Dr. Ömer Faruk Görçün DEPO VE ENVANTER YÖNETİMİ

Dr. Ömer Faruk Görçün DEPO VE ENVANTER YÖNETİMİ

Yayın No : 2863 İşletme-Ekonomi Dizisi : 567 1. Baskı Mart 2013 İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-887 - 5 Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : B e t a B a s ı m A. Ş. Baskı-Cilt : Net Kırtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No. 13723) Taksim Cad. Yoğurtçu Faik Sok. No: 3 Taksim-Beyoğlu/İST. T e l : ( 0212) 249 40 60 Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu -İSTANBUL Tel : (0-212)511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com

Değerli Hocam Prof.Dr. Necmettin Akten in Aziz Hatırasına

"Dünya'yı değiştirebileceğini düşünecek kadar çılgın olan insanlar ancak Dünya'yı değiştirebilecek işler yapabilir." Steve Jobs ÖNSÖZ Depo ve envanter yönetimi, lojistik süreçlerin en önemli ve değerli faaliyetlerinden birisidir. Bu açıdan depo ve envanter yönetimi süreçlerine ilişkin bilgiler sadece lojistik bölümü öğrencileri ve sektör çalışanları için değil aynı zamanda diğer ilgili bölüm öğrencileri ve sektörler içinde hayati düzeyde öneme sahiptir. Doğrudan görmesek de günlük hayatımızda kullandığımız birçok şeyin depo sahalarında belirli bir zaman geçirdiği düşünüldüğünde depo sahaları ve depo yönetimi süreçlerinin yalnızca lojistik süreçlerin parçası olmayıp, gerçekte hayatın bir parçası olduğu gerçeğine ulaşılabilmektedir. Bu kapsamda depo ve envanter yönetimi süreçlerini merak eden herkes için olabildiğince yalınlaştırılmış, buna karşılık akademik ve teknik özelliklerini koruyan bir eseri okurlarımızla paylaşmak istedik. Üç yılı aşan bu çalışmamızda başta değerli eşim Nursemin GÖRÇÜN ve şirin gülücükleri ile çalışma şevki vermesinin yanı sıra çalışmayı bir o kadar zorlaştıran kızım Elif Eylül e, Emeklerinden dolayı Annem, Babama değerli katkıları ve yol göstericiliğiyle bize ışık tutan değerli hocam Prof. Dr. Ahmet YÖRÜK e, Yrd.Doç.Dr Cengiz KARAGÖZ ve Prof Dr. Ömer GEBİZLİOĞLU ile tüm Kadir Has Üniversitesi Personeline, tecrübelerinden ve bilgilerinden faydalanmakta büyük onur duyduğumuz ve bu konuda eşsiz cömertliğiyle Prof Dr. Mustafa KARAŞAHİN e ve çalışmalarımızın okuyucularımıza ulaşmasında büyük emeğe sahip olan Seyhan SATAR şahsında bütün Propedia ailesine, Ülkemizin geleceğine ilişkin bilim üretme ve söz söyleme olanağını bizlere tanıyan Rektörümüz Sayın Prof.Dr Mustafa AYDIN a, Mütevelli Heyet Başkanımız Sayın Can HAS, Sayın Nuri HAS ve Kurucumuz ve Mütevelli Heyet Başkanımız rahmetli Kadir HAS a teşekkürü bir borç biliriz. Dr. Ömer Faruk GÖRÇÜN 5 Ocak 2013 Küçükçekmece-İstanbul

