TEİAŞ TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş. 154 kv Tortum 380 TM-Ayvalı HES Enerji İletim Hattı ÇED Raporu ERZURUM İLİ UZUNDERE, OLTU VE OLUR İLÇELERİ, ARTVİN İLİ YUSUFELİ İLÇESİ ANKARA - TEMMUZ 2013
PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü (TEİAŞ) Nasuh Akar Mah. Türkocağı Cad. No: 2 06520 Çankaya / ANKARA Tel : 0 (312) 203 86 11 Faks: 0 (312) 203 87 17 154 kv Tortum 380 Trafo Merkezi-Ayvalı HES EİH PROJE BEDELİ Enerji İletim Hattı : 1.500.000 TL PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) Erzurum ili Uzundere, Oltu ve Olur İlçeleri ve Artvin ili Yusufeli ilçesi PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE Takip eden sayfada sunulmuştur. PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) NU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI NU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) EK-I Listesi 32-154 kv (kilovolt) ve üzeri gerilimde 15 km den uzun enerji iletim tesisleri (iletim hattı, trafo merkezi, şalt sahaları) Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü (Yeterli Belge No: 179, Veriliş Tarihi: 30.12.2011) Nasuh Akar Mah. Türkocağı Cad. No: 2 06520 Çankaya / ANKARA Tel : 0 (312) 203 86 11 Faks: 0 (312) 203 87 17 /07/2013
154 kv Tortum 380 TM-Ayvalı HES EİH Güzergah Planı Koordinatları UTM ED50 6DERECE COĞRAFİ WGS84 Nokta_No Y X ENLEM BOYLAM 1 726702,400 4508176,030 40,69262026 41,68288312 2 726389,330 4507327,090 40,68506647 41,67887546 3 727594,970 4507758,480 40,68861301 41,69328385 4 727123,570 4506971,150 40,68166112 41,68742662 S.1 739448,000 4515140,000 40,75167561 41,83620893 S.2 739739,000 4514828,000 40,74878373 41,83953222 S.2/1 739580,011 4513813,094 40,73969776 41,83726276 S.3 738760,000 4513103,000 40,73354783 41,82729239 S.4 738627,000 4512918,000 40,73192186 41,82564881 S.5 737949,000 4512589,000 40,72915788 41,81750472 S.6 737356,000 4512266,000 40,72642279 41,81036882 S.7 736580,000 4512343,000 40,72733887 41,80122028 S.8 734896,000 4512305,000 40,72747896 41,78128912 S.8/1 733398,075 4511970,515 40,72489951 41,76344850 S.9 731497,000 4510213,000 40,70961738 41,74031477 S.10 730151,000 4509229,000 40,70114011 41,72403782 S.11 729615,000 4509101,000 40,70013781 41,71765374 S.12 728064,000 4508590,000 40,69597015 41,69913030 S.13 727045,780 4507537,760 40,68678471 41,68671204 S.80 736647,382 4512257,861 40,72655471 41,80198532
İÇİNDEKİLER Sayfa No İÇİNDEKİLER... i TABLOLAR DİZİNİ... vii ŞEKİLLER DİZİNİ... ix EKLER DİZİNİ... x KISALTMALAR... x BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri)... 1 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 6 II.1. Hat Güzergahının Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterimi, Yerleşim Alanlarına Mesafesi, Mevcut Arazi Kullanım Haritası veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Hat Güzergahı ve Yakın Çevresinde Bulunan Tarım, Sanayi ve Koruma Alanlarının, Sağlık Koruma Bandı nın Harita Üzerinde Gösterilmesi, Mesafelerin Belirtilmesi, Alanın/Yakın Çevresinin Panoramik Fotoğraflandırılması,... 6 II.2. Hat Güzergahı için Seçilen Yer ve Kullanılan Teknoloji Alternatifleri... 7 II.3. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik alt yapı ünitelerinin ve varsa diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı üzerinde gösterimi).... 8 Bölüm III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI... 10 III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Finans Kaynakları... 10 III.2. Proje Bedeli... 10 III.3. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu... 10 III.4. Projenin Fayda-Maliyet Analizi... 12 III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri... 12 III.6. Kamulaştırma (Kamulaştırılacak alanların 1/25.000 lik Harita Üzerinde Gösterimi, Mevcut Kullanım ve Mülkiyet Durumu, İstimlak ve İzin İrtifak Hakkı ile İlgili Bilgi Verilmesi)13 III.7. Projeye İlişkin İzin Prosedürü (ÇED Sürecinden Sonra Alınacak İzinler)... 14 III.8. Proje ile İlgili Olarak Bu Aşamaya Kadar Gerçekleştirilmiş Olan İş ve İşlemlerin Kısaca Açıklanması, Zamanlama Tablosu... 14 III.9. Diğer Hususlar... 15 BÖLÜM IV: PROJEDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI(*)... 17 (*) Bu bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate i
alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan hususlar itibarı ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir... 17 IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek)... 17 IV.2. Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı,... 18 IV.2.1. Hat Güzergahı Jeolojik Özellikleri... 18 IV.2.1.1.Proje Alanı ve Etki Alanının Deprem Durumu... 18 IV.2.1.2.Projenin İmar Durumuna İlişkin Bilgiler ve Alanın Tanımı... 189 IV.2.1.3.İmar Planına Esas Jeolojik ve Jeoteknik Etüd Raporları... 189 IV.2.1.4.Alanın Depremselliği, Proje Alanına Yakın Faylar ve Proje Alanına Uzaklıkları, Bu Faylarda Meydana Gelen Depremler, Proje Alanının İşaretlendiği 1/25000 Ölçekli Genel Jeoloji Haritası ve Diri Fay Haritası... 189 IV.2.1.5.İnceleme Alanına Ait Büyük Ölçekli (1/5000 yada varsa 1/1000)Jeoloji Haritası ile Bölgenin Strafigrafik Kesiti ve İrdelenmesi... 21 IV.2.2. Proje Alanı ve Etki Alanının Doğal Afet Durumu... 28 IV.2.2.1.Deprem Dışındaki Heyelan, Kaya Düşmesi, Su Baskını vb.doğal Afet Durumu(7269 sayılı yasa kapsamında)... 28 IV.2.2.2.14.07.2007 Tarih ve 26582 Sayılı Resmi Gazete de Yayınlanarak Yürürlüğe Giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemlerin Açıklanması... 30 IV.2.2.3.Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkındaki Yönetmelik Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemlerin Açıklanması... 30 IV.2.3. Hat Güzergahındaki Yeraltı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (Su Seviyeleri, Miktarları, Emniyetli Çekim Değerleri, Kaynakların Debileri, Halen Mevcut ve Planlanan Kullanımı),... 31 IV.2.4. Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrolojik Mevcut ve Planlanan Kullanımı, (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri İstihsali, Su Yolu Ulaşımı Tesisleri, Turizm, Spor ve Benzeri Amaçlı Su ve/veya Kıyı Kullanımları, Diğer Kullanımlar),(1/25000 lik topoğrafik haritada gösterilmesi)... 33 IV.2.5. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprağın Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması, Erozyon, Mera, Çayır, Toprağın Mevcut Kullanım Durumları vb.), (5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanununa Göre Gerekli İzinlerin Alınması)... 38 ii
