THOMAS MANN VENEDİK TE ÖLÜM

THOMAS MANN VENEDİK TE ÖLÜM UZUN ÖYKÜ 1929 < > Çeviri: BEHÇET NECATİGİL NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ 15. BASKI

2

THOMAS MANN VENEDİK TE ÖLÜM 3

Der Tod in Venedig, Thomas Mann 1913, S. Fischer Verlag, Berlin 1966, 1967, Katia Mann 2007, Can Sanat Yayınları Ltd. Şti. Bu eserin Türkçe yayın hakları Onk Ajans Ltd. Şti. aracılığıyla alınmıştır. Tüm hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. 1. basım: 2007 15. basım: Nisan 2014, İstanbul Bu kitabın 15. baskısı 1 000 adet yapılmıştır. Yayına hazırlayan: Şebnem Sunar Ka pak ta sarımı: Ayşe Çelem Design Kapak resmi: istockphoto.com / Martyn Stivala Ka pak baskı: Azra Matbaası Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi D Blok 3. Kat No: 3-2 Topkapı-Zeytinburnu, İstanbul Sertifika No: 27857 İç baskı ve cilt: Özal Matbaası Davutpaşa Cad. Emintaş Kâzım Dinçol San. Sit. No: 81/39, Topkapı, İstanbul Sertifika No: 26699 ISBN 978-975-07-0716-2 CAN SANAT YAYINLARI YA PIM VE DA ĞI TIM TİCA RET VE SA NAYİ LTD. ŞTİ. Hay ri ye Cad de si No: 2, 34430 Ga la ta sa ray, İstan bul Te le fon: (0212) 252 56 75 / 252 59 88 / 252 59 89 Faks: (0212) 252 72 33 w w w. c a n y a y i n l a r i. c o m y a y i n e v i @ c a n y a y i n l a r i. c o m Sertifika No: 10758 4

THOMAS MANN VENEDİK TE ÖLÜM UZUN ÖYKÜ 1929 NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ Almanca aslından çeviren Behçet Necatigil < > 5

Thomas Mann ın Can Yayınları ndaki diğer kitapları: Bud denb ro ok lar, 1983 To nio Krö ger, 1997 Se çi len, 1998 Bü yü lü Dağ, 1998 Lotte Weimar da, 2009 Zor Saat, 2011 Değişen Kafalar, 2011 Aldanan Kadın, 2012 Majesteleri Kral, 2013 Mario ile Sihirbaz, 2013 Doktor Faustus, 2013 6

THO MAS MANN, 1875 te Al man ya da doğ du. 1898 de yayımla dığı ve Der kle ine Herr Fri ede mann (Küçük Fri ede mann) adı altında topladığı ilk öyküle rinde, da ha çok Scho pen ha uer ve Ni etzs che ile Wagner in et ki si altında ka la rak sa nat çının ya rat ma so ru nu na odak lanmış tı. Bu ilk öyküle ri, 1901 de yayımlan masının ardından Mann ı üne k a v u ş t u r a n B u d d e n b r o o k l a r, B i r A i l e n i nç ö k ü ş ü a d l ı t o p l u m s a l r o m a n iz le di. 1903 te To nio Kröger, 1912 de Ve ne dik te Ölüm yayımlandı. Daha sonra Büyülü Dağ ı y a z a n M a n n, H i t l e r i k t i d a r a g e l i n c e A l m a n y a d a n ayrıldı.1936 da ABD va tan daş lı ğınageç ti ve Al man ya nınka ranlık tab - l o s u n u ç i z d i ğ ijo seph und seine Brüder ( Yu s u f v e K a r d e ş l e r i ) d ö r t l e m e- si ni ya yımladı(1933-1942 ). Dört le me nin ar dından yaz ma ya ko yul duğu Dok tor Fa us tus t a i s e b e s t e c i A n d r e a s L e v e r k ü h n ü n y a ş a m ö y k ü - sünün ışığında,al man kül tü rü nün bar barlığa ye nik düşme si ni an lattı. 1929 da Nobel Edebiyat Ödülü nü alan Mann, 1955 te Zü rich te öldü. BEHÇET NECATİGİL, 1916 da İstanbul da doğdu. İstanbul Yük sek Öğ retmen Okulu nu bitirdikten sonra 1940-1972 yılları ara sın da öğretmenlik yaptı. Çağdaş Türk Ede biyatı nın en seçkin şairlerinden biri olan Necatigil, Almanca dan çe viriler yap tı; sekizi Knut Ham sun dan olmak üzere otuza ya kın kitap çe virdi. 1979 da İs tan bul da öldü. Ailesi tarafından konan Ne catigil Şiir Ödülü, 1980 den bu yana kesintisiz olarak veriliyor. 7

