ÜSTÜN YETENEKLLERN FEN BLMLER ÖRETMENLERNE YÖNELK BR HZMET Ç ETM UYGULAMA VE DEERLENDRME ÇALIMASI

Transkript

1 ÜSTÜN YETENEKLLERN FEN BLMLER ÖRETMENLERNE YÖNELK BR HZMET Ç ETM UYGULAMA VE DEERLENDRME ÇALIMASI Murat GÖKDERE * Salih ÇEPN ** Özet Özel durum yaklam kapsamnda yürütülen bu çalma, üstün yeteneklilerin fen bilimleri (Fizik, Kimya ve Biyoloji) ö"retmenlerine yönelik tasarlanan hizmet içi e"itim seminerini uygulamak ve de"erlendirmek amac ile yürütülmütür. 'lgili seminer Bayburt Bilim Sanat Merkezinde görev yapan alt fen bilimleri ö"retmeninin katlm ile 28 saat süre ile uygulanmtr. Uygulama sonunda biçimlendirici de"erlendirme yaplmtr. Çalmadan elde edilen bulgularn toplanmasnda seminer sonu de"erlendirme anketi (SSDA), tutum anketi ve baar testi kullanlmtr. Uygulama sonunda ö"retmenlerin içerikte yer alan konularda, seminer öncesi ve sonras bilgi düzeyleri arasnda anlaml bir fark olup olmad"nn ortaya konulmas için baar testi uygulanm ve elde edilen verilerle Wilcoxon iaretli sralar testi yaplmtr. Bu test sonuçlar incelendi"inde, katlmclarn H'E seminerinin içeri"inde yer alan konularla ilgili bilgi seviyeleri arasnda seminer sonu lehinde anlaml bir fark oldu"u anlalmtr (z = 2,7, p<.05).ayrca seminer sonras uygulanan tutum anketi verilerden H'E seminerine katlan ö"retmenlerin, programa kar tutumlarnda pozitif yönde bir art oldu"u tespit edilmitir. Buradan hareketle, uygulanan H'E seminerinin katlmc ö"retmenlere bilisel alann yan sra duyusal açdan da katk sa"lad" söylenebilir. Bu alanda hazrlanacak olan hizmet içi e"itim seminerlerinin plânlanmasnda, bran farkll", akademik alt yap, ihtiyaç belirleme, ö"retim metotlar gibi faktörlere gereken önemin verilmesi hizmet içi e"itim seminerlerinin verimini arttracaktr. Anahtar sözcükler: Üstün yeteneklilerin e"itimi, fen bilimleri ö"retmenleri, hizmet içi e"itim. Abstract In this study, a case study approach was used. In this content, we have studied individually and this method presented us an opportunity to investigate one aspect of the research problem in some depth and within a limited time scale. The in-service education seminar has been given to six science teachers for 28 hours in Bayburt science art centers (SAC) and evaluation has been made by using formative procedures. Data were gathered with the help of Seminar evaluation survey (SES), attitude and achievement tests applied to the gifted children s science teachers. Science teachers knowledge before and after the seminar was assessed. It was observed that while science teachers have low score at the first application, they have more score at the last application. These applications occur between meaningful variation (z = 2,7, p<.05). According to the attitude test results, positive change in attitudes of participant teachers were observed. It means that this seminar contributed to participant teachers emotional field. For the success of the other in-service seminars of science teachers of gifted children, it is recommended that academic support and application process should be paid more attention. Key words: Gifted education, science teachers, n-service education. Yazma adresi: * Ar. Gör. Dr. Murat Gökdere, On Dokuz Mays Üniversitesi Amasya E"itim Fakültesi 'lkö"retim Bölümü, mgokdere@yahoo.com. ** Prof. Dr. Salih Çepni, Karadeniz teknik Üniversitesi Fatih E"itim Fakültesi 'lkö"retim Bölümü, cepnisalih@yahoo.com.

2 Ekonomik ve sosyal yönden ileri düzeyde bulunan sanayilemi birçok ülke, yetenek seviyelerine dayal e"itim programlar hazrlayp etkin bir ekilde uygulamaktadr (Renzulli, 1999). Normal yetenek seviyesine sahip olan bireyler normal e"itim kurumlarnda e"itilirken, yetenek yönünden normal seviyenin altnda olan bireyler ise özel e"itim programlarnn uyguland" kurumlarda e"itim almaktadr (Betts, 1986; Gallagher ve Gallagher, 1994). Bu ülkelerde, zekâ seviyesi düük olan ve normal ilevlerini yerine getiremeyen bireylerin e"itimleri için her yl büyük miktarlarda maddî kaynak ayrlmaktadr. Bu e"itim sürecinin temel amac, di"er insanlarn sahip olduklar niteliklerin bu bireylere de kazandrlmasn sa"lamaktr (Gallagher, 1983). Benzer ekilde, normal insan grubunun dnda kabul edilen üstün yetenekli bireylerin, yetenek yönünden normal seviyenin altndaki bireyler gibi özel e"itime ihtiyaç duyduklar açktr (Marland, 1972; VanTassel-Baska, 1998a; Renzulli, 1999). Son zamanlarda zekânn sekiz ve dokuzuncu çeitlerinden bahsediliyor olsa da, Ford ve Gardner (1991), çoklu zekâ kuramn inceledikleri bir çalmada, zekânn yedi türü oldu"unu ve bireylerin bir alanda normal düzeyde iken di"er bir alanda üst zekâ seviyesine sahip olabileceklerini açklamaktadrlar. Bu alanlardan biri fen alandr. Zihinsel alanda üstün yetenekli pek çok çocuk, fen bilimlerine ilgi duymaktadr. Fen alannda yaplan aratrmalar ve yeni bulular, üstün yetenekli çocuklar için merak konusudur. Üstün yetenekli çocuklar, ilgi duyduklar alanlardaki bilgilere ço"unlukla aratrarak ularlar. Bu yolla, bilimsel alandaki bilgilere do"rudan ulamak isterler. Fen bilimlerinin gerçekleri bulmaya olan katks düünüldü"ünde, üstün yetenekli çocuklar için fen in önemi daha iyi anlalabilir. Fen alannda yetenekli çocuklar fene olan ilgilerinden kaynaklanan potansiyellerini kullanarak, yeni ürünler oluturabilir ve bu yeteneklerini okul dna da tayabilirler. Örne"in, evlerinde kiisel bir laboratuar kurarak deneyler yapabilirler veya fenle ilgili dergi ve yaynlar takip edebilirler (Feldhusen, 1986; Van Tassel-Baska, 1998a; Van Tassel-Baska, 1998b; Geake, 2000). Üstün yetenekli çocuklara etkili bir fen e"itimi sa"lanabilmesi için, e"itim ve ö"retim faaliyetlerinin vazgeçilmez bir parças olan ö"retmenlerin e"itimine daha fazla önem verilmelidir (Feldhusen, 1991; Dettmer ve Landrum, 1998; Croft, 2003). Üstün yetenekli çocuklarn ö"retmenlerinin, bran farkllklar dikkate alnarak e"itilmelerine ihtiyaç vardr. Bu e"itim, kstl bir zaman sürecine sktrlmadan, hizmet öncesi ve hizmet içi e"itim süreçlerine da"tlarak yaplrsa, ö"retmenlerin meslekî geliimlerini sa"lkl bir ekilde sürdürmeleri sa"lanabilir (Dettmer ve Landrum, 1998). Millî E"itim Bakanl" 1993 ylnda, üstün yetenekli çocuklarn e"itimiyle ilgili bir proje çalmasna balamtr. Bu çalmalarn bir sonucu olarak, gruplama yöntemine dayal e"itim programna uygun olacak ekilde, üstün yetenekli çocuklarn haftann birkaç günü e"itim alacaklar ve bu yolla, mevcut yeteneklerini gelitirebilecekleri e"itim merkezleri açlmtr. Bu e"itim merkezlerinde, hem bilim alannda hem de sanat alannda üstün yetenekli çocuklar e"itim almaktadrlar. Bu nedenle, bu kurumlarn isimleri Bilim Sanat Merkezleri olarak kabul edilmitir (Tebli"ler Dergisi, 2001). Ülkemizde üstün yetenekli çocuklarn e"itimi ile ilgili bu türden çalmalar balatlmasna ra"men, üstün yetenekli çocuklarn ö"retmenlerinin e"itimine çok fazla önem verilememektedir. Bu alanda çalan ö"retmenler, hizmet öncesi e"itimleri boyunca, üstün yeteneklilerin e"itimi ve özellikleri ile ilgili hiçbir ders almadan mezun olmaktadrlar. Bunun yannda, hem bu alanda ö"retmen seçimine hem de seçilen ö"retmenlerin meslekî geliimlerinin sa"lanmasna yönelik sistemli ve programl bir faaliyetin mevcut olmamas dikkat çekmektedir (Gökdere ve Küçük, 2003). MEB Tebli"ler Dergisinde yaymlanan Bilim Sanat Merkezleri Yönergesi nde, bu merkezlerde görev yapan ö"retmenlere her yl periyodik olarak hizmet içi e"itim verilece"i belirtilmektedir (Tebli"ler Dergisi, 2001). MEB hizmet içi e"itim plânlar

