SVAS L MERKEZ ÖZEL VE DEVLET OKULLARINDAK 12-17 YA GRUBU ÖRENCLERN PERODONTAL TEDAV GEREKSNMNN VE DOLGU HTYAÇLARININ KARILATIRILMASI THE COMPARISON OF THE PERIODONTAL TREATMENT NEEDS AND FILLING NEEDS OF THE STUDENTS AGED BETWEEN 12-17 YEARS FROM PRIVATE AND PUBLIC SCHOOLS FROM SIVAS CITY CENTER Dr.Vildan BOSTANCI* Yrd.Doç.Dr.A. Hakan DEVEL'O?LU* Yrd.Doç.Dr.Ziynet ÇINAR** ÖZET Amaç: Bu çalmann amac; CPITN kullanlarak, Sivas l Merkezi özel ve devlet okullarndaki 12-17 ya grubu ö(rencilerin periodontal tedavi gereksinimi ve çürük di da(lmnn belirlenmesidir. Gereç ve yöntem: 838 ö(rencide (235 özel okul ve 603 devlet okulu ö(rencisi) çalma yaplmtr. Bulgular: Gingival indeks, plak indeksi, CPITN bakmndan özel okul ö(rencileri ile devlet okulu ö(rencileri arasndaki fark anlaml bulunmutur. Çürük ve eksik di says arasnda fark bulunmazken, özel okul ö(rencilerinde dolgulu di says daha fazla tespit edilmitir. Sonuç: nda okuyan ö(rencilerin daha fazla bilgilendirilmeleri ve daha yo(un bir tedavi yaklamnn olmas yönünde bir fikir birli(i olumutur. Anahtar kelimeler: Gingival indeks, plak indeksi, CPITN GR Periodontal hastalklar, günümüzde Dünya Salk Örgütü (WHO) raporlarnda tüm toplumlarda görülen en yaygn hastalk olarak tanmlanmaktadr. 3,20,42,43,44 Bu tanmlamada yeryüzünde periodontal hastalk olmayan ne bir bölge ne de bir insan topluluu olduu, birçok bölgede bu hastaln çocuk populasyonunun yarsn, erikin populasyonunun da hemen hemen tamamn etkiledii açklanmaktadr. 28,30 Türkiye de periodontal hastaln skl ve yaygnl birçok kez gösterilmesine karn 4,9,10,11 WHO nun kabul ettii veriler dorultusunda çalmalar ancak son yllarda gündeme gelmitir. 6,12 Son yllarda, dünyada periodontal hastalklarn prevelansn tespit için Toplum Periodontal Tedavi Gereksinimi 'ndeksi (Community Periodontal Index of Treatment Needs - CPITN) kullanlmaya balanmtr. SUMMARY Objective: The purpose of this study was to determine the periodontal treatment needs, using the CPITN and tooth decay, in 12-17 years old children from private and public schools from Sivas. Material and method: A total of 838 children was studied (235 in private schools and 603 in public schools). Results: There was statistical difference between children from private and public schools regarding plaque index, gingival index and CPITN. There was no statistical difference regarding the number of missing and decayed teeth. The number of the filled teeth in private schools were more than public schools. Conclusion: There occured an idea concerning to give more information and an intensive treatment approach for the students from the public schools of the city. Key words: Gingival index, plaque index, CPITN CPITN indeksinde muayene edilen di says ve muayene süresi ksalmakta ve kayt sistemi kolaylamaktadr. Oktay, 1975 ylnda Erzurum yöresinde yapt bir çalmada periodontal hastalklar ile az hijyeni, cinsiyet, ya, beslenme ve sosyo-ekonomik durum arasndaki ilikiyi aratrm, ya ile periodontal hastalklarn prevelansnn arttn, sosyo-ekonomik durumun hastalk derecesini etkilediini, yüksek protein diyetiyle beslenenlerde periodontal durumun daha iyi olduunu bildirmitir. 