ĐLKÖĞRETĐM 3. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN AKTĐF KELĐME SERVETĐ ÜZERĐNE BĐR ARAŞTIRMA (UŞAK ĐLĐ MERKEZ ÖRNEĞĐ) Afife TURGUT(SĐNGĐL) Yüksek Lisans Tezi

ĐLKÖĞRETĐM 3. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN AKTĐF KELĐME SERVETĐ ÜZERĐNE BĐR ARAŞTIRMA (UŞAK ĐLĐ MERKEZ ÖRNEĞĐ) Afife TURGUT(SĐNGĐL) Yüksek Lisans Tezi Danışman: Yard. Doç. Dr. Selcen ÇĐFCĐ Eylül, 2008 Afyonkarahisar

T.C. AFYON KOCATEPE ÜNĐVERSĐTESĐ SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ TÜRKÇE EĞĐTĐM ANABĐLĐM DALI YÜKSEK LĐSANS TEZĐ ĐLKÖĞRETĐM 3. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN AKTĐF KELĐME SERVETĐ ÜZERĐNE BĐR ARAŞTIRMA (UŞAK ĐLĐ MERKEZ ÖRNEĞĐ) Hazırlayan Afife TURGUT(SĐNGĐL) Danışman Yard. Doç. Dr. Selcen ÇĐFCĐ AFYONKARAHĐSAR 2008 2

YEMĐN METNĐ Yüksek Lisans tezi olarak hazırlandığım Đlköğretim 3. Sınıf Öğrencilerinin Aktif Kelime Servetine Üzerine Bir Araştırma (Uşak Đli Merkez Örneği) adlı çalışmanın, tarafımdan bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin Kaynakça da gösterilen eserlerden oluştuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanmış olduğumu belirtir ve bunu onurumla doğrularım../../2008 Afife TURGUT(SĐNGĐL) i

TEZ JÜRĐ KARARI VE ENSTĐTÜ MÜDÜRLÜĞÜ ONAYI Đmza Tez Danışmanı: Yard. Doç. Dr. Selcen ÇĐFCĐ Jüri Üyeleri: Yard. Doç. Dr. Đsmail ACUN Yard. Doç. Dr. Cüneyt AKAR.. Afife TURGUT(SĐNGĐL) un Đlköğretim 3. Sınıf Öğrencilerinin Yazılı Anlatımlarındaki Aktif Kelime Servetinin Belirlenmesi (Uşak / Merkez Örneği) baslıklı tezi.. tarihinde, yukarıdaki jüri tarafından Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Sınav Yönetmeliği nin ilgili maddeleri uyarınca Türkçe Eğitimi Anabilim dalında Yüksek Lisans tezi olarak değerlendirilerek kabul edilmiştir. Doç. Dr. Mehmet KARAKAŞ Enstitü Müdürü ii

YÜKSEKLĐSANS TEZ ÖZETĐ ĐLKÖĞRETĐM 3. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN YAZILI ANLATIMLARINDAKĐ AKTĐF KELĐME SERVETĐNĐN BELĐRLENMESĐ (UŞAK/MERKEZ ÖRNEĞĐ) Afife TURGUT(SĐNGĐL) AFYON KOCATEPE ÜNĐVERSĐTESĐ SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ TÜRKÇE EĞĐTĐMĐ ANABĐLĐM DALI Eylül 2008 TEZ DANIŞMANI: Yard. Doç. Dr. Selcen ÇĐFCĐ Bu çalışmada, Uşak ili merkezinde bulunan dokuz ilköğretim okulunun (Mehmet Akif Ersoy Đlköğretim Okulu, Mehmet Sadık Boz Đlköğretim Okulu, Milli Egemenlik Đlköğretim Okulu, Eşe ve Halil Erdoğdu Đlköğretim Okulu, Hasan Hilmi Đlköğretim Okulu, Bir Eylül Đlköğretim Okulu) 3. sınıfında okuyan 90 öğrencinin tamamının yazılı anlatımdaki aktif kelime servetleri incelenmiştir. Adı geçen okullardaki 3. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarındaki aktif kelime servetlerini belirleyebilmek için, öğrencilere üç türde (anı, otobiyografi, serbest konulu) yazılı anlatım yaptırılmış ve alınan 270 adet yazılı doküman bilgisayar ortamına aktarılarak öğrencilerin kullandıkları kelimeler değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda, toplam 22010 kelimelik havuzun oluştuğu ve 1966 çeşit kelime kullanıldığı tespit edilmiş ve en çok kelimenin serbest konulu türde, en az kelimenin ise otobiyografi türünde kullanıldığı görülmüştür. Bunun yanında, yazılı anlatımda kız öğrencilerin erkek öğrencilerden daha fazla kelime kullandıkları belirlenmiştir. Çalışmada ayrıca, türlere ve cinsiyetlere göre kelime listeleri oluşturulmuş, bu listelerde geçen kelimelerle daha önce bu alanda yapılmış diğer çalışmaların listelerindeki kelimeler karşılaştırılarak ortak kelimelerden oluşan listeler hazırlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Kelime, Kelime Serveti, Yazılı Anlatım, Türkçe Eğitimi. iii

ABSTRACT IDENTIFICATION OF ACTIVE VOCABULARY ON WRITTEN EXPESSION OF PRIMARY SCHOOL: 3. GRADE(EXAMPLE OF UŞAK) Afife TURGUT(SĐNGĐL) Turkish Education Main Science Branch Afyonkarahisar Kocatepe University Sociol Sciences Irstitute September 2008 Advisor: Asist. Prof. Dr. Selcen ÇĐFCĐ The aim of this study is the identification of active vocabulary on written expression of 90 3. grade primary school students in Uşak (Mehmet Akif Ersoy Primary School, Mehmet Sadık Boz Primary School, Milli Egemenlik Primary School, Eşe ve Halil Erdoğdu Primary School, Hasan Hilmi Primary School, Bir Eylül Primary School ) In order to indentify the active vocabulary of the 90 3. grade students in the mentioned schools, students were wanted to Express themselves in three branches of writting. (memory, autobigoyraphy, free topic) and 270 obtained subjects of 90 students were computed. According to this evaluation, it has been found out that students used 22010 words in total 1966 of which are different. In this study, it can be seen that free topic writting is the branche that students used the vocabulary the most and autobiography is the branche that student used the words the least. Furthermore, it has also been found out that girls used more words in writting than the boys. In the end of our study, vocabulary lists were formed according to the branches of writting and sexuality of the students. Words in these lists were compored to similer studies. Key Words: Word, active vocabulary, written expession, Turkish educetion iv

ÖNSÖZ Đnsanlar duygu ve düşüncelerini dil aracılığı ile ifade ederler. Dil, insanlar arasında iletişimi sağlayan en büyük vasıtadır. Bir dilin zenginliği, o toplumda yaşayan insanların sosyo-kültürel zenginliği ile aynı doğrultuda paralellik gösterir. Kültürel açıdan çeşitlilik ve zenginlik gösteren toplumların dilleri de aynı oranda gelişmiştir. Kelimeler, insanların duygu ve düşüncelerini aktarmak için en büyük araçtır. Özellikle konuşma ve yazma becerilerinin geliştirilebilmesi, zengin bir kelime serveti ile mümkün olacaktır. Bir milletin bilim, sanat ve kültürel açıdan zenginliği o milletin kelime servetiyle doğru orantılıdır. Bu çalışmamızda ilköğretim 3. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarındaki aktif kelime serveti belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmamızın bir diğer yönü de dilimizin zenginliğini ortaya çıkarmak ve kelime hazinemizin artırılması için yapılması gereken çalışmalar hakkında bir fikir sahibi olunmasını sağlamaktır. Çalışmam süresince büyük bir sabırla ve titizlikle çalışmamı takip eden kıymetli hocalarım Yard. Doç. Dr. Selcen ÇĐFCĐ ve Yard. Doç. Dr. Musa ÇĐFCĐ ye, bana yardımlarından dolayı yüksek lisans arkadaşlarıma ve sevgili eşim Halil SĐNGĐL e manevi desteklerinden dolayı annem ve babama teşekkür ederim. Afife TURGUT (SĐNGĐL) v