IV.2.6. Tarım Alanları (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Özel Mahsul Plantasyon Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları),... 42 IV.2.6.1. Mera Vasfında Olan Yerler Mevcutsa 4342 Sayılı Mera Kanunu Hükümleri, zeytinlik olan yerler için 3573 sayılı Zeytinlerin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması ve ek 4086 sayılı Zeytincilik Kanunu Hükümleri ile 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu Hükümlerine göre irdelenmesi.... 44 IV.2.6.2. Arazi Vasfı İle İlgili Bilgiler (Tapu Kayıtları), 1/25.000 Ölçekli ve 1/5.000 Ölçekli Alanların İşaretlenmiş Olduğu Onaylı (Koordinatlı) Harita ve Vaziyet Planı... 44 IV.2.7. Orman Alanları (orman alanı miktarı (m 2 ), ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları,proje sahasının 1/25.000 ölçekli Meşcere haritası, Orman Bölge Müdürlğü görüşü ile ÇED inceleme değerlendirme formu, 6831 Sayılı Orman Kanununun 17/3. Maddesi gereğince izin alınacağının girilmesi v.b.)... 44 IV.2.8. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mer a Kanunu Kapsamındaki Alanlar,... 47 IV.2.9. Flora ve Fauna (Türler, Endemik Özellikle Lokal Endemik Bitki Türleri, Doğal Olarak Yaşayan Hayvan Türleri, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Yaşama Ortamları, Av Hayvanlarının Adları, Populasyonları ve Bu Türler İçin Alınan 2011-2012 Merkez Av Komisyonu Kararları) Proje Alanı Üzerindeki Vejetasyon Tiplerinin ve Örnekleme Alanlarının Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi, Projede Faaliyetten Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Tedbirleri (İnşaat ve İşletme Aşamalarında). (Flora ve Fauna Arazi Çalışmasının Hangi Tarihlerde ve Kim Tarafından Yapıldığının Belirtilmesi)r...49 IV.2.10. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, 25.09.1978 Tarih ve 16415 Sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan 7/16349 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Sınırlandırılmış Alanlar vb.)... 886 IV.2.11. Diğer Özellikler... 86 IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri... 86 IV.3.1. Ekonomik Özellikler (Enerjinin İletildiği Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler)... 86 IV.3.2. Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri, Göçler, Nüfus Artış Oranları, Diğer Bilgiler)... 89 IV.3.3. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu)... 90 iii
IV.3.4. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Konutlar, Turizm Alanları vb.)... 93 IV.3.5. Diğer Özellikler... 955 BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER (Bu bölümde projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri tanımlanır bu etkileri önlemek en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler IV.1 ve IV.2. başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı şekilde açıklanır.)... 97 V.1. Hat Güzergahı Boyunca Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler... 97 V.1.1. Arazinin Hazırlanması İçin Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların Taşınımları, Depolanmaları ve Kullanımları,... 97 V.1.2. Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb. Maddelerin Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları,... 98 V.1.3. Nakil Hatlarına Ait Servis Yollarının İnşası İle İlgili İşlemler; Kullanılacak Malzemeler,(yapılacak yolların yamaçlardan aşağı toprak kaldırmayacak şekilde eskavatörle ve orman alanı içinde B-Tipi orman yolu standartlarında yapılması)... 98 V.1.4. İletim Hatları İnşası ile İlgili İşlemler,... 99 V.1.5. İnşaat Esnasında Kırma, Öğütme, Taşıma ve Depolama Gibi Toz Yayıcı İşlemler100 V.1.6. Proje Kapsamında Oluşacak Katı Atık Miktarı ve Özellikleri, Nasıl Bertaraf Edileceği,... 102 V.1.7. Proje Kapsamında Kullanılacak Su Miktarları, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Bu Suların Kullanımı Sonucu Oluşacak Atık Suların Hangi İşlemlerden Sonra Hangi Alıcı Ortama Nasıl Verileceği ve Bu Suların Özellikleri,(burada gerekli izinler alınmalı ve izin belgeleri rapora eklenmelidir.)... 104 V.1.8. Enerji İletim Hatlarında Yapılacak Topraklama İle İlgili İşlemler... 106 V.1.9. Arazinin Hazırlanması ve Tesislerin İnşası Sırasında Yapılacak İşler Nedeni ile Meydana Gelecek Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi,... 106 V.1.10. Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Ortadan Kaldırılacak Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı... 111 V.1.11. Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri, Tarımsal Amaçlı Arazi Kullanım İzni... 111 V.1.12. Arazinin Hazırlanması ve İnşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, meşcere tipi, kapalılığı), orman alanları üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler, orman yangınlarına karşı alınacak tedbirler... 112 iv
V.1.13. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yerine Getirilecek İşlerde Çalışacak Personel için Kurulacak Şantiye Alanı ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği,... 114 V.1.14. Hat güzergahı ve Yakın Çevresinde Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Değerlere) Materyal Üzerindeki Etkilerinin Şiddeti ve Yayılım Etkisinin Belirlenmesi114 V.1.15. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı ve Çevre için Riskli ve Tehlikeli Olanlar,... 114 V.1.16. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemler (09.09.2002 tarih ve 26284 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Başbakanlık genelgesinin ilgili hükümlerine uyulacağının taahhüt edilmesi (derelerin üzeri kapatılmayacak, dere yataklarına, baraj gölüne hafiryat, molozlar ve her türlü atık malzemenin dökülmeyeceği)(enerji İletim Hattının dere yatağından geçtiği yerlerde yeterli sayıda uyarı levhaları ve işaretleri konulması)..115 V.1.17.Diğer faaliyetler.... 