3 yllara göre incelendi"i zaman bunun yeterince yerine getirilemedi"i açk bir ekilde görülmektedir (MEB, 2001; MEB, 2002). Snrl sayda verilen hizmet içi e"itim seminerleri ise, ö"retmenlerin bran farkllklar ve hizmet içi e"itim ihtiyaçlar dikkate alnmad" için etkili olmamaktadr (Gökdere ve Küçük, 2003). Ülkemizde üstün yetenekli çocuklarn e"itimi alannda MEB kapsamnda baz faaliyetler sürdürülüyor olsa da, bu alanda görev yapacak fen bilimleri ö"retmenlerinin hizmet içi e"itim sürecine gereken önemin verilmedi"i, bir programszlk ve sistemsizli"in var oldu"u görülmektedir (Akarsu, 2001; Gökdere, Küçük ve Çepni, 2003). Bu problemin fark edilmesi ile birlikte bu çalmann aratrmaclar tarafndan üstün yeteneklilerin fen alan ö"retmenlerinin hizmet içi ihtiyaçlarn belirlemek amac ile bir çalma gerçekletirilmitir (Gökdere ve Çepni, 2004). 'lgili çalmada bu alanda görev yapacak olan ö"retmenlere yönelik bir hizmet içi e"itim semineri tasarlanm fakat uygulamas ve de"erlendirme çalmas yaplamamtr. Hazrlanan bu hizmet içi e"itim program tasla"nn etkililik düzeyinin belirlenebilmesi için ilgili programn uygulama ve de"erlendirme çalmalarnn yaplmas gerekmektedir. Amaç Bu çalmann amac, üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri ö"retmenlerine yönelik hazrlanm olan hizmet içi e"itim programn uygulamak ve de"erlendirmektir. Yöntem Bu aratrmada örnek olay metodolojisinin aydnlatc de"erlendirme türü kullanlmtr (Parlett ve Hamilton, 1997). Hizmet içi e"itim programnn hazrlanmas ve uygulanmasnda sistem yaklam modeli temel alnmtr. Bu model; analiz, tasarm, gelitirme, uygulama ve deerlendirme aamalardan olumaktadr. Üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri ö"retmenlerinin e"itimine yönelik gelitirilen modelin hizmet içi e"itim aamasnn uygulanmasna yönelik, izlenen aratrma admlar srasyla aa"da açklanmtr. Aa"da detayl olarak açklanan ilem basamaklar Sekil 1 de ematik olarak sunulmutur. a) Analiz A5amas6 Bu aamada; ihtiyaç belirleme çalmasnn yürütülmesi, e"itim programnn kapsam ve aknn belirlenmesi, içerik konularnn sralanmas, kullanlacak materyallerin ve katlmc ö"retmenlerin nitelik analizleri yapld. Bu aamalar ile ilgili kapsaml bilgiler sunulacaktr. htiyaç belirleme ilemi; Dört aamadan oluan bu ihtiyaç de"erlendirme çalma verileri kullanlarak bir hizmet içi e"itim semineri tasarlanm ve yaymlanmtr (Gökdere ve Çepni, 2004). Bu çalmada ise tasarlanan hizmet içi e"itim seminerinin uygulamas yaplacaktr.

4 1. Aama: (i) Üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri ö"retmenleri için hazrlanan e"itim seminerinin ihtiyaç de"erlendirme çalmasnda; üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri ö"retmenlerinin sahip olmas beklenen bilgi, beceri ve tutumlarn ortaya konulmas amacyla literatürdeki aratrmalara dayal i analizleri yapld. Bu literatür çalmas sonucunda; üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri ö"retmenlerinin ihtiyaç duydu"u alanlardaki konu balklarndan oluan 15 maddelik bir konu listesi oluturulmutur. Bu ihtiyaç belirleme aamasnda; Bayburt BSM deki 6 fen bilimleri ö"retmenin görülerine bavurulmasna ve verilerin bu yolla toplânmasna karar verilmitir. (ii) Seminer içeri"inin hazrlanmas için ihtiyaç duyulan finansmann bir bölümü nolu Üstün Yetenekli Çocuklarn Belirlenmesi, Eitimi ve Rehberlik Hizmetlerinin Yürütülmesine Yönelik Bir Model Gelitirme isimli DPT projesinin bütçesinden, akademik deste"in ise, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih E"itim Fakültesinde çalan fen bilimleri e"itimi uzmanlar tarafndan sa"lanmasna karar verilmitir. (iii) 'htiyaç belirleme aamasnda veri toplama arac olarak; hazrlanan hizmet içi ihtiyaç de"erlendirme anketinin (H'DA) kullanlmasna karar verildi (Gökdere ve Çepni, 2004). Literatürde, hizmet içi e"itim ihtiyaçlarnn tespit edilmesinde bu türden ölçme araçlarndan faydalanld" belirlenmitir (Wood ve Leadbeater, 1986). 2. Aama: Bu aamada ihtiyaç belirleme ve veri toplama araçlarnn hazrlanmasyla ilgili ilemler yaplmtr. 3. Aama: Bu aamada, ihtiyaç belirleme verileri toplânarak analiz edilmitir. 4. Aama: Üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri ö"retmenlerinin ihtiyaç duyduklar konularn isimleri belirlenmitir. Hizmet içi eitim semineri içeriinin hazrlanmas ve uygulamann yürütülmesi; Bu bölümde, e"itim seminerinin içeri"inde yer alan konulara, kullanlacak ö"retim yöntemlerine ve seminerin düzenlenme ekline karar verildi. Konular seçilip düzenlendikten sonra analiz edilerek her biri için özel ö"retim yöntemleri belirlenmitir. Çalma kapsamnda uygulanan programn içeri"i ile ilgili detayl bilgi EK 3 te verilmitir. Konu içeri"inin belirlenmesinde ihtiyaç de"erlendirme anketindeki aratrma verileri kullanlarak, srasyla aa"daki ilkelere dikkat edilmitir. 1. Katlmc ö"retmenlerin önerileri öncelikle dikkate alnmtr. 2. Teori ve uygulama arasndaki denge, yürütülen etkinliklerle sa"lanmaya çallmtr. 3. Birden fazla ö"retim tekni"i ve stratejisi kullanlacak ekilde plânlama yaplmtr. 4. Katlmclarn konular kavrama seviyelerini arttrmak için, seminer boyunca e"itim teknolojilerinin aktif olarak kullanlmas plânlanmtr. 5. 'çerikte yer alan konular ve yürütülen örnek etkinlikler, ö"retmenlerin meslekî yaamlarnda do"rudan kullanabilecekleri seviyeden seçilmitir. 6. Katlmc ö"retmenlere, içerikte yer alan her konunun ö"retiminden önce, konunun üstün yetenekli çocuklarn e"itimindeki yeri, önemi ve ö"retmenlere ne kazandraca" hususlarnda 10 dakikalk bir sunumun aratrmac tarafndan yaplmasna karar verilmitir. Buradaki temel amaç, ö"retmenlerde ö"renmeyi ihtiyaç hâline getirerek, seminere almalarn sa"lamaktr.