ĐÇĐNDEKĐLER Sayfa YEMĐN METNĐ... i TEZ JÜRĐSĐ KARARI VE ENSTĐTÜ MÜDÜRLÜGÜ ONAYI...ii ÖZET...iii ABSTRACT...iv ÖNSÖZ........v ĐÇĐNDEKĐLER.. vi TABLOLAR VE GRAFĐKLER LĐSTESĐ LĐSTESĐ viii KISALTMALAR DĐZĐNĐ....xi GĐRĐŞ...1 1. PROBLEM DURUMU.......2 2. ÇALIŞMANIN AMACI.....3 3. ÇALIŞMANIN ÖNEMĐ..... 3 BĐRĐNCĐ BÖLÜM ALAN LĐTERATÜRÜ 1.DĐL.... 6 2. DĐL VE DÜŞÜNCE KAVRAMLARI....7 3. DĐL, TOPLUM VE KÜLTÜR.......9 4. KELĐME SERVETĐ VE ÖNEMĐ....10 5.TÜRKĐYE DE BUGÜNE KADAR YAPILMIŞ OLAN KELĐME SERVETĐ ÇALIŞMALARI.....12 ĐKĐNCĐ BÖLÜM YÖNTEM 1. EVREN VE ÖRNEKLEM...20 2. KAPSAM VE SINIRLILIKLAR 20 vi

3. VARSAYIMLAR..21 4. VERĐLERĐN TOPLANMASI..21 5. VERĐLERĐN ÇÖZÜMLENMESĐ......22 6. KAVRAMLAR VE TANIMLARI..........24 6.1. AKTĐF KELĐME SERVETĐ... 24 6.2. KELĐME SERVETĐ....25 6.3. ÇEŞĐT KELĐMELER VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.... 25 6.4. CĐNSĐYET SÖZLÜĞÜ.....25 6.5. TÜR SÖZLÜĞÜ. 25 6.6. GENEL SÖZLÜK... 25 6.7. ORTAK SÖZLÜKLER.....25 ÜÇÜNCÜBÖLÜM BULGULAR VE YORUMLAR 1. 3. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN GENEL KELĐME SERVETĐ.....23 2. 3. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNDE SOSYO-EKONOMĐK SEVĐYEYE GÖRE KELĐME SERVETĐ. 23 3. 3. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNDE CĐNSĐYET VE SEVĐYEYE GÖRE KELĐME SERVETĐ......26 4. 3. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNDE KONU TÜRÜNE VE SOSYO-EKONOMĐK SEVĐYE GÖRE KELĐME SERVETĐ....29 5. 3. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNDE CĐNSĐYETE VE KONU TÜRÜNE GÖRE KELĐME SERVETĐ....34 6. 3. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNDE CĐNSĐYETE, SEVĐYEYE VE KONU TÜRÜNE GÖRE KELĐME SERVETĐ.....39 7. CĐNSĐYETE GÖRE TOPLAM KELĐME SERVETĐ...46 8. 3. SINIF ÖĞRENCĐLERĐNĐN TÜRLERE GÖRE GENEL KELĐME SERVETĐ...47 9. VERĐLERĐN ÖNCEKĐ ÇALIŞMA VERĐLERĐYLE KARŞILAŞTIRILMASI..49 vii

SONUÇ VE DEĞERLENDĐRME 53 KAYNAKÇA....56 EKLER....58 EK 1: TÜM GRUPTAKĐ ERKEK ÖGRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇESĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..... 58 EK 2: TÜM GRUPTAKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.....63 EK 3: TÜM GRUPTAKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇESĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ...........67 EK 4: TÜM GRUPTAKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ........73 EK 5: TÜM GRUPTAKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ......79 EK 6: TÜM GRUPTAKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜGÜ.........84 EK 7: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ......... 91 EK 8: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ......96 EK 9: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SAYISI......107 EK 10: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..........113 EK 11: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ........117 viii

EK 12: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..126 EK 13: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ... 131 EK 14: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ....135 EK 15: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ...143 EK 16: ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.... 148 EK 17: KIZ ÖĞRENCĐLERĐN BÜTÜN TÜRLERDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ....157 EK 18: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ...167 EK 19: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ......170 EK 20: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ. 176 EK 21: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..180 EK 22: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ 183 EK 23: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDE ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.... 188 EK 24: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDA ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.......191 EK 25: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDA ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.....195 ix

EK 26: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDA ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ....203 EK 27: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ...207 EK 28: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ......210 EK 29: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ........212 EK 30: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..215 EK 31: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ......220 EK 32: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.. 224 EK 33: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.....230 EK 34: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..... 233 EK 35: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ KIZ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.236 EK 36: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.....239 EK 37: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK ERKEK SÖZLÜĞÜ...241 x

EK 38: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..243 EK 39: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.. 246 EK 40: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..251 EK 41: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ORTA SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..255 EK 42: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.. 260 EK 43: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ......263 EK 44: SOSYO-EKONOMĐK GÜCÜ ÜST SEVĐYEDEKĐ ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.266 EK 45: 90 ÖĞRENCĐNĐN ANI TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ.....269 EK 46: 90 ÖĞRENCĐNĐN OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNDEKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ......276 EK 47: 90 ÖĞRENCĐNĐN SERBEST KONUDAKĐ ÇEŞĐT VE SIKLIK SÖZLÜĞÜ..282 EK 48: GENEL SÖZLÜK.....291 EK 49: ORTAK SÖZLÜK 1 (ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ).....305 EK 50: ORTAK SÖZLÜK 2 (ORTA SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELER ĐLE ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ)...307 EK 51: ORTAK SÖZLÜK 3 ( ALT SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELER ĐLE ÜST SEVĐYEDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK ) KELĐMELERĐN SÖZLÜĞÜ....309 xi

EK 52: ORTAK SÖZLÜK 4 (TÜM GRUPTAKĐ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ)....312 EK 53: ORTAK SÖZLÜK 5 (ANI TÜRÜNÜN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELER ĐLE OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNÜN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ).......313 EK 54: ORTAK SÖZLÜK 6 (OTOBĐYOGRAFĐ TÜRÜNÜN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELER ĐLE SERBEST KONUNUN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ).......316 EK 55: ORTAK SÖZLÜK-7 (ANI TÜRÜNÜN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELER ĐLE SERBEST KONUNUN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ.319 EK 56: ORTAK SÖZLÜK 8 (TÜM TÜRLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ)..323 EK 57: ORTAK SÖZLÜK 9 (KIZ ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ KELĐMELERLE ERKEK ÖĞRENCĐLERĐN SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ)......328 EK 58: ORTAK SÖZLÜK 10 (ÖRNEKLEM GRUBUNUN BÜTÜN TÜRLERDEKĐ VE HER ĐKĐ CĐNSĐYETTEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN ÇEŞĐT SÖZLÜĞÜ.... 333 EK 59: ÜNSAL IN, ÇIPLAK IN, DURU NUN, KARAHAN IN, BAŞPINAR IN, ÖZTEKĐN ĐN ÇALIŞMALARI ĐLE BĐZĐM ÇALIŞMAMIZIN GENEL SÖZLÜĞÜNDEKĐ ORTAK KELĐMELERĐN SÖZLÜĞÜ. 334 xii

