji ve yöntemlerini seçip uygulamada ve öretim teknolojilerinden yararlanmada az düzeyde yeterli olduklar; konu alann bilmede nispeten daha yeterli olduklar sonucuna ulalmtr. Anahtar Kelimeler: Snf Yönetimi, 7lköretim, Öretim Etkinlikleri ASSESING TEACHERS CLASSROOM INSTRUCTION ACTIVITIES BASED ON TEACHER CANDIDATE S OPINIONS In this research, classroom instruction activity skills, shown by primary school teachers, were evaluated according to the teacher nominees opinion. This research is a descriptive research based on scanning model an applied to 40 classroom and branch teacher employing in Kilis povinence pimary shools and 117 teacher nominees who enrolled Turkish Teaching, Primary School Teaching and Social Studies Teaching programs on Muallim Rfat Faculty of Education. Frequencies and percentages has used for data analysis. In the light of findings derived from research, teacher are poor sufficient on choosing and applying the instruction strategies and methodology and using instruction technologies and avarage sufficient on awareness of subject area in classroom instruction applications. Key Words: Classroom Management, Primary Education, Instruction Activities Giri! Eitim sistemi içinde okullar, eitsel hedeflerin örencilere kazandrlmas için hazrlanm özel çevrelerdir. Bu özel çevre, istenen davranlarn kazandrlmas için kolaylatrc, istenmeyen davranlarn ise temizlenecei ekilde tasarlanm bir çevredir. Baar (2001, 2 3) a göre okul denen özel çevrenin örencileri d çevrenin güçlüklerinden koruma, istenmeyen davranlar temizleme ve farkllklarn oluturaca dengesizlikleri dengeleme olmak üzere üç temel ilevi vardr. Okullarn bu temel ilevlerini gerçekletirecei yerler ise özel olarak düzenlenmi snflardr. Terzi ye (2002) göre okul denince ilk akla gelen ey çou kez snftr. Özel bir öretim ortam olan snf, eitim sisteminin üretim merkezi, eitimsel amaçlarn davrana Yrd. Doç. Dr., Kilis 7 Aralk Üniversitesi Muallim Rfat Eitim Fakültesi Eitim Bilimleri Bölümü.

2 SBArD Mart 2011, Say 17, sh dönütürüldüü yerdir. Bir baka ifade ile snf, nitelikli insan gücünün yetitirildii eitim sisteminin ilevsel bir parçasdr. Yönetimsel kurallarla ilk kez snf denilen ortamda karlaan örencilere, programlarda yer alan bilgi ve beceriler yannda toplumsal yaamn gerekli kld her türlü ilke, kural, davran, tutum ve deerler en salkl biçimde snf ortamnda kazandrlabilir (Sarta, 2000). Bunun gerçeklemesi ise öretmenin snf yönetimi balamnda birçok görevi yerine getirmesine baldr. Snf yönetimi balamnda öretmenin temel görevi örencilerde hedefler dorultusunda istendik davran deiiklii meydana getirmektir. Ancak öretmen bu temel görevini yerine getirirken, derslere devam etmeyenleri belirleme, örencilerin snf içi etkinliklerini ve ödevlerini kontrol etme, öretim materyallerini düzenleme, snftaki çalma koullarn gelitirme, öretimi engelleyici etmenleri ortadan kaldrma gibi baz akademik olmayan ilerle de uramak zorundadr. Snfta bu tür ilerin düzenlenmesi snf yönetimi olarak kabul edilmektedir. Öretmenlerin snf yönetiminde baarl olmas, birçok etmene bal olmakla birlikte örencilerle salkl iletiim kurma ve olumlu snf ortam oluturma bunlarn banda gelmektedir. Stanton ve Capel e göre etkili öretmen, örencilerine kars açk, onlarla iyi anlasan, samimi, kararl, duyarl, sevecen, hogörülü ve anlayl kiilik özellikleri gösteren davranlara sahip kiidir (Stanton, 1985; Capel & arkadalar, 1995, Akt: Dilekmen). Snfn iyi yönetilmesi, eitimde baarl olmak için ilk adm olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle öretmenin liderlik rolü ön plana çkmakta ve grup dinamizmini bilmesi önem kazanmaktadr. Bu balamda yönetim ile öretim birbiriyle balantl olmaktadr. Bir bakma snf yönetiminde baarl olanlar genellikle iyi öretmen özelliklerini tamaktadrlar. Öretmenlerin eiticilik özellii kadar yöneticilik özelliklerinin de gelitirilmesi önem kazanmaktadr (Demirel, 1998:113). Buna göre baarl bir öretim için snfn iyi yönetilmesi; baarl bir snf yönetimi