25 Farkl aratrmaclar, sosyo-ekonomik düzeyi belirlemede, deiik kriterleri esas almlardr. Ebeveynin eitim düzeyi 24 ve meslei 35, ebeveynin hem eitim, hem de gelir düzeyi, ebeveynin eitim, gelir düzeyi ve meslei 32, çocuklarn eitim düzeyi 19,29 esas alnarak belirlenen sosyo-ekonomik düzeydeki iyileme ile doru orantl bir ekilde çocuklarn * Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimlii Fakültesi Periodontoloji AD, S'VAS. ** Cumhuriyet Üniversitesi Tp Fakültesi Biyoistatistik AD, S'VAS. Periodontal Tedavi Gereksiniminin Saptanmas Türk Periodontoloji Dernei 37. Bilimsel Kongresi nde (Mays 2007, Antalya) sözlü bildiri olarak sunulmutur. 101
azlarndaki çürükten etkilenme derecesinde de azalma kaydedilmitir. Bu çalmamzn amac; Sivas 'l Merkezine bal devlet ve özel okullarnda okuyan 12-17 ya grubu örencilerin tedavi gereksinmelerini belirleyip karlatrmaktr. Bu sayede, ülkemizdeki dier çalmalarla birlikte koruyucu di hekimliine katkda bulunulmas hedeflenmitir. GEREÇ VE YÖNTEM Çalmamzn deneklerini; yalar 12-17 arasnda deien, Sivas 'l Merkezinde yaamlarn sürdüren, farkl sosyo-ekonomik düzeye sahip 235 özel okul, 603 devlet okulu örencisi oluturmutur. Materyal toplama ilemi için periodontal durum ve tedavi gereksinimini belirlemek için WHO tarafndan önerilen CPITN e özgü hazrlanan form kullanlmtr. Çalmamzda CPITN deerlerini tespit için O Lear in ortaya att 6 segment sistemi ve bu sistemde de; 7 6 1 6 7 7 6 1 6 7 nolu diler kullanlmtr. Muayenede Dünya Salk Örgütü nün önerdii özel tipte dizayn edilmi WHO sondu kullanlmtr. Kullanlan sond, ucunda 0,5 mm çapnda bir küre bulunan ve srasyla 3 mm, 2mm, 3 mm ve 3 mm lik aralklar olan bir yapdadr. Sondun 2 mm lik ksm siyah olarak iaretlenmitir. Her di için CPITN indeksi kriterlerine göre en yüksek deer saptanarak kaydedilmitir. Dilerin bukkal, lingual, distal ve mesial yüzeylerinden olmak üzere dört yüzeyinden Plak indeks (Silness-Löe) ve Gingival indeks (Löe-Silness) ölçümleri yaplmtr. 21 Periodontal durumun bu ekilde tespitini takiben DMFT indeksi ile her bir bireyin azndaki çürük, eksik ve dolgulu diler kayt altna alnmtr. Muayene ilemi, kapal bir ortamda gün n en fazla alan bir yerde, bireyler tek tek sandalye üzerine oturtularak ayn klinisyen tarafndan yürütülmütür. Skorlar yardmc personel tarafndan muayene formuna ilenmitir. Her bir ilem yaklak 2-2,5 dakikada tamamlanmtr. Toplum Periodontal Tedavi Gereksinimi ndeksi (CPITN): 1977 ylnda WHO; topluluklarn tedavi ihtiyacn belirlemek için yeni bir indeks sistemi (CPITN) önermitir. Bu sistem, 1982 ylnda Ainamo tarafndan epidemiyolojik çalmalar ve hasta takibi için uygulanmtr. 4,42 'ndeks; O Leary nin önerdii ekilde dentisyonu 6 üniteye (sekstant) bölmektedir. Muayene srasnda, WHO periodontal sondu, dieti cebi içerisine, 20 g geçmeyen bir kuvvetle yerletirilir. Sondun uç ksmndaki top, cep içindeki ditan, cebin derinliini ve morfolojisini fark edebilecek ekilde cep içerisinde çepeçevre dolatrlr. Her bir sextanttaki en yüksek deerler belirlendikten sonra, bu deerler arasndaki en yüksek deer her bir bireyin skoru olarak belirlenmi ve tedavi