EKONOMİK KATILIM VE FIRSATLARDA CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİNİN SOSYOEKONOMİK VE KÜLTÜREL DEĞİŞKENLERLE İLİŞKİSİ Aslı AŞIK YAVUZ 1
İçindekiler 1. Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi 2. Çalışmanın Amacı 3. Çalışmada Kullanılan Değişkenler 4. Çalışmada Kullanılan Veri Kaynakları 5. Çalışmada Kullanılan Yöntemler 6. Bulgular 7. Sonuç ve Öneriler 2
Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (Global Gender Gap Index) İlk kez 2006 yılındaki Dünya Ekonomik Forumu nda (WEF) ortaya çıkmıştır. Cinsiyete dayalı ayrımların: i. büyüklüğünü ii. kapsamını ve iii. zaman içinde değişimini izlemek için kullanılmaktadır. 3
Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi Alt Endeksler: 1. Ekonomik Katılım ve Fırsatlar 2. Sağlık ve sağkalım 3. Eğitime erişim 4. Politik güçlenme http://www3.weforum.org/docs/gggr14/gggr_completereport_2014.pdf 4
Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Endeksinin Alt endeksleri, göstergeleri ve veri kaynakları Ekonomik Katılım ve Fırsat Eğitime Katılım Sağlık ve Sağkalım Politik Güçlenme 1. Kadın işgücüne katılımın erkek değerine oranı- (ILO) 1. Kadın okuryazarlık oranının erkek değerine oranı (UNESCO-HDR) 1. Doğumdaki cinsiyet oranı-(cia) 1. Parlamentodaki kadın koltuk sayısının erkek değerine oranı 2. Benzer işte çalışan kadınlar ve erkekler arasında ücret eşitliği- (WEF-EOS) 2. Kadın net ilk düzey eğitim kayıt değerinin erkek değerine oranı- (UNESCO) 2. Kadın sağlıklı yaşam beklentisinin erkek değerine oranı-(who) 2. Bakanlık düzeyindeki kadınların erkek değerine oranı 3. Tahmin edilmiş kadın kazanç gelirinin erkek değerine oranı-(wef) 3. Kadın net ikinci düzey eğitim kayıt değerinin erkek değerine oranı- (UNESCO) 3. Kadınların Devlet ya da Hükümetin başında geçirdiği yıl sayısının erkek değerine oranı 4. Kadın kanun yapıcılar ve üst düzey yöneticilerin erkek değerine oranı- (ILO) 4. Kadın net üçüncü düzey eğitim kayıt değerinin erkek değerine oranı-(unesco) 5. Kadın profesyonel ve teknik çalışanların erkek değerine oranı-(ilo) 5
2014 Raporunda Türkiye nin endeks değerleri 0,00: Eşitsizlik 1,00: Eşitlik Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Sıra Endeks Değeri 125 0.6183 (142) (0.5145-0.8594) Ekonomik Katılım ve Fırsatlar Eğitime Erişim Sıra Endeks Değeri Sıra Endeks Değeri 132 0.4532 (142) (0.2975-0.8630) 105 0.9527 (142) (0.5743-1.0000) Sağlık ve Sağkalım Sıra Endeks Değeri 1 0.9796 (142) (0.9332-0.9796) Politik Güçlenme Sıra Endeks Değeri 113 0.0877 (142) (0.0100-0.6554) 6
2000-2014 arası değişim 0.70 0.65 0.60 0.55 0.50 Yunanistan Meksika Malezya Kore Cumhuriyeti Türkiye 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 Endeks değeri bazı ülkeler için 2000 yılına kadar geriye doğru hesaplanabilmektedir. Bu durumda geçtiğimiz 10 yılda endeks değerinde artış eğilimi olduğu görülmektedir. 2006 ve 2014 arasında %5,7 artış yaşanmıştır 7
Alt endekslerde: Türkiye vs Ortalama Değerler (2014) Ekonomi 1 0.8 0.6 0.4 Sağlık 0.2 0 Eğitim Türkiye Ortalama 0,00: Eşitsizlik 1,00: Eşitlik Politik 8
Türkiye nin Bulunduğu Gelir Grubuna göre Endeks Değerleri Nerede? 9
Çalışmanın Amacı Ekonomik katılım ve fırsatlardaki cinsiyet eşitsizliklerinin ilişkili olduğu makro düzeydeki bazı faktörleri seçilmiş bazı ülkeler üzerinden incelemek. 63 karşılaştırılabilir ülke 10 farklıdeğişken 10