TABLOLAR LĐSTESĐ Sayfa Tablo-1: 3. Sınıf Öğrencilerinin Genel Kelime Serveti.23 Tablo-2: 3. Sınıf Alt Düzey Öğrencilerin Kelime Serveti....23 Tablo-3: 3. Sınıf Orta Düzey Öğrencilerin Kelime Serveti..... 23 Tablo-4: 3. Sınıf Üst Düzey Öğrencilerin Kelime Serveti.....24 Tablo-5: 3. Sınıf Alt Grup Kız Öğrencilerin Kelime Serveti. 26 Tablo-6: 3. Sınıf Orta Grup Kız Öğrencilerin Kelime Serveti...26 Tablo-7: 3. Sınıf Üst Grup Kız Öğrencilerin Kelime Serveti 26 Tablo-8: 3. Sınıf Alt Grup Erkek Öğrencilerin Kelime Serveti. 27 Tablo-9: 3. Sınıf Orta Grup Erkek Öğrencilerin Kelime Serveti...27 Tablo-10: 3. Sınıf Üst Grup Erkek Öğrencilerin Kelime Serveti 28 Tablo-11: 3. Sınıf Alt Grup (Anı) 29 Tablo-12: 3. Sınıf Orta Grup (Anı)..29 Tablo-13: 3. Sınıf Üst Grup (Anı) 29 Tablo-14: 3. Sınıf Alt Grup (Otobiyografi).30 Tablo-15: 3. Sınıf Orta Grup (Otobiyografi)...30 Tablo-16: 3. Sınıf Üst Grup (Otobiyografi). 31 Tablo-17: 3. Sınıf Alt Grup (Serbest Konu) 32 Tablo-18: 3. Sınıf Orta Grup (Serbest Konu)..32 Tablo-19: 3. Sınıf Üst Grup (Serbest Konu) 32 Tablo-20: 3. Sınıf Kızlar (Anı).... 34 Tablo-21: 3. Sınıf Kızlar (Otobiyografi)..34 Tablo-22: 3. Sınıf Kızlar (Serbest Konu). 34 Tablo-23: 3. Sınıf Erkekler (Anı). 35 Tablo-24: 3. Sınıf Erkekler (Otobiyografi).. 36 Tablo-25: 3. Sınıf Erkekler (Serbest Konu). 36 Tablo-26: 3. Sınıf Alt Grup Kızlar (Anı).39 Tablo-27: 3. Sınıf Alt Grup Kızlar (Otobiyografi)..39 Tablo-28: 3. Sınıf Alt Grup Kızlar (Serbest Konu).39 Tablo-29: 3. Sınıf Orta Grup Kızlar (Anı)...40 Tablo-30: 3. Sınıf Orta Grup Kızlar (Otobiyografi) 40 xiii

Tablo-31: 3. Sınıf Orta Grup Kızlar (Serbest Konu).. 40 Tablo-32: 3. Sınıf Üst Grup Kızlar (Anı). 41 Tablo-33: 3. Sınıf Üst Grup Kızlar (Otobiyografi)..41 Tablo-34: 3. Sınıf Üst Grup Kızlar (Serbest Konu).41 Tablo-35: 3. Sınıf Alt Grup Erkekler (Anı).42 Tablo-36: 3. Sınıf Alt Grup Erkekler (Otobiyografi)...42 Tablo-37: 3. Sınıf Alt Grup Erkekler (Serbest Konu). 43 Tablo-38: 3. Sınıf Orta Grup Erkekler (Anı)...43 Tablo-39: 3. Sınıf Orta Grup Erkekler (Otobiyografi). 43 Tablo-40: 3. Sınıf Orta Grup Erkekler (Serbest Konu) 44 Tablo-41: 3. Sınıf Üst Grup Erkekler (Anı). 45 Tablo-42: 3. Sınıf Üst Grup Erkekler (Otobiyografi)..45 Tablo-43: 3. Sınıf Üst Grup Erkekler (Serbest Konu). 45 Tablo-44: Kız Öğrencilerin Toplam Kelime Serveti...46 Tablo-45: Erkek Öğrencilerin Toplam Kelime Serveti...46 Tablo-46: 90 Öğrencinin Anı Türünde Verdiği Kelime Serveti..47 Tablo-47: 90 Öğrencinin Otobiyografi Türünde Verdiği Kelime Serveti...48 Tablo-48: 90 Öğrencinin Serbest Türde Verdiği Kelime Serveti 48 xiv

GRAFĐKLER LĐSTESĐ Grafik-1: Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti...24 Grafik-2: Düzeltme Formülünden Sonra Oluşan Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti...25 Grafik-3: Kız Öğrencilerin Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti..26 Grafik-4: Erkek Öğrencilerin Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti.28 Grafik-5: Anı Türü ve Sosyo-Ekonomik Seviye Göre Kelime Serveti.. 29 Grafik-6: Otobiyografi Türü ve Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti.31 Grafik-7: Serbest Konunun Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Kelime Serveti...32 Grafik-8: Kız Öğrencilerin Konu Türüne Göre Kelime Servet...34 Grafik-9: Erkek Öğrencilerin Konu Türüne Göre Kelime Serveti. 36 Grafik-10: Cinsiyet ve Türlere Göre Toplam Kelime Serveti..37 Grafik-11: Cinsiyet ve Türlere Göre Toplam Çeşit Kelime Serveti.37 Grafik-12: Cinsiyete Göre Kelime Serveti....47 Grafik-13: Türlere Göre Kelime Serveti...48 Grafik-14: Tüm Tezlerin Toplam ve Çeşit Kelime Bakımından Karşılaştırılması.49 Grafik-15: Yapılan Çalışmaların Toplam Kelime Sayısı Bakımından Alt ve Üst Grupların Karşılaştırılması 50 Grafik-16: Yapılan Çalışmaların Çeşit Kelime Sayısı Bakımından Alt ve Üst Grupların Karşılaştırılması....50 Grafik-17: Yapılan Çalışmalarda Kız ve Erkek Öğrencilerin Toplam Kelime Sayısı Bakımından Karşılaştırılması..51 Grafik-18: Yapılan Çalışmalarda Kız ve Erkek Öğrencilerin Çeşit Kelime Sayısı Bakımından Karşılaştırılması...... 51 xv

KISALTMALAR DĐZĐNĐ MEB. : Millî Eğitim Bakanlığı TDK: Türk Dil Kurumu TÖV: Türkiye Öğretmenler Vakfı xvi

GĐRĐŞ 1.PROBLEM DURUMU Đnsan, doğası gereği düşünen bir varlıktır. Duygu ve düşüncelerini ifade etmek ve karşısındakine anlatma gereksinimi duymaktadır. Bu bakımdan dili araç olarak kullanmaktadır. Đnsanlar, duygu ve düşüncelerini dil aracılığı ile çevresindeki insanlara aktarırken kelime denilen şekil birliklerinden yararlanırlar. Đnsanlar dış dünyaya ait olan nesnel gerçeği dilin kendilerine sunmuş olduğu sembolik ifadeler ile algılarlar. Semboller ve hareketleri kelimeler ile ifade ederken konuşma ya da yazı dilinden faydalanırlar. Yazılı ve sözlü anlatım birbirini tamamlayan bir bütün gibidir. Bu iki kavramın ihtiyaç duyduğu temel malzemeler kişinin kelime servetini meydana getirmektedir. Yazma, konuşma gibi bir anlatım yoludur. Ancak ondan ayrı beceriler de gerektirir. Öğrencilerin bir konuda istenileni uygun bir biçimde yazması, onların konuşma ve düşünme yetilerine bağlıdır. Bu yönden yazma çalışmalarını konuşmalara bağlama, yazılı anlatma etkinliklerinin çıkış noktası olacaktır. Çünkü öğrencilerin okul içi ve okul dışı hayatlarında ilk başvurdukları anlaşma aracı konuşmadır (Demirel, 2004: 102). Birey konuştuklarını daha düzgün ifade etmek için yazılı ifadeleri kullanmayı tercih edecektir. Türkçe dersinin genel amaçlarından biri de öğrencinin kelime servetini geliştirmek ve güzelleştirmektir. Bir öğrencinin kelime servetini geliştirmek için öğrencinin kullandığı kelime servetinin bilinmesi gerekir. Her insan, kendini yazılı ve sözlü olarak anlatmak ve toplumda bu yolla başkalarıyla iletişim kurmak ister. Sözlü ve yazılı anlatım her ne kadar birbirini tamamlayan bir bütün olsa da ayrıldığı noktalar da bulunmaktadır. Yazı dili konuşma diline göre daha kapsamlıdır. Çünkü kişi konuşma dilinde o an aklına ne gelirse ifade etmektedir. Düşünmesi için zaman kısıtlı olduğundan ifade tarzı da dar olmaktadır. Fakat konuşma dilinde kişi daha fazla düşünmeye zaman bulabilecektir. Ayrıca konuşma dilinin geri dönüşü olmadığı için hata olasılığı daha fazladır. Yazı dilinde ise bu hata daha aza indirilmektedir. Kişi yazı dilinde hata yapsa bile bunu sözlü olarak ifade etmediği için kolaylıkla hatasını düzeltebilir. Bu bakımdan kişinin sözlü 1