gereksinimi buna göre saptanmtr. Bu indeks u ekilde skorlanmtr; Kod 0: Salkl periodonsiyum. Kod 1: Sondla temastan sonra, direkt gözle veya az aynas ile kanama varl. Kod 2: Sondla muayenede dita hissedilmesi veya takn restorasyon kenarlarnn varl söz konusudur, sondun siyah bandnn tümü gözle görülür. Kod 3: 4-5 mm periodontal cep varl tespit edilir. Kod 4: 6 mm veya daha derin cep varl tespit edilir. Sondun siyah band tamamen kaybolmutur. Kod X: Deerlendirmeye alnmayacak kadar di eksiklii olan bölge. Tedavi Gereksinimi (TN) nin Belirlenmesi: Tedavi gereksinimleri CPITN skorlarna göre u ekilde snflandrlr: TN 0: Tedavi gereksinimi yok. Kod 0 deeri ya da X deerinin bulunmas tedavi gereksiniminin olmadn bildirir. TN I: Az hijyeni eitimine gereksinimi vardr. Herhangi bir bölgede Kod 1 deerinin bulunmas, kiisel oral hijyenin salanmas veya yeniden düzenlenmesini gerektirir. TN II: TNI + profesyonel dita temizlii A- Herhangi bir bölgede Kod 2 deerinin bulunmasnda, profesyonel dita temizliinin yaplmas ve hastaya oral hijyen eitimi verilmesini gerektirir. B- Herhangi bir bölgede Kod 3 deerinin bulunmasnda, oral hijyen eitimi verilmeli, profesyonel dita temizlii ve subgingival küretaj ilemi yaplmaldr. 102
TN III: TNI + TNII + Kompleks tedavi Herhangi bir bölgede Kod 4 deerinin bulunmasnda, oral hijyen eitimi, profesyonel dita temizlii ve subgingival küretaja ilaveten, tüm cerrahi yöntemlere ihtiyaç vardr. 26,45 VER ANALZ YÖNTEMLER Çalmamzn verileri, SPSS 13.0 paket programna yüklenerek verilerin deerlendirilmesinde, Khi-kare testi ve iki ortalama arasndaki farkn önemlilik testi kullanlm, yanlma düzeyi 0,05 olarak alnmtr. p< 0,05 istatistiksel olarak anlaml kabul edilmitir. BULGULAR Aratrmaya katlan bireylerin plak indekslerinin dalm Tablo I de verilmitir. Tablo I. Aratrmaya katlan bireylerin plak indeksi da(lm Plak 'ndeksi 0 1 2 3 n % n % n % n % 46 7,6 280 46,4 245 40,6 32 5,3 35 14,9 152 64,7 47 20,0 1 0,4 81 9,7 432 51,6 292 34,8 33 3,9 Tablodan da görüldüü gibi devlet okullarndaki örencilerin % 7,6 snda plak indeksi 0, % 46,4 ünde 1, % 40,6 snda 2 ve % 5,3 ünde 3 iken; özel okul örencilerinin % 14,9 unda 0, % 64,7 sinde 1, % 20 sinde 2 ve % 0,4 ünde 3 skoru tespit edilmitir. Her iki grup arasnda plak indeksi açsndan fark anlaml bulunmutur (p<0,05). Tablo II deki gingival indeks deerlerine göre devlet okullarndaki örencilerin % 7,8 inde 0, % 43,9 unda 1, % 39,3 ünde 2 ve % 9 unda 3 iken; özel okul örencilerinin % 21,3 ünde 0, % 58,7 sinde 1, % 19,6 snda 2 ve % 0,4 ünde 3 deerleri tespit edilmitir. Her iki grup arasnda gingival indeks açsndan fark anlaml bulunmutur (p<0,05). Tablo II. Aratrmaya katlan bireylerin gingival indeks da(lm Gingival 'ndeks 0 1 2 3 n % n % n % n % 47 7,8 265 43,9 237 39,3 54 9,0 50 21,3 138 58,7 46 19,6 1 0,4 97 11,6 403 48,1 283 33,8 55 6,6 Çalmamza katlan bireylerin Tablo III teki CPITN dalmna göre devlet okullarndaki örencilerin %7,6 snda skor 0, %44,1 inde 1, % 40,5 inde 2 ve %7,8 inde 3 iken, özel okul örencilerinin % 14,9 unda 0, % 71,5 inde 1, % 13,2 sinde 2 ve % 0,4 ünde 3 olarak tespit edilmitir. Her iki grup arasnda CPITN