T.C. MALİYE BAKANLIĞI



Benzer belgeler
T.C. MALİYE BAKANLIĞI Strateji Geliştirme Başkanlığı EKONOMİK GÖSTERGELER

Yıllık Ekonomik Rapor, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı internet sitesinde ( yer almaktadır.

Milli Gelir Büyümesinin Perde Arkası

EKONOMİK GELİŞMELER Eylül 2012

AYDIN TİCARET BORSASI

A N A L Z. Seçim Öncesinde Verilerle Türkiye Ekonomisi 2:

Ekonomi Bülteni. 16 Mart 2015, Sayı: 11. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı

SAN 2009 DÖNEM 2009 YILI N SAN AYI BÜTÇE AÇI I GEÇEN YILIN AYNI AYINA GÖRE YÜZDE 12 ORANINDA B R AZALMA GÖSTEREREK 947 M LYON TL YE NM R.

ÖZET ...DEĞERLENDİRMELER...

ÖZET ...DEĞERLENDĐRMELER...

Ekonomik Rapor ULUSLARARASI MAL PİYASALARI 67. genel kurul Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği /

2009 YILI UBAT AYINDA BÜTÇE G DERLER 25 M LYAR 808 M LYON TL, BÜTÇE GEL RLER 18 M LYAR 415 M LYON TL VE BÜTÇE AÇI I 7 M LYAR 393

TÜRKİYE İŞVEREN SENDİKALARI KONFEDERASYONU AYLIK EKONOMİ BÜLTENİ

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2015 Ekim ENFLASYON RAKAMLARI 3 Kasım 2015

T.C. T.C. MALÝYE BAKANLIÐI

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Şubat 2014, No: 85

KÖMÜRÜN GÖRÜNÜMÜ, Mehmet GÜLER Maden Mühendisleri Odas Yönetim Kurulu Üyesi

T.C. MALİYE BAKANLIĞI Strateji Geliştirme Başkanlığı EKONOMİK GÖSTERGELER

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

-Bursa nın ciroları itibariyle büyük firmalarını belirlemek amacıyla düzenlenen bu çalışma onikinci kez gerçekleştirilmiştir.

2016 Ocak ENFLASYON RAKAMLARI 3 Şubat 2016

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI MALİ SEKTÖRLE İLİŞKİLER VE KAMBİYO GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YURTDIŞI DOĞRUDAN YATIRIM RAPORU 2013

İçindekiler. İSO Sanayi Gelişim ve Girdi Fiyatları Endeksi. İSO Sanayi Girdi Fiyatları Endeksi

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM VERİLERİ BÜLTENİ

Ekonomi Bülteni. 23 Mayıs 2016, Sayı: 21. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı

Araştırma Notu 15/177

1- Ekonominin Genel durumu

2008 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ ÖN DEĞERLENDİRME NOTU

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

SİRKÜLER 2009 / İşsizlik Ödeneği Almakta Olan İşsizleri İşe Alan İşverenlere Yönelik Sigorta Primi Desteği

Ekonomi Bülteni. 6 Haziran 2016, Sayı: 23. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı

SERMAYE PİYASASI KURULU İKİNCİ BAŞKANI SAYIN DOÇ. DR. TURAN EROL UN. GYODER ZİRVESİ nde YAPTIĞI KONUŞMA METNİ 26 NİSAN 2007 İSTANBUL

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK RAPOR

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

1 OCAK - 31 ARALIK 2015 HESAP DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU (Tüm tutarlar, aksi belirtilmedikçe Türk Lirası ( TL ) cinsinden ifade edilmiştir.

TÜRKİYE İŞVEREN SENDİKALARI KONFEDERASYONU AYLIK EKONOMİ BÜLTENİ

Emtia Fiyat Hareketlerine Politika Tepkileri Konferansı. Panel Konuşması

Park Elektrik Üretim Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. Sayfa No: 1

Dünya Hububat Pazarında Neredeyiz?

DÜNYA KROM VE FERROKROM PİYASALARINDAKİ GELİŞMELER

T.C. ÇANAKKALE ONSEK Z MART ÜN VERS TES

Türkiye. Mersin Hinterlandı Mersin Firmaları

TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN SORUNLARI VE GELECEĞİ

T.C. MALİYE BAKANLIĞI

MECLİSİ TEMMUZ 2008 SAYI:31

1 OCAK - 30 HAZİRAN 2015 HESAP DÖNEMİNE AİT YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ

BASIN DUYURUSU 2001 YILI PARA VE KUR POLİTİKASI

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

MAYIS 2010 DÖNEM FA Z DI I FAZLA YÜZDE 82,1 ORANINDA ARTARAK 8 M LYAR TL OLMU TUR. BÜTÇE G DERLER YÜZDE 2,1 ORANINDA AZALARAK 19,1 M LYAR TL

BBH - Groupama Emeklilik Gruplara Yönelik Büyüme Amaçlı Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu

ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR

01/01/ /09/2009 DÖNEMİNE İLİŞKİN GARANTİ EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş

AVRUPA BĠRLĠĞĠ EKONOMĠSĠNE ĠLĠġKĠN ARA TAHMĠN RAPORU*

Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i. 3. Ödemeler Dengesi

Haftalık Yurtiçi Ekonomi Raporu. Geçtiğimiz Hafta Açıklanan Veriler...

TÜRKİYE EKONOMİSİNDE HAFTALIK GELİŞMELER

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

Meriç Uluşahin Türkiye Bankalar Birliği Yönetim Kurulu Başkan Vekili. Beşinci İzmir İktisat Kongresi

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 3 AYLIK RAPOR

GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU İKİNCİ 3 AYLIK RAPOR

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

Generated by Foxit PDF Creator Foxit Software For evaluation only TABLO: I. 1- Temel Ekonomik Büyüklükler

AYDIN TİCARET BORSASI

EKONOMİK GELİŞMELER Eylül

DÖVİZ. Döviz Kurları / Pariteler DÖVİZ PİYASASI GÖRÜNÜMÜ VERİ GÜNDEMİ. Ekonomik Notlar Makro Görünüm Teknik Görünüm

Doç.Dr.Mehmet Emin Altundemir 1 Sakarya Akademik Dan man

ÖZEL SEKTÖR DI BORCU_2015 UBAT

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

T.C. MALİYE BAKANLIĞI 2009 YILI BÜTÇE GEREKÇESİ

Kırsal Kalkınmada Yönetişim. Şanlıurfa Örneği Ülker Şener-Evren Aydoğan

Ereğli Demir Çelik 2Ç2014 Sonuçları Hedef Fiyat: 4,30TL

DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ RAPORU (2012/2)

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (NİSAN 2015)

Ç13 2Ç13 3Ç13 4Ç13 1Ç14 2Ç14

ENFLASYON ORANLARI

Ekim. Günlük Araştırma Bülteni Gün Sonu RAPORU

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2015 ŞUBAT AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU

T.C. MALİYE BAKANLIĞI 2009 YILI BÜTÇE GEREKÇESİ

GYODER SEKTÖR BULUŞMASI 28 MAYIS 2013 İSTANBUL DR. VAHDETTİN ERTAŞ SERMAYE PİYASASI KURULU BAŞKANI KONUŞMA METNİ

AÇIKLANAN SON EKONOMİK GÖSTERGELERDE AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

2015 KASIM AYI ENFLASYON RAPORU

KÜRESEL GELİŞMELER IŞIĞI ALTINDA TÜRKİYE VE KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ EKONOMİSİ VE SERMAYE PİYASALARI PANELİ