5 BSM lerdeki Materyallerin ncelenmesi: Seminer uygulanmaya balamadan bir süre önce, ö"retim ortam ziyaret edilerek, kullanlacak araç ve gereçlerin olup olmad" kontrol edildi. Katlmc Öretmenlerin Kiisel Analizi: Seminere katlacak ö"retmenlerin üstün yetenekli çocuklarn e"itimi alanndaki düünceleri, ilgileri ve tercihleri hakkndaki veriler, ihtiyaç de"erlendirme anketinin ikinci ve üçüncü bölümündeki sorular yardmyla elde edildi. Ayrca bu ö"retmenlere bir profil anketi uygulanarak bulgular tablo hâline getirildi. b) Tasar6m A5amas6 Bu aamada, seminerin insan kaynaklar, zaman plânlamas, seminerin taslak plânnn oluturulmas, ö"retim hedeflerinin ve ölçme araçlarnn gelitirilmesi ilemleri yapld. Seminerin hazrlanmasnda insan kaynaklar bakmndan ihtiyaç duyulan alanlarda Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih E"itim Fakültesi ö"retim elemanlarndan yararlanld. Seminerin hem hazrlanma hem de uygulanma aamalarnda çok sayda ö"retim eleman çalt. Uygulayc olan ö"retim elemanlar, seminer içeri"indeki konularn sunumunda aktif olarak hizmet etti. H'E semineri ile ilgili çalma plân Tablo 1 de verilmitir. Tablo 1. H'E seminerinin çalma plân Yllar Aylar Yaplacak çalmalar Mart Nisan Mays Haziran Temmuz A"ustos Eylül Ekim Kasm Aralk Ocak Subat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz A"ustos Analiz Tasarm Gelitirme Uygulama De"erlendirme Çalma Plân Hazr 'htiyaç Analizi Yapma Hedefleri Yazma Davranlar Yazma 'çerik Analizi Yapma E"itim Durumlarn Haz. Deneme / Düz. Esas Uygulama Sonuçlar Dokümanlatrma Sonuç De"erlendirmesi 'zleme De"erlendirmesi Sonuçlar Raporlatrma Analiz aamasnda belirlenen öncelikler kullanlarak içerik belirlendi ve ö"retim hedefleri gelitirildi. En son olarak, fen bilimleri ö"retmenlerinin hedeflerde belirtilen davranlara sahip olma düzeylerini ortaya çkarmaya yönelik ölçme araçlar gelitirildi.

6 c) Geli5tirme A5amas6 Bu aamada hazrlanan taslak, seminer içeri"inde yer alan konularn her biri için alan uzmanlar ile iletiimi sa"lanarak seminerde yer alan konularn içerikleri hazrland. 'çerikler derlendikten sonra hizmet içi e"itim uygulamasnda görev alacak ö"retim elemanlarna kontrol için tekrar iade edildi. Gerekli incelemelerden sonra ilgili konulara ilikin içeriklere son hâli verildi. d) Uygulama Çalma kapsamnda, üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri ö"retmenlerinin aratrmalara katlmalar için Bayburt Millî E"itim Müdürlü"ünden yazl izin alnd. Hazrlanan e"itim seminerinin esas uygulamas 27 Ocak-2 Subat 2003 tarihleri arasnda 28 saat süre ile Bayburt BSM de 6 fen bilimleri ö"retmeniyle yapld. e) De;erlendirme Bu seminer uygulamasnn de"erlendirmesi; tutum anketi, seminer sonu de"erlendirme anketi ve baar testi kullanlarak yaplmtr. Aa"da bu de"erlendirme sürecinde kullanlan araçlarn hazrlanmas ile ilgili detayl bilgi verilmitir. i) Tutum Anketinin Hazrlanmas: Bu ölçe"in hazrlanmas aamasnda Karasar n (1999) önerdi"i önemli admlar takip edildi. 1. Cümle havuzunun oluturulmas: Bu aamada, tutumu ölçülecek ö"retmenlerle informal mülâkatlar yaplarak, tutumun boyutlar hakknda çok sayda cümle hazrland. 2. Ölçek türünün seçilmesi: Bu ölçek için; kesinlikle katlyorum, katlyorum, bir fikrim yok, katlmyorum ve kesinlikle katlmyorum eklinde sralanan beli likert tipi seçildi. 3. Geçerliin salanmas: Tutum ölçe"i, fen bilimleri e"itimi uzmanlar ve dil bilimciler tarafndan incelenerek ölçe"in geçerli"i sa"land. Bu tutum anketi için cümle havuzunun oluturulmas sürecinde, yirmi iki cümle hazrland. Bu cümlelerden yedisi, geçerlik çalmalar esnasnda atlarak kalan 15 maddelik tutum ölçe"i oluturuldu. Bu tutum anketinin tam metni, Ek 1 de verildi. Hazrlanan tutum anketi, H'E seminerinin banda ve sonunda olmak üzere örneklemdeki ö"retmenlere iki defa uyguland. Bu yolla, seminere katlan fen bilimleri ö"retmenlerinin H'E seminerine kar tutumlarndaki de"iim incelendi. ii) Seminer Sonu Deerlendirme Anketinin hazrlanmas (SSDA): Uygulanan H'E seminerini de"erlendirmek amacyla, literatür yardmyla (Wood ve Leadbeater, 1986; Dettmer ve Landrum, 1998; Kaya, 2003), alt bölümü içeren bir de"erlendirme anketi (SSDA) hazrland (Ek 2). Bu anket seminerin sonunda ve 40 dakika süreyle örneklemdeki alt fen bilimleri ö"retmenine uyguland. SSDA nn A ve B bölümlerinde, seminerin genel ve akademik açdan de"erlendirilmesini içeren toplam 14 madde vardr. Bu maddelerin tümü olumlu ifadelerden olumutur. Bu ifadelere örneklemin katlp katlmadklar sorularak cevaplarn; (1) Hiç katlmyorum, (2) Az katlmyorum, (3) Katlyorum, (4) Kesinlikle katlyorum ifadelerinden biri ile dile getirmeleri istenmitir. SSDA nn C ve D bölümleri, seminerin uygulama-yönetim ve görev bölümleri, seminerin uygulama ortam, tarihi, saati ve uygulama yönlerini içeren 5, seminerde görev alan idareci ve ö"retim elemanlarnn görev ve sorumluklarna ilikin 3 olmak üzere toplam 8 ifadeden olumaktadr. Bu ifadelere

7 örneklemin katlp katlmadklarn, evet ve hayr cevaplar ile vermeleri istenmitir. SSDA nn içerik yönünden deerlendirildii E bölümünde; içeri"in yeterli"i ve kullanlan ö"retim yaklam gibi, seminerin etkilili"inde rol oynayan 10 faktör sralanarak, ö"retmenlerden bu faktörleri yeterli veya yetersiz bulma derecelerini iaretlemeleri istendi. SSDA nn detayl deerlendirme bölümü, 7 açk uçlu sorudan olumaktadr. Bu sorularn temel amac, seminere katlan ö"retmenlerin, daha önce üstün yetenekli çocuklarn e"itimi alannda aldklar H'E seminerlerinde uygulanan programlarla ilgili düüncelerini neden ve niçin sorular ile karlatrmal olarak incelemektir. iii) Baar Testi: Uygulanan H'E seminerine katlan ö"retmenlerin bilisel alandaki davranlarna etkisini belirlemek amacyla hazrlanan baar testi, örneklemdeki fen bilimleri ö"retmenlerine seminerin banda ve sonunda olmak üzere iki defa ve 40 dakikalk süreyle uyguland. Baar testinin hazrlanmas için ilk olarak seminer içeri"indeki konularn hedef davranlar kapsayacak ekilde yirmi dört maddelik bir soru listesi oluturuldu. Bu sorularn hedef davranlar kapsama dereceleri ve bilimsel do"ruluk düzeyleri hakknda ilgili be alan uzmannn fikirleri alnd. Bu yolla, dört soru listeden çkartld. Verilerin Analizi: Bu anket çalmalarn, birço"u, betimsel istatistik yöntemi kullanlarak analiz edildi. Bu aamalarda ço"unlukla snflama ve karlatrma, frekanslama ve yüzde de"erlerle ifade etme teknikleri kullanld. Bunlarn yannda izlenen aratrma ilemleri aa"da açkland: - Örneklemdeki fen bilimleri ö"retmenlerinin profilleriyle ilgili özellikler tablolatrlarak verildi. - Hizmet içi e"itim seminerinin içeri"iyle ilgili ön ve son test puanlar arasndaki ilikinin anlamllk düzeyinin belirlenmesinde, Örneklemde yer alan ö"retmen saysnn azl" nedeni ile eletirilmi çiftler testi olarak bilinen, ilikili iki ölçüm setine ait puanlar arasndaki farkn anlamll"n test etmek amacyla kullanlan ve ilikili iki ölçüm setine ait puanlarn yönünün yannda miktarlarn da dikkate alan Wilcoxon iaretli sralar teknii kullanld (Büyüköztürk, 2002). Fen bilimleri ö"retmenleriyle hizmet içi e"itim seminerinin tamamlanmasn takiben yürütülen mülâkatlarda alnan ö"retmen cevaplarnda fikir çeitlili"inin olmas nedeniyle, verilerin tümünün dikkate alnmas için Yin in de (1994) belirtti"i gibi mülâkat verilerinin de"itirilmeden/düzeltilmeden sunulmas yolu tercih edilmek istenmitir. Sayfa snrlamas nedeni ile bu verilerin analizleri bulgular bölümünde sunulmutur. Çalmada yer alan ilem basamaklar Sekil 1 de sunulmutur.