indeksi açsndan fark anlaml bulunmutur (p<0,05). Tablo III. Aratrmaya katlan bireylerin CPITN da(lm CPITN 0 1 2 3 4 n % n % n % n % n % 46 7,6 266 44,1 244 40,5 47 7,8 - - 35 14,9 168 71,5 31 13,2 1 0,4 - - 81 9,7 434 51,8 275 32,8 48 5,7 - - Tablo IV ve V te bireylerin çürük dalm ve eksik di saysn incelediimizde, gruplar arasnda fark anlaml bulunamamtr (p>0,05). Tablo IV. Aratrmaya katlan bireylerin çürük dilerinin da(lm Çürük Says 0 1 2 3 4 5 6 n % n % n % n % n % n % n % 277 45,9 102 16,9 117 19,4 56 9,3 37 6,1 10 1,7 0 0 114 48,5 54 23,0 28 11,9 17 7,2 13 5,5 3 1,3 4 1,7 391 46,7 156 18,6 145 17,3 73 8,7 50 6,0 13 1,6 4 0,5 Tablo V. Aratrmaya katlan bireylerin eksik dilerinin da(lm (n =603) Eksik di says 0 1 2 3 4 5 6 n % n % n % n % n % n % n % 517 85,7 60 10,0 12 2,0 12 2,0 1 0,2 - - 1 0,2 205 87,2 17 7,2 8 3,4 4 1,7 0 0 - - 1 0,4 722 86,2 77 9,2 20 2,4 16 1,9 1 0,1 - - 2 0,2 103
nn %83,3 ünde dolgulu di bulunmazken, özel okullarn %67,7 sinde dolgu bulunmamaktadr. nn %9,1 inde, özel okullarn %14,9 unda 1 dolgu; devlet okullarn %3,5 inde, özel okullarn %9,4 ünde 2 dolgu; devlet okullarnn %2,2 sinde, özel okullarn %3 ünde 3 dolgu; devlet okullarn % 1,3 ünde, özel okullarn % 3,4 ünde 4 dolgu; devlet okullarn %0,5 inde, özel okullarn %0,9 unda 5 dolgu; özel okullarn %0,9 unda 6 dolgu, devlet okullarnn %0,2 sinde 7 dolgu bulunmaktadr (Tablo VI). Her iki grup arasnda dolgulu di says açsndan fark anlaml bulunmutur (p<0,05). Tablo VI. Aratrmaya katlan bireylerin dolgulu dilerinin da(lm (n =603) Dolgulu di says 0 1 2 3 4 5 6 7 n % n % n % n % n % n % n % n % 502 83,3 55 9,1 21 3,5 13 2,2 8 1,3 3 0,5 0 0 1 0,2 159 67,7 35 14,9 22 9,4 7 3,0 8 3,4 2 0,9 2 0,9 - - 661 78,9 90 10,7 43 5,1 20 2,4 16 1,9 5 0,6 2 0,2 1 0,1 TARTIMA Epidemiyolojik aratrmalarn gösterdii sonuçlar, hastalklarn bireysel ve toplumsal alanda engellenmesi ve hatta tedavisi yönünde oldukça standart yöntemlerin gelitirilmesine yol açmtr. Bu aamada da birçok ülke, koruyucu önlemlerin yannda mevcut hastalklarn tedavisini gerçekletirebilecek politikalar üretmek amacyla, yeni epidemiyolojik aratrma yöntemlerinden yararlanmlardr. 2,14,28 WHO tarafndan kabul edilen ve önerilen CPITN indeksi aratrma süresini, muayene edilen di saysn azaltmakta ve kayt sistemini kolaylatrmaktadr. 3 Doal olarak sistemin kolaylklar yannda birtakm eksiklikleri de görülmütür. Bunlar arasnda da klinik ataman seviyesi, gingival çekilmeler, alveol kemik kayb miktarnn belirlenememesi saylabilir. Ancak tedavi gereksinimini patolojik cebin durumu ortaya koyduunda bu indeks açsndan dier faktörlerin önemli eksiklikler olarak deerlendirilemeyecei belirtilmitir 2,3 Çalmamzda WHO nun önerisi dorultusunda, Sivas 'l Merkezindeki özel ve devlet okulu örencilerinin periodontal durum ve tedavi gereksinimlerini, basit, hzl ve üniter olmas nedeniyle günümüzde bu tarz çalmalarda en sk kullanlan CPITN ile saptadk. Ayrca aratrmalarmzda, daha önce bu yörede benzer bir aratrmann yaplmadn tespit ettik. Plak indeksi ve gingival indeks dalmna göre; iki grup arasnda gingival indeks açsndan fark anlaml bulunmutur (p<0,05). Bu durum oral hijyen alkanlklarnn