için etkili bir öretimin gerçekletirilmesi gerekmektedir. Snf yönetimi kapsamnda öretmenin en temel görevlerinden biri örenmeyi salamadr. Bilgiyi örencilere aktaran, örenme etkinliklerini yönlendiren, rehberlik eden öretmenin bu rolde kendine güveni tam olmaldr. Öretmenlerin örenmeyi salamadaki temel görevleri ve bu görevleri yerine getirirken yapmalar gereken ilemler unlardr (Erden, 1992): 1. Öretim Planlarnn Hazrlanmas: Formal eitim planl bir süreçtir. Öretmenler bu sürecin banda örencilere hangi davranlar, hangi kapsamla, nasl kazandracaklarn planlamalar gerekir. Öretmenlerin planlama aamasnda, okul programnda yer alan davran ve kapsamdan örencileri içini uygun olanlar seçerek kendi yllk ve günlük planlarn hazrlamalar gerekir. 2. Öretimi Salama: Öretmenin örenme-öretme sürecinde en önemli görevi örenme yaantlar düzenleyerek örenmeyi salamaktr. Aratrmalar etkili bir öretmenin öretim srasnda u ilemleri gerçekletirmeleri gerektiini göstermektedir. a) Derse bir önceki örenmeleri ve önkoul bilgileri özetleyerek balama. b) Hedefleri örencilere duyurma c) Yeni materyali küçük admlarla ve her admdan sonra uygulama yaptrarak sunma. 58

3 H. 7smail ASLANTAO d) Detayla açklama yapma. e) Çok sayda soru sorma ve örencilerin kavrama düzeylerini kontrol etme. f) 7lk uygulamalarda örenciye rehberlik etme. g) Örencilere sistematik dönüt düzeltme salama. h) Örencilere snfta yapacaklar altrmalar verme ve bunlar kontrol etme. Eitsel hedeflerin gerçeklemesi önemli ölçüde öretmenin snf içi öretim uygulamalarnn baarsnda baldr. Etkili öretmen örencilerin ilgilerini bir konuya toplayabilir ve bunu sürdürebilir. Baarl bir öretmen, iyi örenmeye yol açan bir snf ortam salar. Böyle bir snf yönetiminde örenme amaçlarna uygun öretim teknikleri seçilir. Öretim stratejileri örencinin örenme stilleriyle etkiletirilir, uyumlu klnr. Örenmeyi salama olarak ifade edilen öretme ii, öretim ortamnn eitimsel amaçlar gerçekletirecek ekilde düzenlenmesini gerekli klar. Açkgöz (2000:9 10) e göre öretme, genel olarak örenmenin kolaylatrlmas, örenmeye rehberlik edilmesi ve örenene örenmeyi gerçekletirmesi konusunda yardmc olunmasdr. Öretmen yüzyllardr öretim sürecinde barolü oynamaktadr. Bu roller kimi zaman arlkl bir ekilde öreticilik olarak ön plana çkarken baz zamanlarda danman, mesleki uzman, toplumsal lider, otorite figürü, aile reisi, rehber olarak kendini göstermektedir. Örgün eitim kurumlarnda hedef alnan davranlar, program hazrlama, araç-gereç salama, öretim etkinliklerini uygulama ve sonucu deerlendirme gibi ilemleri içermekte olup; bu ilemlere yürütme sorumluluu öretmene aittir (Sümbül, 1996). Baarl bir eitim-öretim için, snftaki eitim-öretim ortamnn amaçlar gerçekletirecek ekilde düzenlenmesi snf yönetiminin ana ilevidir. Bu konuda yaplmas gereken temel etkinlikleri Celep (2002) öretim için uygun fiziksel ortamn hazrlanmas, planlamann en uygun biçimde yaplmas, zamann iyi yönetilmesi ve etkili kullanlmas, snftaki sosyal ilikilerin ve öretimle ilgili davranlarn öretim amaçlarna uygun olarak düzenlenmesi eklinde sralamaktadr. Korkmaz (2003:189) da snf yönetiminde öretmenin görevinin örencilerin öretim etkinliklerini destekleyici, olumlu davranlar kazanmalarna yardmc ve yönlendirici, istenmeyen davranlara kar ise deitirici ve gelitirici bir tutum sergilemek olduunu belirtmektedir. Etkili snf yöntemi, önemli ölçüde etkili öretmenlik davranlarnn snf içinde sergilenmesine baldr. Açkgöz (2000) e göre etkili bir öretmen hangi tipteki öretmen rolünü üstlenirse üstlensin, öretimin nasl yaplacan veya öretim süresi içerisinde yaanan sorunlar nasl çözmesi gerektiini bilen deil, bildiklerini nerede, nasl ve ne zaman kullanacan bilen öretmendir Eitim-öretim ortamnda öretmen farkl yaklam, metot ve teknikleri kullanrken bazen bir lider, bazen rehber, bazen yönetici ve bazen de bakan rollerini ve görevlerini üstlenebilir. Bu nedenle öretmen, snf ortamnda yönetimle ilgili teorik bilgileri bilmesinin yan sra, yönetim süreçlerini snf ortamnda uygulayabilmelidir. Snfta düzenli ve güvenli bir ortam yaratmaldr. Bunun yannda örencilerde sorumluluk bilincinin oluturulmas ve davranlarn düzenleyebilmelerini salamakta snf yönetimi açsndan önemli bir yer tutmaktadr (Kuuoglu, 2004). Can (2004) e göre, etkili bir öretmenin u davranlar sergilemesi gerekir: 59