8 ekil 1. Çalma kapsamnda yürütülen ilem basamaklar a) Analiz A5amas6 'htiyaç belirleme çalmasnn yürütülmesi Hizmet içi e"itim seminer içeri"inin plânlanmas BSM lerdeki materyallerin incelenmesi: Katlmc ö"retmenlerin kiisel analizi b) Tasar6m A5amas6 Seminerin insan kaynaklar Zaman plânlamas Seminerin taslak plânnn oluturulmas Ö"retim hedeflerinin ve ölçme araçlarnn gelitirmesi c) Geli5tirme A5amas6 Alan uzmanlar ile iletiime geçilmesi 'çeriklerin konu alan uzmanlarna hazrlatlmas ve ön incelemenin yaplmas 'çerik konularnn ö"retim elemanlarna kontrol için tekrar iade edilmesi 'çeri"e son hâlinin verilmesi d) Uygulama 'lgili ilin Millî E"itim Müdürlü"ünden uygulama için yazl izin alnmas Baar testinin ön uygulamasnn yaplmas Tutum anketinin katlmc ö"retmenlere ilk uygulanmasnn yaplmas Seminer uygulamasnn yaplmas e) De;erlendirme Tutum anketinin son uygulamasnn yaplmas Seminer sonu de"erlendirme anketinin uygulanmas Baar testinin son uygulamasnn yaplmas Elde edilen verilerin analizi

9 Bulgular Üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri ö"retmenlerinin hizmet içi e"itimlerini sa"lamak amacyla yürütülen bu çalmalardan elde edilen veriler aa"da sunulmutur. 'lk olarak, seminere katlan ö"retmen profilleri ile ilgili bilgiler sunulmutur. 1. Kat6l6mc6 ö;retmenlerin profilleri Seminere katlan ö"retmenlerin profil bilgileri Tablo 2 de detayl olarak sunulmutur. Tablo 2. BSM lerdeki fen bilimleri alan ö"retmenlerinin profilleri Ö;retmen Kodlar6 B1 B2 B3 B4 B5 B6 1. Cinsiyet K K E E K K 2. Mezun oldu"u fakülte E"t E"t Fen E"t E"t E"t 3. Bran K K B K B K 4.Meslekî deneyim süresi BSM de çalma süresi Daha önce çalt" okullar ve süreleri 'Ö2: ML:3 D:1 0 NL:4 7. Görev öncesinde ald" özel e"itim program says Katld" hizmet içi özel e"itim seminerlerinin says Çalt" snf seviyeleri Akademik çalmalara ilgi düzeyi BSM de görev alma iste"inin nedenleri 1,3 4 1, Yabanc dil seviyesi A A A A K A Bu tablodaki veriler, baz sembollerle belirtilmitir. Bu ifade ve sembollerin her biri, detayl olarak aa"da açklanmtr. Tablodaki 10. madde için; akademik çalmalara kar ilgi seviyeleri: (1) Alanmla ilgili akademik çalmalar takip ediyorum. (2) Yüksek lisans programna kaytlym, fakat devam edemiyorum. (3) Yüksek lisans programna devam etmekteyim. (4) Doktora programna kaytlym, fakat devam edemiyorum. (5) Doktora programna devam ediyorum. (6) Akademik çalmalarla hiçbir ilgim yok. 11. madde için; BSM de görev alma istekleri srasyla; (1) >dealimdeki eitimin bu merkezlerde gerçekleeceini düündüüm için; (2) Daha fazla maddî imkâna sahip olacam düündüüm için; (3) Birçok öretmen arasndan seçilmi olma isteimden dolay; (4) Meslekî hayatmda bir deiiklik yapmak için; (5) >l merkezinde çalma isteimden dolay, eklinde sembolletirilmitir. 12. madde için; yabanc dil seviyesi (H) hiç yok; (A) çok az; (K) ksmen iyi; (>) iyi; (O>) oldukça iyi, eklinde eletirilmitir. Seminere katlmc ö"retmen grubunun meslekî tecrübeleri, 1 ile 11 yl arasnda de"ien 4 kadn ve 2 erkek fen bilimleri ö"retmeninden olutu"u ortaya çkmtr. 4 ö"retmenin ilk görev yeri, u anda çaltklar BSM lerdir. 'ki ö"retmen ise, daha önce farkl türden okullarda de"iik sürelerde çalmtr. 2. HE Seminerinin De;erlendirmesiyle lgili Bulgular H'E seminerinin uygulama ve de"erlendirilmesine ilikin bulgular; Seminer Sonu De"erlendirme Anketinden Elde Edilen Bulgular, Tutum Anketinden Elde Edilen Bulgular, Baar Testinden Elde Edilen Bulgular olmak üzere üç alt balk altnda sunulmutur. 'lk olarak Seminer sonu de"erlendirme anketinden (SSDA) elde edilen bulgular sunulacaktr Seminer Sonu De;erlendirme Anketinden Elde Edilen Bulgular SSDA nn uygulanmasndan elde edilen bulgular; nicel ve nitel bulgular olmak üzere iki aamada verilmitir.

10 a) Seminer Sonu De;erlendirme Anketinden Elde Edilen Nicel Bulgular Örneklemdeki fen bilimleri ö"retmenlerinin seminer sonu de"erlendirme anketinin genel ve akademik de"erlendirme bölümleri için verdikleri cevaplar sembolize eden rakamlar Tablo 3 te verilmitir. Tablo 3. H'E seminerinin genel ve akademik yönlerden de"erlendirme verileri A. SEMNERN GENEL DEERLENDRMES B 1 B 2 B 3 B 4 B 5 B 6 Ort Bu seminer, üstün yetenekli çocuklarn e"itimiyle ilgili yeterli düzeyde bilgi, beceri ve ,83 tutum kazandrabilir. Bu seminere katld"m için kendimi ansl kabul ediyorum ,16 Bundan sonraki meslekî yaammda kullanabilece"im birçok bilgi ve beceriyi bu seminer ,00 boyunca kazandm. B. SEMNERN AKADEMK DEERLENDRMES Bu seminer, faydal ve detayl bilgiler içeriyor ,33 Seminer boyunca ö"rendi"im bilgiler içinde, üstün yetenekli çocuklarn e"itimine do"rudan ,33 yanstabilece"im bilgiler vardr. Seminer boyunca yürütülen faaliyetler, memnuniyet vericiydi ,44 Yürütülen etkinlikler için yeterince tartma yapld ,80 'çerik konular yeterli ve etkili ilendi ,00 Verilen yazl materyaller, çok faydal oldu ,66 Seminer genel olarak benim için tatmin edici oldu ,16 Katlmc arkadalarla yapt"m konumalar çok faydal oldu ,16 Seminer boyunca ö"rendiklerim, bundan sonraki çalmalarmda yardmc olacaktr ,50 Seminer süresince açklanan konular kolayca anladm ,0 Bu tablodan; uygulanan seminerle ilgili 14 maddelik genel ve akademik de"erlendirme sorularndaki birçok maddenin aritmetik ortalamasnn; 3,00 veya daha fazla oldu"u ortaya çkmtr. Bununla birlikte, Yürütülen etkinlikler için yeterince tartma yapld. ifadesindeki ortalamann bir miktar düük oldu"u tespit edilmitir. Uygulanan H'E seminerinin fen bilimleri ö"retmenleri tarafndan; görev, uygulama ve yönetim yönlerinden de"erlendirilmesiyle ilgili veriler, Tablo 4 te sunulmutur. Bu tablonun sonundaki sütunda, olumsuz cevaplarn says (Hs) olarak verilmitir. Tablo 4. H'E seminerinin; görev, uygulama ve yönetim yönlerinden de"erlendirilmesiyle ilgili veriler C. SEMNERN UYGULAMA VE YÖNETM YÖNLERNDEN DEERLENDRLMES B 1 B 2 B 3 B 4 B 5 B 6 Hs Seminerin yeri ve tarihi konusunda zamannda bilgilendirildik. E H E E E H 2 Seminer merkezinin artlar, program için elveriliydi. E E E H E E 1 Seminerin uyguland" ortamn fiziksel artlar uygundu. E E E E H E 1 Seminer ço"unlukla iyi ekilde yönetildi. E E E E E E 0 Program balamadan önce programn içeri"ini biliyordum. H E E H E H 3 D. SEMNERN GÖREV YÖNÜNDEN DEERLENDRLMES Seminerin sa"lkl yürümesi için, her türlü önlem, yöneticiler tarafndan alnmt. E E E H E H 2 Seminerin etkili ve verimli yaplabilmesi için, ö"retim elemanlar çok büyük performans sarf E E E E E E 0 ettiler. Ö"retim elemanlarnn rehberlikleri ve yardmlar oldukça faydalyd. E E E E E E 0