farkl olduunu göstermektedir. Devlet okulu örencilerinde CPITN 0 deeri %7,6; 1 deeri %44,1; 2 deeri %40,5 ve 3 deeri %7,8 iken özel okul örencilerinin %14,9 unda 0, %71,5 inde 1, %13,2 sinde 2 ve %0,4 ünde 3 deeri tespit edilmitir. Her iki grup arasnda fark anlaml bulunmutur (p<0,05). Tedavi gereksinimi olmayan örencilerin devlet okullarndaki dalm %7,6 iken, özel okul örencilerinde %14,9 olarak karmza çkmaktadr. Oral hijyen eitimine ihtiyac olan örenciler devlet okulunda %44,1; özel okulda ise %71,5 tir. Devlet okulu örencilerinin %48,3 ünün periodontal tedaviye ihtiyac varken, özel okul örencilerinde bu oran %13,6 ya dümektedir. Aratrmamzda çürük ve eksik di says bakmndan gruplar arasnda fark bulunmamaktadr. Bu sonuca paralel olarak sosyo-ekonomik düzey ile çürük prevelans arasnda ilikinin olmadn savunan aratrclarn 41 yan sra, sosyal düzeyin di çürüü üzerindeki etkisinin önemli olduunu savunan aratrma sonuçlar da yer almaktadr. 19,29,32 Dolgulu di says açsndan ise iki grup arasndaki farkn anlaml bulunmas hekime ulamada, sosyo-ekonomik düzeyin önemli olabileceini düündürmektedir. Addo-Yobo ve ark. 1 ile Pekiner 27 ; bizim çalmamzla uyumlu olarak sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olan ailelerin çocuklarnn periodontal indeks deerlerinin sosyo-ekonomik düzeyi düük olan gruptan daha iyi olduunu bildirmiler, bununla birlikte Sogi ve Bhaskar 38 ; Hindistan n Davangere ehrinde yapm olduklar çalmalarnda, çocuklardaki çürük di says ve oral hijyen durumlarnn sosyo-ekonomik durumla güçlü bir iliki olduu sonucuna varmlardr. Bayhan 13, bizim çalmamzn sonuçlarna paralel olarak Diyarbakr da üç farkl sosyo-ekonomik düzeyde yapm olduu çalmasnda orta ve kötü ekonomik düzeye sahip gruplarda periodontal hastalklarn daha sk olduunu belirtmitir. Buna ilaveten Dar 12, ayn yörede yapm olduu aratrmasnda benzer sonuçlara ulamtr. Sofola ve ark. 37, Nijerya da krsal ve kentsel okul örencileri arasndaki oral hijyen ve periodontal tedavi gereksinimini inceledii çalmasnda, krsal bölge 104
çocuklarnn oral hijyen durumunun daha kötü olduunu, bununla birlikte kentsel bölgede yaayan düük sosyal snfa sahip çocuklarn yüksek sosyal snfa sahip çocuklardan daha fazla periodontal tedavi gereksinimleri olduunu ortaya koymulardr. Bu konuda farkl görüte olan Balkaya 8, sosyoekonomik düzeyin periodontal sala etkilerini incelemi ancak anlaml bir farkllk bulamamtr. Bu görüe paralel olarak Taani 40 de yapt aratrmasnda plak ve gingival indeks skorlar açsndan devlet okulu ve özel okul örencileri arasnda anlaml bir fark bulamamtr. Periodontal sal incelediimiz çalmamzda, devlet okullarnda en fazla bulunan skorun Kod 1 olduu; bunu Kod 2, Kod 3 ve Kod 0 n takip ettii, özel okullarda ise yine en fazla Kod 1 ancak bunu Kod 0, Kod 2 ve Kod 3 ün takip ettii saptand. Sarbay 33, Ankara ili Çankaya ilçesinde ortaöretim kurumlarnda örenim gören 13-19 ya grubundaki bireylerde Juvenil Periodontitis görülme skl ile ilgili yapm olduu çalmasnda en fazla bulunan deerin Kod 0 olduu; bunu Kod 2, Kod 1, Kod 3 ve Kod 4 deerlerinin izlediini belirtmitir. Balo ve ark. nn 12, 20-24 ya grubundaki üniversite