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2015 EKİM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU

Genel Görünüm. Faiz Oranları Gelişmeleri. Fiyat Gelişmeleri EYLÜL 2010

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2016 ŞUBAT AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği Hazırgiyim ve Konfeksiyon Şubesi

PORTFÖY ÜRETİM ŞİRKETLERİNİN OLUŞTURULMASI VE ELEKTRİK ÜRETİM ANONİM ŞİRKETİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI. Sefer BÜTÜN. EÜAŞ Genel Müdürü ÖZET:

ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu

Strateji Planlama ve Kurumsal Performans Yönetimi. Aylık Ekonomi Bülteni

BBH - Groupama Emeklilik Gruplara Yönelik Büyüme Amaçlı Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu

VAKIF MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. (ESKİ UNVANI İLE VAKIF B TİPİ MENKUL KIYMETLER YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. )

ORTA VADELİ MALİ PLAN ( )

BURSA DAKİ ENBÜYÜK 250 FİRMAYA FİNANSAL ANALİZ AÇISINDAN BAKIŞ (2005) Prof.Dr.İbrahim Lazol

Dikkat! ABD Enerji de Yeni Oyun Kuruyor!

DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ RAPORU (2014/1)

2017 OCAK-MAYIS AYLARI TÜRKİYE VE MALATYA EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER. Doç. Dr. Ahmet UĞUR Malatya Ticaret Borsası Akademik Danışmanı

Transkript:

T.C. MALİYE BAKANLIĞI YILLIK EKONOMİK RAPOR 2008

Yıllık Ekonomik Rapor, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı internet sitesinde (http://www.sgb.gov.tr) yer almaktadır.

İÇİNDEKİLER I- 2009 YILI GENEL EKONOMİK HEDEFLERİ... 1 II. MİLLİ GELİR... 5 A. GENEL GÖRÜNÜM... 7 B. GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA... 7 1. Üretim Yönünden GSYH... 11 2. Harcamalar Yönünden GSYH... 15 C. SEKTÖREL GELİŞMELER... 19 1. Tarım... 20 2. Sanayi... 24 i. İmalat Sanayi... 25 ii. Madencilik ve Taşocakcılığı... 28 iii. Enerji... 30 3. Hizmetler... 32 III. İŞGÜCÜ VE İSTİHDAM... 39 A. GİRİŞ... 41 B. DÜNYADA İŞSİZLİK... 41 C. YURT İÇİ İSTİHDAM... 45 D. TÜRKİYE İŞ KURUMU ÇALIŞMALARI... 51 IV. KAMU MALİYESİ... 53 A. GENEL GÖRÜNÜM... 55 B. 2007 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE PERFORMANSI... 56 1. Bütçe Açığı ve Faiz Dışı Fazla... 56 2. 2007 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri... 60 3. 2007 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri... 66 C. 2008 YILI OCAK EYLÜL DÖNEMİ MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ... 71 1. Bütçe Açığı ve Faiz Dışı Fazla... 71 2. 2008 Ocak Eylül Dönemi Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri... 72 3. 2008 Ocak Eylül Dönemi Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri... 73 D. ÖZELLEŞTİRME GELİRLERİ... 76

E. VERGİ YÜKÜ... 78 1. Türkiye de ve OECD Ülkelerinde Vergi Yükü... 78 2. İstihdam Üzerindeki Vergi Yükü... 81 F. VERGİ ESNEKLİĞİ... 82 V. DEVLET BORÇLARI... 85 A. GENEL GÖRÜNÜM... 87 1. Makroekonomik Çerçeve ve Borç Yönetimi... 87 2. Kamu Finansmanı ve Merkezi Yönetim Borç Stoku... 88 B. BORÇ DİNAMİKLERİ VE RİSK ANALİZİ... 89 1. Borç Yükünün Analizi... 89 2. Borçlanma Performansı ve Risk Primi... 93 C. BORÇ STOKU... 95 1. İç Borç Stoku... 95 2. Dış Borç Stoku... 98 D. BORÇ STOKUNUN YAPISI... 102 1. Merkezi Yönetim Borç Stokunun Yapısı... 102 2. İç Borç Stokunun Yapısı... 103 3. Toplam Dış Borç Stokunun Yapısı... 105 VI. PARA, BANKA VE SERMAYE PİYASALARI... 107 A. PARA VE KUR POLİTİKALARI... 109 1. Genel Çerçeve... 109 2. TCMB Analitik Bilançosu ve Para Arzları... 116 B. BANKACILIK SEKTÖRÜ... 118 1. Sektörün Genel Görünümü... 118 2. Bankacılık Sektörü Bilanço Büyüklükleri... 123 C. SERMAYE PİYASALARI... 127 1. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)... 127 i. İMKB İşlem Hacmi... 127 ii. İMKB-100 Endeksi... 128 iii. İMKB de Sektör Payları... 130 iv. İMKB de Yabancı Yatırımcıların Payı... 131 2. Döviz Kurlarındaki Gelişmeler... 133 i. Döviz Kurları... 133 ii. Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi... 134

3. İstanbul Altın Borsası (İAB)... 136 4. Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB)... 137 5. Finansal Yatırım Araçlarının Reel Getirileri... 139 VII. FİYATLAR... 141 A. GENEL GÖRÜNÜM... 143 B. TÜKETİCİ FİYATLARINDAKİ GELİŞMELER... 145 C. ÜRETİCİ FİYATLARINDAKİ GELİŞMELER... 153 VIII. ÖDEMELER DENGESİ... 157 A. GENEL GÖRÜNÜM... 159 B. DIŞ TİCARET... 159 1. İhracat... 160 2. İthalat... 164 3. Dış Ticaret Dengesi... 168 4. Dış Ticaret Hacmi... 168 5. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı... 168 6. Ülkeler İtibariyle Dış Ticaret... 169 i. Ülkelere Göre İhracat... 169 ii. Ülkelere Göre İthalat... 172 C. ÖDEMELER DENGESİ... 176 1. Cari İşlemler Hesabı... 176 2. Sermaye ve Finans Hesabı... 180 IX. DÜNYA EKONOMİSİ... 187 A. DÜNYA EKONOMİSİNDE GENEL DURUM... 189 1. Finans Piyasaları... 189 i. 2007 ve 2008 Dalgalanmaları... 189 ii. Mortgage Krizinin Finans Piyasalarına Etkisi... 194 2. Büyüme... 198 3. Enflasyon... 200 4. Emtia Fiyatları... 201 i. Petrol Fiyatları... 202 ii. Petrol Dışı Emtia Fiyatları... 203 B. BÖLGELER İTİBARİYLE EKONOMİK DURUM... 204 1. Gelişmiş Ülkeler... 204 i. ABD... 206 ii. Euro Bölgesi... 207

iii. İngiltere... 208 iv. Japonya... 209 2. Yükselen Piyasalar ve Gelişmekte Olan Ülkeler... 210 i. BRIC Ülkeleri... 212 ii. Diğer Yükselen Piyasalar ve Gelişmekte Olan Ülkeler... 215

SUNUŞ Bu rapor, Türkiye ve dünya ekonomisi hakkında bilgi vermek amacıyla, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 18 inci maddesi gereğince 2009 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısı ekinde sunulmuştur.

TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Yılsonu Ger.Tah. Nüfus (Milyon Kişi, Yıl ortası tahmini)* 69,3 70,2 71,2 72,1 69,7 70,6 71,4 72,2 GSYH (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) 350.476 454.781 559.033 648.932 758.391 853.636 463.612 994.315 1.111.438 GSYH (Milyar Dolar) 230,5 304,9 390,4 481,5 526,4 656,7 801,9 788,4 Büyüme Hızı (Yüzde) 6,2 5,3 9,4 8,4 6,9 4,6 4,2 4,0 4,0 -Tarım 8,8-2,0 2,8 7,2 1,4-6,9-1,1 4,9 3,6 -Sanayi 2,7 7,8 11,3 8,6 8,3 5,8 4,9 3,9 3,9 -Hizmetler 10,1 5,7 9,8 8,5 7,2 6,0 4,4 4,0 4,2 Kişi Başına GSYH (Dolar) 7.609 9.305 11.228 10.913 MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GİDERLERİ (Milyon TL)** 119.604 141.248 152.093 159.687 178.126 204.068 165.478 229.535 262.110 Faiz Hariç Bütçe Giderleri 67.876 82.721 95.601 114.007 132.163 155.315 124.140 175.035 204.610 I-II. Personel ve Sos. Güv. Primleri 21.950 28.833 33.663 37.389 42.887 49.373 41.681 56.805 64.454 III. Mal ve Hizmet Alımları 10.681 11.874 13.604 15.186 19.001 22.258 15.068 24.750 26.133 IV. Cari Transferler 25.412 31.429 36.306 45.871 49.851 63.292 52.507 68.694 88.504 V. Sermaye Giderleri 7.831 7.888 8.265 10.340 12.098 13.003 9.825 17.675 16.622 VI. Sermaye Transferleri 49 92 465 1.384 2.637 3.542 2.053 2.803 2.819 VII. Borç Verme 1.953 2.604 3.298 3.838 5.689 3.846 3.006 4.308 4.661 VIII. Yedek Ödenekler - - - - - - - - 1.418 Faiz Giderleri 51.728 58.527 56.491 45.680 45.963 48.753 41.338 54.500 57.500 MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GELİRLERİ (Milyon TL)** 79.420 101.037 122.919 152.784 173.483 190.360 160.662 215.396 248.759 I. Vergi Gelirleri 60.205 82.484 100.342 119.627 137.480 152.835 127.277 174.745 202.090 II. Vergi Dışı Diğer Gelirler 19.215 18.553 22.577 33.157 31.066 31.968 29.084 34.494 40.869 III.Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri - - - - 3.530 3.972 2.863 4.309 3.878 IV. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Gelirleri - - - - 1.407 1.585 1.438 1.847 1.924 BÜTÇE DENGESİ -40.184-40.211-29.173-6.903-4.643-13.708-4.816-14.140-13.351 Faiz Dışı Denge 11.543 18.317 27.318 38.777 41.320 35.045 36.522 40.360 44.149 Kamu Kesimi Borçlanma Gereği (Milyon TL) 35.008 33.355 20.396-1.992-14.977 870 8.295-238 Kamu Kesimi Borçlanma Gereği/GSYH (Yüzde) 9,99 7,33 3,65-0,31-1,97 0,10 0,83-0,02 Toplam Dış Borç Stoku (Milyon Dolar) 129.604 144.158 160.635 168.431 205.156 247.120 Haz. 284.403 Merkezi Yönetim İç Borç Stoku (Milyon TL) 149.870 194.387 224.483 244.782 251.470 255.310 Ağu. 264.176 Emisyon (Milyon TL) 7.636 10.676 13.465 19.612 26.815 27.429 35.809,5 Rezerv Para (Milyon TL) 10.668 15.010 20.328 32.696 41.398 46.548 51.713,4 Para Arzı ( M1) (Milyon TL)*** 15.828 23.014 28.793 61.937 72.163 77.675 87.702,2 Para Arzı (M2) (Milyon TL)*** 61.880 82.713 108.539 237.949 297.481 345.028 400.023,7 GSYH Deflatörü (Yüzde Artış) (1998 Bazlı) 37,4 23,3 12,4 7,1 9,3 7,6 12,0 7,5 TÜFE Değişim Yüzdesi (Yıllık ortalama)**** 45,0 25,3 10,6 8,2 9,6 8,8 9,8 10,3 8,0 TÜFE Değişim Yüzdesi (Yıl sonu) 29,7 18,4 9,3 7,7 9,7 8,4 11,1 10,0 7,5 ÜFE Değişim Yüzdesi (Yıllık ortalama)**** 50,1 25,6 11,1 5,9 9,3 6,3 11,3 13,4 6,9 ÜFE Değişim Yüzdesi (Yıl sonu) 30,8 13,9 13,8 2,7 11,6 5,9 12,5 13,8 6,4 İhracat (Milyar Dolar) 36,1 47,3 63,2 73,5 85,5 107,3 92,5 137,5 149,0 İthalat (Milyar Dolar) 51,6 69,3 97,5 116,8 139,6 170,1 145,6 218,0 232,5 İhracat / İthalat (Yüzde) 69,9 68,1 64,8 62,9 61,3 63,1 63,5 63,1 64,1 Dış Ticaret Dengesi (Milyar Dolar) -15,5-22,1-34,4-43,3-54,0-62,8-53,1-80,5-83,5 Cari İşlemler Dengesi (Milyar Dolar) -0,6-7,5-14,4-22,1-31,9-37,7-34,8-51,5-50,4 Cari İşlemler Dengesi / GSYH -0,3-2,5-3,7-4,6-6,1-5,7-6,4-6,4 TCMB Döviz Rezervler (Milyar Dolar) 26,8 33,6 36,0 50,5 60,9 73,3 Eylül 76,6 Ham Petrol Fiyatı (Brent, Dolar / Varil) 29,0 30,0 40,0 59,0 61,0 68,1 102,7 96,2 Ortalama Dolar Kuru 1,5058 1,4931 1,4223 1,3408 1,4311 1,3015 1,2296 1,2400 1,4098 Dönem Sonu Dolar Kuru 1,6345 1,3958 1,3421 1,3430 1,4131 1,1647 1,2316 1,3600 1,4390 (*) 2006 ve 2007 yılı rakamları Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre yılsonu rakamlarıdır. (**) Bütçe verileri Merkezi Yönetim Bütçe gerçekleşmelerini içermektedir. Bütçe Gelirleri red ve iadeler hariç net rakamlardır. (***) Para arzları 2005 yılından itibaren yeni sunuma göre hazırlanmıştır. (****) 2008 yılına ait veriler Eylül 2007- Eylül 2008 dönemine ait 12 aylık ortalamalardır. Eylül Ocak-Ağustos Eylül Eylül Ocak-Eylül Ocak-Haziran 2008 Gerçekleşme 2009 Program

