ÖDEMİŞ İLÇESİNDE PATATES ÜRETİMİ, KOŞULLAR ve SORUNLAR GİRİŞ Solanaceae familyasına ait olduğu bilinen patatesin Güney Amerika`nın And Dağları nda doğal olarak yetiştiği; 16. yüzyılın ikinci yarısında İspanyollar tarafından ülkelerine getirildiği, buradan İngiltere, İrlanda ve İskoçya ya, daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayıldığı bilinmektedir. Sömürgeleştirme sırasında da Avrupa dan diğer kıtalara yayılmıştır. Türkiye ye ilk kez 19. yüzyıl sonlarında giren patates, önce Doğu Karadeniz Bölgesi ne, daha sonra da batıdan Trakya Bölgesine girmiştir. Patates, Ödemiş ilçesinin tarımsal yapısı içinde önemli bir yer tutmaktadır. Ülkemizde birçok bölgede yetişmesine karşılık, Ödemiş in uygun iklim koşullarından dolayı patatesin 3 mevsim yetiştirilebiliyor olması ve yüksek verim düzeyi sağlanabilmesi, yaz ve kış aylarında sürekli bir üretim sağlanabilmesi Ödemiş i ön plana çıkartmaktadır. Patates, tahıllardan sonra insan beslenmesinde önemli bir paya sahiptir. Ucuzluğu, birim alandan fazla verim sağlaması, besin değerinin yüksek oluşu, sindirim kolaylığı, çeşitli şekillerde kullanılması ve her çeşit iklimde yetiştiği için tüm dünya ülkeleri tarafından da yetiştirilmekte ve tüketilmektedir. Patates yumruları % 20-30 civarında nişasta, % 2 civarında protein, B1, B2 ve C vitaminleriyle bazı mineral maddeleri içermektedir. Bütün bu özellikleriyle insan beslenmesi açısından önemli bir gıda kaynağıdır. TÜİK verilerine göre; ülkemizde patates, 1 500 000 dekar alanda üretilmekte olup 4 milyon ton civarında bir üretim gerçekleştirilmektedir.
Tablo 1: Türkiye de Patates Üretimi FAO verilerine göre ise 2009 yılı itibariyle dünyada 18,6 milyon hektar alanda 314 140 107 ton patates üretilmektedir. Dünya da patates üretimi yapan ülkeler içinde ilk sırayı Çin almaktadır. Aynı yıl için Türkiye de 4 397 711 ton patates üretilmiş olup, bu üretim ile dünya patates üretiminde 15. sırada yer almıştır. Üretimin yoğun olarak yapıldığı iller sırasıyla; Niğde, Nevşehir, İzmir, Bolu ve Afyonkarahisar dır. Patates üretim merkezi Ödemiş te, Ödemiş Ticaret Borsası tarafından 2002 yılında Coğrafi İşaret Tescil Belgesi alınmıştır. İlçede 350.000 ton patates üretilmekte olup bu miktar, İzmir ili genelindeki üretimin % 81 ine tekabül etmektedir. TÜRKİYE DE PATATES ÜRETİM SORUNLARI Tohumluk Tohumluk birim alandan elde edilen verimi artıran en önemli faktörler arasında yer almaktadır. Genel olarak tohumluğun verime etkisi % 10-20 arasında değişmektedir. Bu bağlamda, ülkemizde patateste verimi etkileyen en önemli faktör tohumluktur. Patateste verimi ve üretimi artırmak veya en azından aynı seviyede tutabilmek için, her üç yılda bir tohumluğun değiştirilmesi ve virüsten ari tohumluk kullanılması gerekmektedir.