115 V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler... 112 V.2.1. Hat Güzergahıdaki Temel Yapıların (Direkler, İzolatörler, İletkenler, Kuleler vb.) Diğer Ünitelerin Özellikleri, Boyutları, Kapasiteleri vb. Diğer Bilgiler,... 116 V.2.2. Hat Güzergahının Bakımı İçin Ne Gibi İşlemler Yapılacağı, Kullanılacak Malzemeler, Çıkacak Atıkların Tür ve Miktarları, Özellikleri, Boyutları, Özellikleri ve Nasıl Bertaraf Edileceği... 116 V.2.3. Hattan Kaynaklanan Elektrik ve Manyetik Alan Şiddetleri, Etkileri, Ulusal ve Uluslararası Standartlar ile Kıyaslanması, Olası Etkilerinin İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Değerlendirilmesi ve Alınacak Önlemlerin Belirtilmesi, en yakın yerleşim yerine ve meskun mesafeye etkilerinin değerlendirilmesi,... 117 V.2.4. Hattın Haberleşme İle İlgili Tesislere (PTT Hatları, Radyo, TV Vericileri vs.) Etkileri121 V.2.5.Orman Alanlarına Olabilecek Etki ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması, Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Önlemler... 121 V.2.6. Hattın Bölgedeki Sulak Alanlara Etkileri, (Proje alanı içerisinde mevcut olan derelerin yatakları korunmalı, bu dere yataklarına hiçbir şekilde müdahale yapılmayacağının taahhüdü)... 123 V.2.7. Diğer Faaliyetler... 123 V.3. Projenin Çevresel Fayda Maliyet Analizi... 123 BÖLÜM VI: İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER... 126 VI.1. Arazi Islahı... 126 v
VI.2. Diğer Çalışmalar... 126 BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ... 128 (Bu Bölümde Yer Seçimi, Teknoloji ve Alınacak Önlemlerin Alternatiflerin Karşılaştırılması Yapılacak ve Tercih Sıralaması Yapılacaktır.)... 128 BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI... 130 VIII.1 Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Faaliyetin İşletmesi ve İşletme Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı (Doğal Afetler Riski İçin Ne Gibi Önlemler Alınacağı)... 130 VIII.2 ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlilik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığının Dördüncü Maddesinde Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi ile İlgili Program... 136 BÖLÜM IX HALKIN KATILIMI(Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle belirlendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED Raporuna yansıtılması)... 138 BÖLÜM X: YUKARIDAKİ BAŞLIKLAR ALTINDA VERİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ... 140 (Projenin İnşaat ve İşletme Aşamalarında Yapılması Planlanan Tüm Çalışmaların ve Çevresel Etkiler için Alınması Öngörülen Tüm Önlemlerin, Mümkün Olduğunca Basit, Teknik Terim İçermeyecek Şekilde ve Halkın Anlayabileceği Sadelikte Anlatılması)... 140 BÖLÜM XI: SONUÇLAR... 143 (Yapılan Tüm Açıklamaların Özeti, Projenin Önemli Çevresel Etkilerinin Sıralandığı ve Projenin Gerçekleşmesi Halinde Olumsuz Çevresel Etkilerin Önlenmesinde Ne Ölçüde Başarı Sağlanabileceğinin Belirtildiği Genel Bir Değerlendirme, Proje Kapsamında Alternatifler Arası Seçimler ve Bu Seçimlerin Nedenleri)... 143 EKLER (Raporun Hazırlanmasında Kullanılan ve Çeşitli Kuruluşlardan Sağlanan Bilgi, Belge ve Tekniklerden Rapor Metninde Sunulamayanlar)... EKLER DİZİNİ... NOTLAR VE KAYNAKLAR NU HAZIRLAYANLARIN TANITIMI vi
TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No Tablo I.1. Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık Ürtetim Kapasite Projeksiyonu... 1 Tablo II.1.1. EİH Güzergahına En Yakın Yerleşim Merkezleri ve Güzergaha Uzaklıkları (Yerleşim Merkezleri Güzergah Planı dikkate alınarak sıralanmıştır.),... 6 Tablo III.3.1.EİH İş Zamanlama Tablosu... 11 Tablo III.6.1. Hat Boyunca Mülkiyet Hakkı ve İrtifa Hakkı Alınacak veya İzin Alınacak Alanların Yaklaşık Yüzölçümü... 13 Tablo IV.2. 2011 Yılı Erzurum İli Envanteri... 31 Tablo IV.2.3.1.Artvin İli Jeotermal Su Kaynakları ve Kullanım Amaçları 33 Tablo IV.2.4.1.Erzurum İli Su Kaynakları... 34 Tablo IV.2.4.2.Erzurum İlindeki Akarsular... 34 Tablo IV.2.4.3. Erzurum İlindeki Göller ve Akarsular... 39 Tablo IV.2.4.4.Artvin İlindeki Akarsuların Taşkın Debileri... 37 Tablo IV.2.5.1. Kamulaştırma Alanı Toprak Özellikleri... 42 Tablo IV.2.5.2. İnceleme Alanı Toprak Özellikleri 41 Tablo IV.2.6.1. Erzurum İli Arazi Varlığı Tablosu... 42 Tablo IV.2.6.2. Kültüre Elverişli Arazi Kullanımı...42 Tablo IV.2.6.3. Tarımsal Veriler.42 Tablo IV.2.6.4. Artvin İli Arazi Varlığı.43 Tablo IV.2.7.1.Projeden Etkilenecek Orman ve Diğer Alanlara Ait Özellikler..45 Tablo IV.2.9.1.Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Etki Alanında Bulunan ve Bulunması Muhtemel Flora Türleri, Habitatları, Endemizm ve Nadirlik Durumu, Fitocoğrafik Bölgesi, IUCNRedDataBookKategorileri 54 Tablo IV.2.9.2. Prof. Dr.Ali Demirsoy a Göre Red Data Book Kategorileri... 72 Tablo IV.2.9.3. IUCN Kategorileri ve açıklamaları... 73 Tablo IV.2.9.4. Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Etki Alanında Habiat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel İkiyaşamlı Türleri, Korunma Durumları Statüleri. 77 Tablo IV.2.9.5. Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Etki Alanında Habiat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Sürüngen Türleri, Korunma Durumları Statüleri. 77 Tablo IV.2.9.6. Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Etki Alanında Habiat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Kuş Türleri, Korunma Durumları Statüleri. 78 vii