anlatım ile yazılı anlatımda kullandığı kelime serveti açısından farklılık meydana gelmektedir. Bu çalışmada, ilköğretim 3. sınıf düzeyindeki öğrencilerin yazılı anlatımda hangi düzeyde bir kelime servetine sahip oldukları tespit edilmeye çalışılacaktır. Đnsanların kendilerini ifade etmek için kelime denilen araçtan yararlandığı düşünülürse, bireyin iyi iletişim kurabilmesi de kelime hazinesinin o kadar geniş olmasına bağlıdır. Bu açıdan kelime serveti büyük önem taşımaktadır. Eğitimcilere düşen büyük görevlerden biri de kişinin duygu ve düşüncelerini kaç kelime ile ifade ettiklerini bilmeleridir. Kişinin kelime servetinin etkileyen etmenler arasında ailesinin içinde bulunduğu sosyo-ekonomik durum, yaş grubu, cinsiyet gibi faktörler bulunmaktadır. Çalışmamızda öğrencilerin yaşları, cinsiyetleri, öğrenim durumları ve sosyoekonomik durumları göz önünde bulundurulmuştur. 2. ÇALIŞMANIN AMACI Çalışmanın amacı, Uşak ili merkez ilköğretim okulları 3. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarındaki aktif kelime servetini tespit etmektir. 3. ÇALIŞMANIN ÖNEMĐ Đnsan sosyal bir varlıktır, duygularını, düşüncelerini, fikirlerini, hükümlerini birbirlerine anlatmak, maksatlarını birbirlerine aktarmak için dil denilen vasıtaya başvurur. Bu sebeple yaşadığı çevrede olup biten bütün değişiklikleri algılayıp anlamlandırmak için de dili araç olarak kullanır. Dil insanlar arası anlaşmayı sağlayan bir vasıtadır. Đnsanlar kelimelerle anlaşırlar. Kelimeler dilin temel yapısını oluşturur. Bir dilin iki yönü vardır. Bunlardan ilki kişilerin iletişim kurmak için sesli olarak görüşürken, yani konuştukları zaman kullandıkları konuşma dili; diğeri ise yazıda kullanılan yani 2

insanların duygu ve düşüncelerini yazıya dökerek kullandıkları dildir. Konuşma dili gelişigüzeldir. Yani insan karşısındaki kişiye ifadelerini anlatırken o an aklına geleni söyler. Ama yazı dilinde insan daha fazla düşünmeye fırsat bulduğu için anlatmak istediklerini tam olarak ifade etmek için dikkat eder. Düşünce gelişigüzel olmadığı için, dil tam bir ifade kabiliyetine sahip olur. Bu nedenle yazı dili konuşma dilinden daha sağlam ve daha açık bir yapıya sahiptir. Konuşma becerisi düşüncelerin aktarımıdır. Öyleyse insan kelimelerle düşünür. Bir kişi ne kadar çok kelime biliyorsa o oranda çok düşünce üretebilir. Sonuçta dil düşünmenin de bir vasıtası olmuştur. Ana dilimizde cümleler kurarak düşünürüz. Düşünme sonucunda konuşma ortaya çıkmıştır. Đnsanlar düşündüklerini aktarırken yazılı ya da sözlü olarak düşüncelerini ifade ederler. Đnsanlar sözlerini uzaktakilere ulaştırmak ya da uzun zaman saklamak ihtiyacı ile onları daha dayanıklı bir işaret sistemine çevirmeyi düşünmüşler, yazıyı icat etmişlerdir (Banguoğlu, 2000: 10). Bunun sonucunda da sözlü ve yazılı anlatım faaliyetlerinden yararlanırlar. Sözlü ifadeler yazılı ifadelere göre daha kolay bir şekilde dile getirilebilir fakat sözlü ifadelerde hatayı düzeltme payı çok azdır. Yazılı ifadeler sözlü ifadelere göre daha uzun zamanda ifade edilir ama kişi duygu ve düşüncelerini daha kapsamlı anlatabilir. Bu nedenle yazılı ifadeler sözlü ifadelere göre daha düzenlidir. 3

BĐRĐNCĐ BÖLÜM ALAN LĐTERATÜRÜ 1. DĐL Birey aile çevresinde okul, iş ve diğer ortamlarda genellikle ya konuşandır ya da dinleyendir. Bireyin doğasında var olan özelliklerinden dolayı konuşma gereksinimi duygu ve düşüncelerini çevresine anlatma gereksinimi duyar. Bu sebepten dolayı birey her zaman kelimelere ve kelimelerin oluşturduğu dile ihtiyaç duyar. Dil insanlar arasında anlaşmayı sağlayan en etkin iletişim aracıdır. Đnsanlar duygularını, düşüncelerini, fikirlerini, hükümlerini birbirlerine nakletmek, meramlarını birbirlerine anlatmak için dil denilen vasıtaya başvururlar (Ergin, 1998: 3). Dilin insanlar arasında iletişim aracı olarak kullanılması dile toplumsal bir özellik yüklemektedir. Bundan dolayı dil toplumla kültür arasında bağ kurmada görev almaktadır. Dil insanların meramlarını anlatmak için kullandıkları bir sesli işaretler sistemidir. Elle, başla, gözle, kaşla işaretler yaparak da bazı duygularımızı, düşünce ve dileklerimizi anlatırız. Fakat en mükemmel anlatma vasıtamız dildir (Banguğolu, 2000: 9). Đnsanlar birbirleriyle iletişim kurarken sesli olmayan vücut dili dediğimiz jest ve mimikleri kullanırlar. Bu şekilde de kendilerini ifade etmiş olurlar. Fakat jest ve mimikler iletişimde önemli olmasına rağmen dilin yerini tutamaz. Dil, insanların oluşturduğu toplumlarda kullanılır. Her toplumun kendi bireyleri arasında anlaşma sağlamaları, iletişim kurmaları dil olgusuyla gerçekleşmektedir. Hayvanlar da kendi aralarında iletişim kurmakta, hatta problem çözme ve araç kullanmada başarı sağlamakta, buna karşın dil öğrenmede insanlar kadar başarılı olamamaktadır. Doğa üzerinde dil yetisini kazanma ve dili bu derecede etkili bir iletişim aracı olarak kullanma ancak insana özgü bir yetenektir (Demirel, 2004: 3). Đnsanlar dil sayesinde düşünürler. Dil düşünmenin vasıtası olmuş olur. Bu sayede düşünme organı olan beyni desteklemiş olur. Düşünme kelimeler aracılığı ile 4

