ulaşımda karar zamanı prof. dr. cüneyt elker
çağdaş politikaların gerekçesini oluşturan bazı temel bilgiler:
otobüs ve otomobilin yolcu taşıma kapasiteleri v
enerji tüketimi / yolcu-km v yatırım-işletme gideri / yolcu-km v
hava kirliliği (CO2 eşdeğeri) : gram / yolcu-km v a C C 16 a C C
v v kent merkezi v hizmete devam eden toplutaşıma karşın, otomobiller bütün gün kalıyorlar
(bütün bu gerçeklere karşın) GÜNÜMÜZDE ULAŞIM OTOMOBİL AĞIRLIKLI ulaşımın bugünkü yapısı çarpık trafikteki araçlar TOPLU %20 BİREYSEL %30 taşınan yolcular C BİREYSEL %80 TOPLU %70
sonuç: aynı miktarda yolcuyu taşımak için daha çok taşıt, daha çok altyapı kamuya ve kullanıcıya daha yüksek maliyet, daha fazla enerji hava kirliliği, yüksek kaza olasılığı, çirkinleşen fiziksel çevre
ulaşım sorununa geleneksel yaklaşım YOLLARIN ARTAN TRAFİK TALEBİNİ KARŞILAMAKTA YETERSİZ KALMASI TALEBİ KARŞILAYACAK ALTYAPI YATIRIMLARININ ZAMANINDA YAPILMASI SORUNUN TANIMI ÇÖZÜM
geleneksel ulaşım yaklaşımının çözümsüzlüğü TRAFİK TIKANIKLIĞI TALEP ARTIŞI EK KAPASİTE TRAFİKTE RAHATLAMA
geleneksel ulaşım yaklaşımının en belirgin özelliği talep tartışılmıyor, değişmez bir veri olarak ele alınıyor yeni politikalara gerek var!
ulaşımda geleneksel-çağdaş yaklaşım farkı geçmişteki yaklaşımlar ulaşım arzının planlamasına yönelik çağdaş yaklaşımlar ulaşım talebinin yönetilmesini içeriyor (yolculuk talep yönetimi)
politikalarda değişim: SERMAYE YOĞUN YATIRIMLAR KÜÇÜK/GERÇEKLEŞEBİLİR YATIRIMLAR GERİ DÖNÜLMEZ KARARLAR ESNEK KARARLAR FİZİKSEL AĞIRLIKLI ÇÖZÜMLER YÖNETSEL /YASAL EKONOMİK ÇÖZÜMLER İNŞAATA YÖNELİK ÇEVREYE DUYARLI
çözüm: yolculuk talebinin azaltılması yolculukların otomobilden toplutaşıma kaydırılması * toplutaşımın iyileştirilmesi * otomobil kullanımının caydırılması yeni yatırımlar yerine mevcut altyapının daha verimli kullanımı
çağdaş ulaşım politikalarından örnekler
yolculuk talebinin azaltılması tele çalışma 17:00 13:00 9:00 Pt S Ç P C Ct Pz 5 GÜNLÜK ÇALIŞMA HAFTASI (5X8 = 40 saat) 10 yolculuk Pt S Ç P C Ct Pz 4 GÜNLÜK ÇALIŞMA HAFTASI (4X10 = 40 saat) 8 yolculuk çalışma günlerinin azaltılması
yolculuk talebinin azaltılması Yolcu sayısı 8:00 12:00 18:00 çalışma saatlerinin kaydırılması A B 8:00 12:00 18:00
yolculuk talebinin azaltılması Yolcu sayısı 8:00 12:00 18:00 esnek çalışma saatleri pzt sa ça pe cu ct 8:00 12:00 18:00
toplutaşımın geliştirilmesi (toplutaşım raylı sistemlerden ibaret değildir) bkz. yeni yatırımlar yerine mevcut altyapının daha verimli kullanımı brt: bus rapid transit metrobus
otomobil kullanımının caydırılması OTOMOBİL KULLANIMI ARTTIKÇA yollar yetersiz kaldığından yeni yatırımlar gerekiyor toplutaşım taşıtlarının hareketi engelleniyor yeni toplutaşım yatırımları atıl kalıyor ayrıca: yüksek maliyet, fazla enerji tüketimi, hava kirliliği, v.b.
