12. HAFTA ISL 108 GENEL MUHASEBE Gider Hesapları (61, 62, 63, Hesap Sınıfları) Yrd.Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr I. Giriş Gelir tablosu, hesaplarına sonuç hesapları da denilmektedir. Bu hesaplar, işletmenin sermayesinde meydana gelen artış, başka bir ifadeyle gelirleri ve sermayedeki azalışları bir başka ifadeyle giderleri gösterir. Bu bakımdan gelir tablosu hesapları gider ve gelir hesapları olarak ikiye ayrılmaktadır. Gelir Tablosunun Tanımı Ve Şekli Gelir, Mal ve hizmet satışlarından veya faiz, kira vs. biçimde elde edilen hasılat olarak ifade edilebilir. Özkaynakları artırıcı bir etkiye sahiptir. Gider, Gelir elde etmek için ortaya çıkan varlık tükenmeleridir ve Özkaynakları azaltıcı bir etkiye sahiptir. Gelirtablosubirişletmeninbellibirdönemeaitfaaliyet sonuçlarını gösteren tablodur. Gelir tablosu bilanço gibi statik değil aksine belli bir dönemi kapsadığı için dinamik bir tablodur. Bilançoda dönem karı sadece tek bir kalem olarak gösterilirken; gelir tablosunda kar veya zararın adım adım nasıl oluştuğu görülmektedir. 3 4 Gider Hesapların Çalışma Kuralları Gider Hesaplarının Çalışma Kuralları Borç Gider Hesapları Alacak Artışlar (+) Azalışlar (-) (Kapanışta)! GiderHesaplarınınÇalışmaKuralları! Giderlerartışlar, hesabınborçtarafınakaydedilir. Düzeltmeyadaayarlamakayıtlarında alacaklandırılır. Dönem sonunda alacaklandırılarak 690. Dönem Kar veya ZararHesabınadevredilir.Kalanvermezler Borç Gider Hesapları Alacak (61,62, 63, 65, 66, 68 Hesap Grubu) Artışlar(+) Azalışlar(-) (Kapanışta) 1.000 (1) 1.000 (2) Borç 690 Dönem Karı veya Zararı Alacak Giderler Gelirler 1.000 (2) 5 6 1
Gelir Tablosu Hesaplarının Grupları 60 Brüt Satışlar 61 Satış İndirimleri(-) 62 Satışların Maliyeti(-) 63 Faaliyet Giderleri (-) 64 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar 65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar(-) 66 Finansman Giderleri(-) 67 Olağandışı Gelir ve Karlar 68 Olağandışı Gider ve Zararlar(-) 69 Dönem Net Karı (Zararı) 61 Satış İndirimleri Grubu İşletmenin ana faaliyet konusu ile ilgili mal ve hizmet satışlarından elde edilen gelirler brüt satış gelirleridir. İşletmenin gerçek satış gelirlerine ulaşmak için ise satışlardan indirimlerin düşülmesi gerekmektedir. Satış indirimler net satışlara ulaşmak için, brüt satışlardan indirilmesi gereken değerlerin izlendiği gruptur. Grupta yer alan hesaplar şunlardır; 610SatıştaniadelerHesabı(-) 611SatışiskontolarıHesabı(-) 612DiğerindirimlerHesabı(-) 7 8 Hesabın Kapsamı: Satıştan iadeler hesabı alıcıların memnun olmayıp işletmeye geri iade ettikleri malların fatura tutarlarının izlendiği bir hesaptır. Hesabın İşleyişi: Daha önce satılan malın bir kısmı veya tamamı işletmeye iade edildiğinde bu hesabın borcuna, ilgili hesabın da alacağına kaydedilir. Serdemir işletmesi müşteri olan Sarılar Ticarete %18 KDV hariç 14.000 TL lik malı kredili olarak satılmıştır. İlgili işlemi (Aralıklıenvanterörneği) 120.04 Sarılar Ticaret 391 Hesaplanan KDV Hs. Kredili mal satış 16.520 14.000 2.520 9 10 Müşteri olan Sarılar Ticarete %18 KDV hariç 3.000 TL lik malı istediği nitelikte olmadığı için işletmeye iade etmiştir. İlgili işlemi (Aralıklıenvanteryöntemi) 610 Satıştan İadeler Hs. 120.04 Sarılar Ticaret MalSatışından iade 3.000 540 3.540 Serdemir işletmesi maliyeti 9.500 TL olan ticari malı Sarılar Ticarete %18 KDV dahil 16.520 TL ye kredili olarak satmıştır. Serdemir işletmesi stoklarının takibinde sürekli envanter yöntemini kullanmaktadır. İlgili kaydı muhasebeleştiriniz İlgili işlemi 120.04 Sarılar Ticaret 391 Hesaplanan KDV Hs. Kredili mal satış 16.520 14.000 2.520 11 12 2