oluştuğundan birey kendini ifade etmek için cümleler kurmaya başlar. Bu şekilde konuşma başlamış olur. Zaten insanı diğer varlıklardan ayıran en büyük özellik düşünmesi ve bunu dile getirerek aktarabilmesidir. Dil olmasa düşünce ve duygu da gelişemezdi, insan topluluğu ilerlemez, bir medeniyet yaratamazdı (Banguoğlu, 2000: 10). Dilin en önemli özelliği de insanları bir dil birliği altında barındırması yani toplumları oluşturmasıdır. Geçmişten günümüze baktığımız zaman toplumları oluşturan en büyük etmeninin dil olduğu görülmektedir. Çünkü dil insanları sosyalleştirdiği için onlara kimlik kazandırır ve bu sayede toplulukları oluşturmuş olur. Zeynep Korkmaz dilin tanımını yaparken toplumu oluşturan kişilerin düşünce ve duygularının o toplumda ses ve anlam bakımından geçerli ortak öğeler ve kurallardan yararlanılarak başkalarına aktarılmasını sağlayan çok yönlü ve gelişmiş bir sistem (Korkmaz ve diğer., 1995) olarak tanımlamaktadır. Buradan hareketle dil insan, toplum, kültür arasında bağ kuran bir araçtır diyebiliriz. Kişi doğasında bulunan aitlik özelliğinden ötürü kendini bir topluluk içinde bulmak ister. Toplum içinde saygı görmek ve sosyal statüsünü belirlemeye özen gösterir. Sosyal yapı içinde kendini daha iyi ifade eden bireyler toplum tarafından daha kolay ve çabuk kabul görür. Duygu ve düşüncelerini hiç sıkıntı çekmeden ifade eden birey daha sağlam ilişkiler kurar. Kişi yaşamının pek çok döneminde dili doğru kullanmasına bağlı olarak başarıyı daha kolay yakalayabilir. 2. DĐL VE DÜŞÜNCE KAVRAMLARI Đnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli özelliği şüphesiz zekâsı ve düşünebilme yeteneğidir. Đnsanın iç dünyasını zekâ, duygu ve düşünceler oluşturur. Sosyal bir varlık olan insan hayalleri düşüncelerini ve duygularını dış dünyasına yansıtmak ister. Đnsanın iç dünyası ile dış dünyası arasında köprü kuran en büyük yardımcısı dildir. Yeni doğmuş bir çocuğun taklitle başlayan kelimeleri öğrenme döneminden, kafasında kavramlar yer ettikçe, yavaş yavaş nasıl bilinçli bir dil 5

öğrenme dönemine geçtiği göz önünde bulundurulursa, kişinin iç dünyası ile dış dünyasını birbirine bağlayan dilin ortaya çıkışı daha iyi kavranır (Korkmaz ve diğer., 1995). Dil aracılığı ile bireyin benliği gerçeklik kazanır. Bireyin ruh dünyası, toplum ve çevre şartlarına bağlı olarak dil sayesinde gelişir. Đç dünya ile dış dünya arasındaki bağlantı dil ile sağlandığı için dil benliğin vazgeçilmez bir parçasıdır. Birçok dilbilimci dil ile düşünce arasında yakın bir ilişki bulunduğunu söylemektedirler. Düşüncenin ancak dille gerçekleşebildiği görüşünü benimserler (Korkmaz ve diğer., 1995). Çünkü onlara göre düşünce sonucunda konuşma meydana gelmektedir. Konuşma ile dil de ayrılamaz bir bütün gibidir. Đnsan zekâsını, insanın iç dünyasını yansıtan duygu ve düşüncelerini dış dünyaya dil ile aktardığına göre, dil ile düşünce iç içe girmiş durumdadır. Karşılıklı ilişkiler bakımından bu iki kavramı birbirinden ayırmak mümkün değildir. Çünkü insan, konuşan, sözlerini dışa ifade eden daha doğrusu dilini kullanan yani düşünen ve düşüncelerinin aktaran sosyal bir varlıktır. Eğer bir dil, anlatım gücü bakımından yeterince genişlik, dolgunluk ve olgunluk kazanamamışsa, insanın iç dünyasındaki birçok değerler dışa verilme imkânından yoksun kalır. Bu bakımdan dil zenginliğinin ve mükemmelliğinin, dil düşünce bağlantısı açısından büyük bir değeri vardır (Korkmaz ve diğer., 1995). Dil, kalıplaşmış değişmez bir yapıya sahiptir. Tarihi, sosyal ve kültürel değişmelere bağlı olarak sürekli bir akış halindedir. Çünkü dil ve düşünce sürekli iç içe olduğu için düşüncedeki değişiklik doğal olarak dili de etkileyecek ve dile de yansıyacaktır. Buradan hareketle dil canlı ve sosyal bir varlıktır. Bir dilin yapısında bulundurduğu değerler o toplumun düşünce benliğine yön veren unsurdur. Bu nedenle bir toplumun düşünce gücünü anlamak istiyorsak o milletin diline daha çok önem vermemiz gerekir. 6

3. DĐL, TOPLUM VE KÜLTÜR Dil insanları toplum olma bilincini aşılayan ve oluşturulan ortak değerleri nesillerden nesillere aktaran bir köprü görevindedir. Đnsanlar sosyal varlıklar oldukları için tek başlarına hayatlarını devam ettiremezler. Tabiatı gereği iletişim kurmak ister. Bu nedenlerle en küçük topluluk olan aileden başlamak üzere millete kadar insanlar bir toplum içinde yaşarlar. Her toplumun kendi bireyleri arasında anlaşma sağlamaları, iletişim kurmaları dil olgusuyla gerçekleşmektedir (Demirel, 2004: 3). Dil toplumda insanları birbirine bağlayan bağ gibidir. Dil sayesinde birey toplum olma şuurunu kazanır. Bireydeki dil bağı ve toplum olma duygusu fertleri birbirine yakınlaştırarak toplum olma bilincini oluşturur. Büyük Çin düşünürü Konfüçyüs, dilin toplum yaşamında taşıdığı önemi ise şöyle açıklar: Konfüçyüs'e, Bir ülkenin yöneticisi olsanız ilk yapacağınız iş ne olurdu? diye sorarlar. Konfüçyüs şöyle cevap verir: Hiç şüphesiz dili gözden geçirmekle başlardım. der ve şöyle devam eder: Dil düzensiz olursa sözler düşünceyi iyi anlatamaz. Düşünce iyi anlatılamazsa, yapılması gereken şeyler doğru yapılamaz. Görevler gereği gibi yapılamazsa, âdetler ve kültür bozulur. Âdetler ve kültür bozulursa adalet yanlış yola sapar. Adalet yoldan çıkarsa, şaşkınlık içine düşen halk, ne yapacağını, işin nereye varacağını bilemez. Đşte bunun için hiçbir şey dil kadar önemli değildir. Bir toplumun oluşması ve devamını sağlamak, mutlaka o toplumun kullandığı ortak bir dil sayesinde olur. Kültürün sözlük anlamı, tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin (Türk Dil Kurumu [ TDK], 1998) 7

Kültür, insanı diğer canlılardan ayıran dolayısıyla insana özgü bir özelliktir. Geçmişten günümüze kadar baktığımızda tarih sayfasında yer alan her topluluğun kendine özgü birer kültürleri bulunmaktadır. Kültür, toplumdan topluma ayırıcı bir özellik taşıdığı halde, aynı toplum içinde, bireyleri birbirleri ile kaynaştıran ve uyumlu kılan bir niteliği de bünyesinde barındırmaktadır. Fertleri toplum içinde birbirleri ile uyumlu kılan ve ortak yaşayışın tabiî bir sonucu olan ortak davranışlar, çok yönlü ve çeşitlidir. Çeşitli dinler, gelenek ve görenekler, ahlâk, hukuk eğitimi, dil, tarih, edebiyat, sanat, ekonomi, tarım v.b. hep bu çerçevenin içine giren unsurlardır. Bundan dolayıdır ki, kültür, genel bir anlatımla, bir insan topluluğunun yüzyıllarca devam eden ortak yaşayışından doğan maddi ve manevî değerlerinin, birikimlerinin ve davranış tarzlarının bütünüdür diye tarif edilebilir (Korkmaz ve diğer., 1995). Bir milleti sahip olduğu kültür değerlerindeki zenginlik aynı zamanda o milletin az ve çok gelişmişlik düzeyini de gösterir. Hayata renk katan dil, her toplumun ruhunun aynasıdır. Bir toplumun kültür seviyesini ve dünya görüşünü tespit etmek isteyenlerin, o toplumun kullandığı dili incelemeleri yeterlidir (Alan, 1994: 21). Bir toplumun sözlü ve yazılı bütün kültür değerleri dil aracılığı ile aktarıldığı için, dil sosyal yapının ve kültürün bir aynası durumundadır. Bir yazar, bir şair, bir bilim adamı duygu ve düşüncelerini kendi toplumlarındaki bireylere sadece dili sayesinde ulaşabilir. 4. KELĐME SERVETĐ VE ÖNEMĐ Sözlü olarak bir düşüncenin başkalarına aktarılmasında en büyük rolü kelimeler oluşturmaktadır. Çünkü birey çevresindekilere düşüncelerini kelimeler aracılığı ile anlatır. Bir nevi kelimeler kavramları somutlaştırdığı için düşüncenin yapı taşlarıdır. Kelimeler, anlamlı ses topluluklarıdır. Bir bildirişme sistemi olan dilin en önemli ve güçlü ögesi bizce kelimedir (Aksan, 1978: 17). Bir anlaşma aracı olan kelimeler, aynı dili konuşan toplumların ortak malıdır. Tosunoğlu kelime serveti hakkında şöyle demiştir: Aynı dili kullanan insanların birbirini anlaması için ortak bir kelime servetine ihtiyaç vardır. Bu ihtiyaç, 8