11 Bu tabloda; H'E seminerine katlan fen bilimleri ö"retmenlerinin birço"unun, uygulama ve yönetim ile görev açlarndan de"erlendirilmesiyle ilgili maddelere olumlu cevap verdikleri ortaya çkmtr. H'E seminerinin içerik yönünden de"erlendirmesiyle ilgili veriler, Tablo 5 te sunulmutur. Bu tablodaki maddelere örneklemin verdi"i yeterli cevab; (+) ile yetersiz cevab ise (-) ile ifade edilmitir. Tablonun sonundaki sütunda ise maddelere verilen olumsuz cevaplarn toplam says (Ocev) verilmitir. Tablo 5. Hizmet içi e"itim seminerinin içerik yönünden de"erlendirilmesiyle ilgili veriler E. SEMNERN ÇERK YÖNÜNDEN DEERLENDRLMES B 1 B 2 B 3 B 4 B 5 B 6 Ocev Seminer konularnn tantm Seminer amaçlarnn ve prensiplerinin açklanmas Seminer düzenlenme ilemlerinin açklanmas Bloom taksonomisi ve formal dönem özellikleri Bütünletirici Yaklam Proje temelli ö"renme yaklam Dünyadaki üstün yetenekli çocuklarn e"itim modelleri 'nternet kullanm ve makale sa"lama hizmetleri Ek ö"retim materyalleri düzenleme ve gelitirme Destekleyici ö"retim materyalleri kullanma (bilgisayar, tepegöz, deney plân vb.) Bu tablodan, uygulan H'E seminerinin içerik yönünden de"erlendirilmesiyle ilgili soru maddeleri hakknda örneklemin tamamna yaknnn olumlu (Yeterli) cevap verdi"i ortaya çkmtr. Bununla birlikte, örneklemin Ek öretim materyalleri düzenleme ve gelitirme ile >nternet kullanm ve makale salama hizmetleri maddeleri hakknda ise ço"unlukla olumsuz (Yetersiz) fikir ileri sürdükleri tespit edilmitir. b) Seminer Sonu De;erlendirme Anketinden Elde Edilen Nitel Bulgular Uygulanan H'E seminerinin de"erlendirilmesi için, fen bilimleri ö"retmenlerinin SSDA nn F bölümündeki açk uçlu sorulara verdikleri cevaplarn her biri ayr ayr analiz edilerek, analiz sonuçlar aa"da sunulmutur. 1. Bu H>E seminerinin BSM deki uygulamalarnza yönelik katksn açklayabileceiniz özel bir durum var mdr? 'lgili soruya verilen cevaplarn analizinden fen bilimleri ö"retmenlerinin, seminerdeki konularn özellikle proje hazrlama ve çocuklara rehberlik yapma, ö"retim modellerini derslerde kullanma ve öz güven kazanma açlarndan kendileri için birtakm faydalar sa"lad"/sa"layaca" konusunda baz fikirlere sahip olduklar ortaya çkmtr. 2. Bu türden bir H>E seminerinin yeniden düzenlenmesini ister misiniz? Niçin? Bu soru hakknda ö"retmenlerin verdi"i cevaplardan; seminerin gereklili"i hususunda tamamnn olumlu fikir belirttikleri ortaya çkmtr. Bununla birlikte, niçin sorusuna alnan cevaplarn analizinden; bireysel ve meslekî açdan kendilerini gelitirme iste"i, akademik deste"e olan ihtiyaçlar, plânl ve verimli çalma becerilerini gelitirme ve üstün yetenekli çocuklarn e"itiminin öneminin farkna varma eklinde sralanan sebeplerden dolay, bu türden seminerlerin yeniden uygulanmas, örneklemdeki ö"retmelerin tamamna yakn tarafndan belirtilmitir.

12 3. Bundan önce aldnz seminerlerle, uygulanan bu H>E semineri arasnda özellikle uygulanma ekilleri açsndan bir fark var mdr? Eer varsa nedir? Analiz verileri bize, fen bilimleri ö"retmenleri, uygulanan bu H'E seminerinin; ihtiyaç de"erlendirme, ön hazrlk, plânlama ve dönüt alma, ö"retim elemanlarnn kalitesi, ciddî ve samimî çalma ortamnn sa"lanmas, ö"retim elemanlarnn samimî olmas, kullanlan ö"retim yaklamlarnn ve içeri"inin zengin olmas eklinde sralanan birçok açdan daha önce düzenlenen seminerlerin tümünden farkl oldu"una inandklarn belirtmilerdir. 4. Bu H>E seminerindeki konular içinde en çok faydalandnz konu hangisidir? Niçin? Ö"retmenler seminer boyunca en çok yararlandklar konular; ÜYE alannda dünyada uygulanan modeller, bütünletirici ö"renme yaklamna ilikin ö"retim modelleri, proje tabanl e"itim, formal operasyon dönem özellikleri ve Bloom taksonomisi, olarak belirtmilerdir. 5. Bu seminerdeki konular arasnda en az faydalandnz konu nedir? Niçin? Uygulanan H'E semineri kapsamnda en az faydalandklar konu hakknda ço"unlukla özel bir konu belirtmemi olan ö"retmenlerin, nadiren aratrmac ö"retmen yaklam, 5E ve 7E modelleri ile ilgili birtakm olumsuz görüler açkladklar ortaya çkmtr. 6. Bu H>E seminerini olumlu ve olumsuz yönlerini dikkate alarak deerlendiriniz. Lütfen olumsuz eletirilerinizin yannda, çözüm önerilerinizi de belirtiniz. Uygulanan bu seminerin ö"retmenler tarafndan de"erlendirilmesinde; seminer süresinin ksal", tatil zamannda uygulanmas, uygulama ve tartmaya ayrlan sürenin ksa olmas eklinde sralanan baz konularn ön plâna çkt" belirlenmitir. Bunlarn yannda, ihtiyaç de"erlendirmesinin yaplmas, sadece fen bilimleri ö"retmenlerine yönelik olmas, ö"renme ortamnn daha samimî olmas, seminerin banda, konularn tantlmas, amaçlarn açklanmas, yürütülecek çalmalarn önceden bildirilmesi ve içerik konularyla ilgili yeterli ön çalmalarn yaplmas eklinde belirtilen hususlarn ise uygulanan bu H'E seminerinin önemli özelikleri olarak ortaya çkmtr. 7. Bundan önce katldnz seminerler ile uygulanan bu H>E seminerini faydalanma düzeyiniz açsndan karlatrnz. Fen bilimleri ö"retmenlerinin, uygulanan H'E seminerinin; ihtiyaç de"erlendirme, akademik açdan yeterlilik, ö"retim elemanlarnn nitelikleri, kiiler aras iletiim, seminer boyunca kullanlan ö"retim teknikleri eklinde sralanan birçok faktör boyutlarndan, daha öncekilerden daha etkili/baarl oldu"unu düündükleri ortaya çkmtr Tutum Anketinden Elde Edilen Bulgular Fen bilimleri ö"retmenlerinin uygulanan H'E seminerine kar tutumlarndaki farkllama; seminer öncesi ve seminer sonrasnda uygulanan tutum anketi yardmyla belirlenmi ve Tablo 6 da karlatrmal olarak verilmitir.