Serdemir işletmesi maliyeti 9.500 TL olan ticari malı Sarılar Ticarete %18 KDV dahil 16.520 TL ye kredili olarak satmıştır. Serdemir işletmesi stoklarının takibinde sürekli envanter yöntemini kullanmaktadır. İlgili işlemi muhasebeleştiriniz 621 Satılan Ticari Mallar Hs. 9.500 153 Ticari Mallar Hs. 9.500 Satılan malların stoklardan maliyet hesabına devri Müşteri Sarılar Ticaret Serdemir işletmesinden satın aldığı mallardan %18 KDV hariç 6.000 TL lik mal istenen renkte olmadığı için iade etmiştir. İade edilen malların maliyet bedeli 3.500 TL dir. Serdemir işletmesi stoklarının takibinde sürekli envanter yönteminikullanmaktadır.ilgiliişlemimuhasebeleştiriniz 610 Satıştan İadeler Hs. (-) 120.04 Sarılar Ticaret Satılan malların müşteriden iade edilmesi 6.000 1.080 7.080 13 14 Müşteri Sarılar Ticaret Serdemir işletmesinden satın aldığı mallardan %18 KDV hariç 6.000 TL lik mal istenen renkte olmadığı için iade etmiştir. İade edilen malların maliyet bedeli 3.500 TL dir. Serdemir işletmesi stoklarının takibinde sürekli envanter yönteminikullanmaktadır.ilgiliişlemi 153 Ticari Mallar Hs. 3.500 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti Hs. 3.500 İade edilen malları stoklara geri alınması 611 Satış İskontoları Hesabı(-) Hesabın Kapsamı: Satışla ilgili faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan her türlü kasa ve miktar iskontolarının izlendiğihesaptır. Kasaiskontosu,kredilisatışlardaalıcınınmalbedelinivadesindenönce ödemesi nedeniyle, peşin ödeme karşılığında alıcıya belirli oranda iskonto(indirim) yapılmasıdır. Miktariskontosuisealıcınınbellitutarlarüzerindealışlardabulunarak satıcının mal sürümüne katkıda bulunmasından dolayı kendisine belli oranyadatutarlarda yapılanindirimdir. Hesabın İşleyişi: Alıcıya uygulanan iskonto ilgili hesaba alacak kaydedilirken, bu hesabın borcuna kaydedilir.dönem sonunca 690 DönemKarıveyaZararıhesabınaaktarılarak kapatılır. 15 16 611 Satış İskontoları Hesabı(-) Serdemir işletmesi müşteri olan Turan Ticarete %18 KDV hariç 14.000 TL lik malı kredili olarak satılmıştır. İlgili işlemi 120.08 Turan Ticaret 391 Hesaplanan KDV Hs. Kredili mal satış 14.000 14.000 2.520 611 Satış İskontoları Hesabı(-) Serdemir işletmesi müşteri olan Turan Ticarete sattığı %18 KDV hariç 14.000 TL lik için %18 KDV hariç 2.000 TL lik indirim yapmış ve müşterinin işletmeye olan borcundan düşmüştür. İlgili işlemi 611 Satış İskontosu Hs. 120.08 Turan Ticaret Satılan mallara iskonto yapılması 2.000 360 2.360 17 18 3
612 Diğer İndirimler Hesabı(-) Hesabın Kapsamı: Satıcı tarafından, alıcı hesabına, malın sevki sırasında ödenen giderleri ifade eden ve satılan mallara ait olan sevk giderleri, satılan malların hatalı ve noksan olması ya da taşıma sırasında hasara uğramış olması nedeniyle, yapılması zorunlu indirimler ile satış vergileri(kdv hariç) ve benzerleri bu hesaptaizlenir. Hesabın İşleyişi: Satılan mal ya da hizmet bedelinden yapılan indirim,bu hesabınborcuna, ilgilihesabınalacağınakaydedilir. 