örencilerinin periodontal durumlarn inceledikleri çalmalarnda, en fazla Kod 1 olduu; bunu 2,3,0, ve 4 deerlerinin izledii bildirilmitir. Saydam ve ark. nn 34, Türkiye de az di sal durum analizini yaptklar çalmalarnda 15-19 ya grubunda bulunan bireylerde en fazla Kod 0 deeri bulunduu; bunu da 1, 2, 3 ve 4 deerlerinin takip ettii belirtilmitir. Mengi nin 23 çalmasnda ise, 15-19 ya grubundaki bireylerde en fazla Kod 1 deeri, bunu da 0,2,3 ve 4 izledii sonucuna varlmtr. 15-19 ya grubunda yaplan aratrmalarda Guile 18, Anil ve ark. 5, Strohmenger ve ark. 39, Baelum ve ark. 7, Garcia ve ark. 17 en fazla younluun 2 üzerinde olduunu, Plancak ve ark. 31, Saydam ve ark. 34, Mengi 23 en fazla younluun 1 üzerinde olduunu, Sivaneswaran 36 ise 3 üzerinde olduunu belirtmitir. Periodontal sal deerlendirmek için kullanm olduumuz CPITN indeks deerlerine göre sosyoekonomik düzeyin artyla doru orantl olarak periodontal saln daha iyi olduu ve tedavi ihtiyacnn azald sonucuna varld. Sosyoekonomik düzeyin artna paralel olarak bu örencilerin oral hijyen uygulamalarn daha fazla yerine getiriyor olmalarna bal olduunu düünüyoruz. Çalmamzn sonuçlar nda aadaki saptama ve tavsiyelerin gerekli olduu sonucuna varlmtr; 1. CPITN tarama sistemiyle ülkemizin deiik yörelerinde ve deiik çalma gruplarnda periyodik aratrmalar yaplmaldr. 2. Sonuçlara göre, eitim kadrosunun en önemli elemanlar olan öretmenlerin temel az ve di sal bilgisinin aktarlmasnda hekimlerden daha çok katklarnn olduu görülmektedir. Bu konuda daha da desteklenmelidirler. 3. Dihekimi kavram toplumda artk yerleik bir olgu haline gelmitir, fakat hekime ulamada daha kolay yollarn planlanmas bir devlet politikas olarak ele alnmaldr. 4. Medyann katks tüm dünyada olduu gibi bizde de etkili olmaktadr. Ancak, medya kanalyla aktarlan bilgiler devaml kontrol edilmelidir. Sadece bilimsel dayana olan reklâmlara scak baklmaldr. 5. Ülkemizin Toplum Az ve Di Sal düzeyi dalnda da yükseltilmesi için, bu hizmette yer alan tüm birimlerin koordineli ve uzun vadeli programlarnn olmas gerekmektedir. TEEKKÜR Çalmamzn hazrlanmasnda emei geçen sayn Prof. Dr. Kaya Eren e destek ve yardmlarndan dolay teekkür ederiz. KAYNAKLAR 1. Addo-Yobo C, Williams S A, Curzon M E.Oral hygiene practices oral cleanlines and periodontal treatment needs in 12- year old urban and rural school children in Ghana Community Dental Health 1991; 8 (2):155-162. 2. Ainamo J. Assessment of Periodontal Treament Needs:adoptation of the WHO Community Periodontal Index of Treatment Needs (CPITN) to European Countries. Public Health Aspects of Periodontal disease. Quintessence Publishing Co. Inc 1984; 33-45. 3. Ainamo J, Barmes D, Begrie G, Cutress T, Martin J, Infirri J S. Development of the World Health Organisation (WHO) Community Periodontal Index of Treatment Needs (CPITN). Int Dent Journal, 1982; 32:281-291. 4. Akkaya M. Murat. 15 ya grubuna 6 aylk dönemlerde uygulanan periodontal bakmn di çürükleri ve periodontal salk açsndan deerlendirilmesi. Doktora Tezi, Ankara, 1985. 105