8

Önsöz Yir min ci yüz yı lın en bü yük Al man ya zar la rın dan sa yılan Tho mas Mann, çağ daşı pek çok ün lü ya zar gi bi Na zi re jimi ne karşı ak tif bir şe kil de ça lış mış ve bu uğur da ağır be del de öde miş tir. 1936 da Al man va tan daş lı ğın dan çı ka rı lan Nobel ödül lü ya zar, bi lin di ği gi bi ön ce İsviçre ye, da ha son ra da 1938 de ABD ye göç et mek zo run da kal mış tır. Onu ev ren sel ya pan şey, eser le rin de iş le di ği te ma la rın gün cel li ğin den hiç bir şey kay bet me den kuşak tan kuşa ğa de vam edi yor ol ma sı dır. Tho mas Mann ın ken di si her ne ka dar iler ide Bud den b rook lar. Bir Ai le nin Çö küşü ad lı ro ma nıy la anı la ca ğı nı söy le se de, Büyü lü Dağ, Venedik te Ölüm ve Dok tor Faus tus gi bi eser ler onu ger çek ten ev ren sel bir ya zar ko nu mu na ge tir miş tir. Ev ren sel bo yut lu bir ro man olan Dok tor Faustus ta yer yer Na zi re ji mini ve Na zi Almanya sını sor gu la yan ün lü ya zar, bes te ci Leverkühn ün in sa nı de rin den sar san yaşamöy kü sü kap sa mın da bütün az gın lı ğıy la de vam eden sa vaşın öy le ya da böy le so na erece ği ni söy ler ken, böy le si ne kö tü bir yaz gı nın Al man ulu su nu düşür dü ğü kor kunç ruh ha li karşı sın da ne ka dar sar sıl dı ğı nı, ne bü yük bir dehşe te ka pıl dı ğı nı şu çar pı cı söz ler le di le ge tiri yor: Almanya nın sa vaş tan ye nik çı ka ca ğı ulus ola rak bi lin cimi ze öy le si ne ka zın mış, ha fı za la rı mı za öy le si ne yer leş ti ril miş ti ki, bu nun do ğu ra ca ğı kor kunç so nuç lar dan kork tu ğu muz ka dar baş ka hiç bir şey den bu ka dar çok kork mu yor duk. Fa kat bundan çok da ha faz la kork tu ğu muz bir şey var dı, o da Almanya nın sa vaş tan ga lip çık ma ola sı lı ğıy dı. Ba zı la rı mız Almanya nın ye nil gi si ni bir ci na yet gi bi gö rür ken, ba zı la rı da onun sa vaş tan 9