612 Diğer İndirimler Hesabı(-) Serdemir işletmesi müşterisi Selçuk Ticarete sattığı malların%18 KDV hariç 15.000 TL lik sevk giderini kendisi üstlenmiştir ve 15.05.201. tarihinde banka aracılığı ile ödemiştir. İlgili işlemi 612 Diğer İndirimler Hs. 15.05.201. Borç Alacak 15.000 2.700 102 Bankalar Hs. 17.700 Sevk giderinin ödenmesi 19 20 62 Satışların Maliyeti Hesap Grubu (-) İşletmenin dönem içindeki stok hareketleri ile satılan mamullerin, yarı mamullerin, ilk madde ve malzemelerin, ticari malların ve satılanhizmetlerinmaliyetininizlendiğigruptur. Grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir; 620 Satılan Mamuller Maliyeti Hesabı 622 Satılan Hizmetler Maliyeti Hesabı 623 Diğer Satışların Maliyeti Hesabı 620 Satılan Mamuller Maliyeti Hesabı Hesabın Kapsamı: Üretim işletmelerinde, satılan mamullerin maliyetininizlendiğihesaptır. Hesabın İşleyişi: Satılan mamullerin maliyet bedeli bu hesabın borcuna, 152Mamullerhesabınınalacağınakaydedilir. 21 22 620 Satılan Mamuller Maliyeti Hesabı Serdemir işletmesi 15.05.201. tarihinde 6.000 TL ye ürettiği malları, %18 KDV hariç 8.000 TL.ye peşin satmıştır. işletme sürekli envanter yönteminiuygulamaktadır.ilgiliişlemimuhasebeleştiriniz 15.05.201. Borç Alacak 100 Kasa Hs. 9440 391 Hesaplanan Kdv hs Üretilen Mamullerin Satılması 8.000 1.440 15.05.201. Borç Alacak 620 Satılan Mamuller Maliyeti Hs. 6.000 152 Mamuller Hs. 6.000 Satılan mamullerin maliyeti kaydı Hesabın Kapsamı: Herhangi bir değişikliğe tabi tutmaksızın satmak amacıyla alınan ticari malların maliyetinin izlendiği hesaptır. Hesabın İşleyişi: Satılan ticari malların maliyet bedeli bu hesabın borcuna, 153TicariMallarhesabınınalacağınakaydedilir. 23 24 4
Serdemirİşletmesi nindönem sonunda153ticarimallarhesabı nın durumu aşağıdaki gibidir. Yapılan fiili sayım sonucuna göre dönem sonu mal mevcudunun 70.000 TL olduğu belirlenmiştir. Buna göre hesaplayaraksatılanticarimallarıstoklardançıkarınız. Serdemirİşletmesi nindönem sonunda153ticarimallarhesabı nın durumu aşağıdaki gibidir. Yapılan fiili sayım sonucuna göre dönem sonu mal mevcudunun 70.000 TL olduğu belirlenmiştir. Buna göre hesaplayaraksatılanticarimallarıstoklardançıkarınız. Borç 153 Ticari Mallar Hs. Alacak Dönem Başı Mal Mevcudu Dönem İçi Mal Alışlar Alış Giderleri 50.000 80.000 2.000 Alıştan İadeler Alış İskontoları 5.000 1.000 132.000 6.000 Ticari Mallar Hesabının Borç Toplamı(DBMM+DİA+MAG) 132.000 Ticari Mallar Hesabının Alacak Kalanı(İade ve İskontolar) (-) (6.000) Ticari Mallar Hesabının Borç Kalanı 126.000 Dönem Sonu Mal Mevcudu (-) (70.000) Satılan Ticari Mallar Maliyeti 56.000 153 Ticari Mallar Hesabında gerçek mal mevcudunu görebilmek için Satılan Mallar Maliyetinin çıkartılması gerekir. 621 Satılan Ticari Mallar Hs. 56.000 153 Ticari Mallar Hs. 56.000 Satılan Ticari Mallar Maliyetinin Kaydı Serdemirİşletmesi nindönem sonunda153ticarimallarhesabı nın durumu aşağıdaki gibidir. Yapılan fiili sayım sonucuna göre dönem sonu mal mevcudunun 70.000 TL olduğu belirlenmiştir. Buna göre hesaplayaraksatılanticarimallarıstoklardançıkarınız. Borç 153 Ticari Mallar Hs. Alacak Dönem Başı Mal Mevcudu Dönem İçi Mal Alışlar Alış Giderleri 50.000 80.000 2.000 Alıştan İadeler Alış İskontoları STMM 5.000 1.000 56.000 132.000 62.000 Borç Bakiyesi 70.000 = DSMM 27 622 Satılan Hizmetler Maliyeti Hesabı Hesabın Kapsamı: Üretilen hizmetlerle ilgili olarak yapılan giderlerin kaydedildiği hesaptır. Hesabın İşleyişi: Üretilen hizmetle ilgili giderler, 7/A seçeneğini uygulayan hizmet işletmelerinde 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma hesabının, 7/B seçeneğini uygulayan hizmet işletmelerinde ise 799 Üretim Maliyeti hesabının alacağına kaydedilirken, bu hesabın borcuna kaydedilir. 622 Satılan Hizmetler Maliyeti Hesabı Özel Medikal Hastanesinde tedavi gören bir hasta taburcu olmuş ve tedavi hizmeti bedeli olarak %18 KDV hariç 5.000 TL. tahsil edilmiştir. Hastanın oda hizmeti, doktor hizmeti, malzeme giderleri vb. maliyeti 3.000 TL dir. İlgili işlemi 100 Kasa Hesabı 5.900 391 Hes.KDV. Hizmet satışı 5.000 900 29 30 5