4 SBArD Mart 2011, Say 17, sh Öretim amaçlar ile tutarl davranr. Temel konuyu kavratmada altrmalar yapar. Yarglar gelitirerek, ana noktay vurgulayarak ve geçerlilik ölçütlerine uygun snavlar yaparak temel konuyu sürdürür. Ödül ve yaptrma gerektiinde yer verir. Zaman ve dier etkenlerin farknda olup bu etkenleri önemser. Örencileri öretimle aktif olarak ilikili tutar. Dikkatlice planlanm bilgiler nda örencilere baz seçenekler su-nar. Etkili öretmen, öretim uygulamalarnda nasl davranacan ve snf içi uygulamalar nasl örgütleyeceini bilir. Öretmenden snf içi öretim uygulamalarnda iyi bir motivatör olma, örencilerle etkili ve salkl bir iletiim kurma, konulara uygun yöntem ve teknikleri etkili bir ekilde kullanma, örencileri derse aktif olarak katma gibi özellikleri sergilemesi beklenir. Doveston a (1985) göre etkili öretmen, örenciler ile iyi ilikiler içinde bulunabilen, sunduu konuya yönelik öretim stratejisi gelitirebilen, yeni öretim teknik ve kaynaklarn kullanan öretmendir (Akt.Dilekmen, 2008). Öretmenlerin görevlerinin merkezinde öretme ii bulunmaktadr. Snf içinde iyi bir öretimin gerçeklemesi, öretmenin örencilerle salkl ve etkili bir iletiim kurmasna, dersin içeriine uygun strateji-yöntem ve teknikleri seçip uygulamasna, zaman etkili yönetmesine, uygun materyalleri seçmesine baldr. Eitsel hedefler her eyden önce nitelikli bir öretimle gerçekleebilir. Öretimin nitelii de büyük ölçüde öretmenin niteliine ve snf içi öretim etkinliklerinde gösterecei performansa baldr. Ara!t"rman"n Amac" Aratrma ile ilköretimde görev yapan öretmenlerin snf içi öretim etkinliklerini yönetme becerilerinin nasl olduunun öretmen adaylarnn görülerine göre belirlenmesi amaçlanmaktadr. Bu amaçla u sorulara cevap aranmtr: 7lköretimde görev yapan öretmenlerin; 1. Konu alan bilgi düzeyleri nedir? 2. 7lköretimde görev yapan öretmenlerin öretim strateji ve yöntemlerini kullanma becerileri ne düzeydedir? 3. 7lköretimde görev yapan öretmenlerin öretim materyal ve teknolojilerinden yararlanmalar ne düzeydedir? Yöntem Aratrmann yürütülmesinde tarama modeli kullanlm olup, betimsel bir nitelik tamaktadr. Aratrma bir durum çalmas nitelii tamaktadr. Yldrm a (2005) göre durum çalmalarnda gözlem, görüme ve doküman incelemesi gibi veri toplama yöntemleri kullanlabilir. Bu aratrmada veri toplamak için anketten yararlanlmtr. Aratrmann örneklemini oluturan Kilis Muallim Rfat Eitim Fakültesi nde 3.snfa devam eden örenciler, aratrmada kullanlan anket maddelerini cevaplandrmadan önce 5 hafta boyunca Kilis il merkezinde bulunan ilköretim 60

5 H. 7smail ASLANTAO okullarnda görev yapan öretmenleri ders etkinliklerinde izlediler. Aratrmaya katlan örenciler be hafta boyunca günde ikier saat olmak üzere öretmenlerin snfta sergiledikleri etkinlikleri dört farkl boyutu (planlama, konu alan bilgisi, öretim sürecini yönetme, iletiim) dikkate alarak izlediler. Evren ve Örneklem Aratrmann evrenini öretim ylnda Kilis Muallim Rfat Eitim Fakültesinin ilköretim ve Türkçe öretmenlii bölümlerinin 3.snflarnda okuyan yaklak 170 örenci oluturmaktadr. Evren küçük ve ulalabilir olduu için tüm evren aratrmann örneklemine dâhil edilmitir. Aratrmann yapld öretim ylnda Kilis Muallim Rfat Eitim Fakültesi 7lköretim Snf Öretmenlii 3.snfta 42, Sosyal bilgiler öretmenlii 3. snfta 44 ve Türkçe öretmenlii 3.snfta 42 birinci öretim ve 42 de ikinci öretim olmak üzere toplam 170 örenci örenim görmekteydi. Aratrmaya katlan örenciler önce okullarda 5 hafta boyunca öretmenleri snf içi öretim etkinliklerinde izlediler ve daha sonra aratrmada veri toplamak için hazrlanan anketi gözlemleri nda doldurdular. Veri Toplama Araçlar" Bu aratrmada YÖK tarafndan