13 Tablo 6. Tutum anketi yoluyla toplânan veriler Ö;retmenlerin Ön Uygulama Toplam Son Uygulama Toplam Ön Uygulama Son Uygulaman6n Kodlar6 Ortalamas6 Ortalamas6 B ,5 3,66 B ,66 3,66 B ,46 3,60 B ,26 3,40 B ,4 3,46 B ,26 3,40 Toplam ,43 3,53 Yukardaki tablodan; örneklemdeki ö"retmenlerin tamamnn, uygulanan H'E seminerine kar tutumlarnn pozitif yönde de"iti"i görülmektedir Ba5ar6 Testinden Elde Edilen Bulgular Bu H'E seminerinde yer alan konularn amaçlarna paralel olarak hazrlanan bir baar testi, hem seminerin banda ve hem de sonunda olmak üzere örneklemdeki fen bilimleri ö"retmenlerine iki defa uygulanmtr. Her ö"retmenin, ön ve son test uygulamalarndaki baar düzeylerini ifade eden puanlar ve bu iki uygulama puanlar arasndaki fark, Tablo 7 de sunulmutur. Tablo 7. HE seminerine kat6lan ö;retmenlerin ön ve son testten ald6klar6 puanlarla ilgili veriler Ö;retmen Ön Test Puan6 Son Test Puan6 Son Test Puan6 Ön Test Puan6 B B B B B B Uygulanan H'E programyla ilgili olarak, ö"retmenlerin ön ve son test baar puanlar arasnda anlaml bir fark olup olmad"n belirlemek amacyla alnan ön ve son test uygulama puanlarna Wilcoxon >aretli Sralar Testi uygulanmtr. Bu testten elde edilen sonuçlar, Tablo 8 de sunulmutur. Tablo 8. H'E seminerine katlan ö"retmenlerin ön ve son test baar puanlarnn Wilcoxon iaretli sralar test sonuçlar Son Test Ön Test N Sra Ortalamas Sra Toplam Z P Negatif Sra ,7*,007 Pozitif Sra 6 5,00 30,00 Eit *Negatif sralar temeline dayal Bu tablodaki analiz sonuçlar, aratrmaya katlan fen bilimleri ö"retmenlerinin hizmet içi e"itim seminerindeki konularla ilgili bilgi seviyeleri arasnda anlaml bir fark oldu"unu ortaya koymaktadr (z = 2,7, p<.05). Fark puanlarnn sra toplamlar dikkate alnd"nda, gözlenen bu farkn pozitif sralar lehinde oldu"u belirlenmitir. Seminer sürecinde yaplan biçimlendirici de"erlendirme verilerinden özetle; fen bilimleri ö"retmenleri, uygulanan bu H'E seminerinin; ihtiyaç de"erlendirme, ön hazrlk, plânlama ve dönüt alma, ö"retim elemanlarnn kalitesi, ciddî ve samimî çalma ortamnn sa"lanmas, ö"retim elemanlarnn samimî olmas,

14 kullanlan ö"retim yaklamlarnn ve içeri"inin zengin olmas eklinde sralanan birçok açdan daha önce düzenlenen seminerlerin tümünden farkl oldu"una inandklarn belirtmilerdir. Tutum Anketi verilerine göre; H'E seminerine katlan ö"retmenlerin, seminere kar tutumlarnda pozitif yönde bir art oldu"u tespit edilmitir. Baar Testinden Elde Edilen Bulgular, aratrmaya katlan fen bilimleri ö"retmenlerinin hizmet içi e"itim seminerindeki konularla ilgili ön ve son bilgi seviyeleri arasnda anlaml bir fark oldu"unu ortaya koymaktadr (z = 2,7, p<.05). Fark puanlarnn sra toplamlar dikkate alnd"nda, gözlenen bu farkn pozitif sralar lehinde oldu"u belirlenmitir. Tart65ma Uygulanan bir e"itim seminerinin de"erlendirilmesi, ilgili ö"retim süreci sonunda katlmclarda ortaya çkan davranlarn analiz edilmesi ile yaplmaktadr (Kaya, 2003). E"itim seminerinin etkilili"i hakknda bir karara varmak ve seminerdeki yetersizliklerin, hangi unsur ya da unsurlardan kaynakland"n belirleyerek ihtiyaç duyulan düzeltmelerin yaplmas için, seminer de"erlendirme çalmalarnn sistematik bir ekilde yaplmasna ihtiyaç vardr. Bu amaçla, çalma kapsamnda uygulanan H'E seminerinin hedeflenen davranlar katlmclara kazandrma durumlarn ölçmek için yürütülen tutum anketi, baar testi ve seminer sonu de"erlendirme anketinden elde edilen bulgular burada tartlmtr. Bu çalma kapsamnda uygulanan seminerin içeri"indeki konularn amaçlarna paralel olarak hazrlanan baar testi hem seminerin balangcnda hem de sonunda olmak üzere iki defa katlmc fen bilimleri ö"retmenlerine uygulanmtr. Ö"retmenlerin içerik hakknda, seminer öncesi ve sonras bilgi düzeyleri arasnda anlaml bir fark olup olmad"nn ortaya koyulmas için Wilcoxon iaretli sralar testi yaplmtr. Bu test sonuçlar incelendi"inde, katlmclarn H'E seminerinin içeri"inde yer alan konularla ilgili bilgi seviyeleri arasnda seminer sonu lehinde anlaml bir fark oldu"u anlalmtr (z = 2,7, p<.05) (Büyüköztürk, 2002). Buradan hareketle, üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri ö"retmenleri için düzenlenen H'E seminerinin, katlmclarn içerikle ilgili bilgi düzeylerinin ve kazanmlarnn artmasnda önemli bir etkisi oldu"u ortaya çkmtr. Bu baar testinde bulunan ve farkl konularla ilgili hazrlanan sorulara, katlmclarn seminerden önce ve sonra verdikleri cevaplarn detayl olarak incelenmesine ihtiyaç vardr. Fakat, seminerin etkinli"i/baars hakknda önemli sonuçlara ulalabilmesi için, ön ve son test verilerinin, ö"retmen özelliklerine ba"l olarak incelenmesinin daha çok fayda sa"layabilece"ine inanlmaktadr. Tablo 7 de, katlmclarn baar testinin ilk ve son uygulamalarndan aldklar puanlarn son test lehine 35 ile 45 puan arasnda farkllat" belirlenmitir. Burada dikkat çeken önemli bir nokta, ön ve son test puanlar arasnda en az de"iimin oldu"u B2 ve B5 ö"retmenlerinin meslekî özellikleri arasndaki benzerliklerdir. Bu ö"retmenlerin, meslekî deneyim süreleri, BSM lerde çalma süreleri, katldklar hizmet içi e"itim seminerlerin saylar ve akademik çalmalara kar ilgileri ve yabanc dil bilmemeleri açsndan birbirlerine benzerlik gösterdikleri anlalmtr. Bu ö"retmenlerin seminerden sa"ladklar kazanmn di"erlerine oranla az olmasnn, sahip olduklar özelliklerden kaynakland" düünülmektedir. Üstün yetenekli çocuklarn ö"retmenlerinin seçimini konu alan çalmalarda (Renzulli, 1985; Mirman, 2003), ö"retmenlerinin seçim sürecinde objektif kriterlerin kullanlmasnn, üstün yetenekli çocuklarn e"itimi alanna oldukça fazla bir katk sa"layaca" vurgulanmtr. Bu açdan, hem bu çalma kapsamnda toplânan ve hem de literatürden alnan bilgiler analiz edildi"inde, üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri

15 ö"retmenlerine yönelik hazrlanan H'E çalmalarndan üst düzeyde verim alnabilmesi için bu e"itim alannda çalan ö"retmenlerin nitelikleri oldukça önem tamaktadr. Seminerin balangcnda ve bitiminde katlmclara uygulanan tutum anketinden elde edilen bulgular incelendi"inde, katlmclarn H'E seminerlerine kar olan tutumlarnda pozitif yönde bir de"iimin ortaya çkt" belirlenmitir. H'E seminerlerine kar, katlmclarn tutumlarndaki bu olumlu de"iimin, seminerin plânlanmas ve uygulanmas süresince belli ölçüde baarya ulalmasndan ve H'E seminerinin ö"retmen ihtiyaçlarna cevap vermi olmasndan kaynakland"na inanlmaktadr. Uygulanan H'E seminerinin genel ve akademik açlardan de"erlendirmesi hakkndaki ö"retmen görüleri, Tablo 3 te verilmitir. Bu tabloda bulunan 13 maddeden 11 inin ortalamasnn 3,00 n üzerinde olmas, uygulanan seminerin katlmclarn bak açsna göre genel ve akademik kriterler açsndan yeterli düzeyde oldu"unu ifade etmektedir. Bu verilere ra"men, Seminerin üstün yetenekli çocuklarn e"itimi uygulamalaryla ilikilendirilmesi ve içerikteki konularn ö"retmenlerin meslekî yaantlar için öneminin anlatlmas ifadelerinin bulundu"u 1. ve 3. maddelerin; srasyla 2,83 ve 3,00 lk ortalamalara sahip oldu"u belirlenmitir. Tablo 3 teki 13 madde içerisinde, en düük 2,80 lik ortalamann ise yürütülen etkinliklerde tartmaya ayrlan zaman ifadesine ait olmas dikkat çekmitir. Bununla birlikte, Tablo 3 teki 13 madde içerisinde yalnz 2 maddenin ortalamasnn dörtlü ölçekte 2,5 ile 3,0 arasnda de"imesi, H'E seminerinin baarl oldu"unun bir iareti olarak kabul edilebilir. Uygulamadan hemen sonra katlmclarn, seminerin faydallk düzeyi hakkndaki düünceleri SSDA nn ikinci ksmndaki açk uçlu sorularla ortaya konmutur. H'E semineri tamamen fen bilimleri ö"retmenlerinin ihtiyaçlar dikkate alnarak plânlanp yürütülmütür. Seminerin faydallk düzeyinin soruldu"u iki soru katlmclarn bu tür seminerlere çok fazla ihtiyaç duyduklar, kendi meslekî geliimleri ve üstün yetenekli çocuklarn e"itimi açsndan bu tür seminerlerin belirli periyotlarda mutlaka düzenlenmesi gerekti"ine inandklar belirlenmitir. Katlmclarn tamamna yaknnn, uygulanan H'E seminerlerinin kendilerine kar öz güven ve motivasyon yönlerinden birçok kazanm sa"lad"n da ifade etmeleri, çalma kapsamnda uygulanan H'E seminerinin etkili oldu"unun bir baka önemli iaretidir. Bununla birlikte, uygulanan seminerin, katlmclarn snflarnda kullandklar baz ö"retim yöntemlerini ve özellikle aratrma projesi hazrlama ile ilgili bilgi alt yaplarn zenginletirdi"i ortaya çkmtr. Uygulanan H'E semineri kapsamnda ilenen konulardan katlmclarn faydalanma durumlarnn ve ayrca, konularn ihtiyaç derecesi ile faydallk düzeyi arasndaki ilikinin incelenmesi son derece önemlidir. Katlmclara seminerdeki konularn hangilerinden en çok faydalandklar soruldu"unda; katlmclarn tamamna yakn, içeri"in tamamna yaknndan faydalandklarn ifade etmilerdir. Fakat, bunlarn isimleri soruldu"unda; ö"retim modelleri, proje tabanl ö"renme yaklam, dünyada uygulanan üstün yetenekli çocuklarn e"itim modelleri, Bloom taksonomisi ve Formal dönem özellikleri isimli konulardan daha çok faydalanld" belirlenmitir. Bu noktada, sralanan bu konularn faydallk düzeyini hangi faktörlerin etkiledi"inin incelenmesine ihtiyaç vardr. Bu amaçla, ilk olarak, katlmclarn ihtiyaç de"erlendirme bulgularnn yer ald" çalma (Gökdere ve Çepni, 2004) incelendi"i zaman, ilgili konular ile ihtiyaç de"erlendirme verileri arasnda herhangi bir uygunlu"un olmad" ortaya çkmaktadr. Buradan hareketle, ifade edilen konularn kullanm dereceleri ile ihtiyaç derecelerinin bir ilgisinin olmad"n söylemek mümkündür. Bir baka önemli konu ise, açklanan konularn do"rudan uygulamaya dönük ve BSM projesinin kurulu amaçlarna hizmet eden konulardan olumasdr. Bu fikrin do"ru olup olmamasnn test edilebilmesi için, katlmclarn daha az

16 faydalandklar konularn özeliklerinin incelenmesine ihtiyaç vardr. Bu açdan, katlmclar, seminer boyunca en az faydalandklar konularn banda aratrmac öretmen yaklamn belirtmilerdir. Aratrmac ö"retmen yaklam, üstün yetenekli çocuklarn e"itiminde oldukça önemli bir yere sahiptir. Konu üzerinde uzun süreli bir çalmann yaplmasnn daha baarl sonuçlar ortaya koyabilece"ine inanlmaktadr. Ksaca, üstün yetenekli çocuklarn ö"retmenlerine yönelik tasarlanan ksa süreli bir H'E seminerinin verimlilik derecesinde, içeri"in ö"renme ortamna yanstlabilme düzeyinin etkili oldu"u düünülmektedir. HE Seminerinin Öretim Sürecinin Tartlmas: Bir H'E seminerinin baars, seminerde sunulacak konular için uygun ö"retim yaklamlarnn seçilmesine ve bu yaklamlarn gerektirdi"i yöntem ve tekniklerin etkili olarak kullanlmasna ba"ldr. Literatürde, H'E seminerleri için tek bir ö"retim yönteminin kullanlmasndan ziyade, konuya ve ortama ba"l olarak birden çok ö"retim yönteminin kullanlmas önerilmektedir (Kaplân, 1986; Taymaz, 1997). Bu alanda daha önce MEB tarafndan düzenlenen seminerlerin tamamnda, anlatm yöntemi kullanlrken, bu seminerde anlatm, tartma ve beyin frtnas teknikleri aktif olarak kullanlmtr. H'E seminerlerinin baarsnda, kullanlan ö"retim tekniklerinin etkili oldu"u bilinmektedir (Taymaz, 1997; Dettmer ve Landrum, 1998). Uygulanan seminerin içeri"indeki konularn yapsna göre, birden fazla ö"retim tekni"inin kullanlmas konusunda ö"retmenlerden olumlu dönütler alnmtr. Kaplân (1986) tarafndan yaplan bir çalmada, H'E seminerlerinde tek bir ö"retim yönteminin kullanlmasnn, katlmclarn performansnda olumsuz etki yapaca" ve bu süreçte farkl ö"retim yöntem ve tekniklerinin kullanlmasnn ise, H'E seminerinin verimini arttraca" vurgulanmtr. Seminerin uygulanmas boyunca, farkl konularn sunumunda, farkl ö"retim elemanlarnn rol almasnn ve ayrca ö"retmenlerin ö"retim elemanlarnn kendilerine faydal olmak için çaba harcadklarn fark etmelerinin, katlmclarn çalmaya ve dinlemeye daha iyi konsantre olmalarn sa"lad" mülâkat verilerinden anlalmtr. Katlmclarn daha önce katldklar seminerlerin tamamna yaknnn, alan uzman olmayan bireyler tarafndan hazrland"n ve sunuldu"unu belirtmeleri ve bu açdan mevcut programn farkl oldu"unu düünmeleri memnuniyet vericidir. Wood ve Feldhusen (1996), üstün yetenekli çocuklarn ö"retmenleri için uygulanan H'E programlarnn, akademik bir grup tarafndan plânlanp uygulanmas gerekti"ini savunmaktadr. Purdue Üniversitesi tarafndan gelitirilen ve uygulanan Süper Cumartesi yetenek programnda görev alan ö"retmenler için düzenlenen bir H'E programnn plânlamasn ve uygulamasn, Feldhusen bakanl"ndaki bir grup yapmtr (Wood ve Feldhusen, 1996). Bu durum, bir yetenek programnn baaryla yürütülebilmesi için, H'E programlarna yurt dnda ne kadar önem verildi"inin açk bir iareti olarak kabul edilebilir. Bu açdan, üstün yetenekli çocuklarn ö"retmenlerinin e"itimi alannda çalan ö"retmenler için düzenlenen bir H'E seminerinde ö"retim elemanlarnn niteliklerine dikkat edilmesi ve seminerin üniversitelerden akademik destek alnarak düzenlenmesi, katlmclarn motivasyonlarn ve dolaysyla H'E seminerinin baarsn etkilemektedir. Sonuçlar Uygulanan hizmet içi e"itim seminerinde belli ölçüde benzer özelliklere sahip olan ö"retmenlerin birbirine yakn düzeyde baar göstermi olmalarndan yola çkarak, üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri ö"retmenlerine yönelik hazrlanan H'E çalmalarnn veriminde katlmc ö"retmenlerin niteliklerinin etkili olabilece"i söylenilebilir. Seminer öncesi ve seminer sonras uygulanan tutum anketi verilerinden H'E seminerine katlan ö"retmenlerin, programa kar tutumlarnda pozitif yönde bir art oldu"u tespit edilmitir. Buradan hareketle