Kullanılan Değişkenler Ekonomik değişkenler Sosyal değişkenler Kültürel değişkenler Kadın işgücüne katılım oranı (%) Ücretli çalışan kadınlar arasında tarım dışı kazanç elde eden kadın oranı (%) Parlamentodaki kadın oranı (%) 15-24 yaş arası kadın okuryazarlık oranı (%) Kadınların 1. düzey okul tamamlama oranı (%) Kadınların 2. düzey net okullaşma oranı (%) Ülkede yaşayanların %50 sinden fazlasının müslüman olup olmaması Müslüman ülke=1 Müslüman olmayan ülke=0 Kadınların 3. düzey (yükseköğrenim) brüt okullaşma oranı (%) Kentleşme oranı (%) 15-49 yaş arası Evli kadınlar arasında kontraseptif kullanımı (%) 11
Çalışmada Kullanılan Yöntemler Bu çalışmada, Korelasyon: Ekonomik katılım ve fırsatlar endeksi ile bağımsız değişkenler arasındaki tek yönlü ilişkiler incelenmiştir. Ortalamalar arası farkı karşılaştıran t testi uygulanmıştır Regresyon: Bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki çok yönlü ilişki durumu incelenmiştir. 12
Çalışmada Kullanılan Veri Kaynakları Bağımlı değişken: Ekonomik katılım endeks değerleri Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu (WEF) 2014 Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Raporu Bağımsız değişkenler: Kaynak: Dünya Nüfusu Veri Bankası (World Population Datasheet) http://www.prb.org/publications/datasheets/2013/2013-worldpopulation-data-sheet/data-sheet.aspx 13
Endeksler ve değişkenler arasındaki korelasyonlar Toplam Doğurganlık Hızı 0,00: Eşitsizlik 1,00: Eşitlik Küresel Cinsiyet Eşistizliği Endeksi Ekonomik Katılım ve Fırsatlar Endeksi -,382** -,139 Kadın İşgücüne Katılım Oranı,398***,436*** Ücretli çalışan kadınlar arasında tarım dışı kazanç elde,719***,713*** eden kadın oranı (%) Parlamentodaki kadın oranı (%),520***,221* 15-24 yaş arası kadın okuryazarlık oranı,516***,329* Kadınların 1. düzey okul tamamlama oranı,425**,282* Kadınların 2. düzey net okullaşma oranı,356**,177 Kadınların 3. düzey (yükseköğrenim) brüt okullaşma oranı,412**,219* Kentleşme oranı,063 -,140 * p<0,1, ** p<0,05, *** p<0,01 14
Ülkeler arası farklar: Müslüman ülke olma vs olmama Küresel Cinsiyet Eşistizliği Endeksi Ekonomik Katılım ve Fırsatlar Endeksi Din N Ortalama Std. Sapma Std. Hata Müslüman 43 0.704 0.035 0.005 olmayan ülke Müslüman ülke 20 0.636 0.052 0.012 Müslüman olmayan ülke 43 0.686 0.080 0.012 Müslüman ülke 20 0.544 0.143 0.032 0,00: Eşitsizlik 1,00: Eşitlik 15
Ülkeler arası farklar: Müslüman ülke olma vs olmama: Boxplot Müslüman olmayan ülkelerin ortalaması cinsiyet eşitliğine daha yakın ve ülke değerleri arasında farklar daha düşük düzeyde. Müslüman ülkelerin ortalaması eşitsizliğe daha yakın ve ülke değerleri arasında farklar daha büyük düzeyde. 0,00: Eşitsizlik 1,00: Eşitlik 16
Ülkeler arası farklar: Müslüman ülke olma vs olmama: Boxplot Müslüman olmayan ülkelerin ortalaması eşitliğe daha yakın ve ülke değerleri arasında farklar daha düşük düzeyde. Müslüman ülkelerin ortalaması eşitsizliğe daha yakın ve ülke değerleri arasında farklar daha büyük düzeyde. 0,00: Eşitsizlik 1,00: Eşitlik 17
Ülkeler arası farklar: Müslüman ülke olma vs olmama Küresel Cinsiyet Eşistizliği İndeksi Ekonomik Katılım ve Fırsatlar İndeksi Equal variances assumed Equal variances not assumed Equal variances assumed Equal variances not assumed Levene's Test for Equality of Variances F Sig. t df t-test for Equality of Means Sig. (2-tailed) Mean Difference Std. Error Difference 95% Confidence Interval of the Difference Ülkelerin endeks ortalamaları arasında saptanan farkların; yapılan t testi sonucunda, anlamlı farklar olduğu görülmektedir. Lower Upper 3,839,055 6,119 61,000,0681,0111,0459,0904 5,353 27,68,000,0681,0127,0420,0942 19,772,000 5,048 61,000,1421,0282,0858,1984 4,150 24,76,000,1421,0342,0716,2127 Müslüman olmayan ülkelerdeki cinsiyet eşitliği anlamlı düzeyde Müslüman ülkelerden daha yüksek düzeydedir 18
