21. YÜZYILDA DEĞİŞİM, YÖNETİM VE LİDERLİK. Dr. Mesud ÜNAL

Transkript

1 21. YÜZYILDA DEĞİŞİM, YÖNETİM VE LİDERLİK Dr. Mesud ÜNAL I

2 Yayın No : 2617 Araştırma Dizisi : 4 1. Baskı - Ocak İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Baskı - Cilt : Beta Basım A.Ş. : Net Kırtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. Şti. Taksim Cad. Yoğurtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyoğlu/İST. (Sertifika No ) (0-212) Kapak Tasarım : İlkay Coşkuner Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212) II

3 Öğrencilerime... III

4 IV

5 Ö NSÖZ Değişim, gerek toplumlar gerekse kişiler için önemli bir sosyal ve psikolojik olaydır. Değişim denen bu karmaşık olgu, günümüzde bütün sosyal sistemlerin yaşama ilişkin kültürlerini ve yönetim biçimlerini hızlı bilgi artışı, hızlı gelişme ve hızlı iletişim ile birlikte derinden etkilemektedir. Yaşadığımız bilgi çağında, bilgi ve iletişim teknolojilerinde hızlı gelişmeler ve küreselleşme şartları mevcut yönetim anlayışlarının süratle yenilenmesini gerektirmektedir. Değişimin ve stratejik değerlerin öne çıktığı bu yapı içinde organizasyonlar, bilgi temelli organizasyonlar olarak algılanırken, aynı zamanda çalışanlar da bilgi profesyonellerine dönüşmektedirler. Gelişen teknoloji, değişen çevresel koşullar, artan bilgi düzeyi ile sosyo-kültürel ve ekonomik yenilikler yeni yönetim anlayış, uygulama ve tarzının ortaya çıkmasına sebep olmakta; bu değişim sürecinin yönetimi, V

6 algısında ve başarısında liderlik olgusu önemli bir rol oynamaktadır. 21 inci yüzyılda, değişimin gerekliliğinden çok sürekli değişim ve dönüşümün nasıl sağlayacağı önemli hale gelmiştir. Çağımızda, küreselleşmenin neden olduğu hızlı rekabet ortamında yerleşen diğer bir gerçek olgu da, değişim ile gelişim yönetimini kavrayamayan, stratejilerini yenilemeyen ve hatta tehdit olarak algılayan organizasyonların yaşama şanslarının bulunmadığıdır. Kitapta; 21. yüzyılda değişimin kişisel ve organizasyon (örgütsel) düzeyde etkileri ortaya konularak, Yönetim ve Liderlik olgusunun kavramsal, teorik ve uygulamaya yönelik gelişimi incelenmiştir. Kitapta ele alınan konularla; 21. Yüzyılda değişimin boyutları, Değişim boyutunda Yönetim ve Liderlik olgusunu kavramsal ve teorik olarak incelemeyi, Değişim Zamanlarında Liderlik ve Liderden beklenen yaklaşımı sorgulamayı ve Geliştirilen Pusula Tipi (360 Derece) Liderlik Konsepti ile açıklamayı hedeflenmektedir. VI

7 Konunun incelenmesinde, başta Prof. Dr. Tamer KOÇEL ve Prof. Dr. Ercan GEGEZ olmak üzere meslektaşlarım ve öğrencilerime yapmış oldukları eleştiri, destek ve katkılarından dolayı teşekkür ederim. Ayrıca, öncelikle Seyhan SATAR olmak üzere BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş çalışanlarına da teşekkür ederim. VII

8

9 G İRİŞ Heraklitos un Her şey akışkan haldedir ve hiçbir şey duruğan değildir. Deyişi ile insanlığın değişimi anlama, algılama ve ona uyum sağlama sürecinin başladığı kabul edilmektedir. 21. yüzyıla damgasını vuran Değişim, kişisel ve organizasyonsal yaşamın en önemli konusu haline gelmiştir. Günümüzde toplumlar teknoloji, küreselleşme, değerler ve kısıtlı kaynaklar bağlamında derin bir değişim sürecinden geçmektedir. Bilgi toplumunda insanlar, eskiye göre çok daha eğitimli ve bilgiye ulaşma imkânlarına sahip ve yaşanan yönetimsel problemler ise, çok daha karmaşık bir yapıdadır. Toplumlar, bilgi toplumuna doğru değişmektedir. Bilginin en değerli parametre haline geldiği bir çağda yaşamaktayız. Bilgi toplumunun öznesi konumundaki bilgi işçisini, yeni ekonominin ve yeni toplumsal IX

10 yapının lokomotifi konumuna getirmektedir. Ayrıca, organizasyon ve bireyler, faaliyetlerini yürütmek için büyük ölçüde bilişim teknolojisine muhtaçtırlar. Ağ yapılı yeni organizasyonlarda yönetim temel anlayışını da değiştirmiştir. Çağımızda liderlerin karşılaştığı söz konusu değişim, her zamankinden daha geniş ve daha büyüktür. Küreselleşme, hızla gelişen teknoloji, toplumların yapısındaki değişiklikler ve artan beklentiler yönetim biçimlerini de etkilemiştir. Şöyle ki, teknolojinin zaman ve mekân farklılıklarını ortadan kaldırması birey ve organizasyonların yeniden yapılanmasını zorunlu hale getirmiştir. Dünyada yaşanan değişim, olgu ve sorunlarda da değişikliğe neden olmuştur. Sorunları algılamak, yönetmek ve çözebilmek de, yönetim ve liderlik tarzlarında da ciddi değişiklikleri gerektirmektedir. Bu nedenle, farkı ve mükemmelliği yaratacak olan insan unsuru, onun düşünceleri ve liderliği önemli hale gelmiştir. Liderlik günümüzde, yukarıda açıklandığı gibi insanları etkileme ve yapıyı harekete geçirme süreçleri ile sınırlı değildir. İnsanlığın günümüzde bilgi, beceri, yetenek düzeyleri yönetimi anlama ve algılama tarzı, başarıyı bir gereksinim olarak görme eğilimi, lideri artık X

