1 Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentilerini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi ÖZET Doç. Dr. Oya HAZER* Bu Araştırma, Ankara ilinin Keçiören ilçesi Hasköy ve Subayevleri semtindeki Sağlık Ocağı Bölgesinde yaşayan 12-18 yaş arası ergenlerin büyük ebeveynlerine ilişkin beklentilerini etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla toplam 511 öğrenci üzerinde yapılmıştır. Ergenlerin büyük ebeveynden beklentilerini belirlemek için 7 beklenti cümlesi belirlenmiştir. Ergenlerin cinsiyet, öğrenim durumu ile büyük ebeveynin yaş ve öğrenim düzeyi algılanan sağlık durumu, görüşme sıklığı ve ikamet edilen yerin uzaklığının belirlenen bu beklentilerle ilişkisi incelenmiştir. Araştırmaya katılan ergenlerin %54,4'ü kız ve %45,6'sı erkek olup, %68,2'si ilköğretime ve %31,8'i ise liseye devam etmektedir. Ergenlerin anneanne, babaanne, anne tarafından büyükbaba ve baba tarafından büyükbabadan gerektiğinde yanımda olma ve aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma beklentilerinin en yüksek ortalamaları oluşturduğu bulunmuştur. Anahtar kelime; Büyük ebeveyn, Torun, Ergen, Büyük ebeveyn-torun ilişkisi ABSTRACT This study has been planned in order to determine of the factors affecting grandparent expectations of adolescence. The study was composed of 511 students living in Health Center in the Keçiören neighborhood. To determine the expectations of parents of adolescents were determined 7 expectations sentence, It has been examined relationship between this expectations of adolescents and adolescent s gender and educational level and grandparent's age, education level, perceived health status of older, frequency of contacts, and geographical proximity. 54.4% of adolescents were female and 45.6% were male. It was found that the first and second expectations of young grandchildren was just around when needed and advice for dealing with parents. Giriş Key words: Grandparent, grandchild, grandparent-grandchild relationship Aile, kişisel ilişkilerin gelişmesini ve devam etmesini sağlayan kurumlardan biri olup, bütün aile üyeleri açısından ekonomik, sosyal ve psikolojik nitelikli bir destek sistemidir. (Hanson ve ark., 1983) Günümüzde değişen hayat tarzı, doğum ve ölüm oranlarındaki azalma nesillerin birbiriyle iletişim, ilişki, rol ve beklentilerinde farklılaşmalarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sanayileşme sürecinde ailenin yapısında değişiklikler meydana gelmiş, büyük anne ve büyük babalar torunlarından ayrı yerlerde yaşamaya başlamış, parçalanmış ailelerin sayısında artışlar görülmüştür. Bu gelişmeler çocuk ve gençlerin yetişkinlerden ayrı ortamlarda daha fazla zaman geçirmesine sebep olmuştur. Sonuçta nesillerin birbiriyle iletişiminin süre ve miktarında azalmalar meydana gelmiştir. Nesillerin birbirinden uzaklaşmaları sonucu yetişkinler bir taraftan iş hayatının getirdiği zorluklar, diğer taraftan anne ve babalarına yardımcı olma ve çocuklarını yetiştirme konusunda problemlerle karşılaşmışlardır. Yaşlılar artan bir şekilde gençlerin enerji ve yardımından mahrum kalmışlardır. Torunlar da büyük anne ve büyük babalarının tecrübelerinden yeteri oranda yararlanma imkanı bulamamışlardır. Bu durum, kuşakların birbiriyle yardımlaşmaları anlayışını olumsuz yönde etkilerken bazen de nesillerin birbirlerine ön yargıyla bakmalarına ve hatta çatışmalarına sebep oluştur. (http://www.sosyalhizmetuzmani.org/yasliaile.htm, 2010; Argyle, 1975) Sosyal değişimle ortaya çıkan yeni kalıpların aile ve akrabalık bağlarını zayıflattığı ileri sürülmekle birlikte kişilerde aile bağları ile ilgili sevgi ihtiyacının herhangi bir zamandan daha az olmadığı aile bağına ve sevgiye günümüzde de ihtiyaç olduğu bilinen bir gerçektir. (Ross ve ark.,2005) *Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Aile ve Tüketici Bilimleri Bölümü.
2 Bu nedenle büyük şehirlerde büyük ebeveynler ile yaşamak gittikçe zorlaşsa da birçok şehirde hala büyük bir aile gibi yaşama geleneği devam etmektedir. Bu gelenek kadının çalışma hayatına girmesiyle, torunların büyük ebeveynlerinin yanına bırakılması, annenin çalıştığı saatlerde bakım vazifesini üstlenmesi şeklinde görülebilir. Büyük ebeveynler için torunları kendi çocuklarından daha kıymetlidir. Baran ve ark. (2005) tarafından yapılan araştırmada yaşlı bireylerin % 62.2 sinin torunlarına kendi çocuklarından farklı davrandıklarını ifade ettikleri bulunmuştur. Büyük ebeveynlerin torun sevgisi, daha çok gençliklerinde geçim telaşıyla birlikte çocuklarına ayırmadıkları zamanları telafi etme duygusundan kaynaklanır. (Ross ve ark.,2005; Holladay ve ark 1998) Geçmişte işgücü nedeniyle kendi çocuklarına veremediği ilgi ve zamanı torunlarına vermek, yaşlılara doyum sağlamaktadır. Büyük ebeveyn olmak mutluluk ve yeterlilik kaynağı olabilmektedir. Çünkü ailede gelenekleri, değerleri sürdürmede bir sonraki kuşakları geleceğe sağlıklı hazırlamada yaşlılar anlamlı bir rol yüklenmektedirler. Özellikle çoğunluk çağı ile yetişkinlik çağı arasındaki geçiş dönemi olan ergenlik (genel olarak 12-20 yaş arası), bireyde çocuksu tutum ve davranışların yerini yetişkinlik tutum ve davranışlarının aldığı, cinsiyet yetinelerinin kazanıldığı, bireyin erişkin rolüne psikolojik ve somatik olarak hazırlandığı dönemdir. (Ross ve ark.,2005, Güven, 2002) Bu dönemde büyük ebeveynler ile torunları arasındaki olumlu ilişkiler yeni düşünceleri öğrenme, duygu alışverişi, kişiliğin zenginleşmesi, gurur duyma sorumluluk duygusu, hoşlanma ve zevk alma gibi birçok konularda karşılıklı duygusal bağları kuvvetlendirebilmektedir. Yaslılar çok sayıdaki deneyimlerinin sonuçlarını gençlere aktarmakla kültürel değerler ve bilginin devam etmesini sağlamaktadır. (Canatan. 2008; Baranowski, 1982) Birçok yaşlı bireyin torunları ile ilişkileri onların kendilerini daha genç hissetmelerini de sağlayabilmektedir. (Ross ve ark.,2005) Ruoppila (1991) yaptığı bir araştırmada; ergenlerin de büyük ebeveynlerinin yaşamlarında önemli bir rolü olduğuna inandıklarını saptamıştır. Büyükebeveyn-ergen ilişkileri konusunda yapılan araştırmalarda; ergenin cinsiyet ve yaşı, büyük ebeveynin yaş, eğitim, sağlık durumu, büyük ebeveynle görüşme sıklığı ve ikamet edilen yerin uzaklığı gibi faktörlerin ergen ile büyük ebeveynlerin ilişkilerini ve beklentilerini etkiyen faktörler arasında yer alığı bulunmuştur (Eisenberg, 1988;. Hodgson, 1992; Wood, 2007;Ross ve ark.,2005) Ülkemizde ise ergenlerin büyük ebeveynden beklentilerini inceleyen bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu araştırma ergenlerin büyük ebeveynlerine ilişkin beklentileri ve bu beklentileri etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla planlanmış ve yapılmıştır. Gereç ve Yöntem Bu Araştırma, Ankara ilinin Keçiören ilçesi Subayevleri ve Hasköy semtindeki Sağlık Ocağı Bölgesinde yaşayan 12-18 yaş arası ergenlerin büyük ebeveynlerine ilişkin beklentilerini etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Evreni temsil edebilecek örneklem sayısı Sağlık Ocağı Bölgesinde bulunan ilköğretim ve lisede okuyan 950 öğrenciden tesadüfü örnekleme yöntemi ile belirlenen toplam 511 öğrencidir. Veri toplama araçları Ergenlerin ve Büyük ebeveynin demografik özellikleri: Araştırmaya katılan ergenlerin yaş, cinsiyet, öğrenim durumu ile büyük ebeveynin yaşama durumu, yaşı ve öğrenim düzeyini belirlemeye yönelik sorular yer almaktadır. Ergen tarafından algılanan büyük ebeveynin sağlık durumu: Ergenlere büyük ebeveynin sağlık durumunu nasıl algıladıklarını belirlemek için kötü, orta, iyi çok iyi biçiminde 4 lü skala kullanılmıştır. Kötü 1, çok iyi 4 olmak üzere 1-4 arasında değişen puanlar verilmiştir.
