SANAT EĞİTİMİ ÜZERİNE Doç. Dr. Mutlu ERBAY İstanbul 2013
Yay n No : 2834 İletişim Dizisi : 97 1. Baskı - Şubat 2013 İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-858 - 5 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Baskı - Cilt : Beta Bas m A.fi. : Net K rtasiye tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. Taksim Cad. Yo urtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ STANBUL (Seltifika No: 13723) Tel: (0-212 249 40 60) Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com Bu kitaptaki bilgiler Mutlu Erbay a ait olup izinsiz kullanılamaz erbaym@boun.edu.tr
Aileme şükranlarımı sunarım.
ÖNSÖZ Sanat, insanın dış dünyadan edindiği imgeleri, iç dünyasında bulduğu yansımalar ile ortaya çıkan gizemli bir alandır. Sanat, insanın dış dünyadan edindiği izlenimlerin, iç dünyasına yansımasıyla doğar. Başka bir deyişle; sanat, insan ile doğadaki nesnel gerçekler arasındaki estetik ilişkidir. Sanat yapıtı ise; bu ilişkinin kurulması ile ortaya çıkan bir yaratmadır. Bu yaratıcı etkinlik içinde; sezgi, duygu, imgelem ve duyu organları birlikte çalışır ve yeni bir dünya yaratırlar. Sanatla gerçeklik aşılır ya da kendine özgü başka bir gerçeklik yaratılır. Sanat yapıtı doğada gördüğümüz sayısız varlıklar gibi, herhangi bir varlık değil ontolojik varlıktır. Doğadaki varlıkları insanlar hazır bulur, oysa sanat yapıtı özel bir çaba ve etkinlik sonucu ortaya çıkar. Düş ile gerçek ya da diğer bir deyişle imgelem ile nesneler arasında kurulan bağdır. Sanat yapıtı; bir yanı ile gerçeğe dayanır. Gerçek nesnelerin görüntüsüdür. Diğer yanı ile bir anlam (idea) varlığıdır. İki ayrı varlıktan oluşmasına karşın tam bir birlik içindedir. Maddedir. Tekildir ve bireyselliğin bir ürünüdür. Sanat bireysellik ve tekillikten genele ve bütünlüğe uzanır. Çoğu zaman sanat yolu ile anlatılan soyut kavramlar, gerçeklik dünyasında sanatçıların yapıtları sayesinde yer alır. Hayalimizde yaratılanlar, duygularımız, düşüncelerimiz gibi soyut kavramları sanat aracılığıyla aktarabiliriz. Sanat, kişiler için ve onun bir parçası olduğu toplum için yararlı bir kaynaktır. Sanat, en az bilim ve teknoloji kadar toplum için değerlidir. Devletin ve özel eğitim sistemi ve bireyler tarafından hayatı zenginleştiren bu değer sayesinde, bireysel ve çevresel güzellikler paylaşılır. Yaşam içinde, çevremizdeki güzellikleri fark etmeyi, heyecan ve hayal gücünü geliştirmeyi, durağanlıktan kurtulmayı sanat sağlar. Sanatın temel estetik kalitesini yakalama çabası içine girmek, kişiye prestijli görüş açısı kazandırır. Bir dil olan sanatın gerçek değeri, eğitimle anlaşılır, değerlendirilir ve yaygınlaştırılır. Sanat eğitimi, yaratıcı sanatsal faaliyetlere katılan kişiler, kendini ifade edebilme, gelişmiş duygusal denge ve pratik zekaya sahip olma, konsantre olabilme yeteneği, sabırlı davranma, disipline olma, sanatta yapılanı takdir etme alışkanlıklarını kazanırlar.