Depolama Türkiye de Eylül-Ekim aylarında ürün miktarı zirveye ulaşmaktadır. Patates bünyesinde %70-80 oranında su ihtiva etmesi nedeniyle özel koşullarda depolanması gerekmektedir. Ancak depolama yetersiz ve ilkel şartlarda yapılmaktadır. Depo yetersizliği nedeniyle patateste stoklama söz konusu olmamakta, ürün bir an önce elden çıkarılması zorunlu hale gelmekte ve % 20 ye yaklaşan rakamlarda kayıplar olmaktadır. Gübreleme Çiftçilere tekniğine uygun gübre kullanımı konusunda yeterli eğitim ve yayım hizmeti götürülmeli, toprak analiz laboratuvarları, bölgelerin özellikleri de dikkate alınarak yurt düzeyinde yaygınlaştırılmalı, çiftçilerin gübre uygulamalarını toprak analiz sonuçlarına göre yapmaları Ziraat Odaları tarafından da desteklenmelidir. Zirai Mücadele Günümüzde yaygın bir şekilde uygulanan kimyasal mücadele yöntemi; kolay uygulanması ve kısa sürede sonuç vermesi, dar bir zaman periyodu içerisinde geniş alanlarda mücadele olanağı sağlanması gibi olumlu yönlere sahip olmasının yanı sıra, tarımsal ilaçların bilinçsiz kullanılmasından dolayı doğal dengenin bozulması, toprak hava ve su gibi çevre elemanlarında kirliliğe neden olması, besinlerde kalıntı bırakması, hastalık ve zararlılarda, zamanla direnç ortaya çıkarması, gibi olumsuz yönleri de bulunmaktadır. Bu nedenle; uygun ve zamanında tarımsal mücadele ilaçlarının kullanılabilmesi için, çiftçilerin eğitimine gereken önem verilmelidir. DIŞ TİCARET Türkiye patates ihracatına baktığımızda yıllar itibarı ile iniş ve çıkışlar yaşanmasına rağmen, ülkemizin en fazla ihraç ettiği ürünler arasında patatesin ilk on ürün arasında olduğu görülür. Patates, dünyanın hemen her ülkesinde üretildiği için ithalat ve ihracata konu olmayan üründür. Türkiye de üretilen patates iç pazarda tüketilirken, önemli miktarda patates tohumu ithal edilmektedir. ÖDEMİŞ BELEDİYESİ STRATEJİK PLANINDA PATATES Ödemiş Belediyesi 2015-2019 Stratejik Planında bölge ekonomisini canlandırıcı faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için patates tarımının devamlılığıyla ilgili bilimsel çalışmalar yapmak ilk hedeflerdendir. Hedef No Hedef Açıklaması 5.2.F9 Patates ve incir tarımının devamlılığıyla ilgili bilimsel çalışma yapmak PATATES FİYATLARI
İç piyasa fiyatların oluşumunda arz faktörü talep faktöründen daha etkili gibi görülmektedir. Nitekim ürünün pazara en çok sunulduğu Ağustos-Eylül aylarında fiyatlar daha düşük seyretmektedir. Patates fiyatlarındaki dalgalanma pazara arz edilen patates miktarına bağlı olduğu kadar, patatesin üreticiden tüketiciye ulaşıncaya kadar izlediği pazarlama kanalına da bağlı olmaktadır. Pazarlama kanalının uzunluğu veya ürün çeşitlendirme faaliyetleri, pazarlama hizmetlerinin etkin bir şekilde yapılması gibi nedenler, patates fiyatını dolayısıyla pazarlama marjını artırıcı bir rol oynamaktadır. Ödemiş İlçesi İçin 2014 Yılı Patates Üretiminin Ulusal Ekonomiye Katkısı Ürün Verim Aralığı (Da /Kg) Ortalama Verim (Da./ Kg.) Birim Fiyatı (TL. / Kg.) 2014 Üretim Alanı (Da.) 2014 Yılı Üretimi (Kg.) 2014 Yılı Ekonomiye Katkı Payı (TL.) Patates 2000-4500 3200 1,00 TL. 100000 320.000.000 320.000.000 TÜRKİYE DE PATATES DENGE TABLOSU KAYNAKLAR www.tzob.org.tr www.fao.org Sekizinci V Yıllık Kalkınma Planı, Bitkisel Üretim ÖİK Sanayi Bitkileri Alt Komisyon Raporu. Ödemiş Belediyesi