Tablo IV.2.9.7. Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Etki Alanında Habiat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Memeli Türleri, Korunma Durumları Statüleri. 84 Tablo IV.3.2.1. Artvin İli Kentsel Nüfus-Kırsal Nüfus Dağılımı 89 Tablo IV.3.2.2. Erzurum İli Kentsel Nüfus-Kırsal Nüfus Dağılımı... 90 Tablo IV.3.2.3.İnceleme Alanı İçerisindeki İlçede Köy-Şehir Nüfusu ve Kadın-Erkek Nüfusunun Oranı... 90 Tablo IV.3.3.1.Oltu, Olur ve Yusufeli İlçeleri 6 Yaş Üzeri Okuma Yazma Oranının Nüfus Dağılımı.90 Tablo: IV.3.3.2.Erzurum İli Sağlık İstatistikleri...91 Tablo V.1.5.1. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri... 101 Tablo V.1.5.2. Emisyon Faktörleri (Mobile Sources Emission Factors, EPA, 1995)... 102 Tablo V.1.5.3. Proje Kapsamında Çalışan Araçlardan Yayılan Toplam Emisyonların Kütlesel Debileri... 102 Tablo V.1.7.1. Projenin Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksuyun Toplam Kirlilik Yükü... 105 Tablo V.1.9.1.1.Alt Montaj Çalışmalarında Kullanılacak Makine Ve Ekipmanların Özellikleri... 107 Tablo V.1.9.1.2. Alt Montaj Aşamasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı,... 108 Tablo IV.1.9.1.3.Üst Montaj Çalışmalarında Kullanılacak Makine Ve Ekipmanların Özellikleri... 109 Tablo IV.1.9.1.4.Üst Montaj Aşamasında Tüm Kaynaklardan Oluşması Beklenen Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı... 109 Tablo V.1.9.1.6. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri,... 110 Tablo V.1.9.2.1 154 kv EİH için Gürültü Ölçüm Değerleri... 111 Tablo V.1.15.1.2.Elektromanyetik Alanların Bitkiler Üzerindeki Etkisine İlişkin Çalışmalar.111 Tablo V.1.15.1.2.Elektromanyetik Alanların Bitkiler Üzerindeki Etkisine İlişkin Çalışmalar.111 Tablo V.2.2.1. İletim Hatlarının Bakım Malzemesi... 116 Tablo V.2.5.1. Kansere Sebebiyet Vermesi Muhtemel Faktörlerin Bağıl Riskleri... 118 Tablo V.2.5.2. Elektrikli Ev Aletlerinin Manyetik Alan Şiddetleri... 118 Tablo V.2.5.3. 50/60 Hz. Elektrik ve Manyetik Alanlar İçin Sınır Değerler... 119 Tablo V.2.5.4. Yüksek Gerilimli Elektrik İletim Tesislerinden Kaynaklı Elektrik ve Manyetik Alanlar... 120 viii
Tablo V.2.5.5. Amerikan Bonneville Power Administration Firmasının Belirli Mesafelerde Göre Yaptığı EMA Ölçümleri... 120 Tablo V.2.6.1. Güvenli Yaklaşım İçin Gerekli Düşey Mesafeler... 121 Tablo V.2.6.2. Güvenli Yaklaşım İçin Gerekli Yatay Mesafeler... 121 Tablo IV.3.1. Çevresel Fayda/Maliyet Analizi... 123 Tablo VIII.1.1. İzleme Programı (EİH)... 131 ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil I.1. Planlanan EİH Ve Bölgenin Enerji Üretim-İletim Sistem Haritası (Ölçeksiz)... 3 Şekil I.2. Planlanan EİH Ve TM nin Google Earth Üzerinden Görüntüsü (Ölçeksiz)... 4 Şekil III.3.1. EİH İş Akım Şeması... 11 Şekil IV.2.1.1. Erzurum İli Deprem Haritası... 18 Şekil IV.2.1.2. Artvin İli Deprem Haritası... 19 Şekil IV.2.1.4.1.Bölgedeki Diri Fayların EİH ye Olan Uzaklıkları.20 Şekil IV.2.1.4. 2.Türkiyede Meydana Gelen Hasar Yapıcı Depremler... 20 Şekil IV.2.1.4.3.Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası... 21 Şekil IV.2.1.5.1.Artvin İlinin Strafigarafik Sütun Kesiti... 24 Şekil IV.2.9.1. Türkiye deki Fitocoğrafik Bölgeler Ve Anadolu Diyagonali (Çaprazı) 50 Şekil IV.2.9.2. Faaliyet Alanının Grid Kareleme Sistemindeki Yeri 50 Şekil IV.2.9.3. Fitocoğrafya Spektrumu... 51 Şekil IV.2.9.4. En Çok Bulunan Familyaların Spektrumu. 51 Şekil IV.2.9.5. IUCN Kategorileri Arasındaki İlişkiler... 73 Şekil IV.3.3.1. Artvin Hatila Vadisi Milli Parkı... 92,Şekil V.1.9.1.1. Alt Montaj Aşamasında Tüm Kaynaklardan Oluşması Beklenen Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı Grafiği... 108 Şekil V.1.9.1.2. Üst Montaj Aşamasında Tüm Kaynaklardan Oluşması Beklenen Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı Grafiği... 109 ix
EKLER DİZİNİ Ek-1 Ek-2 Yer Bulduru Haritası Proje Güzergahını Gösterir 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Ek-3 1/25.000 Ölçekli Topoğrafik Harita Üzerinde Proje Güzergahı Arazi Varlığı Haritası Ek-4 Ek-5 Ek-6 Ek-7 Ek-8 1/25.000 Ölçekli Topoğrafik Harita Üzerinde Proje Güzergahı Orman Mesçere Haritası 1/25.000 Ölçekli Topoğrafik Harita Üzerinde Proje Güzergahı Jeoloji Haritası Proje Güzergahı Vejetasyon Haritası Proje Güzergahından Görünümler Fosseptik Çukur Planı Ek-9 Acil Eylem Planı Ek-10 Resmi Yazılar Ek-11 Halkın Katılımı Toplantısı Tanıtım Kitapçıkları, Gazete ve Toplantı Tutanakları KISALTMALAR ADNKS -Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi CBS -Coğrafi Bilgi Sistemi ÇED -Çevresel Etki Değerlendirme DDY -Devlet Demir Yolları EİH -Enerji İletim Hattı EMA -Elektromagnetik Alan GPS -Küresel Yer Belirleme Sistemi kv -Kilovolt S -Some Noktası TEİAŞ -Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi TCDD -Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları TM -Trafo Merkezi TUİK - Türkiye İstatistik Kurumu x
BÖLÜM 1 PROJENİN TANIMI VE AMACI
BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri) Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) Genel Müdürlüğü, devletin genel enerji ve ekonomik politikalarına uygun olarak; elektrik iletimi ve yük dağıtımı ile ilgili faaliyetleri verimlilik ve karlılık ilkelerine göre kurulması öngörülen yeni iletim tesislerinin (şalt, enerji iletim hattı, trafo merkezi) etüt ve planlamasını yapmak, buna bağlı olarak yatırım programına alınıp yapılmasını sağlamak ve tüm iletim tesislerini devralmak, mevcut ve kurulacak tesisleri işletmek, bakım, onarım ve rehabilitasyonunu yapmak ve gerek gördüğünde bu fonksiyonları yerine getirmek üzere, hizmet satın almak amacı ile 05.02.2001 tarihinde kurulmuştur. Enerji sektöründe temel amaç, artan nüfusun ve gelişen ekonominin enerji ihtiyaçlarının sürekli ve kesintisiz bir şekilde ve mümkün olan en düşük maliyetlerle karşılanabilmesidir. Planlanan EİH Artvin ili Yusufeli ilçesi sınırları içerisinde inşası devam eden Ayvalı HES şalt sahasından başlayarak tek devre devam edecek olup; Uzundere ilçe sınırları içerisinde tesisi ve işletmesi planlanan Tortum 380 Trafo Merkezinde son bulacaktır. Trafo Merkezi bu proje kapsamı dışında olup, Tortum 380 TM irtibat hatları ile değerlendirilecektir. Hat boyunca 16 adet some direği kullanılacaktır. Planlanan EİH 13 km si Artvin sınırları içerisinde, 3 km si ise Erzurum sınırları içerisinde olmak üzere yaklaşık olarak 16 km uzunluğundadır. Proje alanını gösterir yer bulduru haritası Ek-1 de hat güzergahını gösterir 1/25.000 ölçekli topografik harita ise Ek-2 de verilmiştir. Tesisi planlanan EİH enerji kaynağı olarak yüksek gerilime ihtiyaç duyan sanayi alanlarının bu bölgede yaygınlaşmasını sağlanmış olacaktır. Ayvalı HES te üretilecek elektrik enerjisinin ulusal elektrik ağı sistemine verilerek ülke ekonomisine kazanımı sağlanacaktır. Böylece, Artvin ve Erzurum illerinde sanayinin gelişmesi sağlanacak ve bölgenin ekonomik ve sosyal gelişimindeki süreklilikte sekteye uğramayacaktır. Dolayısıyla projenin tesis edilmesi, hem bölge ekonomisini hem de Türkiye ekonomisini olumlu yönde etkileyecektir. Türkiye de TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan ve 2006-2015 yıllarını kapsayan Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık Üretim Kapasite Projeksiyonu raporunda Türkiye nin 10 yıl sonrasına ilişkin enerji ihtiyacı Tablo I.1 de verilmektedir. Bu tabloya bakıldığında 2015 yılında Türkiye de enerji ihtiyacının 297089 GWh olacağı görülmektedir. Tablo I.1. Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık Ürtetim Kapasite Projeksiyonu YIL PUANT TALEP ENERJİ TALEBİ MW Artış GWh Artış 2006 27500 171430 2007 29233 6.3 182230 6.3 2008 31074 6.3 193711 6.3 2009 33032 6.3 205914 6.3 2010 35113 6.3 218887 6.3 2011 37325 6.3 232677 6.3 2012 39676 6.3 247335 6.3 2013 42176 6.3 262918 6.3 2014 44833 6.3 279481 6.3 2015 47658 6.3 297089 6.3 1
Tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmakta olan bu hattın, en son düzenlemelere göre % 3 amortisman göz önüne alındığında, projenin ömrü yaklaşık 30 yıl olarak öngörülmektedir. Ömrünü tamamlayan hat uygun görülmesi halinde mevcut güzergah kullanılarak yenileme yapılmaktadır. Aksi durumlarda ise direkler yerlerinden sökülerek işletmeye son verilebilir. Projenin yerini gösterir, bölgenin enerji üretim-iletim sistem haritası Şekil I.1. de,. Planlanan EİH nin Google Earth Üzerinden Görüntüsü ise Şekil I.2 de verilmiştir. ÇED çalışmalarında, hat güzergahının sağından ve solundan 2.5 km olmak üzere toplam 5 km genişliğinde bir koridor "inceleme alanı" olarak alınmıştır. ÇED Raporu bu inceleme alanı içerisindeki hassas ortamlar taranarak hazırlanmıştır. 2
TEİAŞ Şekil I.1. Planlanan EİH ve Bölgenin Enerji Üretim-İletim Sistem Haritası (Ölçeksiz) 3
Şekil 1.2. Planlanan EİH nin Google Earth Üzerinden Görüntüsü(Ölçeksiz) ----------- EİH Güzergahı ----------- İnceleme Koridoru
BÖLÜM II PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU
BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Hat Güzergahının(tablo halinde verilmesi) Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterimi, Yerleşim Alanlarına Mesafesi, Mevcut Arazi Kullanım Haritası veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Hat Güzergahı ve Yakın Çevresinde Bulunan Tarım, Sanayi ve Koruma Alanlarının, Sağlık Koruma Bandı nın Harita Üzerinde Gösterilmesi, Mesafelerin Belirtilmesi, Alanın/Yakın Çevresinin Panoramik Fotoğraflandırılması, TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından tesisi ve işletmesi planlanan 154 kv gerilimli yaklaşık 16 km uzunluğundaki Tortum 380 TM-Ayvalı HES EİH güzergahı; Erzurum ve Artvin il sınırları içerisinde kalmaktadır. Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) çalışmaları kapsamında güzergahın sağından ve solundan 2,5 km olmak üzere toplam 5 km lik bir koridor değerlendirilmektedir. Bunun sebebi, proje ile ilgili Kurum kuruluşlardan alınacak görüşler doğrultusunda yapılması muhtemel güzergah değişikliğinin bu koridor içerisinde kalmasını sağlamaktır. Projeye ait Yer Bulduru Haritası Ek-1 de, EİH güzergahından fotoğraflar Ek-3 te verilmiştir. Planlanan EİH güzergahına en yakın yerleşim yerleri, yerleşim yerlerinin hatta göre konumları ve hat güzergahına uzaklıklarını gösterir liste Tablo II.1.1 de verilmiştir. Some noktalarının koordinatları ise raporun başında ve Ek-2 de sunulan 1/25.000 ölçekli pafta üzerinde belirtilmiştir. Güzergah boyunca hattın sağında 2,5 km, solunda 2,5 km olmak üzere, toplam 5 km genişliğindeki koridor inceleme alanı olarak kabul edilerek; tüm çevresel etütler ve arazi çalışmalarının bu koridor içerisinde yapılması öngörülmüştür. Tablo II.1.1. EİH Güzergahına En Yakın Yerleşim Merkezleri ve Güzergaha Uzaklıkları (Yerleşim Merkezleri Güzergah Planı dikkate alınarak sıralanmıştır.), Yerleşim Yeri İlçesi İli Takribi güzergaha yönü Takribi güzergaha mesafesi (m) Sarıtosun Mahallesi Yusufeli Artvin Güney 300 Boğaz Mahallesi Yusufeli Artvin Güney 500 Dağeteği Mahallesi Yusufeli Artvin Güney 220 Çağlayan Mahallesi Erkek Mahallesi Kadı Mahallesi Taşlı Mahallesi Uzundere Olur Olur Olur Erzurum Güney 800 Erzurum Kuzey 200 Erzurum Kuzey 500 Erzurum Kuzey 1500 Pamuklar Köyü Yusufeli Artvin Kuzey 1750 Darıca Köyü Yusufeli Artvin Kuzey 712 Kaynak: 1/25.000 Ölçekli Güzergah Planı Tablo II.1.1 de yerleşim yerlerinin hatta ve trafo merkezine göre konumları ve uzaklıkları köy yerleşim yeri merkezleri esas alınarak takribi olarak belirtilmiş olup, sadece konum belirlemeye yönelik bir bilgi niteliğindedir. Anılan mesafeler taahhüt değildir. Söz konusu mesafeler inceleme koridoru içerisinde direk yerlerinin kesinleşmesi durumunda ve teknik gerekçeler nedeniyle değişkenlik gösterebilecektir. 6
Güzergahı Tanıtıcı Genel Bilgiler: 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde güzergah ve güzergahın (some noktalarının koordinatları) gösterildiği planlar Ek-2 de verilmiştir. Planlanan EİH Uzundere ilçe sınırları içerisinde mevcut tesisi ve işletmesi planlanan Tortum 380 Trafo Merkezinden başlayarak tek devre devam edecek olup; Yusufeli ilçe sınırları içerisinde inşası devam eden Ayvalı HES şalt sahasında son bulacaktır. Hat boyunca 16 adet some direği kullanılacaktır. Planlanan EİH güzergahı genellikle tarım alanlarından geçmekte olup; S8-S80 noktaları arasında Oltu Çayı nın bir kolu olan Darıca Çayı bulunmakta olup; tel atlaması söz konusu olacaktır. Ayvalı HES şalt sahasında bulunan S1 noktasının Oltu çayına mesafesi yaklaşık 750 metredir. S13 noktasının Tortum Çayı na mesafesi ise 800 metredir. Proje bölgesinde yapılan detaylı çalışmalar sonucunda, toplanan bilgiler (harita, plan, koruma bölgeleri, arazi durumu vb.) doğrultusunda, proje güzergahının son şekli verilmiştir. Planlanan bu EİH güzergahına ait some noktalarının koordinatları, eklerde yer alan 1/25.000 ölçekli proje güzergah haritasında sunulmuştur.