eitim fakülteleri için hazrlanan Fakülte-Okul 7birlii Klavuzunda bulunan Aday Öretmen Deerlendirme Formu gözden geçirildikten sonra yeni maddeler eklenerek gelitirilmi ve veri toplama arac olarak kullanlmtr. Anket, Öretmenlerde gözlenecek davranlar bal altnda 18 maddeden olumaktadr. Anketteki maddeler (1) konu alan bilgisi, (3) öretim sürecini yönetme becerisi ve (3) öretim materyal ve teknolojilerinden yararlanma becerisi, olmak üzere üç boyutta toplanmtr. Anketin ilk üç maddesi alan bilgisi, 4., 5.,6., 7., 8., 9., 10., ve 12. maddeler öretim strateji ve yöntemlerini kullanma ve geri kalan maddeler ise öretim materyal ve teknolojilerinden yararlanma becerisi ni ölçecek ekilde hazrlanmtr. Taslak olarak gelitirilen ankete eitim bilimleri alanndaki öretim elemanlarnn da görüleri alnarak son ekli verilmitir. Ankette öretmenlerin göstermeleri gereken özellikleri ifade eden maddelerde gözlenen davrann gözlenme düzeyi Likert tipi ölçekle üç düzeye ayrlmtr. Ölçekteki düzeyler, öretmenlerin göstermesi beklenen özelliklerin gözlenme sklna göre Az, Orta ve 7yi olarak belirtilmitir. Aratrmada Kilis Muallim Rfat Eitim Fakültesi 7lköretim ve Türkçe Öretmenlii bölümlerinde öretim ylnda 3.snfta okuyan örencilerin ilköretimde görev yapan öretmenleri snf içi öretim etkinliklerinde izlemeleri sonucu oluturduklar görülerinden yararlanlmtr. Örencilerin 3.snf 2.dönemde aldklar Snf Yönetimi dersi 2 saat teorik ve 2 saat uygulama bölümlerinden olumaktayd. Snf yönetimi ile ilgili teorik konular ilendikten sonra snf öretmenlii örencileri ikierli; sosyal bilgiler ve Türkçe öretmenlii örencileri ise beerli gruplara ayrldlar. Gruplar gözlem yapmak üzere 5 hafta boyunca günde iki saat gözlem yapmak üzere okullara gönderildiler. Örencilerin okullara gönderilmesi için Kilis 7l Milli Eitim Müdürlüü ile görüülüp ve resmi yazmalar yaplarak gerekli izinler alnd. 61

6 SBArD Mart 2011, Say 17, sh öretim ylnda Kilis Muallim Rfat Eitim Fakültesi nin 7lköretim Bölümü Snf Öretmenlii, Sosyal Bilgiler Öretmenlii ve Türkçe Öretmenlii bölümünde okuyan 170 örenci snf yönetimi dersinin uygulamasnda Kilis il merkezinde bulunan okullara 5 hafta boyunca gözlem yapmak üzere gitmilerdir. Örencilerin gözlem yapmalarndan önce dersin teorik ksm 10 hafta boyunca örencilere anlatlmtr. Ayrca anketteki maddeler gözlem sürecinden hemen önce aratrmac tarafndan örencilere açklanmtr. Gözlemin nasl yaplmas gerektii ile ilgili açklamalar gözleme katlan tüm örencilere etraflca açklanmtr. Gözlem sonucunda örencilere anket formu verilerek doldurmalar istenmitir. Örencilerin doldurduklar anketler toplanarak incelenmitir. Eksik ve hatal olan anketler belirlenerek çkarlmtr. Baz örenciler ise aldklar anketleri teslim etmilerdir. Toplam 117 anket deerlendirmeye alnmtr ve veriler SPSS for windovs istatistik paket program kullanlarak analizi yaplmtr. Verilerin Analizi Verilerin analizinde frekans dalmlar ve yüzde hesaplarndan yararlanlmtr. Gözlemciler tarafndan doldurulan gözlem formlar tek tek incelenerek eksik ve hatal olanlar çkarldktan sonra veriler tablolara aktarlmtr. Tablolara aktarlan verilerin frekanslar ve yüzdeleri hesaplanarak analiz edilmitir. Daha sonra tablolatrlan verilerle ilgili deerlendirmeler ve yorumlar yaplmtr. Bulgular ve Yorum Aratrmada veri toplamak için gelitirilen anketten elde edilen veriler tablolatrlm ve verilere dayal analiz ve yorumlar yaplmtr. Tablodaki veriler aratrmann alt problemleri ele alnmadan önce genel olarak aratrmann amacnda belirtilen temel probleme göre ele alnp yorumlanmtr. Tablo 1. Öretmen adaylarnn ilköretimde görev yapan öretmenlerin snf içi öretim yönetimi becerileri konusundaki görüleri S"ra No 1 Maddeler Konunun gerektirdii sözel ve görsel dili (ekil, ema, grafik, formül vb.) uygun biçimde kullanabilme Az Orta yi Xort SS f % f % f % 20 17, , ,5 2,09 0,65 2 Konuya ve hedeflere uygun materyalleri kullanma 55 47, , ,1 1,76 0,72 3 Konuya ve hedeflere uygun strateji, yöntem ve teknikleri kullanma 65 55, , ,5 1,58 0,70 4 Derse uygun bir giri yapabilme 29 24, , ,5 2,01 0,71 5 Dersin hedeflerinden örencileri haberdar etme 47 40, , ,2 1,68 0,71 62