ga lip çık ma sı nın ye nik çık ma sın dan çok da ha kor kunç ola ca ğı nı söy lü yor lar dı. Ken di si nin ruh sal du ru mu nun, ay nı yaz gı yı pay laşan Alman hal kı nın ruh sal du ru mun dan bi raz fark lı ol du ğu nu ifa de eden ya zar, ben her ne ka dar baş ka ulus la rın ken di ge le cek le ri ve bü tün bir in san lı ğın ge le ce ği uğ ru na ken di dev let le ri nin ye nilgi si ni is te mek zo run da kal mış ol duk la rı nı bi li yor sam da, böy le si bir yaz gı için da ha ön ce hiç yaşan ma mış kor kunç bir tra je diyi, bir bü yük fe la ke ti ken di ül kem için di le ye mi yo rum, di yor ve şöy le de vam edi yor: Al man ulu su na öz gü dü rüst lük, dev le ti ne ve onun de ğer le ri ne bağ lı lık, itaat ve gü ven duy gu su gi bi özel likler göz önün de bu lun du rul du ğun da, bu iki le min bi zim du ru mumuz da iki ucu kes kin bir bı ça ğa dö nüş tü ğü nü, bi zi eşi ben ze ri gö rül me miş çok teh li ke li bir du ru ma sok tu ğu nu da ka bul et mek zo run da yım, böy le si ne iyi özel lik le ri olan bir ulu su baş ka hiç bir ulu sun düş me ye ce ği ka dar zor bir du ru ma düşü ren ve te da vi si imkân sız bir bi çim de onu ken di si ne ya ban cı laş tı ran kişi le re karşı iç ten içe de rin bir öf ke duy mak tan ken di mi ala mı yo rum. Ardından Al man ulu su nun içi ne düş tü ğü o kor kunç ruh ha li ni şu dehşet ve ri ci söz ler le di le ge ti ri yor: Bu yaz dık la rı mın ta lih siz bir rast lan tı so nu cu oğul la rı mın eli ne geç me si ve on la rın bir tür mil li yet çi lik gu ru ruy la be ni her han gi bir ay rım yap ma dan doğru dan giz li po li se ih bar et mek zo run da ka la cak la rı nı düşün mem, sa nı rım içi ne düş tü ğü müz fe la ke tin ve yaşa dı ğı mız iki le min ulaştı ğı de rin bo yu tu an lat ma ya ye ter li. He nüz yir mi beş yaşın day ken yaz dı ğı Buddenbrooklar. Bir Ai le nin Çö küşü ad lı ro ma nıy la ge rek Al man Edebiyatı na, gerek Dün ya Edebiyatı na dam ga sı nı vu ran Tho mas Mann, bu başa rı yı eser le ri ara sın da kuş ku suz en ta nın mışı olan Venedik te Ölüm le de ya ka la mış tır. Dok tor Faus tus ad lı ro man da an la tıldı ğı gi bi, bes te ci Leverkühn ün içi ne düş tü ğü kor kunç ruh ha li bir an lam da Venedik te Ölüm ad lı eser de de hâkim dir. An cak bu ra da so run da ha masumca ifa de edi lir: Sa nat ne dir? Sa nat çı kim dir? Ese rin özel lik le ikin ci bö lü mün de bü yük şair Gus tav von Aschenbach ın sa nat an la yışı ve sa nat çı kim li ği öne çı kar. Sa nat çı lık la bur ju va özel lik le ri ni ha ya tın da bir leş ti ren Asc henbach, gü ze le tes lim olun ca ya da baş ka bir de yiş le tut ku nun esi ri olun ca, ru hu al tüst olur ve bü tün ah lak de ğer le ri çök meye baş lar. Tho mas Mann, Aschenbach a at fet ti ği Neok la sisizm 10

ile yüz yıl dö nü mü ede bi ya tı na dam ga sı nı vu ran décadence atmos fe rin den uzak laş ma yı, hat ta kur tul ma yı he def le mek te dir. Tho mas Mann 1912 yı lın da ya yın la nan Venedik te Ölüm ad lı ese ri ni as lın da Goet he hak kın da bir öy kü ola rak ta sar lamış tı. Ese rin ko nu su da Goethe nin ile ri yaş ta Ma rien bad ad lı kent te yaşa dı ğı bir aşk hikâye si ola cak tı, an cak ko nu özel den ge ne le doğ ru bir ge liş me gös ter di: Goet he mo del alı na rak ya ratı lan Gus tav von Asc hen bach ka rak te ri üze rin den Prus ya ve II. Wil helm dö ne mi nin teh li ke li bo yut la rı nı eleş ti re rek sa nat ve sa nat çı so ru nu nu iş le yen ya zar, bu bağ lam da aşk ve ese re adı nı ve ren ölüm te ma sı nı da ön pla na çı kar mış tır. An tik mi to lo ji ye gön der me ler de bu lu nan ve mi to lo jik mo tif ler kul la nan ya zar, et ki sin de kal dı ğı Nietzsche den öğ ren di ği ve şim di ede bi ya ta uyar la dı ğı ka te go ri ler le oy na mak ta dır: Yu nan Tan rı sı Apollon un ka rak te ris tik özel lik le ri ne sa hip olan Asc hen bach, bir yaban cı ta ra fın dan baş tan çı ka rıl mak ta ve böy le ce Dionysos un hâki mi ye ti al tı na gir mek te dir. Sa na tın kö ken le ri ne iliş kin bir so ru yu, ya ni sa na tın do ğuştan ge len bir ye te nek mi, yok sa Aydınlanma ya bağ lı bir düzen le me nin so nu cu mu ol du ğu, baş ka bir de yiş le sa na tın köke ni nin akıl cı mı, yok sa akıl dışı mı ol du ğu so ru su nu Tho mas Mann eser de ya rat tı ğı genç fi gür Tad zio ile ya nıt lar: Platon un gü zel idea sını ci sim leş ti ren bu ü to pik fantasma, gö rü nüş te ki mü kem mel li ği ile be ğe ni ka za nır, ama sa na tın teh li ke si de iş te biz zat bu mü kem mel lik te sak lı dır. Bu nu gü ze le olan tes li miyet ola rak ni te le ye bi li riz. Öy le bir tes li mi yet ki, ah la ki de ğer lerin çö küşü ne, kül tü rün ye ri ni bar bar lı ğın al ma sı na ne den olur. Tho mas Mann 1939 da en önem li Na zi karşı tı de ne me ya zıla rın dan bi ri ni B ru der Hitler baş lı ğı al tın da ya yın la dı ğın da, Venedik te Ölüm, Na zi Almanya sının ha ber ci si ol ma ni te li ğini de ka za nır. Ah lak sız sa nat çı, ya ni bi ra der (B ru der) faşiz min tem sil ci si dir. Bu da Adolf Hitler dir. Goethe yi ve Schiller i örnek alan Almanya nın tem sil ci si ise Tho mas Mann dır ( Ben ne re dey sem Al man ya oradadır ) ve şair le rin ve düşü nür le rin ül ke si olan bu Al man ya Tho mas Mann da vü cut bu lup öte ki, ya ni faşist Al man ya ya karşı mü ca de le et mek te dir. P rof. Dr. KASIM EĞİT 11