622 Satılan Hizmetler Maliyeti Hesabı Hastanın oda hizmeti, doktor hizmeti, malzeme giderleri vb. maliyeti3.000tl.dir. 622 Satılan Hizmetler Maliyeti Hs. 3.000 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı 3.000 Satılan hizmetin maliyeti kaydı 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı 3.000 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hs. 3.000 Hizmet maliyetinin yansıtma hesabına aktarılması 623 Diğer Satıların Maliyeti Hesabı(-) Hesabın Kapsamı: İşletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili diğer satış gelirlerinin elde edilmesi için yapılan giderlerin izlendiği hesaptır. Hesaplanan satışların maliyeti bu hesabın borcuna kaydedilir. Tali ürün, atık, deşe vb. maddelerin satışında ilgili stok hesaplarının alacağına karşılık bu hesaba borç yazılır. Hesap dönem sonunda 690 nolu hesabın borcuna karşılık alacaklanarak kapanır. 31 32 63 Faaliyet Giderleri Grubu(-) İşletmenin esas faaliyeti ile ilgili bulunan ve üretim maliyetlerine yüklenmeyen araştırma ve geliştirme giderleri; pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ve genel yönetim giderlerinden oluşan hesap grubudur. Bu grupta yukarıda sayılan faaliyetlere ilişkin dönem giderleri izlenir. Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir. 630 Araştırma ve Gelişme (-) 631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hs(-) 632 Genel Yönetim (-) 630 Araştırma ve Geliştirme (-) Üretimi devam eden mamullerin maliyetini düşürmek, satışları artırmak, bulunan yeni üretim yöntemleri bulmak, üretimde kullanılan teçhizatın yenilerinin ve mevcutlarının geliştirilmesine ilişkin açıklamalar yapmak, pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetlerini geliştirmek için yapılan faaliyetlerle ilgili dönem giderler bu hesapta takip edilir. Hesabın işleyişi: 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabında toplanan giderlerin dönem ait kısmı yansıtma hesap vasıtasıyla 630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabına aktarılır. Bu hesap dönem sonunda 690 Dönem Kar / Zarar Hesabına devredilir. 33 630 Araştırma ve Geliştirme Serdemir A.Ş. nin Kasım ayı içinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullandığı su için gider olarak % 18 KDV hariç 6.000 TL yi bankadaki hesabından ödemiştir. İlgili işlemi 11.11.201. 750 Araştırma ve Geliştirme Gider Hs. -Dışarıdan Sağlanan fayda ve Hizmetler 6.000 1.080 102BankalarHs. 7.080 Araştırma ve geliştirme giderinin ödenmesi 630 Araştırma ve Geliştirme Serdemir A.Ş. nin Kasım ayı içinde 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabının borcunda toplanan giderler 6.000 TL dir. Bu durumda Kasım ayı sonunda yapılması gereken kayıt aşağıdaki gibidir. 31.11.201. 751Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hs. 6.000 750AraştırmaveGeliştirme 6.000 Kasım Ayı araştırma ve geliştirme giderlerinin ilgili gider hesabına aktarılması 35 36 6
630 Araştırma ve Geliştirme Serdemir A.Ş. nin Kasım ayı içinde 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabının borcunda toplanan giderler 6.000 TL dir. Bu durumda Kasım ayı sonunda yapılması gereken kayıt aşağıdaki gibidir. 31.11.201. 630 Araştırma ve Geliştirme 6.000 751AraştırmaveGeliştirmeGiderleri YansıtmaHs. 