2 0 I 0 8 2009 YILI GENEL EKONOMİK HEDEFLERİ

4 Yıllık Ekonomik Rapor 2008

2009 Yılı Genel Ekonomik Hedefleri M LL GEL R VE BÜYÜME HIZLARI Gayri Safi Yurtiçi Has la Büyüme H zlar ( Milyon TL ) (Yüzde) Cari Fiyatlarla 1998 Fiyatlar yla GSYH Tar m Sanayi Hizmetler 2002 350.476 72.520 6,2 8,8 2,7 10,1 2003 454.781 76.338 5,3-2,0 7,8 5,7 2004 559.033 83.486 9,4 2,8 11,3 9,8 2005 648.932 90.500 8,4 7,2 8,6 8,5 2006 758.391 96.738 6,9 1,4 8,3 7,2 2007 853.636 101.208 4,6-6,9 5,8 6,0 2008 (1) 994.315 105.257 4,0 4,9 3,9 4,0 2009 (2) 1.111.438 109.467 4,0 3,6 3,9 4,2 Kaynak : DPT (1) Gerçekle me tahmini (2) Program KAYNAKLAR-HARCAMALAR DENGES 2007 De er (Milyon TL) 2008 (2) Cari Fiyatlarla 2009 (3) 2007 GSYH çindeki Pay (Yüzde) 2008 (2) 2009 (3) 2007 De er (Milyon TL) 2008 (2) 1998 Fiyatlar yla 2009 (3) 2007 De i im (Yüzde) 2008 (2) 2009 (3) GSYH 853.636 994.315 1.111.438 100,0 100,0 100,0 101.208 105.257 109.467 4,6 4,0 4,0 NET MAL VE H ZMET HRACATI (1) 43.513 57.270 63.973 5,1 5,8 5,8 4.658 5.098 5.341-1,2-0,4-0,2 TOPLAM YURT Ç TALEP 897.150 1.051.585 1.175.411 105,1 105,8 105,8 105.866 110.355 114.807 5,6 4,2 4,0 SAB T SERMAYE YATIRIMI 186.915 214.758 242.365 21,9 21,6 21,8 26.852 27.995 29.382 6,4 4,3 5,0 KAMU 32.534 37.125 40.796 3,8 3,7 3,7 4.260 4.378 4.447 13,0 2,8 1,6 ÖZEL 154.381 177.633 201.568 18,1 17,9 18,1 22.592 23.617 24.935 5,2 4,5 5,6 STOK DE MES (1) 536 7.764 7.911 0,1 0,8 0,7 182 688 1.004 1,0 0,5 0,3 KAMU 70 611-920 0,0 0,1-0,1 7 54-76 0,1 0,0-0,1 ÖZEL 466 7.154 8.832 0,1 0,7 0,8 175 634 1.080 0,9 0,5 0,4 TOPLAM YATIRIMLAR 187.452 222.523 250.276 22,0 22,4 22,5 27.034 28.684 30.386 10,5 6,1 5,9 KAMU 32.604 37.736 39.876 3,8 3,8 3,6 4.267 4.432 4.370 15,5 3,9-1,4 ÖZEL 154.847 184.787 210.400 18,1 18,6 18,9 22.767 24.251 26.015 9,6 6,5 7,3 TOPLAM TÜKET M 709.698 829.063 925.135 83,1 83,4 83,2 78.832 81.672 84.422 4,1 3,6 3,4 KAMU 83.231 95.358 106.522 9,8 9,6 9,6 7.597 7.918 8.085 5,4 4,2 2,1 ÖZEL 626.467 733.704 818.613 73,4 73,8 73,7 71.236 73.753 76.336 4,0 3,5 3,5 Kaynak: DPT (1) Yüzde de i imleri, GSYH büyümesine katk lar n göstermektedir. (2) Gerçekle me Tahmini. (3) Program 3

4 Yıllık Ekonomik Rapor 2008

2 0 II 0 8 MİLLİ GELİR

Milli Gelir M LL GEL R A. GENEL GÖRÜNÜM 2002 y l ndan itibaren kararl l kla uygulanan makroekonomik politikalar ve yap sal reformlarla ekonomik istikrar n kal c hale gelmesi sonucu çarp c bir makroekonomik performans elde edilmi tir. Uluslararas piyasalardaki olumlu havayla birlikte özel sektör yat r mlar ile verimlilik art n n da etkisiyle 2002-2007 y llar aras nda yüksek oranl büyüme h zlar na ula lm, Türkiye ekonomisi son alt y lda ortalama yüzde 6,8 oran nda büyümü tür. 2007 y l na gelindi inde ise ekonomide k smi olarak yava lama görülmü ve büyüme h z son y llardaki yüksek oranlar n alt nda kalarak yüzde 4,6 olarak gerçekle mi tir. Ekonomik büyüme h z nda ya anan yava lamada genel olarak küresel piyasalardaki dalgalanmalar, seçimlere ili kin belirsizlikler, mevsim normalleri üzerinde seyreden hava s cakl klar na ba l olarak ya anan kurakl n yan s ra de erli YTL ve önceki y llara oranla verimlilik art h z ndaki yava laman n rekabet gücü üzerinde olu turdu u bask etkili olmu tur. 2008 y l nda da sa lanan güven ve istikrar n korunmas, ekonomik büyümenin sürekli k l nmas, tasarruf ve yat r mlar n düzey ve oran n n yükseltilmesi ve yap sal reformlara kararl l kla devam edilmesi neticesinde ekonomideki güçlü performans n devam etmesi beklenmektedir. B. GAYR SAF YURT Ç HASILA Ülkemizin Avrupa Birli i adayl sürecinde Avrupa statistik Sistemine uyumun gerçekle tirilebilmesi ve 1987 y l ndan bugüne kadar ekonomide ortaya ç kan yeniliklerin hesaplara yans t labilmesi için gayri safi yurtiçi has lan n güncellenmesi ihtiyac ortaya ç km t r. Bu ihtiyaçlardan hareketle 2004 y l nda Türkiye statistik Kurumu (TÜ K) taraf ndan ba lat lan güncelleme çal malar Mart 2008 tarihi itibariyle tamamlanm t r. 1 7

Yıllık Ekonomik Rapor 2008 TÜ K taraf ndan yap lan güncelleme çal malar sonucunda, Birle mi Milletler Ulusal Hesaplar Sistemine (SNA 68) göre hesaplanmakta olan 1987 bazl GSYH serisi yerine, Avrupa Hesaplar Sistemine (ESA-95) uygun olarak 1998 baz y ll yeni seri haz rlanm t r. Bu kapsamda, 1998-2007 y llar için milli gelir büyüklükleri 1998 y l baz al narak yeniden hesaplanm t r. Cari Fiyatlarla (Milyon YTL) Milyon Dolar Sabit Fiyatlarla (Milyon YTL) Büyüme Oran 1998 70.203 270.947 70.203-1999 104.596 247.544 67.841-3,4 2000 166.658 265.384 72.436 6,8 2001 240.224 196.736 68.309-5,7 2002 350.476 230.494 72.520 6,2 2003 454.781 304.901 76.338 5,3 2004 559.033 390.387 83.486 9,4 2005 648.932 481.497 90.500 8,4 2006 758.391 526.429 96.738 6,9 2007 853.636 656.670 101.208 4,6 Kaynak: TÜ K Gayri Safi Yurtiçi Has la Güncellenen yeni seri büyüme verilerine göre, 2001 y l nda gerçekle en yüzde 5,7 lik küçülmenin ard ndan 2002 y l nda yüzde 6,2, 2003 y l nda yüzde 5,3 ve 2004 y l nda yüzde 9,4 e yükselen büyüme h z, 2005 y l nda yüzde 8,4 ve 2006 y l nda yüzde 6,9 olarak gerçekle mi tir. 2007 y l nda ise büyüme h z yüzde 4,6 olmu tur. Böylece Türkiye ekonomisi, 2002-2007 döneminde ortalama yüzde 6,8 oran nda büyümü tür. 2007 y l n n birinci üç ayl k döneminde yüzde 8,1 düzeyinde gerçekle en GSYH büyüme h z, ikinci üç ayl k dönemde uluslararas piyasalarda ya anan dalgalanma, iç belirsizlikler ve güçlü baz y l etkisiyle yüzde 4,1 olarak gerçekle mi tir. Üçüncü üç ayl k dönemde seçimlere ili kin belirsizli in ortadan kalkmas na ra men, küresel piyasalardaki dalgalanma ve tar m sektöründeki daralman n etkisiyle ekonomi istenilen performans gösterememi ve GSYH büyüme h z yüzde 3,3 olmu tur. Dördüncü üç ayl k dönemde ise büyüme h z yüzde 3,6 olarak gerçekle mi tir. 8 2