İÇİNDEKİLER Önsöz... iii BİRİNCİ BÖLÜM: DEPOLAMA YÖNETİMİNE GİRİŞ 1.1 Depolama Yönetimine Giriş... 3 1.2 Depolama Yönetimi... 11 1.3 Depo Yönetim Sistemleri... 12 1.3.1 Mağaza Yönetim Sistemleri (MYS)... 12 1.3.2 Bilgi Yönetim Sistemleri (BYS)... 12 1.3.3 Üretim Planlama ve Kontrol Sistemleri (ÜPKS)... 13 1.3.4 Yatırım Kaynak Planlama Sistemleri (YKSP)... 13 1.3.5 Materyal Akış Kontrol Sistemleri (MAKS)... 13 1.3.6 Depo Kontrol Sistemleri (DKS)... 14 1.4 Depo Yönetim İlkeleri... 15 1.5 Depo Türleri... 18 1.5.1 Klasik Depolar... 19 1.5.2 Modern Depolar... 19 1.5.2.1 Üretimi Destekleme Depoları... 19 1.5.2.2 Konsolidasyon Depoları... 20 1.5.2.3 Üretim Sonrası Faaliyet Depoları... 21 1.5.2.4 Birleştirme ve Ayrıştırma Depoları... 22 1.5.3 Ürün/Hammadde Özelliğine Göre Depolar... 23 1.5.4 Kullanım Şekline Göre Depolar... 24 1.5.5 Yerleşim Yerlerine Göre Depolar... 25 1.5.6 Hacim ve Kapasite Kullanımına Göre Depolar... 26 1.6 Depo Yer Seçimi... 29

İKİNCİ BÖLÜM: ENVANTER YÖNETİMİ 2.1 Talep Türleri ve Özellikleri... 39 2.2 Talebe Etki Eden Faktörler... 42 2.3 Talep Analizi ve Analiz Yöntemleri... 44 2.3.1 ABC Analizi... 45 2.3.2 Basit Ortalamalar Yöntemi... 48 2.3.3 Hareketli Ortalamalar Yöntemi... 49 2.3.4 Üstel Düzeltme Yöntemi... 52 2.3.5 Trend Analizi Yöntemi... 53 2.3.6 Ekonomik Sipariş Düzeyi Yöntemi... 54 2.3.7 İki Sipariş Arası Optimum Süre Yöntemi... 59 2.4 Envanterin Kodlanması... 60 2.5 Envanter Maliyetleri... 61 2.5.1 Envanter Yatırım Maliyetleri... 62 2.5.2 Envanter İşletim Maliyetleri... 63 2.5.3 Envanter Risk Maliyetleri... 65 2.5.4 Envanter Sipariş Maliyetleri... 66 2.5.5 Envanter Personel Maliyetleri... 67 2.5.6 Envanter Elde Bulundurmama Maliyetleri... 68 2.6 Envanter Türleri... 70 2.6.1 Döngüsel Envanter Yönetimi... 71 2.6.2 Güvenlik Envanter Yönetimi... 72 2.6.3 Transit Envanter Yönetimi... 73 2.6.4 Sezonluk Envanter Yönetimi... 73 2.7 Envanter Kontrolü ve İzlenmesi... 75 2.7.1 Sürekli Envanter Kontrolü... 76 2.7.2 Dönemsel Envanter Kontrolü... 77 2.7.3 Karma Envanter Kontrolü... 79 2.7.4 Tepkisel Envanter Kontrolü... 81 2.7.5 Planlı Envanter Kontrolü... 81

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: DEPO TASARIMI 3.1 Depo Tasarımı Genel Değerlendirme... 87 3.1.1 Depo Zemini ve Tasarımı... 91 3.1.2 Depo Duvar ve Çatı Tasarımı... 95 3.1.3 Depo Havalandırma Sistemleri ve Tasarımı... 101 3.1.4 Depo Yükleme-Boşaltma Sistemleri... 103 3.1.5 Yaklaşım Yolları ve Manevra Sahalarının Tasarımı... 106 3.1.6 Endüstriyel Depo Kapı Tasarımı... 113 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: DEPO EKİPMAN ve ARAÇLARI 4.1 Depo İstifleme Araçları... 121 4.1.1 Depo İstifleme Araç Türleri... 122 4.1.1.1 Forkliftler... 122 4.1.1.2 Dar Koridor İstifleme Araçları... 126 4.1.1.3 Yüksek İrtifa İstifleme Araçları (Reach Truck)... 130 4.1.1.4 Sipariş Toplama Araçları (Order Picker)... 131 4.1.1.5 Palet Toplama Araçları (Side Loader)... 132 4.1.1.6 Kule İstifleyiciler (Turret Truck))... 132 4.1.1.7 Transpaletler... 134 4.1.2 İstifleme Araçlarının Seçimi... 135 4.2 Depo Raf Sitemleri... 139 4.2.1 Sırt Sırta Raf Sistemleri (Back to Back)... 140 4.2.2 Ayarlanabilir Yüksek İrtifa Raf Sistemleri... 141 4.2.3 Giydirme Yüksek İrtifa Raf Sistemleri... 142 4.2.4 Tek Paletli Raf Sistemleri... 144 4.2.5 İçine Girilebilir Raf Sistemleri (Drive In)... 144 4.2.6 Hareketli Raf Sistemleri... 146 4.2.7 Paletli Kayar Raf Sistemleri... 147 4.2.8 Derinlemesine İtmeli Raf Sistemleri... 148 4.2.9 Küçük Parçalar İçin Raf Sistemleri... 149 4.2.10 Koliler İçin Kayar Raf Sistemleri... 150 4.2.11 Koliler İçin Otomatik Raf Sistemleri... 151 4.2.12 Mezanin Raf Sistemleri (Çok Katlı)... 152 4.2.13 Platform Sipariş Hazırlama Raf Sistemleri... 153