7 H. 7smail ASLANTAO 6 Önceki konularla ilenen konu arasnda ba kurma 25 21, , ,6 1,96 0,77 7 Örencilerin soru sormalarn tevik etme 51 43, , ,9 2,27 0,70 8 Örencilere düünmeyi salayan sorular sorabilme 53 45, , ,4 1,76 0,72 9 Örencilerin etkinliklerini kontrol etme 54 46, , ,8 1,66 0, Örenciler skldklarnda dersi fazla kesintiye uratmayacak uygun bir ara verme (Fkra ya da örnek olay anlatma vb.) Sunum yaplyorsa sunumu görsel materyallerle destekleme 59 50, , ,5 1,64 0, , , ,2 1,88 0,67 12 Dönüt ve düzeltmeleri uygun ekilde yapabilme 14 12, , ,3 1,88 0,81 13 Öretim teknolojilerinden yararlanabilme 59 50, , ,8 1,47 0,70 15 Örenci sorularna uygun ve yeterli yantlar oluturabilme 16 13, , ,3 2,37 0,70 15 Konuyu gerçek hayatla ilikilendirebilme 49 41, , ,5 2,31 0,70 16 Dersin sonunda özetleme yapabilme 30 25, , ,9 2,07 0,64 17 Derse ilgi ve güdünün sürekliliini salayabilme 59 50, , ,5 1,66 0,69 18 Övgü, takdir etme ve dier pekitirme ekillerine bavurma 35 29, , ,3 1,98 0,70 Tablodaki veriler incelendiinde ilköretimde görev yapan öretmenlerin snf içi öretim yönetimi becerilerinde orta düzeyde yeterli olduklar anlalmaktadr. Ancak öretim yönetiminin farkl boyutlar açsndan öretmenlerin ayn derecede alglandklar söylenemez. Tablodaki verilere bakldnda ankete katlan öretmen adaylarnn öretmenlerin snf içi öretim becerileri konusundaki alglarnn farkllat görülmektedir. Baz maddelerde öretmen adaylarnn alg düzeyleri düükken baz maddelerde nispeten yüksek bazlarnda ise orta düzeyde olduu görülmektedir. Anketi cevaplandranlarn alglarna göre öretmenlerin beceri düzeylerinin yüksek görüldüü maddeler: 12.madde: Dönüt ve düzeltmeleri uygun ekilde yapabilme (f:67, % 57,3) 63

8 SBArD Mart 2011, Say 17, sh madde: Örenci sorularna uygun ve yeterli yantlar oluturabilme (f:53, %45,3) Bu maddeler incelendiinde öretmenlerin anketi cevaplayan öretmen adaylarnn alglarna göre öretmenlerin yeterli düzeyde olduklar anlalmaktadr. Öretmenlerin özellikle ders içindeki kesinti engellemelere kar çounlukla uygun tedbirleri aldklar anlalmaktadr. Anketi cevaplandran 117 katlmcdan sadece 4 kii öretmenlerin snf içinde oluan kesinti engellemelere kar uygun tedbirleri alma konusunda yetersiz olduklarn düünmektedirler. 12. ve 15 maddeler daha çok öretmenlerin alan bilgisi yeterliliklerini ölçmeye yöneliktir. Bu maddelere verilen cevaplardan öretmenlerin alanlarnda yeterli olduklar söylenebilir. 6.madde de 12.ve 15. maddelere paralel bir madde olarak düünülebilir. Çünkü önceki konu ile ilenen konu arasnda ba kurabilmek alan bilgisini de gerektirmektedir. Bu durum dikkate alndnda 6. maddeye 117 katlmcdan 92 si öretmenlerin orta ve iyi düzeyde olduklarn belirtmektedirler. Aratrmaya katlp anketi cevaplandranlarn alglarna göre öretmenlerin beceri düzeylerinin düük görüldüü maddeler: Madde 2: Konuya ve hedeflere uygun materyalleri kullanma (f:55, % 47) Madde 3: Konuya ve hedeflere uygun strateji, yöntem ve teknikleri kullanma (f:65, % 56,5) Madde 5: Dersin hedeflerinden örencileri haberdar etme (f:47, %40,7) Madde 7: Örencilerin soru sormalarn tevik etme (f:51, % 43,6) Madde 8: Örencilere düünmeyi salayan sorular sorabilme (f:53, % 43,5) Madde 9: Örencilerin etkinliklerini kontrol etme (f:54, % 46,2) Madde 10: Örenciler skldklarnda dersi fazla kesintiye uratmayacak uygun bir ara verme (Fkra ya da örnek olay anlatma vb.) (f:59, % 50,4) Madde 13: Öretim teknolojilerinden yararlanabilme (f:59, % 50,4) Madde 15: Konuyu gerçek hayatla ilikilendirebilme (f:49, % 41.1) Madde 17: Derse ilgi ve güdünün sürekliliini salayabilme (f:59, % 50,4) Tablodan anlaldna göre aratrmaya katlarak anketi cevaplandran öretmen adaylar yukardaki 10 maddede belirtilen becerilerde öretmenleri dier maddelerde belirtilen becerilere göre daha düük düzeyde yeterli görmektedirler. Bu on madde anketin yarsn oluturmaktadr. Buradan