(bkz. Ek-2) Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamında, koordinatlı bir şekilde hazırlanan Orman Meşcere Haritası ve Arazi Varlığı Haritası nın bir arada değerlendirilmesi sonucu elde edilen verilere göre, planlanan yaklaşık 16 km uzunluğundaki enerji iletim hattı tarım, mera, ve orman sayılan alanlardan geçmektedir. Proje güzergahını gösteren 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita, 1/25.000 ölçekli proje güzergahı arazi kullanım kabiliyet sınıfları haritası, 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde orman mesçere haritası, 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde proje güzergahı jeoloji haritası ve proje güzergahı vejetasyon haritası eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-2, Ek-3, Ek-4, Ek-5 ve Ek-6, Ek-7). II.2. Hat Güzergahı için Seçilen Yer ve Kullanılan Teknoloji Alternatifleri Bu proje kapsamında, Erzurum ili Uzundere, Olur ve Oltu ilçeleri ile Artvin ili Yusufeli ilçesi sınırları içerisinde tesisi planlanan 154 kv Tortum 380 TM-Ayvalı HES 154 kv gerilimde 1272 MCM karakteristiğinde ve yaklaşık 16 km uzunluğundadır. Planlanan EİH ile daha güvenli, kesintisiz ve kaliteli elektrik temini ve üretilen enerjinin en yüksek verimle kullanıcı kaynaklara iletilmesi amaçlanmaktadır. Güzergah boyunca hattın sağında 2,5 km, solunda 2,5 km olmak üzere, toplam 5 km genişliğindeki koridor inceleme alanı olarak kabul edilerek; tüm çevresel etütler ve arazi çalışmalarının bu koridor içerisinde yapılması öngörülmüştür. Enerji iletim hattının seçiminde; topoğrafya(heyelen, zemin durumu v.b) mevcut enerji iletim hatlarına paralellik, tesis işletme bakım yönünden ulaşım durumu, yerleşim yerleri, özel çevre koruma bölgeleri, askeri bölgeler, turizm bölgeleri, verimli tarım arazileri gibi faktörler göz önünde bulundurulmasına özen gösterilerek güzergah tespiti yapılmıştır. Yapımı planlanan EİH güzergahı 1/25.000 ölçekli Topoğrafik haritaya (Bk.Ek-2)işlenmiş olup, faaliyet alanını gösterir 1/25.000 ölçekli arazi kullanım haritası ekte verilmiştir.(ek-3) Projenin geçtiği yerleşim birimlerine ait tarım arazilerinin fazlaca etkilenmemesi için tarım arazilerinden EİH geçirilirken mümkün olduğunca kaçınılmıştır. 7
Söz konusu projeden etkilenecek alan belirlenirken projeden kaynaklanan çevresel, ekonomik ve sosyal etkiler bir arada değerlendirilmiştir. Proje kapsamında, çevresel kirlilik yaratacak unsurlar olan hava, su ve gürültü kirlilikleri ile flora-fauna, istihdam, sosyoekonomik özellikler, tarım ve orman alanları gibi faktörler esas alınmıştır. Bu doğrultuda söz konusu proje alternatifleri, güzergah seçimi ve teknoloji seçimi olmak üzere iki başlık altında incelenmiştir. II.3. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik alt yapı ünitelerinin ve varsa diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı üzerinde gösterimi). TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından 1272 MCM iletkenli yaklaşık 16 km uzunluğunda 154 kv Tortum 380 TM-Ayvalı HES EİH projesinin tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Söz konusu proje dahilinde proje güzergahını gösteren haritalar; 1-) Ek 2: 1/25.000 ölçekli proje güzergahı topoğrafik haritası (Veri Tabanı: 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritalar, Harita Genel Komutanlığı) 2-) Ek 3: 1/25.000 ölçekli proje güzergahı arazi mülkiyet durumu ve arazi kullanım kabiliyet sınıfları haritası (Veri Tabanı: Harita Genel Komutanlığı ndan temin edilen 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritalar ve 1/25.000 ölçekli Erzurum ve Artvin İlleri Arazi Varlığı Haritaları) 3-) Ek 4: 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde proje güzergahı orman mesçere haritası (Veri Tabanı: Harita Genel Komutanlığı ndan temin edilen 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritalar ve 1/25.000 ölçekli Erzurum ve Artvin Orman İşletme Müdürlüğü ne ait orman mesçere haritaları) 4-) Ek 5: 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde proje güzergahı jeoloji haritası (Veri Tabanı: Harita Genel Komutanlığı ndan temin edilen 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritalar ve MTA dan temin edilen 1/25.000 ölçekli jeoloji haritaları) 5-) Ek 6: Proje güzergahı vejetasyon haritası (Veri Tabanı: Harita Genel Komutanlığı ndan temin edilen 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritalar, 1/25.000 ölçekli orman mesçere haritaları, 1/25.000 ölçekli arazi varlığı haritaları) Proje alanını gösterir yer bulduru haritası ve proje güzergahından fotoğraflar eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-1, Ek-7). 8
BÖLÜM III PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI 9
BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI 154 kv geriliminde tesis edilmesi planlanan Tortum 380 TM-Ayvalı HES EİH projesinin ekonomik ve sosyal boyutları aşağıda detaylı olarak incelenmiştir. III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Finans Kaynakları 154 kv gerilimli Tortum 380 TM-Ayvalı HES EİH projesi TEİAŞ yatırım planında bulunan bir proje olduğundan TEİAŞ bütçesinden finanse edilecektir. Planlanan EİH nın işletmesi de TEİAŞ tarafından yapılacaktır III.2. Proje Bedeli 154 kv gerilimli Tortum 380 TM-Ayvalı HES EİH projesinin başlıca maliyet kalemleri; Kamulaştırma maliyetleri, Ekipman temin maliyetleri, Arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarından kaynaklanacak personel istihdamı, personel ihtiyaçları, ulaşım, inşaat araçları için kullanılacak yakıt gibi maliyetler, Projeden kaynaklanacak çevresel etkilerin minimize edilmesi için alınacak önlemlerin maliyeti (atıkların bertarafı, arazinin eski haline getirilesi vs.), İşletme giderleri olarak sıralanabilir. Toplam uzunluğu yaklaşık 16 km olan 154 kv gerilimli projenin tesisinin toplam maliyeti yaklaşık 1.500.000 TL olarak hesaplanmıştır. III.3. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu 154 kv Tortum 380 TM-Ayvalı HES EİH projesinin inşaat süresi için yaklaşık 15 ay planlanmaktadır. Bu doğrultuda, proje kapsamında inşa edilecek EİH ye ait iş akım şeması Şekil III.3.1. de ve projenin gerçekleşmesi ile ilgili zamanlama tablosu ise Tablo III.3.2 de belirtilmiştir. 10