kapasite kısıtlamaları süre iz sayısı
otomobillere kapasite kısıtlaması örneği: Nottingham Ana arter BÖLGE BÖLGE MERKEZ BÖLGE (konut alanı) merkeze BÖLGE TASMA İptal edilen çıkış Sinyalizasyon Bölge çıkış kontrolu Yalnız otobüs
otopark kısıtlaması merkez çevresinde yürüme mesafe içinde veya toplutaşım bağlantılı otoparklar fiyatlandırma politikaları mevcut otopark yönetmeliği ile çelişkili
Singapur deneyimi: alan fiyatlandırması 1972 1975 1994 1997 oto sahipliğini azaltıcı önlemler (yüksek alım-satım ve kullanım vergileri, yüksek akaryakıt fiyatları, v.b.) alan fiyatlandırması: içinde dört kişi bulunmayan otolardan doruk-saatte ücret (günlük-aylık bandrol) etkileri: merkeze giren taşıtta %40 azalma, 4+ oto sayısı %23 < %45, doruk-saatte yayılma alanın genişletilmesi, uygulamanın güne yayılması (doruk-saat daha yüksek), tüm otomobillerin kapsanması kentin bütün yollarında elektronik yol fiyatlandırma uygulanması
Londra deneyimi alan fiyatlandırması kent merkezine girişte günlük 5> 8 fiyat pazartesi-cuma saat 7:00-18:30 arası geliri tümüyle toplutaşım yatırımlarının finansmanında kullanılıyor
bir devlet politikası olarak trafik azaltma İngiltere Road Traffic Reduction Act yerel yönetimler trafiği azaltmak için projeler hazırlıyor / fonlar buna göre dağıtılıyor TEA-21-Transportation Equity Act for the 21 st Cent. A.B.D. Congestion Mitigation and Air Quality Impr. Prog. COMSIS Trip Reduction Acts A.B. White Paper on Transportation CIVITAS, ELTIS, v.b.
dünyadaki ve türkiyede ki uygulamalar arasındaki çelişki
Türkiye de: otomobil öncelikli projeler yayalar son planda toplutaşıma öncelik yok katlı kavşaklar, tüneller betonlaşma...
istanbul: istanbul ulaşımına 128 Çözüm (110 tanesi otomobil için) 7 tepeye 7 tünel
ankara:
ankara:
burası neresi? antalya
ve diğerleri: adana, samsun, diyarbakır, v.b....
New York: Times Square
Paris: Champs-Elysée
Barcelona: Las Ramblas
bugüne kadar yapılmış olan kötü örnekleri ne yapmalı? new york FDR drive ı ne yapmalı? sahil yönündeki şeritleri iptal edip ağaçlıklı bir gezinti yolu yapmak viadükü tümüyle yıkarak hemzemin bir bulvar yapmak viyadükü şimdiki gibi bırakarak üzerine ve etrafına kültürel aktiviteler getirmek
bilinçsiz yatırımlardan günümüzün olanakları ile kurtulmak mümkün (yapım + yıkım maliyeti?) göze alınabilecek durumlar izmir kordon
seul 2003...2005
2002 yeni belediye başkanı myung-bak lee yeni ulaşım politikası otomobillerin merkeze girişinin caydırılması otobüs sisteminde radikal reformlar cheonggyecheon henri üzerindeki viadüklerin yıkılarak nehrin yeniden akıtılması 350 milyon $ proje süresi: 2 yıl
otobüs sisteminde reformlar toplam 80 km uzunluğunda yeni beş adet otobüs yolu farklı otobüs işletmelerinin tek bir çatı altında toplanması mesafeye duyarlı ve aktarmalara olanak sağlayan akıllı kart gangham caddesi otobüs yolu
viadüklerin yıkıldığı 6.5 km lik kesim (yaya ve taşıt köprüleri)
MİA
sonuç
talebi azaltmaya ve otomobilden toplutaşıma kaydırmaya yönelik bu çağdaş politikalar uygulanmak zorunda; çünkü kapasite arttırmak çözüm değil! TRAFİK TIKANIKLIĞI TALEP ARTIŞI EK KAPASİTE hedef mevcut altyapının daha verimli kullanımı olmalı TRAFİKTE RAHATLAMA
...çünkü kentlerdeki yollar ve alanlar sınırlı 1 tramvay dizisi 3 otobüs 18 minibüs (250-300 yolcuyu taşımak için gerekli taşıt sayısı) 125 otomobil
Otomobil Minibüs Otobüs Tramvay Metro...çünkü toplutaşımın maliyeti çok daha düşük (yolcu/km) 2000 1500 1000 500 0 Otobüs = 100 YATIRIM GİDERİ İŞLETME GİDERİ
...çünkü kaynaklar kısıtlı TEMİZLİK DİĞER ULAŞIM YEŞİL ALAN İÇME SUYU ALTYAPI...çünkü kentler taşıtlar değil insanlar için
...çünkü havayı daha fazla kirletmeye hakkımız yok...çünkü gelecek kuşaklara çirkin yapılarla dolu kentler bırakamayız
...çünkü... ulaşımda karar zamanı (?)
ya bütün verimsizliklere ve çözümsüzlüklere katlanılmaya devam edilecek ya da çağdaş politikalar benimsenip insancıl çözüm yolunda adımlar atılacak