3 Büyük ebeveynle görüşme sıklığı: Ergenlerin büyük ebeveynleri ile görüşme sıklığını belirlemek için çok nadir, 3 ayda bir, ayda en az bir ve haftada bir veya daha çok biçiminde 4 lü likert skalası kullanılmıştır. Çok nadir 1, haftada bir veya daha çok 4 olmak üzere 1-4 arasında değişen puanlar verilmiştir. Büyük ebeveynin ikamet ettiği yerin uzaklığı: Büyük ebeveynin ikamet ettiği yerin uzaklığını belirlemek için aynı evde, aynı semtte, aynı şehirde ama farklı semtte ve farklı şehirde olmak üzere 4 lü likert skalası kullanılmıştır. Aynı ev 1, farklı şehir 4 olmak üzere 1-4 arasında değişen puanlar verilmiştir. Ergenlerin büyük ebeveynlerinden beklentileri: Ergenlerin büyük ebeveynden beklentilerini belirlemek için sadece gerektiğinde yanımda olsun, eğitimde, ev ödevlerimde destek olsun, gerektiğinde destek olsun gibi 7 beklenti cümlesi belirlenmiştir. Bu beklentiler hiç doğru değil, çok az doğru, biraz doğru, doğru, kesinlikle doğru olmak üzere 5 li likert skalası ile ölçülmüştür. Hiç doğru değil 0, kesinlikle doğru 4 olmak üzere 0-4 arasında değişen puanlar verilmiştir. Puan sayısı arttıkça beklentide artmaktadır. Verilerin Toplanması ve Değerlendirilmesi Çalışmanın verileri 6 Haziran- 6 Temmuz 2010 tarihleri arasında anket formuna bağlı kalınarak anket konusunda eğitim görmüş anketörler tarafından ergenlerle yüz yüze görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin analizi SPSS 10.0 paket programında yapılmıştır. Önemlilik düzeyinin belirlenmesi için, ikili gruplarda t testi, üç veya daha fazla gruplarda ise tek yönlü varyans analizi (F testi) uygulanmıştır. Anlamlılık düzeyi olarak en düşük 0.05 alınmıştır. Bulgular Ergenlerin ve Büyük ebeveynlerinin Demografik özellikleri Araştırmaya katılan ergenlerin %54,4'ü kız ve %45,6'sı erkek olup, %22,9'u 12 yaşında, %20,7'si 13 yaşında, %21,1'i 14 yaşında, %21,6'sı 15-16 yaşında ve %13,8'i ise 17-18 yaşındadır. Ergenlerin %68,2'si ilköğretime ve %31,8'i ise liseye devam etmektedir (Tablo 1). Anneanneleri hayatta olan ergenlerin oranı %79,9, babaanneleri hayatta olan ergenlerin oranı ise %70,8 dir. Araştırmaya katılan ergenlerin anne tarafından büyükbabalarının %54,8'i, baba tarafından büyükbabalarının %50,8'i hayattadır. Ergenlerin hayatta olan anneannelerinin %50,5'si 61-73 yaş arasında olup %76,6'sı ilkokul mezunu veya daha düşük eğitim düzeyindedir. Hayatta olan babaannelerinin ise %52,3'ü 65 yaş ve altında, %76,4'ü ilkokul mezunu veya daha düşük eğitim düzeyindedir. Hayatta olan anne tarafından büyükbabalarının %48'i, baba tarafından büyükbabalarının ise %58,9'u 66-80 yaş arasında olup anne tarafından büyükbabalarının %57,9'u, baba tarafından büyükbabalarının ise %57,1'i ilkokul mezunu veya daha düşük eğitim düzeyindedir (Tablo 1) Tablo 1: Ergenlerin ve Büyük Ebeveynlerinin Demografik Özellikleri Demografik Özellikler N % 12 126 22,9 13 114 20,7 Yaş Grubu 14 116 21,1 15-16 Yaş Arası 119 21,6 17-18 Yaş Arası 76 13,8 Cinsiyet Kız 300 54,4 Erkek 251 45,6 Eğitim Düzeyi İlköğretim 376 68,2 Lise 175 31,8
4 Anneannenin Yaşama Yaşıyor 440 79,9 Durumu Vefat Etti 111 20,1 Babaannenin Yaşama Yaşıyor 390 70,8 Durumu Vefat Etti 161 29,2 Anne Tarafından Yaşıyor 302 54,8 Büyükbabanın Yaşama 45,2 Vefat Etti 249 Durumu Baba Tarafından Yaşıyor 280 50,8 Büyükbabanın Yaşama 49,2 Vefat Etti 271 Durumu 60 yaş ve altı 168 38,2 Anneannenin Yaşı 61-73 yaş arası 222 50,5 74 yaş ve üstü 50 11,3 65 Yaş ve Altı 204 52,3 Babaannenin Yaşı 66-80 Yaş Arası 164 42,1 81 Yaş ve Üstü 22 5,6 65 Yaş ve Altı 144 47,7 66-80 Yaş Arası 145 48,0 Anne Tarafından Büyükbabanın Yaşı Baba Tarafından Büyükbabanın Yaşı Anneannenin Eğitim Durumu Babaannenin Eğitim Durumu Anne Tarafından Büyükbabanın Eğitim Durumu Baba Tarafından Büyükbabanın Eğitim Durumu 81 Yaş ve Üstü 13 4,3 65 Yaş ve Altı 97 34,6 66-80 Yaş Arası 165 58,9 81 Yaş ve Üstü 18 6,5 İlkokul ve Altı 337 76,6 Ortaokul 66 15,0 Lise 29 6,6 Üniversite 8 1,8 İlkokul ve daha az 298 76,4 Ortaokul 63 16,2 Lise 24 6,2 Üniversite 5 1,2 İlkokul ve Altı 175 57,9 Ortaokul 67 22,2 Lise 37 12,3 Üniversite 23 7,6 İlkokul ve Altı 160 57,1 Ortaokul 65 23,2 Lise 43 15,4 Üniversite 12 4,3 Toplam 551 100 Tablo 2: Ergen Tarafından Büyük Ebeveynin Algılanan Sağlık Durumu, Ergenin Büyük Ebeveyniyle Görüşme Sıklığı ve Büyük Ebeveynin İkamet Ettiği Yerin Uzaklığının Ortalama Değerleri Mean (Std. Dev) Min 1 Max 4) Ergen Tarafından Algılanan Büyük Ebeveynin Sağlık Durumu Ergenin Büyük Ebeveyni ile Görüşme Sıklığı Büyük Ebeveynin İkamet Ettiği Yerin Uzaklığı Anneanne 2.9118 (0,82973) Babaanne 2,7647 (0,83653) Büyük baba (Anne tarafından) 2,9853 (0,76966) Büyük baba (Baba tarafından) 2,8382 (0,88795) Anneanne 3,0438 (1,12373) Babaanne 3,1752 (1,04246) Büyük baba (Anne tarafından) 2,9708 (1,19399) Büyük baba (Baba tarafından) 3,1898 (1,06089) Anneanne 3,0149 (0,80399) Babaanne 2,7313 (0,90250) Büyük baba (Anne tarafından) 3,0426 (0,76185) Büyük baba (Baba tarafından) 2,7388 (0,90885)
5 Tablo 3: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklenti Ortalama Değerleri Araştırma kapsamına alınan ergenlerin büyük ebeveynlerinden beklentileri Tablo 3 de verilmiştir. Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) N Mean S D N Mean S. D N Mean S. D N Mean S. D 440 2,1614 1,56960 391 2,0997 1,57961 304 2,1020 1,57312 279 1,9892 1,61487 439 1,6515 1,57294 390 1,5692 1,59178 303 1,6172 1,57966 279 1,5950 1,58140 439 2,9499 1,23394 390 2,8026 1,32583 303 2,8449 1,26558 279 2,7133 1,39509 439 2,5285 1,46916 389 2,2134 1,54427 303 2,3399 1,52679 279 2,1828 1,57735 439 2,1549 1,64932 390 2,0692 1,68856 302 2,1887 1,64270 279 2,0538 1,67525 439 1,9066 1,52241 390 1,7564 1,51417 302 1,8179 1,60044 279 1,8100 1,55120 438 1,8425 1,65857 389 1,5193 1,61110 302 1,5563 1,59582 278 1,5827 1,59376 Ergenlerin anneanne, babaanne, anne tarafından büyükbaba ve baba tarafından büyükbabadan gerektiğinde yanımda olma (anneanne: Ort: 2,9499 SD: 1,23394, babaanne: Ort: 2,8026 SD: 1,32583, anne tarafından büyükbaba: Ort: 2,8449 SD: 1,26558, baba tarafından büyükbaba: Ort: 2,7133 SD: 1,39509 ) ve aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (anneanne: Ort: 2,5285 SD 1,46916 babaanne: Ort: 2,2134 SD: 1,54427 anne tarafından büyükbaba: Ort: 2,3399 SD: 1,52679 baba tarafından büyükbaba: Ort: 2,1828 SD: 1,57735) beklentilerinin en yüksek ortalamaları oluşturduğu bulunmuştur. Bunu ergenler tarafından anneanne ve babaannelerinden sadece gerektiğinde yanında bulunma (anneanne: Ort: 2,1614 SD 1,56960 babaanne: Ort: 2,0997 SD 1,57312), anne tarafından büyükbaba ile baba tarafından büyük babadan ise maddi yardımda bulunma (anne tarafından büyükbaba: Ort: 2,1887 SD: 1,64270 baba tarafından büyükbaba: Ort: 2,0538 SD: 1,67525) beklentilerinin izlediği saptanmıştır (Tablo 3). Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Cinsiyet Durumu Erkeklerin anneannelerinden sadece gerektiğinde yanında olma (Ort:2,0408, SD: 1,58320), eğitimde, ev ödevlerinde destek olma (Ort: 1,7128, SD: 1,59238) ve maddi yardımda bulunma (Ort: 2,3128, SD: 1,66516) beklenti ortalaması kızların beklenti ortalamalarından daha yüksektir (Şekil 1). Kızların anneannelerinden gerektiğinde destek olma, (Ort: 2,9918SD: 1,18631) aile sorunları ile başa çıkabilmek için bulunma (Ort: 2,5656SD:1,45996) boş zaman etkinlikleri için bulunma (Ort: 1,9303, SD:1,51238) ve özel hayat ile ilgili yol gösterecek bulunma (Ort: 1,8765 SD:1,66924) beklenti ortalaması erkeklerin beklenti ortalamalarından daha yüksektir. Ancak farklı cinsiyetteki ergenler arasında anneannelerinden beklentileri bakımından istatistiksel açıdan anlamlı farklılık bulunmamıştır (P>0.05)(Şekil 1).