12

Bi rin ci bölüm Gus tav Asc hen bach ya da el lin ci do ğum gü nün den be ri res men taşı dı ğı asa let un va nıy la Gus tav von Asc henbach, kı ta mız da ay lar ca teh li ke ha va sı es ti ren 19. yı lı nın ilk ba ha rın da bir ikin diüs tü, Münih te Prinz-Re gen ten Cad desi nde bu lu nan evin den, bir başı na uzun ca bir gezin ti ye çık mış tı. Öğ le ye ka dar ki saat le ri dol du ran zor lu, çe tin, tam da o sı ra lar da son de re ce öl çü lü dav ran ma, özen, de rin leş me ve dik kat li ira de is te yen ça lış ma dan sinir le ri ge ri len ya zar, ka fa sın da ki ya ra tı cı me ka niz ma nın ke sil me yen iş le yişi ni, ya ni Cicero ya gö re be la ga tın ta ken di si de mek olan mo tus ani mi continuus u 1 öğ le ye meğin den son ra bi le ön le ye me miş ve ener ji si nin git tik çe tüken me si karşı sın da, gün or ta sı bir kez, o ka dar ge rek li ve ha fif le ti ci olan uy ku yu da bu la ma yın ca, ça yı nı iç tik ten az son ra, ha va nın ve ha re ke tin si nir le ri ni ya tış tı rıp kendi si ni ve rim li bir ge ce ye ka vuş tu ra ca ğı umu duy la açık ha va yı ter cih et miş ti. Ma yıs baş la rıy dı; ya ğış lı, so ğuk ge çen haf ta lar dan son ra bir den bi re al da tı cı bir yaz bas tır mış tı. Ağaç la rın yap rak la rı he nüz tek tük be lir miş ti, ama İn gi liz Bahçe 1. (Lat.) Ruhun daimi hareketi. (Ç.N.) 13