hareketle öretmen adaylarnn alglarna göre öretmenlerin snf içi öretimin yönetiminde beceri düzeylerinin düük olduu alanlarn yeterli olduklar alanlara göre daha fazla olduu söylenebilir. Aratrma bulgularna göre öretmenlerin yarsndan çounun (% 56,5) konuya ve dersin hedeflerine uygun strateji, yöntem ve teknikleri kullanamadklar anlalmaktadr. Ankete cevap veren 117 kiiden sadece 17 si (%14,5) öretmenleri konulara ve dersin hedeflerine uygun strateji, yöntem ve teknikleri kullanmada yeterli olduklarn düünmektedirler. Anketin dier maddeleriyle karlatrldnda 3.maddeye verilen cevaplarda anketi cevaplandran 117 kiiden 65 i (% 55,6) öretmenleri ad geçen beceri açsndan az düzeyde yeterli bulmaktadrlar. Bu verilere göre, öretmenlerin öretim yöntem ve tekniklerini uygulama konusunda yetersiz olduklar söylenebilir. Oysa etkili ve verimli bir öretimin gerçeklemesi için uygun yöntem ve tekniklerden yaralanmaya baldr. 64

9 H. 7smail ASLANTAO Aratrmaya katlarak anketi cevaplandran öretmen adaylarnn yüzde elliden fazlas öretmenlerin öretim etkinliklerini sürdürürken öretim teknolojilerinden yararlanma konusunda az düzeyde yeterli olduklarn düünmektedirler. Anketi cevaplayan 117 katlmcdan sadece 15 i (% 12,8) öretmenlerin bu konuda iyi düzeyde olduklarn belirtmilerdir. Nitekim aratrma esnasnda yüz yüze görüülen öretmen adaylarnn bu durumu teyit ettikleri gözlemlenmitir. Teknolojinin öretim etkinlerinde kullanlmas dersin verimlilii, örencilerin aktif katlm ve dikkat sürelerinin artmas gibi konularda önemli bir etken olduu ve ayrca zamandan ve emekten tasarruf salad bilinen bir gerçektir. Dolaysyla öretmenlerin öretim etkinliklerinde öretim teknolojilerinden mümkün olduunca yararlanmalar öretimin etkililii ve verimini artracaktr. Yukarda verilen 10 maddeyle ilgili veriler incelendiinde öretmenlerin çada eitimin gerei olan örencilerin derse aktif katlmlarn salama konusunda istenen düzeyde olmadklar anlalmaktadr. Aktif katlmn gerei olan örenci etkinliklerini kontrol etme, soru sorma, düünmeyi salayc sorular sorma, örencilerin soru sormalarna frsat sunma, konuyu gerçek hayatla ilikilendirme, örenciler skldklarnda uygun tedbirleri alma gibi konularda aratrmaya katlp anketi cevaplandran öretmen adaylarna göre öretmenler az düzeyde yeterli görülmektedirler. Örencilerin derse aktif katlmlarnn salanmas konusunda öretmenin ilenen ders konularna uygun düünmeyi salayc soru sormalar önemli bir etkinliktir. Bu konu ile ilgili maddeye verilen cevaplarda öretmen adaylarnn 25 i (%21,4) öretmenlerin iyi düzeyde olduklarn belirtmektedirler. Yine benzer bir madde olan Örencilerin soru sormalarn tevik etme maddesine verilen cevapta 117 kiiden 51 i (% 43,6) öretmenlerin bu beceriyi az düzeyde gösterdiklerini düünmektedirler. Tablodaki verilere göre öretmen adaylarnn çok az (17 kii, %14,5) Örenciler skldklarnda dersi fazla kesintiye uratmayacak uygun bir ara verme (Fkra ya da örnek olay anlatma vb.) etkinliinde iyi düzeyde olduklarn; 59 u (%50,4) az düzeyde yeterli olduklarn belirtmektedirler. Öretimin etkili olarak yönetilmesinin artlarndan biri de örencilerin derse ilgi ve güdülerinin sürekliliinin salanmasdr. Bu hususu belirten anketin 17.maddesine verilen cevaplara bakldnda anketi cevaplayan 117 kiiden 59 u (% 50,4) öretmenlerin az düzeyde, 17 kii (514,5) iyi düzeyde yeterli olduunu belirtmilerdir. Bu verilere göre öretmenlerin önemli bir ksmnn örencilerin derse ilgi ve güdülerinin sürekliliinin salanmasnda beklenen düzeyde olmadklar söylenebilir. Tablodaki veriler incelendiinde, anketi cevaplandran öretmen adaylarnn alglarnn orta düzeyde younlat maddeler: Madde 1: Konunun gerektirdii sözel ve görsel dili (ekil, ema, grafik, formül vb.) uygun biçimde kullanabilme (f:66, %56,4) Madde 4: Derse uygun bir giri yapabilme (f:57, % 48,7) Madde 6: Önceki konularla ilenen konu arasnda ba kurma (f:55, %47,0) Madde 16: Dersin sonunda özetleme yapabilme (f:59, 50,4) Madde 18: Övgü, takdir etme ve dier pekitirme ekillerine bavurma (f:66, %56,8) Aratrmaya katlp anketi cevaplandran öretmen adaylar öretmenleri konunun gerektirdii materyalleri uygun biçimde kullanma becerisinde orta 65