6 Şekil 1: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Cinsiyet Durumu 12 10 2,705 2,7214 8 6 4 2 0 1,9065 1,9146 1,9736 2,0714 2,3214 2,2744 2,0408 2,3128 1,5755 1,5793 1,5022 1,6143 1,6619 1,6626 1,6025 1,7128 2,7561 2,9496 2,793 2,816 2,1223 2,2429 2,3049 2,3813 2,1903 2,2454 2,9918 2,8974 2,5656 2,4821 2,0504 2,1288 1,9868 2,0571 2,259 2,184 2,0287 2,3128 1,8417 1,7786 1,8049 1,8333 1,4855 1,6756 1,4878 1,6377 1,7797 1,7239 1,5 1,546 1,9303 1,8769 1,8765 1,8 Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde rahatlatsın destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için Anneanne Babaanne Büyükbaba (Anne tarafından) Büyükbaba (Baba tarafından) Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek Erkeklerin babaannelerinden sadece gerektiğinde yanında bulunma (Ort: 2,2744, SD: 1,58724), eğitimde, ev ödevlerinde destek olma, (Ort: 1,6626, SD: 1,57614) gerektiğinde destek olma (Ort: 2,8160, SD:1,34825) aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (Ort: 2,2454, SD: 1,52385), maddi yardımda bulunma (Ort: 2,1840, SD: 1,68596) ve özel hayatla ilgili yol gösterecek bulunma (Ort: 1,5460, SD: 1,62238) beklenti ortalaması kızların beklenti ortalamasından daha yüksektir. Ancak bu durum istatistiksel açıdan önemli bulunmamıştır (P>0.05) (Şekil 1). Erkeklerin gerek anne tarafından gerekse baba tarafından büyükbabalarından tüm beklenti ortalamaları kızların beklenti ortalamalarından daha yüksektir. Ancak ergenlerin anne tarafından büyükbabalarından sadece gerektiğinde yanında olma beklentisi ile cinsiyet arasındaki farklılık anlamlı bulunmuştur (P<0.05,.t=-2,249, Sig=,025) (Şekil 1) Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Öğrenim Durumu İlköğretimde okuyan ergenlerin anneannelerinden eğitimde, ev ödevlerinde yardımcı olma, (Ort: 1,7353, SD: 1,60895) gerektiğinde destek olma, (Ort: 3,0229, SD: 1,20224) boş zaman etkinlikleri için bulunma, (Ort: 2,0098, SD: 1,52892) ve özel hayatla yol gösterecek bulunma beklenti ortalaması (Ort: 1,8820, SD: 1,66598) liseli ergenlerin beklenti ortalamasından daha yüksektir (P>0.05) (Şekil 2). İlköğretimda okuyan ergenlerin babaannelerinden belirtilen tüm beklenti ortalamaları liseli ergenlerden daha yüksektir. Ancak ergenlerin babaannelerinden eğitimde, ev ödevlerinde yardımcı olma ((P<0.05,.t=-3,050, Sig=,003), gerektiğinde destek olma (P<0.05,.t=-2,316, Sig=,022) ve boş zaman etkinlikleri için bulunma (P<0.05,.t=-2,526, Sig=,012) beklentileri ile öğrenim durumu arasındaki farklılık anlamlı bulunmuştur (Şekil 2)
7 Şekil 2: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Öğrenim Durumu 14 12 10 2,825 2,4304 8 6 4 2 0 1,98 2,0127 2,0415 2,2529 2,1087 2,0783 2,1303 2,2331 1,745 1,2152 1,6713 1,4828 1,72 1,2087 1,7353 1,4586 2,225 2,0759 1,9241 2,9074 2,105 2,6897 1,915 2,2778 2,4943 2,3448 1,5443 1,5628 2,1256 1,6329 1,8977 2,9055 2,5565 2,2545 1,6207 1,5535 1,5632 2,114 2,0435 2,08 1,8764 1,4696 1,5803 1,3739 3,0229 2,782 2,5327 2,5188 2,0588 2,3759 2,0098 1,6692 1,882 1,7519 ilköğretim lise ilköğretim lise ilköğretim lise ilköğretim lise ilköğretim lise ilköğretim lise ilköğretim lise Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde rahatlatsın destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek Anneanne Babaanne Büyükbaba (Anne tarafından) Büyükbaba (Baba tarafından) Liseli ergenlerin anne tarafından büyükbabalarından sadece gerektiğinde yanında olma, (Ort: 2,2529, SD: 1,50363) aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (Ort: 2,4943, SD: 1,42954), maddi yardımda bulunma (Ort: 2,4943, SD: 1,42954) beklenti ortalaması ilköğretimde okuyan ergenlerin beklenti ortalamasından daha yüksektir. Ancak bu farklılık istatistiksel açıdan önemli bulunmamıştır (P<0.05) (Şekil 2). Liseli ergenlerin baba tarafından büyükbabalarından sadece gerektiğinde yanında olma (Ort: 2,0127, SD: 1,57296) ve özel hayat ile ilgili yol gösterecek bulunma (Ort:1,6329, SD: 1,53737) beklenti ortalaması ilköğretimde okuyan ergenlerin beklenti ortalamalarından daha yüksektir. (P>0.05). Ergenlerin baba tarafından büyükbabalarından eğitimde, ev ödevlerinde yardımcı olma (P<0.05,.t=-2,724, Sig=,007) ve gerektiğinde destek olma (P<0.05,.t=-2,070, Sig=,040) beklentileri ile öğrenim durumu arasındaki farklılık anlamlı bulunmuştur (Şekil 2) Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveynlerin Yaşı Ergenlerin 60 yaş ve daha küçük yaşlardaki anneannelerinden 2,8862 (SD= 1,32365), 61-70 yaş arası anneannelerinden 3,0541 (SD=1,12026) ve 75 ve daha yaşlı anneannelerinden 2,7083 (SD=1,36769) ortalamalar ile gerektiğinde destek olma ve 60 yaş ve daha küçük yaşlardaki anneannelerinden 2,3713 (SD=1,61876), 61-70 yaş arası anneannelerinden 2,6441 (SD=1,35688) ve 75 ve daha yaşlı anneannelerinden 2,5000 (SD=1,41421) ortalamalar ile Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma beklentilerinin en yüksek değeri oluşturduğu bulunmuştur. Ancak bu durum istatistiksel açıdan önemli bulunmamıştır. P>0.05) (Tablo 4). Yaş attıkça ergenlerin babaannelerinden eğitimde ev ödevlerine destek olsun, (65 yaş ve daha küçük; Ort=1,7291, SD=1,64121, 66-80 yaş; Ort= 1,4364,SD=1,55505, 81 yaş ve daha büyük; Ort=1,0909, SD=1,23091) gerektiğinde destek olsun, (65 yaş ve daha küçük; Ort=2,9212, SD=1,28344, 66-80 yaş; Ort=2,6848, SD=1,34258, 81 yaş ve daha büyük; Ort=2,5909,SD=1,53248)
aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için, (65 yaş ve daha küçük; Ort=2,9212, SD=1,28344, 66-80 yaş; Ort= 2,6848, SD=1,34258, 81 yaş ve daha büyük; Ort=2,5909, SD=1,53248) ve boş zaman etkinlikleri için (65 yaş ve daha küçük; Ort=1,8670, SD=1,54697, 66-80 yaş; Ort=1,6545, SD=1,48017, 81 yaş ve daha büyük; Ort=1,5000, SD=1,43925) diyenlerin ortalamaların düştüğü bulunmuştur. Ancak bu farklılık istatistiksel açıdan anlamlı bulunmamıştır (P>0.05) (Tablo 4). Ergenlerin 65 yaş ve altındaki anne tarafından büyükbabadan aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma beklenti ortalamasının 2,1748 (SD=1.61992), 66-80 yaş arası büyükbabadan 2,4218 (SD=1,43310) ve 81 yaş ve üzeri büyükbabalardan 3,2308 (SD=1,16575) olduğu bulunmuştur. Bu farklılık istatistiksel açıdanda anlamlı bulunmuştur. (P<0.05) F=3,310; sig=,038.ergenlerin anne tarafından büyükbabadan Özel hayatla ilgili yol gösterecek bulunma beklentisi ile anne tarafından büyükbabanın yaşı arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (P<0.05) (F=3,072; sig=,048 ) (Tablo 4) Ergenin baba tarafından büyükbabasından Eğitimde ev ödevlerimde destek olsun (65 yaş ve daha az: Ort=1,7010, SD=1,57563; 66-80 yaş: Ort=1,5636, SD=1,60141; 81 yaş ve üzeri; Ort=1,2941, SD=1,44761) ve boş zaman etkinlikleri için (65 yaş ve daha az: Ort=1,9278, SD=1,48778; 66-80 yaş: Ort=1,7818, SD=1,60439; 81 yaş ve üzeri: Ort=1,4118, SD=1,37199) beklenti ortalamalarında baba tarafından büyükbabanın yaşındaki artışla bir azalma göstermektedir. Ancak Tablo 4 da belirtilen beklentiler ile baba tarafından büyükbabanın yaşı arasında istatistiksel açıdan önemli bir faklılık bulunamamıştır. (P>0.05) (Tablo4) 8
9 Tablo4: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük ebeveynin Yaşı Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) Beklenti Yaş N ORT SD F Sig. Yaş N ORT SD F Sig. Yaş N ORT SD F Sig. Yaş N ORT SD F Sig. Sadece -60 167 2,1377 1,58653-65 203 2,0640 1,60162-65 143 2,0979 1,52590-65 97 1,8247 1,51390,777,460,089,915 gerektiğinde 61-73 222 2,1982 1,57652,139,870 66-80 165 2,1879 1,55229 66-80 147 2,1156 1,61973 66-80 165 2,1212 1,64089 yanımda olsun 74+ 48 2,0833 1,49941 81+ 22 1,7727 1,63100 81+ 13 1,9231 1,70595 81+ 17 1,6471 1,86886 Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek -60 167 1,8204 1,69089-65 203 1,7291 1,64121-65 143 1,6573 1,60591-65 97 1,7010 1,57563 2,613,075 61-73 222 1,5315 1,49702 1,639,195 66-80 165 1,4364 1,55505 66-80 147 1,5782 1,56558 66-80 165 1,5636 1,60141,090,914 74+ 48 1,6042 1,44015 81+ 22 1,0909 1,23091 81+ 13 1,6154 1,55662 81+ 17 1,2941 1,44761-60 167 2,8862 1,32365-65 203 2,9212 1,28344-65 143 2,8462 1,26884-65 97 2,6804 1,38854,101,904 61-73 222 3,0541 1,12026 1,946,144 66-80 165 2,6848 1,34258 66-80 147 2,8571 1,25513 66-80 165 2,8061 1,36550 1,750,175 74+ 48 2,7083 1,36769 81+ 22 2,5909 1,53248 81+ 13 2,6923 1,43670 81+ 17 2,0000 1,58114-60 167 2,3713 1,61876-65 203 2,2266 1,55362-65 143 2,1748 1,61992-65 97 2,0928 1,60132 61-73 222 2,6441 1,35688 66-80 164 2,1890 1,54908 66-80 147 2,4218 1,43310 3,310,038 66-80 165 2,2606 1,56913,044,957 1,653,193 74+ 48 2,5000 1,41421 81+ 22 2,2727 1,48586 81+ 13 3,2308 1,16575 81+ 17 1,9412 1,56007-60 167 2,1377 1,68235-65 203 2,0296 1,70878-65 142 2,0423 1,68798-65 97 2,1031 1,66761 1,087,339 61-73 222 2,1081 1,63586,442,643 66-80 165 2,1515 1,66604 66-80 147 2,3265 1,59693 66-80 165 2,1152 1,68351,494,611 74+ 48 2,3542 1,60438 81+ 22 1,8182 1,70814 81+ 13 2,2308 1,64083 81+ 17 1,1765 1,46779-60 167 1,8982 1,60434-65 203 1,8670 1,54697-65 142 1,8169 1,62699-65 97 1,9278 1,48778 61-73 222 1,8694 1,46329,317,728 66-80 165 1,6545 1,48017 1,232,293 66-80 147 1,8299 1,58492,044,957 66-80 165 1,7818 1,60439 74+ 48 2,0625 1,52156 81+ 22 1,5000 1,43925 81+ 13 1,6923 1,60128 81+ 17 1,4118 1,37199-60 166 1,9398 1,70454-65 202 1,6980 1,63995-65 142 1,5352 1,62717-65 96 1,5313 1,51451 61-73 222 1,7432 1,63442 66-80 165 1,2909 1,56960 66-80 147 1,4830 1,53656 66-80 165 1,6485 1,65576,760,468 2,952,053 3,072,048 74+ 48 1,9375 1,61649 81+ 22 1,5909 1,50108 81+ 13 2,6154 1,66024 81+ 17 1,2353 1,43742 1,440,239,556,574 2,645,073,556,574 2,511,083,866,422,593,554
Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveynin Eğitim Durumu Anneannelerin eğitim düzeyi arttıkça ergenlerin anneannelerden eğitimde, ev ödevlerimde destek olsun (İlkokul ve daha az: Ort=1,5731, SD= 1,55533, ortaokul: Ort=1,6061, SD=1,56774; lise: Ort=2,3103, SD=1,60587; üniversite: Ort=2,6250, SD=1,50594) (P<0.05,,F=3,063, Sig=,028) gerektiğinde destek olsun,(ilkokul ve daha az: Ort=2,8985, SD= 1,24841, ortaokul: Ort=2,9091, SD=1,27373; lise: Ort=3,4828, SD=,91107; üniversite: Ort=3,3750, SD=,91613) maddi yardımda, (İlkokul ve daha az: Ort=2,0866, SD= 1,66551, ortaokul: Ort=2,1212, SD=1,61260; lise: Ort=2,7931, SD=1,47308; üniversite: Ort=2,7500, SD=1,48805) ve özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek (İlkokul ve daha az: Ort=1,7395, SD= 1,62593, ortaokul: Ort=1,8939, SD=1,72875; lise: Ort=2,6552 SD=1,60970; üniversite: Ort=2,5000, SD=1,85164) (P<0.05,,F=3,243, Sig=,022) beklenti ortalamaları da artmaktadır (Tablo 5). Babaannenin eğitim düzeyi yükseldikçe, eğitimde ev ödevlerimde destek olsun (İlkokul ve daha az: Ort=1,4561, SD= 1,58535, üniversite: Ort=2,2000, SD=1,78885) (P<0.05, F=3,780, Sig=,011) maddi yardımda (İlkokul ve daha az: Ort=1,9358, SD= 1,67107, üniversite: Ort=3,6000, SD=,89443) (P<0.05, F=3,944, Sig=,009) ve özel hayatım ile ilgili bana yol gösterecek (İlkokul ve daha az: Ort=1,4169, SD= 1,56244, üniversite: Ort=2,2000, SD=1,78885) (P<0.05, F=2,867, Sig=,036) diyenlerin ortalamaları da artmaktadır (Tablo 5). Ergenlerin anne tarafından büyük babalarından beklenti durumları anne tarafından büyük babanın eğitim durumuna göre incelendiğinde; üniversite mezunu büyükbabalardan sadece gerektiğinde yanında olma beklenti ortalaması hariç diğer tüm seçilen beklenti ortalamaları diğer eğitim düzeyindekilerden daha yüksektir. Ancak anne tarafından büyükbabadan ev ödevlerime destek olsun (P<0.05, F= 3,466, Sig=,017)ve gerektiğinde destek olsun (P<0.05, F= 3,361, Sig=,019) beklentisini belirtenler ile anne tarafından büyükbabanın eğitim düzeyi arasındaki farklılık istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur (Tablo 5). Araştırma kapsamına alınan ergenlerin baba tarafından büyükbabadan Sadece gerektiğinde yarımda olsun beklentisi hariç diğer tüm beklentilerdeki lise ve üniversite mezunu olan büyük babadan (baba tarafından) beklenti ortalamaları diğer eğitim düzeyindekilere göre daha yüksektir. Ancak eğitimde ev ödevlerinde destek olma beklentisi ile büyükbabanın (baba tarafından) eğitim düzeyi arasında istatistiksel açıdan farklılık bulunmuştur (P<0.05, F= 2,789, Sig=,041) (Tablo 5). 10