si nde 1 ağus tos ta ki gi bi bo ğu cu bir ha va var dı; bah çe nin şeh re ya kın kıs mı ara ba lar ve gez me ye çık mış in san lar la do luy du. Asc hen bach, ten ha laşan yol lar dan ge çe rek vardı ğı Au meis ter önün de bir sü re oya lan mış, ke na rın da bir kaç fay ton la üç dört at lı ko nak ara ba sı nın dur du ğu, içe ri si halk la do lup taşan ga zi no yu şöy le bir sey ret miş, gü neş ba tar ken park tan çı kıp kır lar dan ge çe rek dö nüş yo lu nu tut muş ve yor gun luk duy du ğu ve Föh ring üzerin de ki bu lut la ra ba ka rak bir fır tı na ko pa ca ğı nı sez di ği için, Ku zey Mezarlığı nda, ken di si ni doğ ru ca şeh re gö türe cek tram va yı bek le me ye baş la mış tı. Tram vay du ra ğın da ve çev re sin de te sa dü fen kim secik ler yok tu, ne çif te ray la rı, ıs sız lı ğıy la kes kin pa rıl tı lar için de Schwabing e doğ ru kay bo lan, kal dı rım taşı döşe li Un ge rer Caddesi nde ne de Föh ring şo se sin de bir taşıt gö rü lü yor du; sa tışa su nul muş haç la rıy la, me zar ki ta be leri ve hey kel le riy le, or ta ya ka lan sız ya tan sız ikin ci bir mezar lık çı ka ran taş ya pı mev le ri nin çit le ri nin ar dın da in cin top oy nu yor ve bu atöl ye le rin karşı sın da Bi zans ya pı sı, ce na ze me ra sim bi na sı, sön mek te olan gü nün son ışık la rı için de ses siz ya tı yor du. Bi na nın Ru mi haç lar ve açık renk li hi ye rog lif ben ze ri süs ler le be zen miş cep he sin de ay rı ca si met rik bir dü zen le da ğı tıl mış ve yal dız lı harf lerle ya zı lı ki ta be ler gö rü nü yor, ki ta be ler de Kut sal Kitap tan alın ma, ahi ret le il gi li, Tan rı evi ne girerler!, E be di nur on la ra yol göstersin! gi bi cüm le ler oku nu yor du; Asc hen bach, bir kaç da ki ka için de bu ve ci ze le ri oku yup gö nül gö zü nü on lar da ki say dam mis ti siz me dal dır mak la tam bir zi hin oya lan ma sı bul muş tu ki, bir den bi re dal dı ğı âlem den uya na rak re va kın ora da, açık mer di ve ni sağ lı sollu bek le yen apo ka lip tik hay van hey kel le ri nin yu ka rı sın 1. Münih te bir park. (Ç.N.) 14

da, hiç de sı ra dan ol ma yan ha liy le, düşün ce le ri ne bambaş ka bir yön ve ren bir adam gör dü. Bu ada mın bronz ka pı dan çı ka rak bi na nın için den mi gel di ği, yok sa so kak tan ge lip far kı na va rıl ma dan yuka rı mı çık tı ğı an laşıl mı yor du. Asc hen bach bu nok ta yı pek öy le de rin leş tir me mek le be ra ber, da ha çok bi rin ci ola sı lı ğa mey let ti. Bo yu ol duk ça uzun, za yıf, sa kal sız, bıyık sız, dik ka ti çe ke cek ka dar küt bu run lu bu adam, kı zıl saç lı tip ten di ve bu ti pin süt be yaz ve çil li te ni on da da gö rü lü yor du. Bav ye ra lı de ğil di bes bel li; en azın dan başını ör ten ge niş ve düz ke nar lı ha sır şap ka, ona uzak lar dan ge len ya ban cı bi ri gö rü nü mü ve ri yor, bu nun la bir lik te om zun da Bav ye ra tar zı bir sırt çan ta sı taşı yor du, üze rinde ka ba çu ha gi bi gö rü nen sa rım tı rak bir spor el bi se, dirse ği ni boş böğ rü ne yas la dı ğı sol ko lun da gri bir yağ murluk, sağ elin de de eğik ola rak ye re da ya dı ğı, ayak la rı nı çap raz la ya rak kal ça sı nı yas la dı ğı de mir uç lu bir bas ton var dı. Başı, açık spor göm le ğin den dışa rı fır la mış, in ce boy nun da gırt lak çı kın tı sı nı kuv vet li ve çıp lak gös te recek şe kil de yu ka rı kalk mış, küt bur nu na hiç ya kış ma yan iki di key ve ener jik çiz giy le renk siz, kı zıl kir pik li göz le ri, kes kin ba kış lar la uf ka di kil miş ti. Du ruşun da, her şe yi bir ba kış ta hâkim bir şe kil de kav ra yan, cü retkâr, hat ta vahşi bir şey ler bel ki de bu iz le ni mi pe kiş ti ren, ken di siy le bir lik te in sa nı da yu ka rı ya taşı yan ko nu muy du var dı; çün kü ya bat mak ta olan gü neşin ışık la rıy la ka maş mış göz le ri nin çeh re si ni kı rış tır ma sın dan ya da yü zün de ki fiz yo no mik bir ku sur dan ötü rü du dak la rı kı sa ka lı yor; etle ri ne ka dar açık ta olan diş le ri, du dak la rı nın ara sın dan be yaz be yaz, uzun uzun sı rı tı yor du. Ya rı da lıp git miş, ya rı araş tı ran göz ler le bu ya ban cı yı sü zer ken, ge rek li ne za ke ti el den bı rak mış ol sa ge rek ti; çün kü bir den ya ban cı nın da ba kış la rı na karşı lık ver di ği ni fark et ti; hem de öy le mey dan okur ca sı na, gözlerini di 15