11 düşünce oluşturan kişi, takipçileri de işi yapan kişi olmaktan çıkarmıştır. Rekabetin yoğunlaştığı hatta yok edici hâle dönüştüğü, çalışanların moral ve tatmin duygularının örgütsel verimlilik ve etkiliğe yansıdığı, insanlığın sahip olduğu bilgi, beceri ve yetenekten yararlanmanın en değerli kaynak olduğu günümüzde toplumlarda, liderin varlığı ve fonksiyonu geçmişin basit lider-takipçi ilişkisinden çok daha karmaşık hâle gelmiştir. Buna bağlı olarak da yeni liderlik anlayışı, gelenekselden girişimciliğe olanak sağlamaya doğru kaymaktadır. Liderlerin ve yöneticilerin öğrenmek zorunda olduğu şey, artık eskisi gibi otorite kullanamayacakları ve ne kontrol edebilecekleri ne de kendilerinin kontrol edileceği bir ağ ortamında nasıl yönetim gerçekleştirecekleridir. Çağımız liderinin teknik olarak belli bir birikime sahip olması, işin daha doğru, daha sistemli, daha az enerji harcayarak yapabilmesini sağlayacaktır. Bu birikimin sağlayacağı fayda, bir bilgi çağı lideri için düşünüldüğünde doğru bilgiyi, doğru yöntem ve modelleri kullanarak yönetilmesi, doğru süreçlere ve kişilere aktarabilmesini ifade etmektedir (Bayraktar,2007:98). Organizasyonun faaliyet gösterdiği çevre değiştikçe organizasyonun çalışanları da yaptıkları iş ve işin yapı- XI

12 lış şekli açısından değişmek zorundadır. Bu kapsamda, liderin görevi organizasyon ve çevrenin uyum içinde olduğundan emin olmaktır. Lider, aynı zamanda organizasyonu gelecek için hazırlarken mevcut şartların gerektirdiği donanıma sahip olmasını da sağlamalıdır. En önemlilerinden birisi de, lider çalışanlarını başarabileceklerine inandırmalıdır. Değişimin organizasyonlarda yarattığı varlığını sürdürme baskısı, insan kaynaklarının gerektiği biçimde harekete geçirilmesi ve yönlendirilmesi ile tehdit olmaktan bir fırsat olmaya dönüştürebilir (Leblebici, 2008:62). Belirsizliğin giderek arttığı ve değişimin hızlandığı ortamda; sorunu anlayabilmek, hızlı karar alabilmek, esnek, duyarlı olabilmek ve sürekli değişimi şekillendirebilmek kuruluşlara rekabet üstünlüğü sağlamaktadır. Diğer ifade ile günümüzde organizasyonların küresel rekabet ortamında ayakta kalabilmeleri inovasyon ve farkındalık yaratmaları ile mümkün olabilecektir. 21. yüzyılda aslında etkin liderliğin ne olduğu, içinde bulunulan çevrenin ihtiyaçlarındaki değişimin ne derece iyi takip edilebildiği ve gayretlerin ne derece bu değişime uygun olarak yönlendirilebildiği ile bağlantılıdır. XII

13 İ çindekiler Önsöz...V Giriş...IX Yüzyılda Değişimin Boyutları Genel Bilgi Çağı ve Bilişim Teknolojisinde Yaşanan Gelişmeler Organizasyonlarda Değişim ve Yönetiminde Gelişmeler Giriş Organizasyonlarda Gelişim Organizasyonlarda Değişim Organizasyonlar ve Yönetimlerin Küreselleşmesi Yüzyılda Değişim, Yönetim ve Liderlik Organizasyonlarda Değişim ve Yönetim XIII

14 Değişim Yönetimi İçin Temel Paremetreler Yönetici, Lider ve Liderlik Liderlik Olgusu Liderlikte Kişisel Özellikler Liderlik Güç Kaynakları Liderlikte Gücün Rolü Liderlik Tarzları Bilgi Çağında Yönetim ve Liderlik Yeni liderlik Paradigması Çağımızda Stratejik Yönetim ve Liderlik Değişim Zamanlarında Liderlik Liderlik Nasıl değişiyor? Liderlerin Fonksiyonu Değişimde Liderlik için Pusula Tipi (360 Derece) Liderlik Konsepti Genel Pusula Tipi (360 Derece) Liderliğe Doğru Pusula Tipi (360 Derece) Liderliğin Fonksiyonları Sonuç Kaynakça XIV

15 Tablolar Listesi Tablo.1 Gelişmelerin organizasyonlarda ortaya çıkardığı ana değişimleri Tablo.2 Liderlik Özellikleri Şekiller Listesi Şekil.1 Gelecek Beş Yılda öne çıkacak Liderlik Özellikleri Şekil.2 Dışsal Faktör Olarak XV