6.000 Kasım Ayı araştırma ve geliştirme giderlerinin ilgili gider hesabına aktarılması 631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Pazarlama, Satış ve Dağıtım giderleri hesabı, mal ve hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan giderlerin izlendiği hesaptır. Hesabın işleyişi: 760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabının toplanan giderlerin dönem ait kısmı yansıtma hesap vasıtasıyla 631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabının aktarılır. Bu hesap dönem sonunda 690 Dönem Kar/ Zarar Hesabına devredilir. 37 11.11.201. 760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım 18.000 3.240 103VerilenÇekveÖdemeEmirleriHs.(-) 21.240 Pazarlama giderinin ödenmesi 631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Hesabı Örnek: Serdemir işletmesi Ağustos ayı içinde reklam ve satışları artırmak için gider olarak %18 KDV hariç 18.000 TL tutarında gider için çek düzenlemiştir. 631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Örnek: Serdemir işletmesi Ağustos ayı içinde 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabının borcunun toplam gideri 18.000 TL dir. Bu durumda Ağustos ayı sonunda yapılması gerekli kayıt aşağıdakigibiolur. 31.08.201. 761Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hs. 18.000 770Pazarlama,SatışveDağıtımGiderleriHs. 18.000 Kasım Ayı Pazarlama giderlerinin hesabının kapatılması 39 40 631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Örnek: Serdemir işletmesi Ağustos ayı içinde 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabının borcunun toplam gideri 18.000 TL dir. Bu durumda Ağustos ayı sonunda yapılması gerekli kayıt aşağıdaki gibi olur. 31.08.201. 631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım 18.000 761Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hs. Kasım Ayı Pazarlama giderlerinin ilgili gider hesabına aktarılması 18.000 632 Genel Yönetim Giderleri Hesabı Genel yönetim giderleri hesabı işletmenin yönetim fonksiyonu, işletmenin politikasının belirlenmesi, organizasyon yapısı, büro hizmetleri, halkla ilişkiler, güvenlik ve hukuk işleri, personel işleri, kredi ve tahsilatla ilgili giderlerin izlendiği hesaptır. Hesabın işleyişi: 770 Genel Yönetim Giderleri hesabında toplanan giderlerin dönem ait kısmı yansıtma hesap vasıtasıyla 632 Genel Yönetim Giderleri Hesabına aktarılır. Bu hesap dönem sonunda 690 Dönem Kar / Zarar Hesabına devredilir. 41 7
632 Genel Yönetim Örnek: Serdemir işletmesi Nisan ayı içinde yönetim binası için kira gideri olarak 36.000 TL yi banka aracılığı ile ödemiştir. 11.04.201. 770 Genel Yönetim 36.000 102BankalarHs. 36.000 Kira giderinin ödenmesi 632 Genel Yönetim Örnek: Serdemir işletmesinin Nisan ayı içinde 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabının borcunda toplanan giderleri 36.000 TL dir. 31.04.201. 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hs. 36.000 770 Genel Yönetim 36.000 Kasım Ayı Yönetim giderlerinin ilgili gider hesabına aktarılması 43 44 632 Genel Yönetim Kaynakça Örnek: Serdemir işletmesinin Nisan ayı içinde 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabının borcunda toplanan giderleri 36.000 TL dir. 31.04.201. 632 Genel Yönetim 36.000 771GenelYönetim Giderleri YansıtmaHs. 36.000 Nisan Ayı Yönetim giderlerinin ilgili gider hesabına aktarılması Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara. Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, 2002. Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi. CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak 2003. 8 No lu TMS- Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar IASC, International Accounting Standards Committee, International Accounting Standards 1999, London, 1999. 45 46 Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 47 8