11 Tablo 5: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük ebeveynin Eğitim Durumu Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) Beklenti Eğitim Düzeyi N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek ilkokul ve daha az 335 2,1761 1,55017 296 2,1791 1,53547 175 2,0914 1,56568 159 2,0126 1,56297 ortaokul 66 2,0303 1,60738,323,809 63 1,9048 1,69167 2,082,102 67 2,1493 1,55947,204,893 65 2,1077 1,63098 Lise 29 2,3448 1,63174 24 2,0833 1,76725 37 2,1622 1,62470 42 1,8333 1,76575 üniversite 8 2,0000 1,92725 5,6000 1,34164 23 1,8696 1,71370 12 1,7500 1,76455 ilkokul ve daha az 335 1,5731 1,55533 296 1,4561 1,58535 175 1,6914 1,65630 159 1,5220 1,55830 ortaokul 66 1,6061 1,56774 63 1,7302 1,52618 67 1,2239 1,35759 3,466,017 3,780,011 65 1,4923 1,53219 3,063,028 Lise 29 2,3103 1,60587 24 2,5000 1,56038 37 1,5405 1,40623 42 1,7143 1,64221 üniversite 8 2,6250 1,50594 5 2,2000 1,78885 23 2,3913 1,58800 12 2,8333 1,58592 ilkokul ve daha az 335 2,8985 1,24841 296 2,7399 1,31093 175 2,8457 1,25220 159 2,6981 1,38141 ortaokul 66 2,9091 1,27373 63 3,0000 1,36783 1,091,353 67 2,7612 1,26837 3,361,019 65 2,7538 1,39229 2,357,071 Lise 29 3,4828,91107 24 3,0833 1,21285 37 2,5405 1,46429 42 2,5000 1,48570 üniversite 8 3,3750,91613 5 3,0000 1,73205 23 3,5652,72777 12 3,4167 1,24011 ilkokul ve daha az 335 2,5045 1,48419 295 2,1593 1,53365 175 2,3943 1,53465 159 2,2201 1,54530 ortaokul 66 2,4697 1,42742,674,568 63 2,1429 1,60500 2,128,096 67 2,1493 1,48990 1,233,298 65 1,9692 1,62951 Lise 29 2,7241 1,50941 24 2,7500 1,51083 37 2,1622 1,59013 42 2,2619 1,57820 üniversite 8 3,1250,99103 5 3,4000,89443 23 2,7826 1,47576 12 2,7500 1,65831 ilkokul ve daha az 335 2,0866 1,66551 296 1,9358 1,67107 174 2,2471 1,63483 159 1,9497 1,69436 ortaokul 66 2,1212 1,61260 63 2,3016 1,68135 67 2,0000 1,60492 65 1,8462 1,56356 Lise 29 2,7931 1,47308 2,009,112 24 2,7917 1,69344 3,944,009 37 2,1892 1,72945,367,777 42 2,5238 1,65630 üniversite 8 2,7500 1,48805 5 3,6000,89443 23 2,2174 1,73091 12 2,7500 1,76455 ilkokul ve altý 335 1,8269 1,49846 296 1,7196 1,49997 175 1,8400 1,63567 159 1,7673 1,51864 ortaokul 66 1,9394 1,60651 63 1,6349 1,46245 66 1,6515 1,46227 65 1,5538 1,58144 2,329,074 2,008,112 2,395,068 Lise 29 2,5517 1,45372 24 2,2917 1,65448 37 1,5135 1,55673 42 2,2619 1,48257 üniversite 8 2,3750 1,59799 5 2,8000 1,64317 23 2,5652 1,64665 12 2,0833 1,88092 ilkokul ve daha az 334 1,7395 1,62593 295 1,4169 1,56244 175 1,6686 1,61668 158 1,5127 1,56285 ortaokul 66 1,8939 1,72875 63 1,6190 1,66974 66 1,3182 1,51057 65 1,3538 1,56555 3,243,022 2,867,036 1,948,122 Lise 29 2,6552 1,60970 24 2,3333 1,78561 37 1,2162 1,58351 42 2,1190 1,62604 üniversite 8 2,5000 1,85164 5 2,2000 1,78885 23 2,0000 1,59545 12 1,7500 1,81534,342,795 2,789,041 1,369,252,980,403 2,366,071 1,960,120 2,204,088
12 Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Ergenler Tarafından Büyük ebeveynlerinin Algılanan Sağlık Durumu Araştırmada belirtilen tüm beklentilerin ortalamaları ergen tarafından anneannenin algılanan sağlık durumu arttıkça artmaktadır. Ergenler tarafından sağlık durumu kötü olarak algılanan anneannelerden 1,0000 (SD=1,44600) beklenti ortalaması ile eğitimde ev ödevlerine destek olma ve 1,5217 (SD=1,67521) beklenti ortalaması ile özel hayatla ilgili yol gösterecek bulunma en düşük ortalamaları oluşturmaktadır. Ergenler tarafından sağlık durumu çok iyi olarak algılanan anneannelerden 3,0980 (SD=1,19826) beklenti ortalaması ile gerektiğinde destek olma ve 2,8235 (SD=1,29287) beklenti ortalaması ile aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma en yüksek ortalamaları oluşturmaktadır. Ancak sadece anneannelerinin ergen tarafından algılanan sağlık durumu ile aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma beklentisi arasındaki farklılık istatistiksel açıdan önemli bulunmuştur (P<0,05 F=2,927, sig=,034) (Tablo 6). Babaannenin algılanan sağlık durumu yükseldikçe, gerektiğinde destek olsun (kötü; Ort: 2,3214, SD=1,49204, çok iyi; Ort=2,9186, SD=1,26877)(P<0,05, F=9,607, sig=,000), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için (kötü; Ort: 1,8929 SD=1,66309, çok iyi; Ort=2,4595, SD=1,46362)(P>0,05), maddi yardımda (kötü; Ort: 1,5357, SD=1,68835, çok iyi; Ort=2,5270, SD=1,60669)(P<0,05, F=2,905, sig=,035), boş zaman etkinlikleri için (kötü; Ort: 1,2857 SD=1,41047, çok iyi; Ort=2,2838, SD=1,47602)(P<0,05, F=5,236, sig=,001) ve özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek (kötü; Ort: 1,7143, SD=1,65232, çok iyi; Ort=1,9730, SD=1,63835)(P<0,05, F=4,249, sig=,006) beklenti ortalamaları da artmaktadır. Araştırmada sadece gerektiğinde yanımda olsun (P<0,05, F=3,560, sig=,014) ve eğitimde, ev ödevlerimde destek olsun (P<0,05, F=4,505, sig=,004) beklentileri ile babaannenin algılanan sağlık durumu arasındaki fark istatistiksel açıdan da önemli bulunmuştur (Tablo 6). Anne tarafından büyük babanın algılanan sağlık durumu arttıkça ergen tarafından büyükbabadan (anne tarafından) gerektiğinde destek olsun (kötü; Ort: 2,3750, SD=1,40789, çok iyi; Ort=3,1067, SD=1,00772)(P>0,05, F=2,369, sig=,071) aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için, (kötü; Ort: 2,0000, SD=1,77281, çok iyi; Ort=2,7733, SD=1,30045)(P<0,05, F=4,957, sig=,002) maddi yardımda (kötü; Ort: 1,50000, SD=1,69031, çok iyi; Ort=2,4533, SD=1,5217)(P>0,05, F=1,367, sig=,253) Boş zaman aktiviteleri için (kötü; Ort: 1,2500, SD=1,75255, çok iyi; Ort=2,3514, SD=1,55654)(P<0,05, F=4,044, sig=,008) ve özel hayatım ile ilgili bana yol gösterecek (kötü; Ort: 1,1250, SD=1,45774, çok iyi; Ort=2,0000, SD=1,59623)(P<0,05, F=2,820, sig=,039) beklentisini belirtenlerin ortalamaları da artmaktadır (Tablo 6). Baba tarafından büyük babanın algılanan sağlık durumu arttıkça ergen tarafından büyükbabadan (baba tarafından) gerektiğinde destek olsun (kötü; Ort: 1,8077, SD=1,49718, çok iyi; Ort=2,8615, SD=1,33319)(P<0,05, F=5,822, sig=,001) aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için, (kötü; Ort: 1,4231, SD=1,55366, çok iyi; Ort=2,3846, SD=1,53798)(P<0,05, F=6,065, sig=,001) ve Boş zaman aktiviteleri için (kötü; Ort: 1,4615, SD=1,58065, çok iyi; Ort=2,1692, SD=1,53673)(P>0,05, F=2,286, sig=,079) beklentisini belirtenlerin ortalamaları da artmaktadır (Tablo 6).