5. Anil S, Hari S, Vijayakumar T. Periodontal conditions of selected population of Trivandrum district. Kerala. Indian Com Dent Oral Epidemiol. 1990; 18:325 6. Arpak M, Akkaya M. Ankara Üniversitesi örencilerinde CPITN in bir uygulamas. A. Ü. Di Hek Fak. Derg. 1989; 16(3): 457-460. 7. Baelum V, Frejerskov O, Manji F, Wanzala P. Influence of CPITN partial recordings on estimates of prevelance and severity of varions periodontal conditions in adults. Com Dent Oral Epidemiol 1993; 21:354-359. 8. Balkaya V. Erzurum ve 'stanbul illeri ortaöretim örencilerinde az-di sal ile ilgili epidemiyolojik çalmalar ve iki bölgenin karlatrlmas. ' Ü Salk Bilimleri Enstitüsü 'stanbul: Doktora Tezi, 1990. 9. Balo K, Bostanc H S, Arpak M N, Özcan G. 15 ya grubunda periodontal ykmlar. A. Ü. Di Hek Fak. Derg. 1981; 8: 27-36. 10. Balo K, Eren K, Akkaya M. Farkl ya gruplarnda az bulgularnn karlatrlmas. A. Ü. Di Hek Fak. Derg. 1983; 10: 163-171. 11. Balo K, Eren K, Akkaya M, Tüccar E. Periodontal tedavi gereksiniminin saptanmas ve deerlendirilmesi PTNS ve ülkemizde ilk uygulan. A.Ü. Di Hek. Fak. Derg. 1983; 10: 173-182. 12. Balo K, Eren K. Taplamacolu B, Yavuz D, Aykaç Y. Deiik branlarda etim gören üniversite örencilerinin periodontal durumlarnn CPITN e göre karlatrlmas. G. Ü. Di Hek. Fak. Derg. 1990; 2: 165-177. 13. Bayhan A K. Diyarbakr yöresinde görülen periodontal doku hastalklarnn prevalanslar bunlara tesir eden baz faktörler. Doktora Tezi, Diyarbakr,1983. 14. Cutress TW, Hunter PBV, Hoskins DIH. Comparison of the periodontal index (PI) and Community Periodontal Index of Treatment Needs (CPITN). Com Dent Oral Epidemiol. 1986; 14:39-42. 15. Dar K O. Diyarbakr ilindeki farkl sosyo-ekonomik seviyeye sahip 13-15 ya grubu bireylerde; periodontal problemlerin, çürük yaygnlnn ve bunlar etkileyebilecek faktörlerin belirlenmesi. Doktora Tezi, Diyarbakr, 2005. 16. Epidemiology of periodontal diseases, Position paper, J Periodontol, 1996; 67:935-945. 17. Garcia ML,Cutress TW. A national survey of periodontal treatment needs of adults in the Philippines.Com Dent Oral Epidemiol. 1986; 14:313-316. 18. Guile EE. Periodontal status of adults in central Saudi Arabia. Com Dent Oral Epidemiol 1992; 20:159-160. 19. Gülzow H J, Bamfaste R, Hoffmann S. Kariesbefunde an bleibenden Zähnen von 7 bis 15 jahrigen Hamburger Schülern. Dtsch Zahnarztl Z. 1991; 46: 488-490. 20. Lindhe J. Textbook of Clinical Periodontology, Munksgaard, Copenhagen, 1984; p: 67-82, 85-118. 21. Lindhe J. Textbook of Clinical Periodontology, Munksgaard, Copenhagen 2 nd Ed.,1989; p: 310-322. 22. Listgarten MA, Schifter CC, Laster L. 3-year longutidunal study of the periodontal status of an adult population with gingivitis. J Clin Periodontol. 1985; 12: 225-238. 23. Mengi O '. Ankara ve çevresinde farkl ya gruplarnda periodontal tedavi gereksiniminin karlatrlmas, Doktora Tezi, Ankara, 1992. 24. Nikolitsch J M. Zwischen sozialer herkunft und gebi[gesundheit besteht ein enger zusammenhang. Zahnarztliche Mitteilungen 1978; 16: 881-889. 25. Oktay C. Periodontal hastalklarn Erzurum yöresindeki prevelanslar ve bunlara tesir eden faktörler. Atatürk Üniv. Di Hek. Fak. Derg. 1975; 9 (1): 5-26. 