kerek ve karşı sın da ki nin ba kış la rı nı çe vir me ye o ka dar azim li ki; Asc hen bach, bir tat sız lık duy gu su için de başı nı çe vi rip ar tık bu adam la il gi len me me ye ka rar ve re rek çitler bo yun ca ge zin me ye ko yul du. Ni te kim, bir da ki ka son ra da onu unut muş tu bi le. Aca ba ya ban cı nın gö rünüşün de ki o gö çe be lik mi et ki le miş ti ha ya li ni, yok sa mad di-ma ne vi baş ka ca bir güç mü var dı or ta da: An sı zın ru hun da tu haf bir ge niş le me his set ti. Bir çeşit ser se ri bir hu zur suz luk, de li kan lı la ra öz gü uzak la ra su sa mış bir özlem; o ka dar can lı, o ka dar ye ni ama yi ne de çok tan terk edil miş, unu tul muş bir duy guy du ki bu, ne ol du ğu nu, ne re ye yö nel di ği ni an la mak için ol du ğu yer de, el le ri ni ar ka sın da bir leş tir miş, göz le ri ni ye re dik miş, öy le ce mıhla nıp kal dı. Se ya hat ar zu suy du bu, baş ka bir şey de ğil; fa kat bir nö bet gi bi bas tır mış, bir tut ku ya dö nüş müş, ade ta bir san rı ha li ne gel miş ti. Ar zu su nun içi ne ba kan bir göz açılmış, ça lış ma saat le rin den be ri he nüz du rul ma mış olan ha yal gü cü, çeşit li li ği için de ki yer yü zü nün hep bir den ha ya li ne ge tir me ye ça lış tı ğı bü tün ha ri ka la rı ve dehşetle ri için bir ser gi aç mış tı. Müt hiş bir man za ra yı ger çek göz le riy le gö rü yor du san ki; gök kub be nin al tın da ke sif si siy le ıs lak, gür bit ki li, gör kem li, tro pi kal bir ba tak lık böl ge; ada cık lar dan, ba tak lık lar dan, ça mur yük lü ır mak kol la rın dan oluşan, in san lar dan uzak, el değ me miş vahşi bir do ğa gö rü yor du. Kay pak eğ rel tio tu yı ğın la rıy la yağ lı, şiş kin ve aca yip çi çek ler açan bit ki ör gü le ri ara sın dan yer yer tüy lü pal mi ye göv de le ri fış kır dı ğı nı gör dü; eciş bücüş ağaç la rın kök le ri ni ha va dan ge çi rip top ra ğa sal dık ları nı, tı ka nık ve yeşil göl ge ler le kı pır daşan su la ra dal dırdık la rı nı gör dü; ora da ta bak gi bi açıl mış süt be yaz yü zen çi çek ler ara sın da fır lak omuz lu, yam ru yum ru ga ga lı yaban cı kuş lar sığ lık lar da, baş la rı ya na çev ri li, hiç kı pır dama dan du ru yor lar, bam bu ka mış lı ğı nın bo ğum bo ğum 16