13 Tablo 6: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Ergenler Tarafından Büyük ebeveynlerinin Algılanan Sağlık Durumu Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Sağlık Durumu N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. kötü 23 1,6522 1,64064 28 1,5357 1,50264 8 2,5000 1,19523 26 2,1154 1,42343 orta 126 2,0317 1,45842 1,504,213 112 1,9107 1,53373 3,560,014 69 2,0870 1,44242,354,786 72 2,1111 1,52496 iyi 186 2,2849 1,58011 175 2,3657 1,53240 150 2,0267 1,61348 115 2,0435 1,62433 çok iyi 102 2,1961 1,64129 74 1,9865 1,71611 75 2,1867 1,65785 65 1,7385 1,76136 kötü 23 1,0000 1,44600 28 1,3571 1,70434 8 1,8750 1,72689 26 1,6538 1,62339 orta 126 1,6032 1,50242 1,536,204 112 1,1518 1,48391 4,505,004 69 1,4058 1,53698,577,631 72 1,3611 1,36666 iyi 186 1,6989 1,57881 175 1,7371 1,57551 150 1,6867 1,59755 115 1,6000 1,67960 çok iyi 102 1,7451 1,65719 74 1,8919 1,64331 75 1,6267 1,58347 65 1,8308 1,61603 kötü 23 2,4348 1,34252 28 2,3214 1,49204 8 2,3750 1,40789 26 1,8077 1,49718 orta 126 2,8413 1,30484 112 2,3661 1,42687 69 2,5942 1,37540 2,369,071 72 2,5139 1,39408 2,247,082 9,607,000 iyi 186 2,9946 1,17863 175 3,1257 1,13774 150 2,8467 1,30429 115 2,9565 1,32712 çok iyi 102 3,0980 1,19826 74 2,9189 1,26877 75 3,1067 1,00772 65 2,8615 1,33319 Aile kötü 23 2,0435 1,60902 28 1,8929 1,66309 8 2,0000 1,77281 26 1,4231 1,55366 sorunlarıyla orta 126 2,3413 1,58070 112 2,0179 1,57103 1,766,153 69 1,8261 1,63560 4,957,002 başa 2,927,034 72 1,7500 1,53595 çıkabilmek için iyi 186 2,5376 1,44116 174 2,2874 1,53501 150 2,3667 1,50800 115 2,5043 1,53539 çok iyi 102 2,8235 1,29287 74 2,4595 1,46362 75 2,7733 1,30045 65 2,3846 1,53798 Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için kötü 23 2,4783 1,72862 28 1,5357 1,68835 8 1,5000 1,69031 26 1,9231 1,71868 orta 126 1,9524 1,62902 112 2,0089 1,73722 69 2,2029 1,65013 72 1,7639 1,66567 2,905,035 1,367,253 iyi 186 2,0806 1,60706 2,325,074 175 2,0114 1,66087 149 2,0738 1,68497 115 2,1913 1,63780 çok iyi 102 2,4706 1,69277 74 2,5270 1,60669 75 2,4533 1,52717 65 2,1538 1,72510 kötü 23 1,6957 1,45960 28 1,2857 1,41047 8 1,2500 1,75255 26 1,4615 1,58065 orta 126 1,7619 1,52015 112 1,4911 1,47652 69 1,6087 1,56447 72 1,5556 1,45243 1,387,246 5,236,001 4,044,008 iyi 186 1,8871 1,51859 175 1,7886 1,51464 150 1,6667 1,57866 115 1,8435 1,59270 çok iyi 102 2,1471 1,53763 74 2,2838 1,47602 74 2,3514 1,55654 65 2,1692 1,53673 Özel hayatımla kötü 23 1,5217 1,67521 28 1,7143 1,65232 8 1,1250 1,45774 26 1,6154 1,60192 ilgili bana yol orta 125 1,6800 1,65880 112 1,1429 1,49387 69 1,3478 1,67881 71 1,2113 1,50158 gösterecek 2,128,096 4,249,006 2,820,039 iyi 186 1,7957 1,64438 174 1,5460 1,62198 150 1,4400 1,52597 115 1,6174 1,65743 çok iyi 102 2,1765 1,65554 74 1,9730 1,63835 74 2,0000 1,59623 65 1,9077 1,53829,753,521 1,016,386 5,822,001 6,065,001 1,108,346 2,286,079 2,230,085
Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveyn İle Görüşme Sıklığı Anneanneleri ile haftada 1 veya daha çok görüşen ergenlerin anneannelerinden 3,0855 (SD=1,17245) ortalama ile gerektiğinde destek olma, 2,7137 (SD=1,42903) ortalama ile aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma ve 2,2393 (SD=1,63728) ortalama ile sadece gerektiğinde yanında olma beklentileri en yüksek değerleri oluşturmaktadır (Tablo 7). Anneanne ile görüşle sıklığı ile anneanneden eğitimde ev ödevlerinde destek olma (P<0,05, F=4,834, sig=,003), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (P<0,05, F=3,935, sig=,009), ve boş zaman etkinlikleri için yol gösterecek bulunma (P<0,05, F=2,668, sig=,047), beklentileri arasında istatistiksel açıdan anlamlı faklılık bulunmuştur (Tablo 7). Babaanneleri ile haftada 1 veya daha sık görüşen ergenlerin babaannelerinden beklentileri incelendiğinde; en yüksek ortalamayı 2,8416 (SD=1,34374) ile gerektiğinde destek olma beklentisinin oluşturduğu bulunmuştur. Bunu 2,4752 (SD=1,49356) ortalama ile aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma ve 2,2327 (SD=1,71337) ile maddi yardımda bulunma beklentisinin izlediği saptanmıştır. Babaanneleri ile görüşme sıklığı ile babaanneden sadece gerektiğinde yanında olma (P<0,05, F=2,855, sig=,037), eğitimde, ev ödevlerine destek olma (P<0,05, F=3,320, sig=,020), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (P<0,05, F=4,590, sig=,004), boş zaman etkinlikleri için bulunma (P<0,05, F=2,990, sig=,031) ve özel hayatla ilgili yol gösterecek bulunma (P<0,05, F=3,669, sig=,012) beklentileri arasında istatistiksel açıdan anlamlı faklılık bulunmuştur (Tablo 7). Büyükbabası (anne tarafından) ile haftada bir ve daha çok görüşenlerde büyükbabalarından (anne tarafından), gerektiğinde destek olma (çok nadir: ort=2,6667, SD=1,22746, haftada bir veya daha sık: ort=2,9650, SD=1,19513) (P>0,05, F=,894, sig=,444) ve aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (çok nadir: ort=1,9804, SD=1,60612, haftada bir veya daha sık: ort=2,4685, SD=1,48611) (P>0,05, F=1,285, sig=,280) beklentisi diğer gruplara göre daha fazladır (Tablo 7). Gençlerin baba tarafından büyük babadan gerektiğinde destek olma (çok nadir: ort=2,2941, SD=1,33778, haftada bir veya daha sık: ort=2,8571, SD=1,35483) (P>0,05, F=1,594, sig=,191), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (çok nadir: ort=1,7059, SD=1,60547, haftada bir veya daha sık: ort=2,4143, SD=1,53138) (P<0,05, F=2,890, sig=,036), ve maddi yardımda bulunma (çok nadir: ort=1,6765, SD=1,77047, haftada bir veya daha sık: ort=2,2214, SD=1,70090)(P>0,05, F=1,430, sig=,234) beklentisi büyükbaba (baba tarafından) ile görüşme sıklığı arttıkça artmaktadır (Tablo 7). Eğitimde ev ödevlerinde destek olma (P<0,05, F=3,763, sig=,011), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (P<0,05, F=2,890, sig=,036) ve boş zaman etkinlikleri için bulunma (P<0,05, F=2,780, sig=,041) beklentisi ile büyükbabayla (baba tarafından) görüşme sıklığı arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (Tablo 7). 14