temel kelime servetinin belirlenmesini zorunlu kılmaktadır (http://www.eğitim.aku.edu.tr). Bir toplumu oluşturan bireylerin ortak ögelerinden birisi de aynı dili kullanıyor olmalarıdır. Dil birliği olan bireylerin birbirini anlamaları için aynı zamanda ortak bir kelime hazinelerinin de olmaları gerekir. Bu ortak kelime hazinesi o toplumun kelime servetinin oluşturur. Kelime servetini toplum ortak kullandığı için birey bulunduğu çevreden hazır olarak alır. Aynı zamanda kelime serveti geçmişle geleceği birbirine bağlayan bir köprü görevindedir. Kişinin toplum içinde yer edinmesi, rahat iletişim kurabilmesi, toplumun içinde kendini değerli görmesi, toplumla aynı dili konuşmasıyla mümkündür. Bu sebeple bireyin toplumla iyi iletişim kurabilmesi için ortak kelime servetinden yeteri kadar faydalanması gerekir. Bir milletin bütün var ları herhangi bir şekilde, kelimeler vasıtasıyla dilde mevcut bulunduğundan kelime serveti, yani sözlük, o dilin evrenini oluşturur. Bu evren, ortak bir paydadır. Her birey bu paydadan kapasitesi (eğitim, yaş, zekâ, cinsiyet vb.) ölçüsünde pay alır. Ana dili öğretiminin görevi, herkesin alacağı payı çoğaltmaktır. Sözlüğün bütün kelimelerini bilmek, ortak paydadan çok pay aldığını göstermez. Önemli olan, payı aktif hâle getirmektir ve bireyin, bildiği kelimeleri uygulamaya aktarabilmesidir. Bildiğimiz her kelimeyi, tabiî olarak, kullanmayız. Söz gelimi, Sümer dili uzmanı, Sümerce kelimeleri iletişim unsuru olarak kullanmaz; aynı şekilde, Klâsik Türk Edebiyatı uzmanı, Fuzuli nin kelimeleri ile diyalog kurmaz. Bunlar gibi tanıma, anlama maksadıyla yararlandığımız kelimeler pasif kelime serveti mizi oluşturur; duygu, düşünce, hayal, merak ve kabullerimizi aktarmakta kullandığımız kelimeler ise aktif kelime serveti mizdir. Türkçe öğretiminde önem taşıyan da aktif kelime servetinin geliştirilmesi; öğrencilerin kendilerini ifade edebilecekleri ve kendilerine ifade edilenleri doğru anlamalarına yarayacak bir kelime servetine sahip olmalıdır (Çifci, 1998: 66) Çocuğun okuldan önceki hayatında oluşan söz dağarcığının temeli dinlemeye dayanır. Çocuk, dinleme yoluyla tam bir öğrenme gerçekleştiremediği gibi dinlemenin tekrarı olmadığı için duyduğu kelimeleri uzun süreli belleğine alamaz ve unutur. Okul çağında çocuk, farklı zihinsel etkinliklerle kelimeleri kullanma fırsatı bulacağından, aktif kelime servetini geliştirir. Bireyin kelimeyi kullanım sıklığı önemlidir. Öğrenci ilk kez duyduğu kelimeyi daha çabuk unutacağı için kullanması beklenmemelidir. Öğretim süresince yapılan pekiştirme ve alıştırmalar, kelimeleri 9

önce pasif kelime hazinesine, daha sonra da aktif kelime hazinesine dâhil edecektir. Bireyin düşünmeyi ve anlama kabiliyetini geliştirdiği ve iletişimi etkin bir hale getirdiği için aktif kelime serveti daha ön plana çıkmaktadır. Celal Demir, kişinin aktif kelime serveti ile pasif kelime serveti arasında büyük farklılıkların olmaması gerektiğini dile getirmiştir. Eğer bu iki kelime serveti arasında büyük farklılıklar olursa; dinlediğini ve okuduğunu anlayan ama derdini anlatamayan bireylerin ortaya çıkacağını ifade etmektedir (http://yayim.meb.gov.tr). 5. TÜRKĐYE DE BUGÜNE KADAR YAPILMIŞ OLAN KELĐME SERVETĐ ÇALIŞMALARI Bugüne kadar yapılan Türkiye deki mevcut dil araştırmaları, anadilinin eğitimöğretimine ve çağın ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik olmaktan ziyade, dildeki gramer hususiyetlerini yeni yaklaşımlarla ele almaktadır. Yapılmış birkaç araştırma dışında, Türk dili ile ilgili bazı önemli meselelerin ve Türkçenin mevcut yapısıyla ilgili inceleme çalışmalarının çok fazla olmadığı görülür. Yapılmış araştırmaların çoğu kelime hazinesinin tespitine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca bu araştırmaların hemen hemen tamamı ilköğrenim çağının ilk basamakları ile ilgilidir (Çifci, 1991: 12). Harıt ın, Samsun ve Ankara Đllerinin 6 7 Yaş Çocuklarında Kelime Hazinesi Araştırması (Harıt, 1972) adlı çalışmasında, Ankara ve Samsun illerindeki okullar bulundukları bölgelerin sosyo-ekonomik durumlarına göre gruplandırılmıştır. Kelime Hatırlatma Oyunu yöntemiyle, toplam 9351 öğrenciden materyal toplamıştır. Elde ettiği kelimeleri frekanslarına göre iki gruba ayırarak alfabetik sıraya göre bir liste hâlinde vermiştir. Ancak sonuçlar ve toplanan materyaller hakkında yeterli bilgi verilmemiştir. Bu nedenle, yapılan bu çalışmadan çok fazla faydalanma imkânı bulunmamaktadır. 10

Bir Grup Üniversite Öğrencisi Üzerinde Kelime Serveti Araştırması (Çifci, 1991) adlı çalışmasında Çifci Ankara Üniversitesi Fen-Fakültesi nin son sınıf öğrencilerinden birer otobiyografi ve kompozisyon metni yazmalarını istemiş; sonucunda da aynı öğrenci grubuna ait toplam 102 adet otobiyografi ve kompozisyon metni üzerinde çalışmıştır. Bu şekilde öğrencilerin yazılı anlatımda en çok kullandıkları kelime hazinesini 1324 kelime olarak belirtmiştir. Đlkokul birinci sınıfta öğretilecek kelimeleri belirlemek amacıyla Parslar, yaptıkları çalışmaları için 698 kelimeden oluşan bir liste oluşturmuşlardır. Çalışmalarında yöntem olarak; gözleme dayalı tahmin, eser taraması ve mukayese yolundan faydalanmışlardır. Đlk önce ilk okuma kitaplarındaki kelimeleri tespit edip bu kelimelere aritmetik ve hayat bilgisi derslerinde kullanılan kelimeleri ilâve etmişlerdir. Đkinci aşamada, evde günlük yaşamda kullanılan kelimeleri, gözlem ve tayin yoluyla belirleyip listeye dahil etmişlerdir. Son olarak da hazırlamış oldukları listeyi Thorndike ve Gates in kelime listeleri ile karşılaştırıp listeye son şeklini vermişlerdir (Pars, 1954). Bilgen in kelime hazinesi konusundaki çalışması, ilkokulun ilk üç sınıfında kullanılan dile yönelik bir çalışmadır. Bilgen in çalışmasında kullandığı yöntem eser tanıma yöntemidir. Đlkokulun birinci, ikinci ve üçüncü sınıf Türkçe, matematik ve hayat bilgisi dersi kitaplarındaki kelimeleri sayarak bir kelime listesi oluşturmuştur. Bu çalışmada kelimelerin kullanım sıklıkları da verilmiştir. Sözü edilen liste tahmine dayalı olarak hazırlandığından temel kelime hazinesi olarak yaklaşmak doğru olmayabilir (Bilgen, 1988). Farklı Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Çevreden Gelen Birinci Sınıf Çocuklarının Dil Gelişimine Okulun Etkisi (Davaslıgil, 1985) adını taşıyan Davaslıgil in doktora çalışmasında, farklı yöntemler (Andre Rey in resim testi, Descoudres dil testi, N. Limbosch ve C. Volf tarafından düzenlenmiş olan lügatçe ve dil testi, objelere sözlü tepki testi) kullanmak suretiyle farklı bir yol izlemiştir. Dört farklı testin uygulanmasından oluşan yöntem, hatırlama ve adlandırmaya dayanmaktadır. Bizim bu araştırmada problemimiz, şanslı ve şanssız sosyo- 11