Milli Gelir Böylece Türkiye ekonomisinde 2002 y l n n birinci çeyre inde ba layan büyüme süreci 26 çeyrektir kesintisiz olarak devam etmi tir. Büyümenin aral ks z olmas, sürdürülebilir bir büyümeye geçi in sinyallerini vermektedir. 2007 2008 Cari Fiyatlarla (Milyon YTL) Gayri Safi Yurtiçi Has la Geli me H z (%) Sabit Fiyatlarla (Milyon YTL) Geli me H z (%) I 188.464 17,7 22.847 8,1 II 210.061 14,4 24.658 4,1 6 Ayl k 398.525 15,9 47.505 6,0 III 234.272 9,8 27.795 3,3 IV 220.839 9,7 25.909 3,6 Y ll k 853.636 12,6 101.208 4,6 I 222.745 18,2 24.379 6,7 II 240.867 14,7 25.130 1,9 6 Ayl k 463.612 16,3 49.509 4,2 Kaynak: TÜ K 2007 y l genelinde GSYH sabit fiyatlarla yüzde 4,6 büyüyerek 101.208 milyon YTL ye yükselmi tir. Cari fiyatlarla GSYH ise yüzde 12,6 büyüyerek 853.636 milyon YTL olmu tur. Ki i ba na gayri safi yurtiçi has la cari fiyatlarla 12.094 YTL, ABD dolar cinsinden 9.305 dolar olarak hesaplanm t r. 2008 y l n n ilk alt ayl k döneminde GSYH büyüme h z yüzde 4,2 olarak gerçekle mi tir. Böylece GSYH sabit fiyatlarla 49.509 milyon YTL, cari fiyatlarla ise 463.612 milyon YTL olmu tur. 3 9

Yıllık Ekonomik Rapor 2008 M LL GEL R GÜNCELLEMES Ülkemizin makroekonomik istatistiklerinin yöntem, kapsam, tutarl l k ve uluslararas kar la t r labilirli inde iyile tirmeler sa lanmas amac yla Ulusal Hesaplar Sistemi güncelleme çal malar TÜ K taraf ndan 2004 y l nda ba lat lm ve Mart 2008 tarihi itibar yla tamamlanm t r. Ülkemizde 1923 y l ndan günümüze kadar devam eden milli gelir serisinde, 1948, 1968 ve 1987 y llar nda da güncelleme çal malar yap lm t r. Mevcut serinin güncellenmesi çal malar s ras nda yap lan temel de i iklikler unlard r; * 1987 baz y l ndan, 1998 baz y l na geçilmi tir. * Birle mi Milletler Ulusal Hesaplar Sistemi nden (SNA 68), Avrupa Hesaplar Sistemine (ESA-95) geçilmi tir. * Eski seride sabit fiyatlarla yap lan tahminlerde baz y l fiyatlar kullan l rken, yeni seride bir önceki y l n ortalama fiyatlar kullan lm t r. * Eski seride konut say s 13,9 milyon iken, yeni seride bu say 19,2 milyon olmu tur. Ayr ca, kendi konutunda ikamet eden hanehalk için eski seride kullan lan tek tip izafi kira yerine, yeni seride gerçek kira bedeli, konut tipi ve s nma sistemi ayr nt s kullan lm t r. * 2002 Genel Sanayi ve Yerleri Say m ve buna dayal olarak yap lan Yap sal statistikleri Ara t rmas sonuçlar na göre kapsam geni lemesi tespit edilmi ve hesaplara yans t lm t r. * Eski seride özel ticaret sistemine göre hesaplanan ithalat ve ihracat kalemleri, yeni seride genel ticaret sistemine göre hesaplanm t r. * Eski seride yer almayan internet hizmet sa lay c lar, kat l m bankalar, özel emeklilik fonlar gibi iktisadi faaliyetler de kapsam içerisine al nm t r. * Yeni seri, eski seriye göre ekonomik geli meleri hem toplamda hem de sektör ayr nt s nda daha duyarl yans tmaktad r. * Yeni seri AB normlar na daha uygun hale getirilmi tir. * ESA-95 e uyum sürecinin 2011 y l nda tamamlanmas planlanmaktad r. 10 4

Milli Gelir 1. Üretim Yönünden GSYH Üretim yönünden GSYH; tar m, sanayi ve hizmetler sektörlerinden olu maktad r. Tar m sektörü 2007 y l nda mevsim normalleri üzerinde seyreden hava s cakl klar ve buna ba l olarak ya anan kurakl ktan olumsuz ekilde etkilenmi tir. Elveri siz iklim ko ullar na ba l olarak üretimde ya anan kay plardan dolay tar m sektörü katma de erinde yüzde 6,9 küçülme meydana gelmi tir. Tar m sektörünün alt sektörlerinden bal kç l k sektörü yüzde 0,7 büyürken, tar m, avc l k ve ormanc l k sektörü yüzde 7,2 küçülmü tür. Ayn dönemde sanayi sektörü katma de er art h z, imalat sanayi ve enerji sektörleri katma de er art h zlar ndaki gerilemeye ba l olarak 2,5 puanl k dü ü le yüzde 5,8 düzeyinde gerçekle mi tir. Sanayi sektörü alt sektörlerinden madencilik ve ta ocakç l sektörünün büyüme h z bir önceki y la göre artarken, imalat sanayi ve enerji sektörünün büyüme h z nda bir miktar dü ü görülmü tür. Madencilik ve ta ocakç l sektörü katma de eri yüzde 8,1, imalat sanayi sektörü katma de eri yüzde 5,6 ve enerji sektörü katma de eri yüzde 6,8 artm t r. Hizmetler sektörü katma de er art h z ayn dönemde 1,2 puanl k azal la yüzde 6 olarak gerçekle mi tir. Bu de i imde özellikle in aat, ticaret ve mali arac kurulu lar n katma de er art h z ndaki dü ü ler belirleyici olmu tur. n aat sektörü katma de er art h z yüzde 18,5 ten yüzde 5,7 ye, toptan ve perakende ticaret sektörü katma de er art h z yüzde 6,3 ten yüzde 5,7 ye, mali kurulu lar sektörü katma de er art h z yüzde 14 ten yüzde 9,8 e gerileyerek, büyüme h zlar nda 2006 y l na göre belirgin olarak azalma ya anan sektörler olarak dikkat çekmi lerdir. 5 11