17 uygulanan H'E seminerinin katlmc ö"retmenlere bilisel alann yan sra duyusal açdan da katk sa"lad" söylenebilir. Uygulanan H'E program ile ilgili SSDA verilerinde baz noktalarda olumsuz veriler alnm olsa da, seminer bitiminde ö"retmenler tarafndan yaplan bu olumlu de"erlendirmeler seminerin etkili uyguland"nn bir göstergesi olarak kabul edilebilir. BSM lerin temel amaçlarndan biri de üstün yetenekli ö"rencilerin günlük hayattaki problemlere çözüm olabilecek ba"msz proje çalmalar yapmalar için frsatlar sunmaktr. Bu süreçte fen bilimleri ö"retmenlerine önemli görevler dümesine ra"men seminer program öncesinde ilgili ö"retmenlerin proje tabanl ö"renme konusunda yeterli bilgi seviyesine sahip olmadklar ve bu süreçteki rollerinin tam olarak farkna varmadklar görülmektedir. Seminer sonunda yaplan mülâkatlarda ise ilgili programn, katlmclarn meslekî geliim, öz güven, motivasyon, ö"retim yöntemlerini ve özellikle de aratrma projesi hazrlama ile ilgili bilgi alt yaplarnn zenginletirmesinde önemli katklar sa"lam olmas, yürütülen H'E seminerinin belli ölçüde amacna ulat"nn bir göstergesidir. Katlmclarn büyük ço"unlu"u, özellikle seminerin içeri"indeki ö"retim modelleri, proje tabanl ö"renme yaklam, dünyada uygulanan üstün yetenekli çocuklarn e"itim modelleri, Bloom taksonomisi ve Formal dönem özellikleri isimli konulardan oldukça fazla düzeyde faydalanmlardr. 'lgili konularn niteliklerine baklarak ö"retmenlerin ö"renme ortamndaki acil ihtiyaçlarna ilk aamada en üst düzeyde fayda sa"layacak konulara ilgi duyduklar söylenebilir. Katlmc ö"retmenlerinin seminer içeri"indeki konulara olan ihtiyaç seviyeleri ile kullanm dereceleri arasnda bir iliki kurulamamasnn, kullanm dereceleri yüksek olan konularn ço"unlukla uygulamaya dönük ve BSM projesinin kurulu amaçlarna hizmet eden konular olmasndan kaynakland" düünülmektedir. Üstün yetenekli çocuklarn fen bilimleri ö"retmenlerine yönelik tasarlanan ksa süreli bir H'E seminerinin verimlilik derecesinde, içerikte bulunan konularn ö"renme ortamna yanstlabilme düzeylerinin etkili oldu"u sonucuna varlabilir. Katlmc ö"retmenler daha önce katldklar seminerde ihtiyaç de"erlendirmesinin yaplmad"n ve bu seminerlerde akademik deste"in çok zayf kald"n ifade etmilerdir. Çalma kapsamnda yürütülen seminerin etkilili"inde ise ihtiyaç de"erlendirme ve akademik destek faktörlerinin etkili oldu"unu dile getirmilerdir. Buradan hareketle seminerin plânlama aamasnda yürütülen etkili ön inceleme çalmalarnn seminerin verimlilik düzeyinde önemli derecede etkili oldu"u söylenilebilir. Çalmann örneklemi ile yürütülen bir baka çalmada (Gökdere ve Küçük, 2003), örneklemdeki ö"retmenlerin bütünletirici ö"renme yaklamnn temel unsurlarndan olan tekniklerden, üstün yetenekli çocuklara özel ö"retim ve de"erlendirme yöntemlerinden haberdar olmadklar ve bunlar sistemli bir biçimde kullanmadklar, izleme de"erlendirmesi verilerinden ise seminerin uygulanmasndan sonra katlmclarn belirtilen bu konular derslerinde belirgin bir biçimde kullanmaya baladklar ortaya çkmtr. Bu verilerden hareketle ö"retmenlerin bu ve bunun gibi konulara e"itim sürecinde oldukça fazla ihtiyaç duymalarna ra"men, bilgi eksikleri nedeni ile bu konular ve uygulamalarn derslerine yanstamadklar görülmektedir. Uygulanan H'E semineri hakknda katlmclarn verdikleri olumsuz cevaplar ço"unlukla, seminerin süresi, zamanlama, tartmalara ayrlan zaman, uygulama ortamnn artlar, seminer içeri"indeki baz konulardaki teorik bilgi fazlal" boyutlarna odaklanmaktadr. Problemlerin ço"unlu"unun zaman faktörü üzerine odaklanm olmasnn, ö"retmenlerin hizmet içi ihtiyaçlarnn fazlal"nn do"al bir sonucu oldu"u düünülmekle

18 birlikte bu durum seminerin plânlama aamasnda ihtiyaç de"erlendirme sürecinde yaplan baz hatalarn bir göstergesi olarak da kabul edilebilir. H'E seminerinin uygulama süreci ile ilgili yürütülen mülâkatlarda, katlmc ö"retmenler ö"retim elemanlarnn kendilerine faydal olmak için çaba harcadklarn fark etmilerdir. Seminer uygulamasndaki bu olumlu faktörün katlmclarn seminer ile ilgili olumlu tutumlar gelitirmelerine ve ö"retim sürecine daha iyi konsantre olmalarna katk sa"lad"na inanlmaktadr. H'E seminerinin uygulama sürecinde baz ö"retim elemanlarnn ders yürütme ekillerinin ve sahip olduklar niteliklerin, ilgili konulardan katlmc ö"retmelerin faydalanma düzeyleri üzerinde negatif bir etki yapt" yürütülen mülâkatlarda ortaya çkartlmtr. Bu bulgular "nda seminer sürecinde kullanlacak ö"retim stratejilerinin yan sra uygulayc olan ö"retim elemanlarnn sahip olduklar niteliklerin de uygulanan seminerlerin baar düzeyine etki edebilece"i sonucuna ulalmtr. Öneriler Branlara özel olarak hazrlanan bölgesel hizmet içi e"itim seminerlerinde, hizmet içi e"itimin ihtiyaç de"erlendirme çalmas, birkaç ili kapsayacak ekilde yaplmal, fakat, uygulama kesinlikle yerel düzeyde olmaldr. H'E seminerinin içeri"inin hazrlanmas aamasnda aa"daki noktalarn dikkate alnmasna ihtiyaç vardr: - 'htiyaç de"erlendirme sonuçlar ve seminerin süresi dikkate alnarak, en çok ihtiyaç belirtilen konular içerik konusu olarak alnmal. - Bu süreçte ö"retmenlerin önerileri de dikkate alnarak, birçok ö"renme etkinli"i ve stratejisi kullanlmal. - Her konu için hedef ve davranlar belirlenmeli. - Bu konularn üstün yetenekli çocuklarn fen e"itimiyle olan ilikisi açk bir ekilde vurgulanmal. - Konularla ilgili ö"retmenlerin kazanmlarnn kendilerine ne tür fayda sa"layaca"n belirten örnek etkinlikler içeri"e katlmal. - Konularn kavranma seviyelerinin arttrlmas için gözlem ve uygulamalar, yeni teknik ve stratejilerle güçlendirilmeli. - 'çerikteki konular, ö"retmenlerin meslekî yaamlarnda kullanabilecekleri ekilde seçilmeli. - Bu süreç, ö"retmenlerin motive olmalarn sa"layacak ekilde hazrlanmal. - Konularla ilgili ek ö"retim materyalleri hazrlanmal ve bu materyaller her konunun sonunda ö"retmenlere da"tlmal. - 'çerik hazrlanrken, teorik konulara çok fazla yer verilmemeli ve her konunun sonunda, tartma için uygun zaman ayrlmal. Hazrlanan H'E seminerlerinin etkili bir ekilde uygulanabilmesi için, BSM müdürlerinin bu süreçteki rolleri ve sorumluluklar kendilerine net bir ekilde açklanmaldr. Semineri uygulayan ö"retim elemanlarnda, ilgili konuda akademik çalma yapm olma art temel olarak aranmaldr. H>E seminerinin uygulanma sürecinde aadaki noktalara dikkat edilmelidir: - Ö"retmenlerin mevcut bilgi birikimleri üzerine yeni bilgileri yaplandrmalarna olanak sa"lamak için içerikte yer alan konularn ilenmesinde yaplandrc ö"renme yaklam esas alnmal.