Regresyon Modelindeki Değişkenler Y : Ekonomik katılım ve fırsatlar endeksi X1: Kadın işgücüne katılım oranı (%) X2: Ücretli çalışan kadınlar arasında tarım dışı kazanç elde eden kadın oranı (%) X3: Parlamentodaki kadın oranı (%) X4: Kadın okuryazarlık oranı (%) X5: Kadınların 1. düzey okul tamamlama oranı (%) X6: Kadınların 2. düzey net okullaşma oranı (%) X7: Kadınların 3. düzey (yükseköğrenim) brüt okullaşma oranı (%) X8: Kentleşme oranı (%) X9: Evli kadınlar arasında kontraseptif kullanımı (%) X10: Ülkede yaşayanların %50 sinden fazlasının müslüman olup olmaması 19
Regresyon Yönteminin Bulguları Model Katsayılar Standart hata t değeri Sig. Sabit terim 0.706 0.039 18.3 0.000 X1-0.316 0.082-3.8 0.000 X2-0.636 0.080-7.9 0.000 X1: Kadın işgücüne katılım oranı (%) X2: Ücretli çalışan kadınlar arasında tarım dışı kazanç elde eden kadın oranı (%) 20
Regresyon Yönteminin Bulguları Geriye doğru adımsal regresyonun 9. adımında en iyi modele ulaşılmıştır. R 2 =0.60 olup, Ekonomik katılım ve fırsat eşitsizliği endeksinde meydana gelen değişimlerin % 60 ı Kadınların işgücüne katılım oranı ve Ücretli çalışan kadınlar arasında tarım dışı kazanç elde eden kadınların oranı değişkenlerinden kaynaklanmaktadır. Ekonomik katılım ve fırsat eşitsizliği endeksi üzerinde en etkili değişken Ücretli çalışan kadınlar arasında tarım dışı kazanç elde eden kadınların oranı dır. 21
Regresyon Yönteminin Bulguları Ücretli çalışan kadınlar arasında tarım dışı kazanç elde eden kadınların oranı sabitken Kadınların işgücüne katılım oranı değişkeni %1 arttığında, ekonomik katılım ve fırsatlar eşitsizliği endeksi 0.3 puan azalmaktadır. Kadınların işgücüne katılım oranı sabitken Tarım dışı kazanç elde eden kadınların oranı değişkeni %1 arttığında, ekonomik katılım ve fırsatlar eşitsizliği endeksi 0.6 puan azalmaktadır. 22
Sonuç Türkiye, Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Endeksinin alt endeksi olan Ekonomik katılım ve fırsatlar endeksinde 142 ülke arasında son sıralarda yer alan bir ülkedir (132/142) Kadınların ekonomik hayata katılımı ve fırsatlardaki eşitsizlikler toplumsal cinsiyet eşitsizliğini ciddi anlamda arttıran bir faktördür. 23
Sonuç (Devam) Kadının işgücüne katılımı, siyasetteki temsili ve eğitim durumu değişkenleri ülkelerdeki ekonomik katılım ve fırsat eşitsizliğini etkileyen önemli unsurlardır Nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan ve olmayan ülkeler arasında; ekonomik katılım ve fırsat eşitsizliğinde cinsiyete bağlı anlamlı farklar bulunmaktadır 24
Sonuç (Devam) Bu çalışma, ekonomik katılım ve fırsatlardaki cinsiyet eşitsizliklerinin belirleyici bazı faktörlerini incelemiştir. Regresyon Analizi: Kadınların hizmet ve sanayi sektöründe çalışmaları ekonomik katılım ve fırsatlardaki eşitsizlikleri azaltmaktadır. Kadının ekonomik katılımı ve fırsatlara erişimi kolaylaştıkça, kadınlar daha güçlenmekte, kendi hayat planlarını gerçekleştirmek için gerekli kaynaklara erişebilmektedirler. 25
Sonuç (Devam) Toplumsal cinsiyet eşitsizliğini azaltılması; kadınların eğitim düzeyinin yükselmesi, işgücüne katılım ve tarım dışı alanlarda istihdamının artması ve kadınların siyasette etkin yer almasıyla sağlanabilir. 26
TEŞEKKÜRLER 27