Şekil III.3.1. Enerji İletim Hattı İnşaası İş Akım Şeması Tablo 3.3.1. EİH İş Zamanlama Tablosu YAPILACAK İŞLER 2012 2013 Bu sürece ait zamanlama ihalenin Aylar Aylar gerçekleşmesiyle belli olacaktır. 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 1 1 2 Etüt Çalışmaları ÇED Prosedürü Kamulaştırma Direğin İnşaatı, Tel Çekimi Gerekli Tesislerin Yapılması İşletme 11
III.4. Projenin Fayda-Maliyet Analizi Enerji, ekonomik ve sosyal kalkınma için temel girdilerden birisi olduğundan, Erzurum ve Artvin il sınırları içerisinde yapılması ve işletilmesi planlanan 154 kv Tortum 380 TM-Ayvalı HES projesi kısa vadede maliyetini çıkaracağı ve proje ömrü içerisinde kar getireceği öngörülmektedir. Ek-4 te yer alan 1/25.000 ölçekli proje güzergahı Orman Mesçere Haritası ve Ek- 10 da verilen İnceleme Değerlendirme Formu na göre EİH nın büyük bir kısmı orman sayılan alanlardan geçmektedir. Özellikle hattın orman alanlarına tekabül eden bazı bölgelerinde, arazinin topoğrafik yapısı, direkler arasında vadi oluşturacağı için güzergahın bu bölümlerinde ağaç kesilmesi ve traşlanması söz konusu olmayacaktır. Enerji iletim hattının tesis edilmesiyle, bir kısım direk yerleri tarım alanlarına isabet etmektedir. Direklerin yerleştirileceği tarım alanlarında, inşaat (kazı, montaj vb.) çalışmaları bittikten sonra tel altında tarım yapılmaya devam edilebilecektir. Dolayısıyla uzun vadede önemli bir tarımsal kayıp söz konusu olmayacaktır. Ayrıca enerji iletim hattının güzergahı merkez olmak üzere, hattın sağından ve solundan 25 er metre olmak üzere yaklaşık 50 m genişliğinde koridor irtifak hakkı olarak, her direk için ise Tablo III.6.1 de verilen alanlar ise mülkiyet hakkı olarak kamulaştırılacaktır. Dolayısıyla bölge halkının bu noktada ekonomik kaybı da karşılanmış olacaktır. EİH inşaat çalışmaları sırasında geçici süre için de olsa bölgede bir istihdam imkanı sağlanacaktır. Proje kapsamında çalışacak mühendis, teknisyen ve makine operatörleri gibi teknik personel ve vasıfsız işçiler mümkün olduğu kadar bölgeden temin edilmeye özen gösterilecektir. Bu da kısa vadede bölge ekonomisine arazi hazırlama ve inşaat çalışmaları süresince ekonomik yönden olumlu katkılar sağlayacaktır. EİH tesisleri altyapı yatırımları olup, yatırımın fayda-maliyete etkisi dolaylı olmaktadır. Enerji tüketimi; nüfus artışı, turizm, sanayileşmenin ilerlemesi, teknolojinin yaygınlaşması ve refah seviyesinin giderek yükselmesine paralel olarak artmakta olup, bu ve benzeri projelerin gerekliliği günden güne artmaktadır. Söz konusu EİH 154 kv gerilim kademesinde, enterkonnekte sisteme bağlanacak hat ile bölgesel yatırımlar için gerekli olan altyapı yatırımlarından biri olan elektrik enerjisinin iletimi sağlanarak ulusal enterkonnekte sistem içerisinde yeni bir ring bağlantısı oluşturulacaktır. Böylece bölgede sürekli ve kesintisiz enerji sağlanacak ve proje ile hem bölge ekonomisi hem de Türkiye ekonomisini, olumlu yönde etkileyecektir. III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri Bu proje kapsamında, sadece 154 kv geriliminde yaklaşık 16 km uzunluğunda 154 kv Tortum 380 TM-Ayvalı HES EİH nin tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, bölgede TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı faaliyetleri bulunmamaktadır. 12
III.6. Kamulaştırma (Kamulaştırılacak alanların 1/25.000 lik Harita Üzerinde Gösterimi, Mevcut Kullanım ve Mülkiyet Durumu, İstimlak ve İzin İrtifak Hakkı ile İlgili Bilgi Verilmesi) Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamında, koordinatlı bir şekilde hazırlanan Orman Meşcere Haritası ve Arazi Varlığı Haritası nın bir arada değerlendirilmesi sonucu elde edilen verilere göre, yaklaşık 16 km uzunluğundaki planlanan enerji iletim hattı güzergahı mera, tarım ve orman sayılan alanlardan geçmektedir. (Bkz. Tablo IV.2.4.2).Ayrıca Erzurum ve Artvin Orman Bölge Müdürlüklerinden alınan ÇED İnceleme Değerlendirme Formu Ek-10 da Resmi Yazılar kısmında verilmiştir. TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından, Kamulaştırma Kanunu gereğince, kamulaştırma planı doğrultusunda gerek mülkiyet için ve gerekse irtifak tesisi için uzlaşma komisyonu tarafından kamulaştırmaları yapılarak hak sahiplerine arazi bedelleri ödenecektir. Proje kapsamında tesis edilecek olan yaklaşık 48 adet direğin isabet ettiği alanlar arazinin vasfına göre kamulaştırılacak, kiralanacak, izin alınacak yada tahsis amacı değişikliği yapılacaktır. Tellerin altında kalan ve salınım diyagramına göre belirlenecek alanları kapsayan, genişliği 50 metreye varan sahada ise kamulaştırma yolu ile irtifak hakkı tesis edilecektir. Tesisi planlanan 154 kv Tortum 380 TM-Ayvalı HES EİH güzergahında yaklaşık 16 adet durdurucu direk, 32 adet taşıyıcı olmak üzere toplam 48 adet direk dikilmesi öngörülmektedir. Güzergah boyunca, direk tesislerinin alt montajı sırasında yoğun olmak üzere, hat boyunca 50 m genişliğinde inşaat çalışmaları sürdürülecektir. EİH güzergahına isabet eden taşınmazlarda yapılacak mülkiyet kamulaştırmaları ile irtifak hakkı kurulması işleri 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümlerince TEİAŞ tarafından oluşturulan kıymet takdir komisyonları marifeti ile kamulaştırma/irtifak bedelleri tespit edilecek ve hak sahipleri ile anlaşma sağlanması durumunda bu kamulaştırma bedelleri hak sahiplerine ödenecektir. Direk yerlerinin dışındaki, tel altında kalan araziler Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliğinde tanımlanan yatay ve düşey mesafeler korunmak şartı ile hak sahipleri tarafından kullanılmaya devam edilebilecektir. Gerek mülkiyet hakkı ve gerekse irtifak hakkı alınacak alanların yaklaşık yüzölçümü, Tablo II.6.1. de verilmiştir. Tablo III.6.1. Hat Boyunca Mülkiyet Hakkı ve İrtifa Hakkı Alınacak veya İzin Alınacak Alanların Yaklaşık Yüzölçümü Kamulaştırılacak Alan Adet Alan (m 2 ) Direk Tipi Taşıyıcı Direkler 200 m 2 32 6.400 m 2 Durdurucu Direkler 300 m 2 16 4.800 m 2 Mülkiyet Hakkı İçin Kamulaştırılacak Alan 11.200 m 2 İrtifak Hakkı İçin Kamulaştırılacak Alan (16 km x 50 m - 11.200 m 2 ) 788.800 m 2 TOPLAM: 800.000 m 2 Kaynak: Güzergah Planı ve Orman Mescere Haritasından Yaklaşık Olarak Çıkartılmıştır. Proje tesisinde güzergah boyunca hattın her iki yanından 25 er m olmak üzere toplam 50 m genişliğinde koridor, irtifak hakkı tesis edilecek alan olarak hesaplanmıştır. Bu koridor esas alınarak irtifak hakkı için kamulaştırılacak, izin alınacak yada tahsis amacı değişiklikler yapılacak toplam alan yaklaşık 788.800 m² dir. Direk ayaklarının isabet ettiği 13