ka mış la rı ara sın da pu su da bir kap la nın göz le ri ışıl dı yor ve Asc hen bach yü re ği nin dehşet ve es rar do lu ar zu lar la çır pın dı ğı nı du yu yor du. Der ken ha yal kay bol du ve Asc hen bach başı nı sal la ya rak, me zar taş çı la rı nın çit le ri bo yun ca ge zin ti si ne de vam et ti. Hiç de ğil se dün ya da ki do laşım araç la rın dan ya rarlan ma imkân la rı na sa hip ola lı be ri, se ya hat et me ye, in sanın is te me di ği hal de ara sı ra baş vur mak zo run da kal dı ğı bir sağ lık ön le min den baş ka bir göz le bak ma mış tı. Ben liği nin ve bü tün Avrupa yı be nim se miş ru hu nun ken di sine yük le di ği ödev ler le a la ca lı bu la ca lı dış dün ya nın merak lı sı ola ma ya cak ka dar faz la sıy la meş gul, ya rat ma sorum lu lu ğuy la çok yük lü, eğ len ce den ya na çok gö nül süz, yer yü zü hak kın da her ke sin çev re sin den pek ay rıl mak sızın edi ne bi le ce ği gö rüş le ye tin miş, Avrupa dan dışa rı çık mak şöy le dur sun, hiç bir za man böy le bir ar zu bi le duy ma mış tı. Üs te lik ha ya tı bi tişe doğ ru git ti ğin den, sanat çı la rın duy du ğu o bi ti re me me kor ku su nu iş le ri ni tamam la ya ma dan ve ken di ni tam an la mıy la tes lim et me ye ha zır ol ma dan saa tin du ra bi le ce ği yö nün de ki o kay gı yı ar tık sa de ce bir ku run tu ola rak öteleyemediği için, dışarı da ki va ro luşu ken di si için bir va tan ha li ne ge len bu güzel kent le, dağ lar da kur du ğu ve yağ mur lu yaz ay la rı nı ge çir di ği ka ba sa ba kır eviy le ye ti ni yor du ne re dey se. Çok sür me di; bu ka dar geç kal mış, bu ka dar ani bir esin tiy le ge len ar zu, he men az son ra man tı ğı ve genç liğin den bu ya na alışa gel di ği nef si ne hâkim ol ma duy gu su sa ye sin de der li top lu ve ak la uy gun bir çer çe ve ye alın dı. Kır evi ne göç et me den ön ce, ha ya tı nı bağ la dı ğı ese ri ni bir nok ta ya ka dar gö tür me yi ak lı na koy muş tu; ken di si ni işin den ay lar ca uzak ta tu ta cak olan dün ya yı do laş ma düşün ce si; ona ala bil di ği ne te mel siz, plan la rı na çok ama çok ay kı rı ge li yor du, böy le bir şey cid den söz ko nu su bile ola maz dı. Bu nun la be ra ber böy le ani bir ayar tı lışın 17

han gi ne den den ile ri gel di ği ni de çok iyi bi li yor du. Kaçmak ar zu suy du bu, ken di si ne iti raf et ti ği şey: Uzak la ra, ye ni lik le re, kur tul ma ya, yük ler den sıy rıl ma ya, unut ma ya duy du ğu bu öz lem di Kaç mak, ese rin den, do nuk, so ğuk ve hum ma lı bir ödev le sı nır lan mış her gün kü yer ler den uzak laş mak! İşi ni se vi yor du ger çi; inat çı, gu rur lu ve kaç kez de nen miş ira de siy le, kim se le rin bil me si ni ve ese ri nin hiç bir şe kil de hiç bir tü ken me, gevşe me be lir ti siy le dışa vur ma sı nı is te me di ği, git tik çe ar tan o yor gun lu ğu ara sında ki si nir le ri yıp ra tan, her gün ye ni den ta ze le nen sa vaşı da se vi yor du ha ni ne re dey se. Fa kat ya yı faz la ger me mek, var lı ğı nı bu ka dar can lı du yu ran bir ge rek sin me yi dikbaş lı lık edip boğ ma mak ak la uy gun ge li yor du. İşi ni düşün dü; ge lip da yan dı ğı, bir ön ce ki gün ol du ğu gi bi bugün de bı rak mak zo run da kal dı ğı ve ne sa bır lı bir dik kat ne de ani bir atı lım la başa rı la ca ğa ben ze yen nok ta yı düşün dü. Bu kıs mı ye ni den göz den ge çir di, en ge li kırma yı ya da çöz me yi de ne di ve bir is tek siz lik ür per ti siy le atı lım dan vaz geç ti. Bu ra da ha ni öy le gö rül me dik bir güç lük de bu lun mu yor du, ak si ne Aschenbach ın eli ni ko lunu bağ la yan şey, ar tık hiç bir şey le gi de ri le me ye cek bir ye ter siz lik gö rü nüşün de ki is tek siz lik ten doğ ma ku run tular dı. Genç ken, ye ter siz li ğe ye te ne ğin özü ve iç do ğa sı gö züy le bak mış ve duy gu nun iyim ser bir ge lişi gü zel lik ve ya rım bir ol gun laş may la ye tin mek ten ya na ol du ğu nu bildi ği için, ye te nek uğ ru na duy gu la rı diz gin le ye rek so ğutma ya ça lış mış tı. Yok sa bo yun du ru ğu al tı na al dı ğı duy gular şim di onu terk ede rek, sa na tı nı da ha ile ri gö tür mekten ve ka nat lan dır mak tan vaz ge çe rek bi çim ve an la tı mın ver di ği bü tün haz la rı, bü tün o ken din den ge çiş le ri alıp gö tü re rek on dan in ti kam mı alı yor du aca ba? Kö tü şey ler yaz dı ğı sa nıl ma sın: Ge çen yıl la rın ya ra rı, ken di si ni us ta lığın dan her an tam bir gö nül ra hat lı ğıy la emin his set me si ol muş tu hiç de ğil se. Fa kat, bü tün bir ulu sun kut la dı ğı bu 18