6 Sanat Eğitimi Üzerine Dünyanın birçok yerinde siyaset, ekonomi, kitle iletişim, eğitim alanları ile birlikte teknoloji alanında ilerlemeler hızla gerçekleşmektedir. Hassas dengeler içinde, sanatın rolü ve insan hayatındaki etkisi yaygın bir şekilde hissedilmeye başlanmıştır. Sanat insanları birbirine yaklaştırma gücü, farklılıkları anlayışla karşılama, bireyselliklerin zenginliği gibi unsurlar için gereklidir. Sanatın anlaşılması için sanat eğitimi çağdaş insan hayatında yer almak zorundadır. Sahip olduğumuz zengin tarihi, sanatsal ve kültürel değerlerin farkına varmak, kendi özgün sanatını yaratmak sanatı doğru okumakla mümkündür. Sanat adına üretilenleri doğru okumak, çağdaş sanat yapıtları yaratarak, gelecekte yaratılacak sanata katkı sağlamak, sanat eğitiminin temel amacıdır. Sanat eğitimi el, göz ve beyin koordinasyonu ile gerçekleşir. Kişiye bakmanın yanında görmeyi öğretir. Sanat eğitimi, topluma, sanatçı yetiştirme, sanatın anlaşılmasını sağlama, sanat yöntemlerini geliştirme, sanat endüstrisine katkı sağlama, geleneksel ve estetik değerlere sahip çıkma, genel eğitime destek olur.kişilerin etrafındaki estetik kiymetli olan, anlamlı eşyalar bulundurma zevkine de katkı sağlar. Sanat eğitim ile sanat üretimi ile tanışmanın farklı yolları vardır. Sanat zevki yaparak veya üretilmiş sanat yapıtlarını izleyerek görsel algı gelişir. Yeni bir sanat yapıtı ortaya koyarak veya üretilmiş sanat yapıtlarını izleyerek gelişme sağlanır. Sanatın üretim aşamasında hep yetenek ve yeteneksizlik tartışılır. Görsel algıyı resim yapmaya yeni başlayanlar için en önemli sorun; yeteneği olsa bile, doğada gördüklerini nasıl biçimlendirmesi gerektiğini öğrenmektir. Sanat eğitimi bakmakla görmek arasındaki farkı kavramayı öğretir. Her insan, nesneler dünyasına bakar, ama göremeyebilir. Bu görüş gücünü kazandıran sanat eğitimidir. Sanat eğitimi bir önceki kuşakların çabalayarak öğrendikleri bilgileri bir sonraki kuşaklara aktarmayı da sağlar. Bu kitap sanat eğitiminin kişiye kattıklarını ortaya koymak, toplumdaki yerini göstermek, geçmiş kültürler için sanatın neden önemli olduğunu ortaya koymak, gelecekte sanatın ilerleme yolunun nasıl açılacağını göstermek ve sanat eğitimine kuramsal anlamda katkıda bulunmak üzere hazırlanmıştır. Bu kitapta bulunan bilgiler 1997 yılından 2013 yılına kadar çeşitli sanat dergilerinde yazılmış olan sanat eğitimi ile ilgili yazara ait makalelerden derlenmiştir. Sanat eğitim tarihine katkıda bulunmuş olmak dileğiyle,
İÇINDEKILER ÖNSÖZ...5 1. Sanat Eğitimi nin Başlangıcı...9 2. İtalya ve Akademi Kavramının Oluşumu...13 3. Plastik Sanatlar Eğitimi Üzerine...17 4. Picassolar Notla Değerlendirilebilir mi?...21 5. Sanat Eğitimi ile İlgili Programların Değerlendirilmesi...25 6. Sanat Eğitimi nin, Temel ve Genel Eğitime Desteği...29 7. Sanatsal Eğitiminde Yetenek Değerlendirme Sorunu...33 8. Alman Eğitim Sistemi: Bauhaus Ekolü...39 9. Fransa da Sanat Eğitiminin Kurumsallaşma Hareketi...43 10. John Ruskin ve Sanat Eğitimi Üzerine Görüşleri...49 11. Plastik Sanatlar Eğitiminin Gelişimi...53 12. Sanat Eğitimi nin Organik Yapısındaki Süreklilik...57 13. Sanat Eğitimi nin Gelişimini Etkileyen Sorunlar...59 14. Sanat Eğitiminde Değişen Unsurlar...67 15. Sanat Eğitimi Yöntemleri Üzerine Tartışmalar...73 16. Sanat Eğitimi nin Önemi...77 17. Resim Eğitimi Kişiye-Topluma-Eğitim Sistemine Neden Gereklidir?...83 18. Sanat Tarihi Metninin Oluşumu...87 19. Sanat Eleştirisinin Geleceği Üzerine Yorumlar...91 20. Türkiye de Plastik Sanatlar Eğitiminin Gelişimi...109 21. 2013 Yılında Sanatın Değişen Yüzü...119 SONSÖZ...127 KAYNAKLAR...129
8 Sanat Eğitimi Üzerine