ekonomik ve kültürel çevreden gelen her iki grup deneğimizin birinci sınıfın başında ve sonunda lügâtçelerini nicelik ve nitelik bakımından incelemek, sözcük türlerinin kullanılma oranlarını ve cümledeki işlevlerini belirtmektir. diyen Davasligil, bir anlamda çalışmasının amacının ve yöntemlerinin sınırlarını çizen çalışmasında, kelimelerin gramatiksel kategoriler seviyesinde ne ölçüde tanındığını grupları karşılaştırarak ortaya koymuştur. Buradan hareketle Davaslıgil, yetişme çevresinin, çocukların dil gelişimine nasıl bir etkisi olduğunun tespitini yapmaya çalışmıştır. Yaşın a ait olan yayınlanmamış yüksek lisans tezinde, ilkokul ve üniversite öğrencilerini hece/cümle; kelime/cümle; morfem/kelime, hece/kelime ve hece/morfem oran ve miktarları bakımından incelemiştir. Sonucunda, sadece hece/cümle münasebetinin, dil gelişimini ölçme bakımından yeterli güvenirliliği taşıdığı kanaatine varmıştır (Yaşın, 1981). Ancak, Türkçenin eklemeli bir dil oluşu, Türkçe kelimelerin ortalama iki veya üç heceden meydana gelmesi, Yaşın'ın vardığı sonucun tartışmaya çok açık olduğunu gösterir. Aksarı ile Köksal a ait bir başka çalışmalarında, Almanya da öğrenim gören birinci ve beşinci sınıf öğrencilerinin temel kelime servetleri ile öğrenimleri için gerekli olan kelimelere yönelik bir araştırmaya yer vermişlerdir. Araştırmacılar, ses kaydı yoluyla elde ettikleri 2180 kelimeyi müfredat programında yer alan ünitelere göre tasnif etmişler, gramatikal olarak da (fiil, sıfat, edat gibi) bölümlendirmeler yapmışlardır (Aksarı ve Köksal, 1988). Baykoç ile Arı, 12 30 Aylık Türk Çocuklarında Dilin Kazanımı (Baykoç ve Arı, 1989) adlı çalışmalarında 12 30 aylık çocukların dil kazanımlarındaki aşamaları incelemişlerdir. Çalışmalarında dört ayrı yöntem kullanmışlardır: gözlem, görüşme, ses kaydı, not tutma. Đfadelerdeki hece sayıları, cümledeki kelime sayıları, kullanılan kelimelerin nitelikleri, kelime birleşimlerinin dil bilgisi yönünden dağılımları, eylem kiplerinin kullanımları, zarf ve ünlem kazanımı ve çekim eklerinin kullanımı ele alınarak çocukların bunları hangi aylarda, hangi sırayla kazandıkları tespit edilmiştir. Araştırmanın sonucunda kelime listesi çıkartılmamış ama 17 18 aylık çocukların 12

100 kelime bildikleri belirtilmiştir. Bu yönüyle çalışma, kelime hazinesi araştırmalarına kaynaklık etme özelliğindedir. Dökmen ve Yaşın, hece ile cümle arasındaki nisbî mukayesenin farklı yaş ve öğrenim seviyelerindeki öğrenciler için de geçerli olup olmadığını inceleyerek, Zehra Yaşın ın yöntemiyle elde edilmiş olan sonucu doğrulamışlardır (Dökmen ve Yaşın, 1988) Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü (Göz, 2003) adlı çalışmasında Göz, ilk adım olarak Türkçeyi temsil edebilecek nitelikte bir havuzun oluşturulmasıyla başlamıştır. Havuza hangi tür materyallerden hangi oranlarda alınacağını tespit için danışmanlar belirlenmiş, bir de soruşturma yapılmıştır. Tamamı yüksek okul mezunu, 23 33 yaşlarında ve hemen her meslekten 209 erkekten oluşan bir gruba yazılı olarak şu soru yöneltilmiştir: Aşağıdaki kategorilerin okuma hayatımız içindeki oranlarını, (% cinsinden) tahmini olarak yazın! Sözü edilen kategoriler ise sırasıyla şunlardır: Basın, Roman-Hikâye, Bilim, Popüler Bilim, Güzel Sanatlar-Biyografi, Hobi, Din, Muhtelif. Bu ana kategorilerden Basın, Roman-Hikâye ve Güzel Sanatlar, kendi içlerinde ayrıldıkları alt bölümler hâlinde havuza alınmışlardır. Basın ana kategorisi için her gün en yüksek tirajlı üç gazeteden birisi dönüşümlü olarak alınmış; ayrıca bu gazetelerin dışında üç gazete grubu oluşturulmuş ve aynı şekilde, her gün bu üç gazete grubunun birisinden dönüşümlü olarak alınmıştır. Gazetelerden, güncel haberler dışındaki bütün sütunlardan örnekler alınmıştır. Roman-Hikâye ana kategorisi kendi içinde Aşkmacera, Mizah, Polisiye, Tarihî ve Muhtelif alt kategorilerine ayrılmış ve materyal seçimi buna göre yapılmıştır. Güzel sanatlar ana kategorisi Sinema-Tiyatro, Müzik, Resim-Heykel, Mimarî, Şiir ve Muhtelif alt kategorilerine ayrılmıştır. Okul kitapları kategorisinde ise ikinci sınıftan dokuzuncu sınıfa kadar olan okul ders kitaplarından materyal seçilmiştir. Tüm kategoriler için kitap seçiminde sadece üç ölçüt kullanılmıştır: yazar(lar)ının Türk olması, 1995 yılından (dahil) sonra yayımlanmış olması ve ihtiyaç duyulan kategoriye ait olması. 13