us ta lık tan o hoş nut ol mu yor, ese ri ni kı vıl cım lı pa rıl tı lar sa çan bir de ha nın be lir ti le rin den yok sun bu lu yor, zevk sa hi bi okur la rın, da ha önem li bir üs tün lük ol ma sı ge reken içe rik de rin li ğin den da ha çok bu zekâ pa rıl tı la rın dan hoş lan dık la rı nı gö rü yor du. Ya zı kır lar da, ye me ği ni pişi recek bir hiz met çi kız ve bu ye me ği ma sa ya, önü ne ge ti recek bir uşak la be ra ber, o kü çük ev de bir başı na ge çir mekten kor ku yor du. Hoş nut ol ma dı ğı gevşek li ği ni ye ni den çev re le ye cek olan dağ, te pe ve ya maç la rın aşi na çeh re leriy le karşı laş mak tan kor ku yor du. Ya zın çe ki le bi lir ve verim li bir ha le gel me si için bir ara per de, adam sen de bir yaşa yış, fe lek ten gün çal mak, gur bet ha va sı, ta ze kan gere ki yor du. O hal de se ya ha te çık ma lı bu onun için uygun du. Öy le pek uzak la ra da de ğil! Kap lan la rın ora ya ka dar uzan mak şart mı? Ya tak lı va gon da bir ge ce lik bir yol ve o gü ze lim gü ney de her mil let ten in san la do lu bir ta til ken tin de üç dört haf ta sü re cek bir sies ta... Elekt rik li tram va yın gü rül tü sü Un ge rer Cad desi ne doğ ru yak laş tı ğı sı ra da, Asc hen bach iş te bun la rı düşü nüyor du; tram va ya bi ner ken, bu ge ce yi ha ri ta la rı ve tren ta ri fe le ri ni in ce le me ye ayır ma ya ka rar ver di. Tram va yın sa han lı ğın da, ha sır şap ka lı adam, ne de ol sa önem li sonuç lar do ğu ra cak olan bu se rü ve nin or ta ğı ak lı na gel di. Ama onu ne es ki ye rin de, ne bir son ra ki du rak ta, ne de tram vay da da gö re bil di ği için, ada mın ne re de kal dı ğı nı an la ya ma dı. 19

20

XX. yüzyılın en büyük yazarlarından kabul edilen Thomas Mann, tüm dünyada edebiyat okurlarının vazgeçilmezleri arasında. Thomas Mann ın yazarlık yaşamında Venedik te Ölüm ün özel bir yeri vardır. 1929 da Nobel Edebiyat Ödülü ne değer görülen Mann, Birinci Dünya Savaşı nın hemen öncesinde yayımlanan Venedik te Ölüm adlı uzun öyküsünde, sanatçının trajik çıkmazını işler. Dinlenmek için Venedik e giden ünlü yazar Aschenbach, genç Polonyalı Ta dzio nun Yunan tanrılarını andıran olağanüstü güzelliği karşısında büyülenir. Bir süre sonra salgın bir hastalık kenti sarınca da, kaçmak yerine tutkularına yenilerek ölüm arzusuna teslim olur. Aşk ve ölüm simgeleri, Mann ın yazarlık yaşamında bir dönemi kapsayan bu yapıtın derin duyarlılığının temel öğelerini oluşturur. Luchino Visconti nin sinemaya da uyarladığı bu ölümsüz öyküyü, Behçet Necatigil in çevirisiyle sunuyoruz. Kapak resmi: MARTYN STIVALA ISBN 978-975-07-0716-2 11 TL KDV DAHİL