10 SBArD Mart 2011, Say 17, sh düzeyde yeterli görmektedirler. Özellikle kuramsal bilgiye dayal soyut konularn ilenirken konuyu somutlatracak materyallerden yararlanmak dersi örenci için skclktan kurtard bilinmektedir. Bu nedenle öretmenlerin konular ilerken ekillerden, grafiklerden, tablolardan ve dier görsellerden yararlanmas mümkün olduu ölçüde yararlanmas öretimin yönetimini etkili hale getirecei gözden uzak tutulmamaldr. Anketin 18.maddesinde, orta düzeyde alglamann ön planda olduu görülmektedir. Anketi cevaplandran 117 kiiden 66 s (% 56,8) ota düzeyde bir alglamaya sahiptir. Bu maddenin verilerine bakldnda, öretmenlerin, örenci etkinliklerini pekitirme konusunda orta düzeyde yeterli olduklar kanaatine varlmaktadr. Tabloya göre, orta düzey alglamann nispeten yüksek olduu be madde bulunmaktadr. Yine iyi düzeyde alglanan madde says orta düzeyde alglananda olduu gibi betir. Dier on maddenin verilerine göre öretmen adaylar ilköretimde görev yapan öretmenleri, snf içi etkinliklerin yönetimi konusunda az düzeyde yeterli görmektedirler. Tart"!ma, Sonuç ve Öneriler Aratrmadan elde edilen verilere dayal yaplan çözümlemelerde aratrmaya katlan öretmen adaylarnn % 56 s ilköretimde görev yapan öretmenleri konuya ve hedeflere uygun strateji, yöntem ve teknikleri kullanma becerisinde az düzeyde yeterli görmektedirler. Etkili ve verimli bir öretimin etkenlerinden biri de dersin hedeflerine uygun strateji, yöntem ve teknikleri seçip doru bir biçimde uygulamaktr. Özelikle de örencilerin etkin katlmn salayan; örencileri düünmeye, aratrmaya, ibirliine yönelten yöntem ve teknikleri kullanmak çada eitim anlaynn gereidir. Bu nedenle öretmenlerin gerek hizmet öncesi gerek hizmet içinde öretme strateji, yöntem ve teknikleri konusunda yeterli bir donanma sahip olmalar salanmaldr. Moore (2000:14) a göre, öretmen örencilere bilgiyi aktarmada güçlük yayorsa etkili bir öretimi salayamaz. Demirel (2004:72) e göre snf içinde örenme-öretme sürecinin etkili olabilmesi uygun yöntemlerin seçimiyle doru orantldr. Bu nedenle öretmenlerin öretimde yöntem becerisi ve zenginliine sahip olmas etkili öretmenlik için temel bir zorunluluktur. Aratrmada öretmenlerin aktif katlm salama konusunda yeterli görülmedikleri anlalmaktadr. Bu beceriyi ölçtüü varsaylan anketin 2,3,5,7,8,9,10,13,15,17 maddelerine verilen cevaplara bakldnda aratrmaya katlan öretmen adaylar öretmenleri büyük ölçüde az düzeyde yeterli görmektedirler. Oysa çada eitim anlaynda eitimin aktif katlm salayc ve örenci merkezli olmas gerektii ileri sürülmektedir. Bu anlayn Türk eitim sisteminde tam olarak yerlemedii anlalmaktadr. Bu aratrmaya benzer baz aratrmalarda benzer sonuçlara ulald görülmektedir. Özbek ve Yeil (2009) in yaptklar bir aratrmada öretmen adaylar öretim elemanlarn, öretim strateji ve yöntemleri konusunda az düzeyde yeterli görmektedirler. Baka bir aratrmada Oen ve Erien (2002) benzer bulgular elde ettikleri anlalmaktadr. Aksu, Çivitçi ve Duy (2008) Yüksek öretim örencilerinin öretim elemanlarnn ders uygulamalar ve snf içi davranlarna ilikin görüleri adl çalmada öretim elemanlarnn örencilerin derse aktif katlmlarnn 66

11 H. 7smail ASLANTAO salanmasnda örenci görülerine bavurmular ve örenciler öretim elamanlarn % 54 orannda ksmen yeterli görürken, % 20 orannda yetersiz görmektedirler. Anketi cevaplayanlarn ancak % 26 s öretim elemanlarn örencilerin derse aktif katlmn salamada yeterli bulmaktadrlar. Aratrmada, ilköretimde görev yapan öretmenlerin öretim teknolojilerinden yararlanmada yeterli olmadklar sonucuna ulalmtr. Öretim etkinliklerinde öretim teknolojilerinden yararlanmak, öretimin hedeflerine daha kolay ve etkin olarak ulalmasn salayacaktr. Öretimde teknoloji materyal kullanmay da gerekli klar. Materyal kullanm ise öretim ortamnn daha ilgi çekici; örencilerin dikkatlerinin uyank