4.2.14 Konsollu Raf Sistemleri... 154 4.3 Otomatik Depolama Ekipmanları... 155 4.4 Konveyörler... 157 4.4.1 Rulo Konveyörler... 158 4.4.2 Band Konveyörler... 161 4.4.3 Çıtalı Konveyörler... 162 4.4.4 Zincir (Wheel) Konveyörler... 163 4.4.5 Esnek (Flexible) Konveyörler... 164 4.4.6 Uzatılabilen (Telescopic) Konveyörler... 164 4.5 Depo Bilgi Teknolojileri ve Otomatik Tanımlama... 166 4.5.1 Barkod ve Barkodlama Sistemleri... 167 4.5.2 Radyo Frekansları ile Tanımlama Sistemi (RFID)... 170 BEŞİNCİ BÖLÜM: DEPO OPERASYON YÖNETİMİ 5.1 Depo Operasyon Türleri... 181 5.1.1 Çapraz Sevkiyat... 181 5.1.2 Doğrudan Akış (Flow Thru)... 187 5.1.3 Depo Sahasında İstifleme (Put Away)... 188 5.1.3.1 Depo Ürün Giriş Öncesi Süreçler... 190 5.1.3.1.1 Depo Sahasına Gelen Yüklerin Bildirilmesi (İhbar)... 191 5.1.3.1.2 Planlama Süreci... 191 5.1.3.1.2.1 İşgücü ve Ekipmanların Planlanması... 193 5.1.3.2 Ürün Giriş Süreçleri... 196 5.1.3.2.1 Mal Kabul Süreçleri... 196 5.1.3.2.2 Yerleştirme Süreçleri... 197 5.1.3.3 Ürün Çıkış Süreçleri... 202 5.1.3.3.1 Sipariş Toplama Süreçleri... 203 5.1.3.3.2 Sevk Süreçleri... 215 5.2 Depo Maliyet Yönetimi... 216

5.2.1 Kurulum Maliyetleri... 216 5.2.1.1 Depo Arazi Maliyetleri... 217 5.2.1.2 Depo Ekipman Maliyetleri... 219 5.2.2 Depo İşletim Maliyetleri... 222 5.2.2.1 Personel Maliyetleri... 222 5.2.2.2 Fazla Mesai Maliyetleri... 223 5.2.2.3 Ekipman Değer Kaybı Maliyetleri... 224 5.2.2.4 Boşta Geçen Zaman Maliyeti... 227 5.2.2.5 Atıl Kapasite Maliyeti... 228 5.2.2.6 Sigorta Maliyeti... 229 5.2.2.7 Bakım-Onarım Maliyeti... 229 5.2.2.8 Finansman Maliyeti... 230 5.2.2.9 Ekipman Kullanım Maliyeti... 230 5.2.2.10 Yasal Mali Yükümlülüklere İlişkin Maliyetler... 231 5.2.2.11 Diğer İşletimsel Maliyetler... 232 Kaynaklar... 237