15 Tablo 7: Ergenlerin Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveyn İle Görüşme Sıklığı Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) Beklenti Görüşme Sıklığı N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda çok nadir 61 1,8033 1,41209 58 2,0000 1,53326 51 1,7843 1,43267 34 1,7647 1,39390 3 ayda bir 54 2,2407 1,52878 1,303,273 51 2,5882 1,47209 2,855,037 45 1,9778 1,63052 1,220,303 38 2,4211 1,68670 ayda en az bir 89 2,1573 1,49163 78 2,2949 1,54675 64 2,3125 1,62202 67 2,1940 1,56901 haftada 1/daha çok 234 2,2393 1,63728 202 1,9356 1,61486 143 2,1538 1,58028 140 1,8286 1,64882 çok nadir 61 1,2295 1,47641 58 1,2586 1,58458 51 1,4118 1,62698 34 1,4706 1,58086 3 ayda bir 54 1,7407 1,58037 4,834,003 51 1,1373 1,53648 3,320,020 45 1,7778 1,55050 2,449,064 38,8421 1,34619 ayda en az bir 89 1,2809 1,34831 78 1,5256 1,43901 64 1,2344 1,44466 67 1,7164 1,51564 haftada 1/daha çok 234 1,8718 1,63144 202 1,7871 1,63884 143 1,8112 1,60523 140 1,7714 1,62420 çok nadir 61 2,6557 1,34021 58 2,6034 1,28336 51 2,6667 1,22746 34 2,2941 1,33778 3 ayda bir 54 2,7778 1,44935 2,548,055 51 3,0588 1,19016 1,245,293 45 2,7556 1,44844,894,444 38 2,6842 1,45389 ayda en az bir 89 2,8876 1,14255 78 2,7179 1,35702 64 2,7813 1,31498 67 2,6418 1,45333 haftada 1/daha çok 234 3,0855 1,17245 202 2,8416 1,34374 143 2,9650 1,19513 140 2,8571 1,35483 çok nadir 61 2,0328 1,64284 58 1,7414 1,60657 51 1,9804 1,60612 34 1,7059 1,60547 3 ayda bir 54 2,3519 1,51915 50 1,9600 1,57739 4,590,004 45 2,3333 1,52256 1,285,280 38 1,7895 1,61342 3,935,009 ayda en az bir 89 2,4719 1,34071 78 2,0513 1,51098 64 2,3438 1,54528 67 2,1642 1,57246 haftada 1/daha çok 234 2,7137 1,42903 202 2,4752 1,49356 143 2,4685 1,48611 140 2,4143 1,53138 çok nadir 61 1,9836 1,70775 58 1,8276 1,75857 50 2,1200 1,73370 34 1,6765 1,77047 3 ayda bir 54 1,9815 1,64249 51 1,9020 1,71178 45 2,4222 1,54462 38 1,7632 1,63466 1,303,273,841,473 ayda en az bir 89 2,3820 1,51886,983,401 78 1,9615 1,53269 64 2,3594 1,60720 67 2,0597 1,57519 haftada 1/daha çok 234 2,1453 1,68184 202 2,2327 1,71337 143 2,0629 1,65817 140 2,2214 1,70090 Boş zaman çok nadir 61 1,4262 1,45441 58 1,5172 1,48963 50 1,6800 1,62179 34 1,6765 1,59013 etkinlikleri 3 ayda bir 54 1,8519 1,58302 51 1,5098 1,54107 45 1,8000 1,63207 38 1,3947 1,55162 için 2,668,047 2,990,031,715,544 ayda en az bir 89 1,8989 1,40652 78 1,5385 1,44772 64 1,6406 1,56720 67 1,5821 1,41581 haftada 1/daha çok 234 2,0385 1,54844 202 1,9802 1,51595 143 1,9510 1,60250 140 2,0643 1,57412 Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek çok nadir 61 1,4590 1,64898 58 1,2759 1,63077 50 1,4600 1,63145 34 1,5588 1,59908 3 ayda bir 54 1,5370 1,66782 51 1,1176 1,49194 45 1,5778 1,60240 37 1,3243 1,52851 ayda en az bir 89 1,9438 1,58372 2,258,081 78 1,3205 1,44594 3,669,012 64 1,7344 1,60596,379,768 67 1,2537 1,44959 haftada 1/daha çok 233 1,9657 1,67090 201 1,7761 1,66272 143 1,5035 1,58725 140 1,8143 1,65162 1,966,119 3,763,011 1,594,191 2,890,036 1,430,234 2,780,041 2,295,078
Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveynin İkamet Ettiği Yerin Uzaklığı Aynı evde yaşayan anneanneden ergenlerin gerektiğinde destek olma beklenti ortalaması 2,7826 (SD=1,20441) olup en yüksek değeri oluşturmaktadır. Bunu 2,4783 (SD=1,62003) beklenti ortalaması ile sadece gerektiğinde yanında olma izlemektedir. Ancak ergenlerin anneanneden beklentileri ile anneannenin ikamet ettiği yerin uzaklığı arasındaki farklılık istatistiksel açıdan önemli bulunmamıştır (P>0,05) (Tablo 8). Aynı evde yaşayan babaanneden ergenlerin eğitimde ev ödevlerinde destek olma (aynı evde: Ort=2,3846, SD=1,42562; farklı şehirde: Ort=1,1176, SD=1,47785), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (aynı evde: Ort=2,6154, SD=1,46207; farklı şehirde: Ort=1,8119, SD=1,54086), maddi yardımda bulunma (aynı evde: Ort=2,5897, SD=1,74292; farklı şehirde: Ort=1,6961, SD=1,69326) ve boş zaman etkinlikleri için bulunma (aynı evde: Ort=2,0513, SD=1,48588; farklı şehirde: Ort=1,3627, SD=1,40571) beklenti ortalaması ayrı yaşayanlara göre daha yüksektir (Tablo 8). Eğitimde ev ödevlerinde destek olma (P<0,05, F=6,546, sig=,000), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (P<0,05, F=3,682, sig=,012), maddi yardımda bulunma (P<0,05, F=3,388, sig=,018), ve boş zaman etkinlikleri için bulunma (P<0,05, F=3,412, sig=,018) beklentileri ile babaanneyle görüşme sıklığı arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (Tablo 8). Aynı evde veya aynı semtte yaşayan ergenlerin anne tarafından büyük babadan sadece gerektiğinde yanında olma (aynı ev veya semt: Ort=2,5366, SD=1,50878, farklı şehir: Ort=1,8404, SD=1,56784) (P<0,05, F=4,761, sig=,009) ve eğitimde ev ödevlerine destek olma beklenti ortalaması (aynı ev veya semt: Ort=1,8049, SD=1,59040, farklı şehir: Ort=1,5319, SD=1,61779) daha uzakta ikamet edenlere göre daha yüksektir (Tablo 8). Anne tarafından büyükbaba ile ikamet edilen yerin uzaklığı ile anne tarafından büyükbabadan ergenlerin sadece gerektiğinde yanında olma beklentisi (P<0,05, F=4,761, sig=,009) hariç diğer beklentiler bakımından anlamlı faklılıklar bulunmamıştır (Tablo 8). Aynı evde yaşayan büyükbabalardan (baba tarafından) eğitimde ev ödevlerinde destek olma (aynı ev: Ort=2,0800, SD=1,46969, farklı şehir: Ort=1,1528, SD=1,44046), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (aynı ev: Ort=2,4800, SD=1,66132, farklı şehir: Ort=1,6944, SD=1,48835), maddi yardımda bulunma (aynı ev: Ort=2,4000, SD=1,68325, farklı şehir: Ort=1,5556, SD=1,64350), boş zaman etkinlikleri için bulunma (aynı ev: Ort=2,1600, SD=1,62481, farklı şehir: Ort=1,5139, SD=1,44371) ve özel hayat ile ilgili yol gösterecek bulunma (aynı ev: Ort=1,9600, SD=1,79072, farklı şehir: Ort=1,3750, SD=1,50527) beklenti ortalaması diğer gruplara göre daha yüksektir (Tablo 8). Baba tarafından büyükbabanın ikamet ettiği yerin uzaklığı ile ergenlerin Eğitimde ev ödevlerinde destek olma (P<0,05, F=3,073, sig=,028) aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (P<0,05, F=3,330, sig=,020) ve maddi yardımda bulunma (P<0,05, F=3,485, sig=,016) beklentileri arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (Tablo 8). 16