26. Oliver RC, Brown LJ, Löe H. Periodontal treatment needs. Periodontology 2000 1993; 2:150-160. 27. Pekiner N F. 'stanbul un sosyo-ekonomik yönden farkl iki ilköretim okulunda uygulanan az ve di sal eitiminin sonuçlarnn karlatrlmal olarak deerlendirilmesi. M. Ü. Salk Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 'stanbul, 1999. 28. Philips RW, Hamilton JA, Jendresen MD, Mc Horris, W.H, Schallhorn RG. Report of the commites on scientific investigation o the American Academy of Restorative Dentistry, Philips et all Commitee report, 1985; 53:844-863. 29. Pieper K. Epidemiologische Begleituntersuchen zur Gruppenprophlaxe 1994. Deutsche Arbeitsgemeinschaft für Jugendzahnpflege e. v. (DAJ). Bonn 1995. 30. Pilot T, Miyazaki H. Global results 15 years of CPITN epidemiology. Int Dent J. 1994; 44: 553-560. 31. Plancak D, Aurer-Kozel J. CPITN assessment of periodontal treatment needs in the population of Zagrep. Croatia. Int Dent J 1992; 42:441-444. 32. Priehn S. Deutsche Zahngesundheit zeigt Besserung: 42% der 8-9 jahrigen Kinder naturgesund. Zahnarztliche Mitteilungen; 1990; 1456-1469. 33. Sarbay A. Ankara ili Çankaya ilçesinde MEB na bal pilot olarak seçilmi baz ortaöretim kurumlarnda örenim gören 13-19 ya grubundaki bireylerde Juvenil Periodontitis görülme skl. Doktora Tezi, A. Ü. Salk Bilimleri Enstitüsü, 1999. 106
34. Saydam G, Oktay ', Möller '. Türkiye de az di sal durum analizi. 'stanbul, 1990. 35. Schmeiser HJ, Gülzow H, Werner Ch. Entwiclung von kariesfrequenz und kariesbefall an bleibenden zahnen Hamburger Schüler von 1988 bis 1994. Dtsch Zahnarztl Z 1995; 514-516. 36. Sivaneswaran S. Community Periodontal index of Treatment Needs. Sidney, Australia. University of Sidney. MDS Thesis. 1984. 37. Sofola OO, Shaba OP, Jeboda SO. Oral hygiene and periodontal treatment needs of urban school children compared with that of rural shool chidren in Lagos State. Nigeria. Odontostomatol Trop. 2003; 26(101): 25-29. 38. Sogi GM, Bhaskar DJ. Dental caries and oral hygiene status of school children in Davangere related to their socio-economic levels: an epidemiological study. J Indian Soc Pedod Prev Dent. 2002; 20(4): 152-157. 39. Strohmenger L, Coroti M, Brambilla E, Malerba A, Vogel G. Periodontal epidemiology in Italy by CPITN. Int Dent J 1991; 41:313-315. 40. Taani DQ. Relationship of socioeconomic background to oral hygiene, gingival status and dental caries in children. Quintessence Int. 2002; 33(3): 195-198,. 41. Usmen E. Ankara ve köylerindeki ilkokul çocuklarnda di çürüü skl ve bunu etkileye baz faktörler: ' Ü Di Hek Fak Derg 1971; 5(1):84-100. 42. WHO Epidemiology, etyology and prevention of Periodontal disease. WHO Tech. Rep Series No: 621, Genava, 1978. 43. WHO Oral Health Surveys Basic Methods, 3.erd. ed. Genava, 1987. 44. WHO Oral Health Surveys. Genava, 1977. 45. Wolf H F. Der CPITN schon wieder ein neuer index. Schweiz Monatschrift Zahnmed 1997; 61-63. YazBCma Adresi: Dr. Vildan BOSTANCI Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimlii Fakültesi Periodontoloji Anabilim Dal 58140 Kampüs/Sivas Tel : 0346 2191010/2753 Faks : 0346 2191237 E-posta : dtvildanbostanci@hotmail.com 107