Yıllık Ekonomik Rapor 2008 Gayri Safi Yurtiçi Has la Büyüme H zlar 2002 2003 ( ktisadi Faaliyet Kollar na Göre, 1998 Fiyatlar yla, Yüzde De i im ) 2004 2005 I II III IV Y ll k I II Tar m 8,8-2,0 2,8 7,2 1,4-4,4-1,0-8,2-10,2-6,9 2,7-3,1-2,2-1,1 Tar m, avc l k ve ormanc l k 9,3-2,2 2,7 6,6 1,3-5,1-1,2-8,2-10,9-7,2 2,6-3,5-2,5-1,5 Bal kç l k -10,7 5,1 9,6 29,8 4,1 5,9 5,9-6,9-1,0 0,7 4,7 12,4 5,9 8,1 Sanayi 2,7 7,8 11,3 8,6 8,3 10,1 4,6 5,0 4,1 5,8 7,2 2,8 7,1 4,9 Madencilik ve Ta ocakç l -2,4-2,2 3,4 9,0 5,2 9,3 9,4 10,9 2,7 8,1 8,4 7,7 9,4 8,0 malat Sanayi 2,9 8,4 11,9 8,2 8,4 10,4 4,1 4,6 4,0 5,6 7,0 2,5 7,1 4,7 Elektrik, gaz, buhar ve s cak su üretimi ve da t m 3,3 4,9 7,1 14,1 8,6 6,6 8,3 6,6 5,8 6,8 9,9 5,1 7,5 7,3 Hizmetler 10,1 5,7 9,8 8,5 7,2 8,2 4,6 5,8 5,5 6,0 6,7 2,1 6,3 4,4 n aat 13,9 7,8 14,1 9,3 18,5 12,7 7,3 3,9 0,3 5,7 3,1 0,9 9,9 2,0 Ticaret 5,9 8,3 12,7 8,2 5,8 7,0 2,4 5,6 6,2 5,3 8,3 3,1 4,6 5,6 Toptan ve perakende ticaret 6,9 11,4 13,8 9,5 6,3 6,8 2,6 6,9 6,7 5,7 9,1 3,3 4,6 6,1 Oteller ve Lokantalar 1,5-6,2 6,8 0,4 2,5 8,8 0,6 0,5 1,8 2,1 1,3 0,6 4,5 1,0 Ula t rma, depolama ve haberle me 12,1 8,9 10,7 11,7 6,8 8,4 5,3 6,7 7,2 6,9 7,8 3,2 6,8 5,4 Mali arac kurulu lar n faaliyetleri -6,0-5,1 14,0 13,6 14,0 12,7 7,8 10,6 8,3 9,8 8,8 9,4 10,2 9,1 Konut Sahipli i 3,5 3,2 3,8 3,6 2,7 2,6 2,4 2,6 1,0 2,1 1,5 1,6 2,5 1,6 Gayrimenkul, kiralama ve i faaliyetleri 11,8 4,9 13,2 10,2 12,6 15,1 11,9 13,6 14,5 13,9 7,5 15,1 13,7 10,9 Kamu yönetimi ve savunma, zorunl sosyal güvenlik 0,5-0,7 3,1-5,0 0,1 0,3 1,0 3,9-0,4 1,2 3,7 5,0 0,6 4,3 E itim 4,6 0,2 1,1 4,3 5,2 8,9 5,1 1,8 3,0 4,8 1,3-6,1 7,0-2,3 Sa l k leri ve Sosyal Hizmetler 8,0 0,8-1,1 17,8 3,9 0,7 1,3 2,6 2,3 1,7 11,6 5,0 1,0 8,5 Di er sosyal, toplumsal ve ki isel hizmet faaliyetleri 7,0-0,3 4,7 5,3 9,1 6,5 3,7 5,5 5,6 5,4 1,9 1,4 5,2 1,7 Eviçi personel çal t ran hanehalklar 12,2 3,1 12,7 10,8 13,5 13,2 9,8 12,5 12,7 12,2 6,4 11,9 11,8 8,6 Sektörler Toplam 5,2 4,5 9,6 8,5 7,5 8,2 4,3 3,5 3,7 4,8 6,6 3,2 6,2 4,8 Dolayl ölçülen mali arac l k hizmetleri -8,1-7,1 14,7 14,3 17,4 13,2 6,2 10,1 7,1 9,0 8,0 9,9 9,7 8,9 Vergi-Sübvansiyon 6,8 6,4 9,9 10,9 6,6 10,2 3,5 5,3 5,2 5,9 9,1-6,9 6,6 0,8 Gayri Safi Yurtiçi Has la (Al c fiyatlar yla) 6,2 5,3 9,4 8,4 6,9 8,1 4,1 3,3 3,6 4,6 6,7 1,9 6,0 4,2 2006 2007 2008 2007 Ocak- Haziran 2008 Ocak- Haziran Kaynak:TÜ K 6 12

Milli Gelir 2002 2003 2004 2005 Gayri Safi Yurtiçi Has la Sektör Katk lar ( ktisadi Faaliyet Kollar na Göre, 1998 Fiyatlar yla, Puan ) 2006 2007 2008 I II III IV Y ll k I II Tar m 1,0-0,2 0,3 0,8 0,1-0,2-0,1-1,4-1,0-0,7 0,1-0,2-0,1-0,1 Tar m, avc l k ve ormanc l k 1,1-0,3 0,3 0,7 0,1-0,2-0,1-1,3-1,0-0,7 0,1-0,3-0,2-0,1 Bal kç l k 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Sanayi 0,7 1,9 2,9 2,2 2,2 2,8 1,3 1,2 1,1 1,5 2,0 0,8 2,0 1,4 Madencilik ve Ta ocakç l 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 malat Sanayi 0,7 1,9 2,7 1,9 2,0 2,6 1,0 1,0 0,9 1,3 1,8 0,6 1,8 1,2 Elektrik, gaz, buhar ve s cak su üretimi ve da t m 0,1 0,1 0,1 0,3 0,2 0,1 0,2 0,1 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,1 Hizmetler 6,1 3,6 6,1 5,4 4,6 5,5 2,9 3,4 3,5 3,8 4,6 1,3 4,2 2,9 n aat 0,7 0,4 0,8 0,5 1,1 0,8 0,5 0,2 0,0 0,4 0,2 0,1 0,6 0,1 Ticaret 0,9 1,2 1,9 1,3 0,9 1,1 0,4 0,8 0,9 0,8 1,3 0,5 0,7 0,8 Toptan ve perakende ticaret 0,8 1,4 1,7 1,2 0,8 0,9 0,4 0,8 0,9 0,8 1,2 0,5 0,6 0,8 Oteller ve Lokantalar 0,0-0,2 0,2 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 Ula t rma, depolama ve haberle me 1,5 1,2 1,5 1,6 1,0 1,3 0,8 0,9 1,0 1,0 1,2 0,5 1,0 0,8 Mali arac kurulu lar n faaliyetleri -0,6-0,4 1,1 1,1 1,2 1,2 0,7 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 Konut Sahipli i 0,2 0,2 0,2 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Gayrimenkul, kiralama ve i faaliyetleri 0,3 0,1 0,4 0,3 0,4 0,6 0,3 0,3 0,5 0,4 0,3 0,4 0,4 0,4 Kamu yönetimi ve savunma, zorunl sosyal güvenlik 0,0 0,0 0,1-0,2 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,1 0,2 0,0 0,1 E itim 0,1 0,0 0,0 0,1 0,1 0,2 0,1 0,0 0,1 0,1 0,0-0,1 0,2 0,0 Sa l k leri ve Sosyal Hizmetler 0,1 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,1 0,0 0,1 Di er sosyal, toplumsal ve ki isel hizmet faaliyetleri 0,1 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 Eviçi personel çal t ran hanehalklar 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Sektörler Toplam 5,1 4,3 9,3 8,2 7,3 8,0 4,2 3,4 3,6 4,7 6,4 3,1 6,0 4,7 Dolayl ölçülen mali arac l k hizmetleri -0,5-0,4 0,7 0,7 0,9 0,8 0,3 0,6 0,5 0,5 0,5 0,6 0,6 0,5 Vergi-Sübvansiyon 0,6 0,5 0,8 0,9 0,6 0,9 0,3 0,4 0,4 0,5 0,8-0,6 0,6 0,1 Gayri Safi Yurtiçi Has la (Al c fiyatlar yla) 6,2 5,3 9,4 8,4 6,9 8,1 4,1 3,3 3,6 4,6 6,7 1,9 6,0 4,2 2007 Ocak- Haziran 2008 Ocak- Haziran Kaynak:TÜ K 7 13