ve derse motive olmalarn salayc bir etkisinin olduu bilinen bir gerçektir. Bilgisayar ve internet gibi araçlar öretim ortamnda etkili olarak kullanmak öretimde verimlilik ve etkililii artracaktr. Aratrma bulgularna göre öretmenlerin kendi branlarnn gerektirdii konu alan uzmanlnda dier özelliklere göre daha yeterli olduklar anlalmaktadr. Klç ve Saruhan (2006) tarafndan yaplan bir aratrmada, öretmen adaylar öretmenlerin en baarl olduklar alan alan ile ilgili temel ilke ve kavramlar kullanma ve konuyu yaamla ilikilendirme olarak belirtmilerdir. Sonuç olarak ilköretimde görev yapan öretmenlerin snf içi öretim etkinliklerinde göstermeleri gereken beceriler açsndan beklenen düzeyde olmadklar ve bu sonucun benzer aratrma sonuçlar ile paralellik gösterdii anlalmaktadr. Aratrmaya katlan öretmen adaylarnn gözlemlerine dayanan görülerine göre öretmenlerin en az yeterli görüldükleri beceri alannn konuya ve hedeflere uygun strateji, yöntem ve teknikleri kullanma (f:65, % 56,5) ; en yeterli görüldükleri becerinin ise ders esnasnda snfn farkl noktalarnda bulunabilme olduu tablodaki verilerden anlalmaktadr. Aratrmada ulalan sonuçlara göre sunulabilecek öneriler maddeler halinde belirtilmitir: 1.7lköretimde görev yapan öretmenler çada örenme yaklamlar, snf yönetimi, öretim strateji ve yöntemlerini kullanma, aktif örenme gibi konularda hizmet içi eitime tabi tutulmaldr. 2. Yeni uygulamaya konulan ilköretim programlar konusunda uzman kiiler tarafndan öretmenlere okullarda yerinde rehberlik ve bilgilendirme yaplmaldr. Kaynakça Açkgöz, K. Ü. Etkili Örenme ve Öretme, Kanylmaz Yaynclk, 7zmir, Aksu, M. B., Çivitçi, A ve Duy, B. Yüksek Öretim Örencilerinin Öretim Elemanlarnn Ders Uygulamalar ve Snf 7çi Davranlarna 7likin Görüleri, nönü Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 2008, ss Baar, Hüseyin. Snf Yönetim, Pegema Yaynclk, Ankara, Can, Niyazi. Öretmenlerin Gelitirilmesi ve Etkili Öretmenlik Davranlar, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Say: 16 (1), 2004, ss Capel, S., Leask, M.,&Tourner, T. Learning to Teach in the Secondary School A Comparison to School Experience, London&New York, Roudledge, Celep, C. Snf Yönetimi ve Disiplini, Ankara, An Yaynclk,

12 SBArD Mart 2011, Say 17, sh Demirel, Ö. Genel Öretim Yöntemleri, Karde Yaynevi, Demirel, Ö. Öretme Sanat, Pegema Yaynclk, Ankara, Dilemken, M. Etkili Eitim 7çin Etkili Öretmenlik, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(8), 2008, ss Erden, M. "Öretmen Yetitirme Programlarnn Pedagojik Formasyon Derslerinin Gelitirilmesine Yönelik Baz Önerileri", Hacettepe Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, say: 8, 1992, ss Klç, A. ve Saruhan, H. Teknik Eitim Fakültesi Öretmen Adaylarnn Öretmenlik Becerileri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 2006, ss Kran, H. ve dierleri. Etkili Snf Yönetimi, An Yaynclk, Ankara, Korkmaz, 7. 7stenmeyen Davranlarn Önlenmesi, Snf Yönetimi, (Edt. Zeki Kaya), Pegem Yaynlar, Ankara, Kuuoglu, H. Snf Öretmenlii Bölümü Mezunu Aday Öretmenlerin Kendi Alglamalarna Göre Snf Yönetimi Alanndaki Yeterliliklerini Alglamalarna Dair Görüleri ve Önerileri, XIII. Ulusal Eitim Bilimleri Kurultay, 7nönü Üniversitesi Eitim Fakültesi, Malatya, Moore, K. D. Öretim Becerileri, (çev. N. Kaya), Nobel Yaynclk, Ankara, Sarta, M. Snf Yönetimi ve Disiplinle 7lgili Kurallar Gelitirme ve Uygulama, Snf Yönetiminde Yeni Yakla*mlar, (Edt. Leyla Küçükahmet), Nobel Yayn Datm, Ankara, Sünbül, A. Murat. Öretmen Nitelii ve Öretimdeki Rolleri, Kuram ve Uygulamada Eitim Yönetimi Dergisi, 8(3), 1996, ss Terzi. A.R. Snf Yönetimi Açsndan Etkili Öretmen Davranlar, Milli Eitim Dergisi, 2002, s Özbek, R. ve Yeil R. Öretim Elemanlarnn Snf 7çi Öretim Yeterlikleri, nönü Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 2009, ss Oen, H.O. ve Erien, Y. Öretmen Yetitiren Kurumlarda Öretim Elemanlarnn Etkili Öretmenlik Özellikleri, Gazi Eitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 22, Say: 1, Ankara