Havuz dört aşamada oluşturulmuştur: Materyalin temin edilerek tarayıcı vasıtasıyla bilgisayara aktarılması, tarayıcı tahrifatının düzeltilmesi, bağlam düzeltmelerinin yapılması ve kelimelerin yalın hâllerine indirgenerek hazinenin oluşturulması. Havuzdaki kelime hatalarının düzeltilmesi, kontekst düzeltmelerinin yapılması, çok anlamlı kelimelerin şifrelenmesi ve özel isimlerin ayıklanmasından sonra, kelimeler işlenerek sıklık listesi oluşturulmuştur. Buna göre 22.693 kelimelik Kelime Sıklığı Sözlüğü ortaya çıkmıştır. Afyon il merkezinde yaptığı çalışmada Ünsal (2005), ilköğretim 5 ve 8. ile ortaöğretimin 11. sınıflarında okuyan otuzar öğrenciyi rastgele yöntemi yle seçerek, öğrencileri üç farklı türde (anı, otobiyografi, serbest konulu) belli bir süre konuşturup ses kayıt cihazıyla kayıt yaparak öğrencilerin konuşma becerilerindeki aktif kelime hazinesini tespit etmeye çalışmıştır. Ünsal, seçtiği öğrencilerin kelime servetlerini öğrencilerin sosyo-ekonomik seviyelerine, cinsiyetlerine, sınıflarına ve kelimelerin türlerine göre incelemiştir. Bu çalışmada, öğrencilerin sözlü anlatım becerilerinde kullandıkları aktif kelime servetleri listeler hâlinde verilerek, daha sonra yapılacak çalışmaların da yardım ve katkılarıyla hazırlanacak ortak bir liste için önemli bir kaynak oluşturulmuştur. Uşak ili merkezinde yaptığı çalışmada Çıplak (2005), ilköğretim 5 ve 8 ile ortaöğretimin 11. sınıfında okuyan otuzar öğrenciyi rastgele yöntemi yle seçerek, öğrencilerin yazılı anlatımda kullandıkları aktif kelime hazinelerini belirlemeye çalışmıştır. Çalışmada, öğrencilere anı, atasözü açıklaması ve serbest konularda yazılar yazdırılmış ve toplanan 270 adet yazılı materyaldeki kelimeler sayılmıştır. Çıplak, elde ettiği verileri öğrencilerin cinsiyetlerine, sınıflarına, sosyo-ekonomik düzeylerine ve kelimelerin türlerine göre gruplandırarak bu gruplar arasında mukayeseler yapmıştır. Bu çalışma da, hazırlanacak ortak kelime listeleri için çok önemli bir kaynak niteliğindedir. 14

Duru (2007), Uşak ili Sivaslı ilçesinde yaptığı çalışmada, ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinden rastgele yöntemi yle seçtiği öğrencilerin yazılı anlatımda kullandıkları aktif kelime servetini belirlemeye çalışmıştır. Çalışmada, öğrencilere anı, otobiyografi, serbest konularda yazılar yazdırılmış toplanan 342 adet yazılı materyaldeki kelimeler saydırılmıştır. Duru, elde ettiği verileri öğrencilerin cinsiyetine ve kelime türlerine göre gruplandırarak bu gruplar arasında mukayeseler yapmıştır. Bu çalışma da, hazırlanacak ortak kelime listeleri için çok önemli bir kaynak niteliğindedir. Karahan ın (2007), Uşak ili Ulubey ilçesinde yaptığı çalışmada, ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinden rastgele yöntemi yle seçtiği öğrencilerin yazılı anlatımda kullandıkları kelime servetini belirlemeye çalışmıştır. Çalışmada, öğrencilere anı, gezi yazısı, serbest konulu yazılar yazdırılmış toplanan 255 adet veri bilgisayar ortamında saydırılmıştır. Karahan, elde ettiği verileri öğrencilerin cinsiyetine ve kelime türlerine göre gruplandırarak bu gruplar arasında karşılaştırmalar yapmıştır. Yapılan bu çalışma, hazırlanacak ortak bir liste için önemli bir kaynak oluşturulmuştur. 15

ĐKĐNCĐ BÖLÜM YÖNTEM 1. EVREN VE ÖRNEKLEM Araştırmanın evreni Uşak ili ilköğretim 3. sınıf öğrencileri, örneklemi ise Uşak ili merkezinde bulunan ilköğretim okullarının (Mehmet Akif Ersoy Đlköğretim Okulu, Mehmet Sadık Boz Đlköğretim Okulu, Milli Egemenlik Đlköğretim Okulu, Hasan Hilmi Đlköğretim Okulu, Eşe ve Halil Erdoğdu Đlköğretim Okulu, Bir Eylül Đlköğretim Okulu, 23 Nisan Đlköğretim Okulu, Üftade Đlköğretim Okulu, Gazi Mustafa Kemal Đlköğretim Okulu) 3. sınıfında okuyan toplam 90 öğrencidir. 2. KAPSAM VE SINIRLILIKLAR Araştırmanın evreni Uşak ili ve örneklemi Uşak il merkezinde bulunan 3. sınıf ilköğretim öğrencileri olarak karar verildikten sonra, araştırma amacına uygun 9 tane okul (Mehmet Akif Ersoy Đlköğretim Okulu, Mehmet Sadık Boz Đlköğretim Okulu, Milli Egemenlik Đlköğretim Okulu, Hasan Hilmi Đlköğretim Okulu, Eşe ve Halil Erdoğdu Đlköğretim Okulu, Bir Eylül Đlköğretim Okulu, 23 Nisan Đlköğretim Okulu, Üftade Đlköğretim Okulu, Gazi Mustafa Kemal Đlköğretim Okulu) belirlendi. Okullar öncelikle şu gruplara ayrılmıştır: 1. Sosyo-ekonomik gücü düşük dereceli öğrencilerin okuduğu okullar 2. Sosyo-ekonomik gücü orta dereceli öğrencilerin okuduğu okullar 3. Sosyo-ekonomik gücü yüksek dereceli öğrencilerin okuduğu okullar Belirlenen bu okullarda toplam doksan öğrenciden üç farklı türde 270 adet yazılı veri toplanmıştır. Her üç düzey için seçilen öğrencilerden altısı sosyo-ekonomik gücü düşük öğrencilerin okuduğu okullardan; bir diğer altı kişilik grup sosyo-ekonomik gücü yüksek öğrencilerin okuduğu okullardan, on sekiz öğrenci ise sosyo-ekonomik gücü orta derecede olan öğrencilerin okuduğu okullardan alınmıştır. 16

Sosyo-ekonomik gücü orta derecede olan öğrencilerin diğer gruplara göre fazla sayıda seçilmesi, bu seviyenin bizi ortalama sonuçlara ulaştırabileceği düşüncesindedir. Çıkacak sonuçların, ülkemizin diğer bölge ve illerinde çıkabilecek sonuçlara benzeyeceği tahmin edilmektedir. 3. VARSAYIMLAR 1. Araştırma için kullanılan örneklem, evreni temsil ettiği varsayılmıştır. 2. Öğrencilerin yazmaya karşı hazır bulunuşluk düzeyleri ve tutumları bilinemediği varsayılmıştır. 3. Öğrencilerin uygulama esnasında içinde bulundukları fiziki ortamın (ışık, ses, konum, ısı vb.) yazma becerilerine etkisinin ne ölçüde olduğu bilinemediği varsayılmıştır. 4. Araştırmada kullanılan edebi türlerden (anı, otobiyografi, serbest konu) hangisinin daha fazla kelime kullanmaya olanak sağladığını bilinemediği varsayılmıştır. 4. VERĐLERĐN TOPLANMASI Uşak ili merkezinde bulunan dokuz ilköğretim okulunun (Mehmet Akif Ersoy Đlköğretim Okulu, Mehmet Sadık Boz Đlköğretim Okulu, Milli Egemenlik Đlköğretim Okulu, Hasan Hilmi Đlköğretim Okulu, Eşe ve Halil Erdoğdu Đlköğretim Okulu, Bir Eylül Đlköğretim Okulu, 23 Nisan Đlköğretim Okulu, Üftade Đlköğretim Okulu, Gazi Mustafa Kemal Đlköğretim Okulu) 3. sınıfında okuyan 90 öğrencinin tamamından üç farklı türde (otobiyografi, anı, serbest konulu) yazı yazmaları istenmiştir. 90 öğrencinin 45 i kız, 45 i ise erkek öğrencilerden oluşmaktadır. Öğrencilerden istenen üç farklı anlatım türündeki yazılar, 11/12/2006 ile 22/12/2006 tarihleri arasında birer gün arayla ve her gün aynı saatte (5. ders saati) yazdırılmıştır. Öğrencilerden veriler toplanırken ilk olarak onları en çok etkileyen hiç unutamadıkları bir anılarını yazmaları istenmiştir. Anılarını yazarken öğrencilere, sadece olayları değil, olaylar karşısında neler hissettiklerini de mümkün olduğunca 17