yerlerde ise her direk tipi için yukarıdaki tabloda yaklaşık olarak belirtilen alanlar arazinin vasfına göre mülkiyet hakkı olarak kamulaştırılacak, izin alınacak yada tahsis değişikliği yapılacaktır bu alanların toplamı da 11.200 m² olarak hesaplanmıştır. Proje kapsamında yaklaşık 48 adet direk orman, tarım ve mera alanları içerisine inşa edilecektir. Projenin tarım ve mera alanlarında tesis edilen kısmının, tel altları Elektrik Kuvvetli Akımlar Tesisleri Yönetmeliğinde belirtilen yaklaşım mesafelerine uyulmak koşuluyla kullanılabilecektir. III.7. Projeye İlişkin İzin Prosedürü (ÇED Sürecinden Sonra Alınacak İzinler) Proje kapsamında güzergah içerisinde yer alan tarım alanlarının, tarım dışı amaçla kullanılması için, 19.07.2005 tarih ve 25880 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümleri gereğince, Erzurum ve Artvin Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ve/veya Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ndan gerekli izinler alınacaktır. Orman sayılan alanlar için hat boyunca, 6831 Sayılı Orman Kanunun 17 maddesi gereğince Orman İzni alınacaktır. Mera alanlarının kullanımı için 28.02.1998 tarih ve 23272 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 4342 sayılı Mera Kanunu hükümleri gereğince, T.C Erzurum ve Artvin Valiliği (Valilik Mera Komisyonuna) tahsis amacı değişikliği için başvurular yapılacaktır. Proje kapsamında 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamına giren alanların kullanılması durumunda, çalışmalara başlanmadan önce gerekli izinler alınacaktır. Ayrıca ; Yerel yönetimlerden: Kurulacak şantiye (yüklenici) için atık suların bertaraftı için fosseptik (gerek olması durumunda) veya sağlanacak şebeke suyu ile ilgili, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü: Yüzey suyu kaynakları, dere geçişleri ve sulama kanalları ile ilgili, Karayolları Genel Müdürlüğü: Karayolu atlamaları için protokol yapılması, Sulak alanlar için 17.05.2005 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında gerekli izinler alınacaktır. İşlemleri gerçekleştirilecektir. III.8. Proje ile İlgili Olarak Bu Aşamaya Kadar Gerçekleştirilmiş Olan İş ve İşlemlerin Kısaca Açıklanması, Zamanlama Tablosu Proje kapsamında yapılacak işlere ait zamanlama tablosu Tablo III..3.1. de verilmiştir. Bu tabloya göre projenin ÇED ve Etüt-Proje ile ilgili işlemleri devam etmektedir. Diğer işlere ait süreçler bu iki işlemin tamamlanmasının ardından gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında; Güzergah belirleme, Seçilen güzergah üzerinden kamu-kurum ve kuruluşlarla yazışmalar, ÇED sürecinin başlatılması, 14
III.9. Diğer Hususlar Bu bölümde belirtilecek başka herhangi bir husus bulunmamaktadır. 15
BÖLÜM IV PROJEDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI 16
BÖLÜM IV: PROJEDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI(*) (*) Bu bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan hususlar itibarı ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir. IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek) Projeden etkilenecek alanın belirlenmesi için projeden kaynaklanan çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlardaki etkilerin bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu etkilerin bazıları doğrudan, bazıları ise dolaylı etkilerdir. Proje etki alanı; flora, fauna, gürültü, EMA, tarım alanları, orman, yerleşim yerleri vb. göz önüne alınarak seçilmiştir. EİH kapsamında yapılan tüm çalışmalar sırasında inşaat çalışmaları, özellikle direklerin kurulacağı alanlarda yoğunlaşacak ve öncelikle direklerin kurulacağı alanlarda arazi kullanım şekli değişecektir. Ayrıca güzergah boyunca, bu çalışmaların son aşaması olan tel çekme işlemleri sırasında yaklaşık 50 m genişliğindeki koridorda kısa süreli etkiler söz konusu olacaktır. Özellikle tarım alanlarındaki arazilere direklerin kurulmasından sonra tel altlarında tarım aktivitesinin sürdürülmesinde bir sakınca olmayacağı için işletme döneminde arazi kullanımında önemli bir değişiklik olmayacaktır. EİH inşaat çalışmalarının son aşaması olan tel çekme işlemleri sırasında ise yaklaşık 50 m genişliğindeki koridorda özellikle ormanlık sahalarda yapılacak tıraşlamalardan kaynaklı çevresel etki söz konusu olacaktır. İşletme aşamasında ise en önemli etki görsel etki olacaktır. Dolayısıyla projenin inşaat ve işletme aşamaları göz önüne alındığında, uzun ve kısa dönemli olmak üzere iki ayrı nitelikte etki söz konusudur. İnşaat aşamasındaki etkiler geçici etkiler olup, kısa sürelidirler. Bu etkilere ait bilgiler ve alınacak önlemlerle ilgili detaylı bilgiler Bölüm V te verilmiştir. Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamasında yapılacak çalışmalardan kaynaklanacak toz, gürültü vb. etkiler kısa vadeli ve geçici olacaktır. Arazi hazırlama ve inşaat aşamasında çevresel etki alanı; yapılan toz ve gürültü hesaplamaları dikkate alınarak, EİH merkez olmak üzere hattın her iki yanından 50 şer metre olmak üzere toplam 100 metre genişliğindeki bir koridor belirlenmiştir. İşletme aşamasındaki etkiler ise uzun süreli etkiler olup, işletme aşamasında çevresel etki alanının belirlenmesinde; EMA ve gürültü değerleri dikkate alınarak, EİH nın sağından ve solundan 50 m olmak üzere toplam 100 m lik bir koridor öngörülmüştür. ÇED inceleme alanı olarak, güzergahın sağından ve solundan 2,5 km olmak üzere toplam 5 km genişliğinde bir koridor esas alınmıştır. Koridorun bu kadar geniş tutulmasının sebebi; kesin güzergah çalışmalarında ve projenin tatbikatında arazide karşılaşılacak sorunlara (heyelan, vb.) çözüm bulmak ve gerektiğinde güzergahta değişiklik yapabilmektir. 17