Yıllık Ekonomik Rapor 2008 Ana Sektörler tibar yla Büyüme (Yüzde) 25 20 15 10 5 0-5 10,1 2,7 8,8 5,7 7,8-2,0 9,8 11,3 2,8 8,5 8,6 7,2 7,2 8,3 1,4 6,0 5,8-6,9 6,3 7,1-2,2 4,4 4,9-1,1-10 Kaynak:TÜ K 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 Ocak- Tar m Sanayi Hizmetler Haziran 2008 Ocak- Haziran Ula t rma, gayrimenkul kiralama ve i faaliyetleri ile kamu yönetimi ve savunma, zorunlu sosyal güvenlik sektörlerinin katma de er art h z nda ise yükseli kaydedilmi tir. Sonuç olarak 2007 y l nda yüzde 4,6 oran ndaki GSYH büyümesine tar m sektörünün katk s -0,7 puan olurken, sanayi sektörünün katk s 1,5 puan, hizmetler sektörünün katk s 3,8 puan olmu tur. 2007 y l nda ekonomik büyümenin h z kesmesinde üretim yönünden, tar m sektöründeki yüksek oranl daralma, imalat sanayi, enerji, in aat, ticaret, mali arac kurulu faaliyetleri, konut sahipli i ve e itim sektörlerinin katma de er art h z nda meydana gelen dü ü ler etkili olmu tur. Madencilik, ula t rma, gayrimenkul, kiralama ve i faaliyetleri sektörlerindeki katma de er art lar ise GSYH art n olumlu ekilde etkilemi tir. 2008 y l n n ilk alt ayl k döneminde ise tar m sektörü yüzde 1,1 küçülürken sanayi sektörü yüzde 4,9 ve hizmetler sektörü yüzde 4,4 oran nda büyümü tür. Tar m sektörünün alt sektörlerinden bal kç l k sektörü yüzde 8,1 büyürken, tar m, avc l k ve ormanc l k sektörü yüzde 1,5 küçülmü tür. 14 8

Milli Gelir Sanayi sektörü alt sektörlerinden madencilik ve ta ocakç l sektörü katma de eri yüzde 8, imalat sanayi sektörü katma de eri yüzde 4,7 ve enerji sektörü katma de eri yüzde 7,3 artm t r. Hizmetler sektörü alt sektörlerinden in aat sektörü katma de eri yüzde 2, ticaret sektörü katma de eri yüzde 5,6, ula t rma sektörü katma de eri yüzde 5,4, mali arac kurulu lar sektörü katma de eri yüzde 9,1, gayrimenkul, kiralama ve i yeri faaliyetleri sektörü katma de eri yüzde 10,9 oran nda art göstermi tir. Böylece 2008 y l n n ilk alt ayl k döneminde yüzde 4,2 oran ndaki GSYH büyümesine tar m sektörünün katk s -0,1 puan olurken, sanayi sektörünün katk s 1,4 puan, hizmetler sektörünün katk s ise 2,9 puan olmu tur. 2. Harcamalar Yönünden GSYH Türkiye de büyümenin en önemli itici güçlerinin ba nda yurtd sermaye ak mlar ve d talep geldi inden, büyüme aç s ndan d konjonktür önemlidir. 2006 y l ortas ndan itibaren uygulanan s k para politikas n n gecikmeli etkileri ve A ustos ay nda uluslararas mali piyasalarda ortaya ç kan dalgalanmalar sonras nda tüketici ve yat r mc güvenindeki bozulma, 2007 y l nda toplam yurt içi talepteki art n dü ük düzeylerde gerçekle mesine yol açm t r. Söz konusu dönemde, 2002 y l ndan itibaren büyümenin en önemli sürükleyicilerinden biri olan özel kesim harcamalar n n büyümeye katk s azalm t r. Ancak, bu dönem boyunca, ihracatta görülen art ve ithalat n belirgin ekilde h z kesmesi, net ihracat art yoluyla büyümeye önemli bir destek vermi tir. 2007 y l nda tüketim harcamalar n n GSYH ye oran yüzde 83,5, sabit sermaye yat r mlar n n GSYH ye oran ise yüzde 21,6 olmu tur. 2007 y l nda kamu tüketim harcamalar yüzde 6,5 artarken GSYH nin harcamalar yönünden en büyük bile eni olan özel tüketim harcamalar yüzde 4,1 artarak gücünü korumu tur. Böylece toplam tüketim harcamalar yüzde 4,4 oran nda artm ve büyümeye 3,5 puan katk da bulunmu tur. 9 15

Yıllık Ekonomik Rapor 2008 17 GSYH Büyümesine Katk lar GSYH Büyümesine (Puan) Katkılar (Puan) 17 0,4 12 12 7 7 2 2-3 2,1 2,1 1,0 2,0 3,2 3,2-2,2-2,2 0,4 5,6 3,1 5,6 3,1 6,8 6,8 7,7-0,9-0,4-1,9-3,3-0,9-0,4-2,4-1,9 0,1 1,0 0,1 1,0 3,1 0,9 3,1 0,9 0,8 1,0 3,1 0,8 1,3 1,6 5,6 1,2 1,2 1,2 1,2 5,6 0,9 3,3 2,8 3,6 1,9 0,9-0,1 3,3 3,6 2,8-1,4-1,2 1,9-0,5-0,4-0,3-0,1-0,2-0,4-1,4-1,2-0,5-0,3-0,2-3 -8-8 -3,3-2,4 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 Ocak- Haziran 2008 Ocak- Haziran 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 Ocak-Haziran 2008 Ocak-Haziran Özel Tüketim Özel Yat r mlar Kamu Stok De i meleri Net hracat Kaynak:TÜ K Kaynak:TÜ K Özel Tüketim Özel Yat r mlar Kamu Stok De i meleri Net hracat Kamu sektörü sabit sermaye yat r mlar makine-teçhizat yat r mlar ndaki yüzde 14,8 lik ve in aat yat r mlar ndaki yüzde 5,2 lik art n etkisiyle yüzde 7,3 büyürken, özel sektör sabit sermaye yat r mlar makine-teçhizat yat r mlar ndaki yüzde 4,7 lik ve bina in aat ndaki yüzde 6,3 lük art n etkisiyle yüzde 5,2 artm, böylece toplam sabit sermaye yat r mlar nda yüzde 5,5 oran nda art meydana gelmi tir. 2007 y l nda ekonomik büyümenin h z kesmesinde harcamalar yönünden, devletin nihai tüketim harcamalar ile özel kesim sabit sermaye yat r mlar art h zlar ndaki dü ü etkili olurken, kamu kesimi sabit sermaye yat r mlar ve stok de i imi GSYH art nda olumlu etki yapm t r. 2008 y l n n ilk alt ayl k döneminde ise tüketim harcamalar n n GSYH ye oran yüzde 85,2, sabit sermaye yat r mlar n n GSYH ye oran ise yüzde 21,4 olmu tur. 2008 y l n n ilk alt ayl k döneminde kamu tüketim harcamalar yüzde 0,5 artarken özel tüketim harcamalar yüzde 5,1 art göstermi tir. Net ihracat ise küresel ekonomik durgunluktan dolay büyümeyi 0,2 puan a a çekmi tir. 16 10

Milli Gelir Gayri Safi Yurtiçi Has la Büyüme H zlar 2002 2003 2004 (Harcamalar Yöntemine Göre, Sabit Fiyatlarla) 2005 2006 2007 2008 I II III IV Y ll k I II 2007 Ocak- Haziran 2008 Ocak- Haziran Yerle ik Hanehalklar n n Tüketimi 4,7 10,2 11,0 7,9 4,6 3,4 1,8 6,5 4,6 4,1 7,6 2,8 2,6 5,1 Yerle ik ve Yerle ik Olmayan Hanehalk. Yurtiçi Tüketimi 4,9 9,2 10,2 7,5 4,6 3,5 1,4 4,8 3,6 3,4 7,4 2,2 2,4 4,7 Yerle ik Olmayan Hanehalk.Yurtiçi Tüketimi (Eksi) 7,8-2,8-0,5 3,0 0,9 6,2-4,0-11,2-10,1-7,1 0,8-11,0-0,1-6,2 Yerle ik Hanehalklar n n Yurtd Tüketimi 13,9 0,1 3,7 6,6-13,9 6,5 9,5-8,7 24,7 6,9-1,3-15,2 8,2-9,1 Devletin Nihai Tüketim Harcamalar 5,8-2,6 6,0 2,5 8,4 7,0 13,5 4,2 2,7 6,5 5,6-3,7 10,5 0,5 Maa, Ücret 1,6 1,1 0,2-0,8 0,4 0,8 1,3 1,1 1,1 1,1 0,4-0,3 1,1 0,1 Mal ve Hizmet Al mlar 12,8-8,1 15,5 7,1 19,0 17,8 28,3 7,7 3,9 12,6 13,4-7,0 24,0 1,0 Gayri Safi Sabit Sermaye Olu umu 14,7 14,2 28,4 17,4 13,3 4,5 3,9 4,7 8,7 5,5 11,9-1,5 4,2 4,7 Kamu Sektörü 8,3-15,1-6,6 25,0 2,6 3,7 8,2 16,1 1,5 7,3-9,1-16,8 6,3-13,7 Makine- Teçhizat 27,5-23,3-6,8 34,8-18,5-9,7 8,8 25,4 15,7 14,8 45,6 33,9 2,8 37,2 n aat 2,4-12,0-6,5 21,7 10,4 5,1 8,1 14,1-6,2 5,2-14,0-25,1 6,8-20,5 Özel Sektör 16,9 23,7 36,1 16,2 15,0 4,6 3,4 3,0 10,1 5,2 14,1 0,6 3,9 7,0 Makine- Teçhizat 16,2 30,9 48,2 21,4 12,2-0,1 0,9 3,2 15,1 4,7 18,1-2,7 0,4 6,8 n aat 17,9 15,0 19,8 7,6 20,3 12,9 8,2 2,8 2,2 6,3 7,7 7,0 10,5 7,4 Stok De i meleri Toplam Yurtiçi Talep 8,8 8,8 11,7 9,5 7,0 7,0 3,1 5,6 6,9 5,6 7,1 1,5 5,0 4,2 Mal ve Hizmet hracat 6,9 6,9 11,2 7,9 6,6 13,3 9,8 4,6 3,3 7,3 12,2 2,3 11,4 7,0 Mal ve Hizmet thalat (-) 20,9 23,5 20,8 12,2 6,9 8,2 5,1 14,0 15,5 10,7 12,8 0,7 6,5 6,4 Gayri Safi Yurtiçi Has la 6,2 5,3 9,4 8,4 6,9 8,1 4,1 3,3 3,6 4,6 6,7 1,9 6,0 4,2 Kaynak:TÜ K 11 17

Yıllık Ekonomik Rapor 2008 2002 2003 Gayri Safi Yurtiçi Has la Sektör Katk lar ( Harcamalar Yöntemine Göre, 1998 Fiyatlar yla, Puan ) 2004 2005 2006 I II III IV Y ll k I II Yerle ik Hanehalklar n n Tüketimi 3,2 6,8 7,7 5,6 3,3 2,6 1,3 4,1 3,1 2,8 5,4 1,9 1,9 3,6 Yerle ik ve Yerle ik Olmayan Hanehalk. Yurtiçi Tüketimi 3,6 6,6 7,6 5,7 3,4 2,7 1,0 3,4 2,6 2,5 5,5 1,6 1,8 3,5 Yerle ik Olmayan Hanehalklar n n Yurtiçi Tüketimi (-) 0,5-0,2 0,0 0,2 0,0 0,2-0,2-0,8-0,4-0,3 0,0-0,4 0,0-0,2 Yerle ik Hanehalklar n n Yurtd Tüketimi 0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,1 0,0 0,1 0,0 0,0-0,1 0,0-0,1 Devletin Nihai Tüketim Harcamalar 0,7-0,3 0,6 0,3 0,8 0,7 1,3 0,4 0,3 0,6 0,5-0,4 1,0 0,0 Maa, Ücret 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 Mal ve Hizmet Al mlar 0,6-0,4 0,6 0,3 0,8 0,6 1,2 0,3 0,3 0,6 0,5-0,4 0,9 0,0 Gayri Safi Sabit Sermaye Olu umu 2,4 2,5 5,4 3,9 3,2 1,2 1,1 1,1 2,2 1,4 3,0-0,4 1,1 1,2 Kamu Sektörü 0,3-0,6-0,2 0,7 0,1 0,1 0,3 0,5 0,1 0,2-0,2-0,6 0,2-0,4 Makine- Teçhizat 0,3-0,3-0,1 0,3-0,2 0,0 0,0 0,1 0,2 0,1 0,1 0,2 0,0 0,1 n aat 0,1-0,4-0,2 0,5 0,3 0,1 0,2 0,4-0,2 0,1-0,3-0,7 0,2-0,5 Özel Sektör 2,0 3,1 5,6 3,1 3,1 1,1 0,8 0,6 2,2 1,2 3,2 0,1 0,9 1,6 Makine- Teçhizat 1,1 2,2 4,3 2,6 1,6 0,0 0,1 0,4 2,0 0,7 2,5-0,4 0,1 1,0 n aat 1,0 0,9 1,3 0,5 1,5 1,1 0,6 0,2 0,2 0,5 0,7 0,6 0,9 0,6 Stok De i meleri 2,1-0,4-1,9 0,1-0,1 3,0-0,3 0,1 1,4 1,0-1,5 0,4 1,3-0,5 Net hracat -2,2-3,3-2,4-1,4-0,3 0,7 0,8-2,4-3,5-1,2-0,8 0,4 0,8-0,2 Mal ve Hizmet hracat 1,6 1,6 2,7 1,9 1,6 3,1 2,3 1,1 0,9 1,8 3,0 0,6 2,7 1,7 Mal ve Hizmet thalat (-) 3,8 4,9 5,1 3,3 1,9 2,4 1,5 3,6 4,3 3,0 3,7 0,2 1,9 1,9 Gayri Safi Yurtiçi Has la 6,2 5,3 9,4 8,4 6,9 8,1 4,1 3,3 3,6 4,6 6,7 1,9 6,0 4,2 2007 2008 2007 Ocak- Haziran 2008 Ocak- Haziran Kaynak:TÜ K 12 18