17 Tablo 8: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveynin İkamet Ettiği Yerin Uzaklığı Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) Beklenti Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda İkamet edilen yer N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. aynı evde 23 2,4783 1,62003 39 2,1026 1,65107 8 2,0000 1,30931 25 2,0000 1,70783 aynı semt 123 2,3659 1,52718 1,623,183 112 1,9911 1,55091,729,535 74 2,5946 1,52530 3,526,015 86 1,8721 1,57029 aynı şehir 174 2,0977 1,60083 136 2,0515 1,62079 127 2,0079 1,57609 94 1,9574 1,66504 farklı şehir 118 1,9831 1,53580 102 2,2941 1,54528 94 1,8404 1,56784 72 2,1667 1,60106 aynı evde 23 1,6087 1,52968 39 2,3846 1,42562 8 1,3750 1,76777 25 2,0800 1,46969 aynı semt 123 1,8049 1,58713 1,333,263 112 1,6607 1,59703 6,546,000 74 1,8514 1,57621,751,522 86 1,7093 1,62239 aynı şehir 174 1,6954 1,56710 136 1,6029 1,62517 127 1,5591 1,54639 94 1,7234 1,62907 farklı şehir 118 1,4153 1,55978 102 1,1176 1,47785 94 1,5319 1,61779 72 1,1528 1,44046 aynı evde 23 2,7826 1,20441 39 2,7949 1,34124 8 2,1250 1,45774 25 2,8400 1,43411 aynı semt 123 3,0732 1,08772,714,544 112 2,8036 1,33450 74 2,9865 1,15264 1,317,269 86 2,8372 1,35352 1,085,355 aynı şehir 174 2,9310 1,30622 136 2,9485 1,30139 127 2,7795 1,30878 94 2,8404 1,37021 farklı şehir 118 2,8729 1,27800 102 2,6373 1,31848 94 2,8830 1,26878 72 2,4167 1,41172 aynı evde 23 2,3913 1,46905 39 2,6154 1,46207 8 1,5000 1,60357 25 2,4800 1,66132 aynı semt 123 2,6260 1,42805 112 2,3750 1,48945 3,682,012 74 2,2973 1,49639,897,443 86 2,3023 1,52678,684,562 aynı şehir 174 2,5690 1,44789 136 2,2647 1,57403 127 2,3701 1,52650 94 2,3830 1,62048 farklı şehir 118 2,3814 1,54654 101 1,8119 1,54086 94 2,4043 1,54724 72 1,6944 1,48835 aynı evde 23 2,1739 1,66930 39 2,5897 1,74292 7 1,8571 1,86445 25 2,4000 1,68325 aynı semt 123 2,2846 1,61205 112 2,2500 1,62470 74 2,2027 1,62160 86 2,3488 1,62891 1,311,270 3,388,018,101,960 aynı şehir 174 2,2241 1,68684 136 2,0662 1,67421 127 2,2047 1,64432 94 2,1064 1,67504 farklı şehir 118 1,8983 1,61927 102 1,6961 1,69326 94 2,1809 1,66535 72 1,5556 1,64350 Boş zaman aynı evde 23 2,0000 1,56670 39 2,0513 1,48588 8,8750 1,64208 25 2,1600 1,62481 etkinlikleri aynı semt 123 1,9512 1,48685 112 1,8571 1,48783 74 1,7162 1,54849 86 1,9884 1,51459 için 1,616,185 3,412,018 1,542,204 aynı şehir 174 2,0287 1,52220 136 1,8971 1,57893 127 1,9843 1,61827 94 1,7979 1,63022 farklı şehir 118 1,6441 1,53325 102 1,3627 1,40571 93 1,7527 1,59929 72 1,5139 1,44371 Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek aynı evde 23 1,8261 1,80031 39 1,4359 1,61888 8,2500,70711 25 1,9600 1,79072 aynı semt 123 1,7642 1,60471 111 1,7027 1,59314 74 1,5541 1,61451 86 1,7791 1,63348 aynı şehir 173 1,9595 1,67178,535,658 136 1,6691 1,68679 2,564,054 127 1,5433 1,57740 2,022,111 93 1,4516 1,57090 farklı şehir 118 1,7373 1,67142 102 1,1667 1,48313 93 1,6882 1,62841 72 1,3750 1,50527,448,719 3,073,028 1,660,176 3,330,020 3,485,016 1,687,170 1,518,210
18 Tartışma Ergenlerin büyük ebeveynlerine ilişkin beklentilerini etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılan bu araştırmada; ergenlerin büyük ebeveynlerinden gerektiğinde destek olma ve aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma beklentileri en yüksek ortalamaları oluşturmuştur. Anneanne ve anne tarafından büyük babadan ergenlerin bu beklentileri babaanne ve baba tarafından büyük babadan daha yüksektir. Bunu anneanne ve babaannelerde sadece gerektiğinde yanında olma anne tarafından büyük baba ve baba tarafından büyükbabadan ise maddi yardımda bulunma beklentisi izlemektedir. Ergenlerin büyük ebeveynlerinden eğitimde ev ödevlerine destek olma ve özel hayatla ilgili yol gösterecek bulunma beklentileri en düşük ortalamaları oluşturmaktadır. Bu sonuçlara göre ergen torunların ilk ve ana beklentileri büyük ebeveynlerinden sadece ihtiyacı olduğunda yanında bulunmalarıdır. Ergenler büyük ebeveynleri ile kendileri istediği zaman ilişki kurmak istemektedirler. Bu anlamda büyük ebeveynle vakit geçirme danışmanlıktan, daha önemli görülmektedir. Sonuçta, ergenler öncelikle 'aile üyesi olarak büyük ebeveynlerine değer vermekte, gerektiğinde destek verme istenmekte ama özel hayatlarına müdahale istenmemektedir. Höpflinger ve ark. (2010) tarafından İsviçre de yapılan araştırmada da aynı sonuca ulaşılmıştır. Ergen ve ailesi ile karşılaşılan sorunların çözümünde büyük ebeveynlerin önemli rolü bulunmaktadır. Büyük ebeveynlerden arabuluculuk ve tavsiyede bulunma klasik rol beklentisi bu araştırmadan elde edilen sonuçlara da yansımaktadır. Ergenlerin büyük ebeveynlerinden aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma önemli beklentilerden birisidir. Höpflinger ve ark. (2010) kuşaklar arası arabuluculuk büyük ebeveynliğin gerek ergen gerekse büyük ebeveyn tarafından beklenen klasik rol olduğunu doğrulamakta ama bu rolün her iki nesil ile yoğun kişisel ilişkiye dayalı olduğunu belirtmektedirler. Araştırmada ergenlerin büyük ebeveynlerinden okul ödevlerine yardım etme beklentisi önemli görülmemektedir. Ancak Höpflinger ve arakadaşları (2010) yaptıkları araştırmada okul ödevlerine yardım etme beklentisinin oldukça yüksek olduğunu bulmuşlardır. Büyük ebeveynin eğitim düzeyinin okul ödevlerine yardım etmede önemli bir faktör olacağı düşünülmektedir. Eğitim düzeyi yüksek olan ülkelerde de bu beklentinin yüksek çıkması beklenen bir durumdur. Araştırmada anneanne, babaanne ve baba tarafından büyük babadan ergenlerin beklentileri ergenin cinsiyeti bakımından bir farklılık yaratmamaktadır. Ancak ergenin anne tarafından büyükbabadan sadece gerektiğinde yanında bulunma beklentisi erkeklerde kızlardan daha yüksektir. Literatürde cinsiyet, torun-büyük ebeveyn etkileşimleri üzerinde en çok çalışılan değişkenlerden biridir. Farklı literatürlerde cinsiyet ile büyük ebeveyn arasındaki ilişkilerde çelişkili sonuçlar bulunmuştur. Kız torunların erkek torunlara nazaran büyük ebeveynleri ile duygusal açıdan daha yakın ilişkilere sahip olduğunu (Creasey & Koblewski, 1991; Dubas, 2001) torun ile büyük ebeveynin ilişkisinin aynı cinsiyetteki büyük ebeveyn ve torun arasında daha kuvvetli olduğunu gösteren çalışmalar vardır. (Dubas, 2001; Hagestad, 1985). Bazı çalışmalar ise büyük ebeveyn-torun ilişkisinde kız ve erkekler arasında farklılık olmadığı kanıtlamaktadır (Block, 2000; Eisenberg, 1988; Hodgson, 1992; Kivett, 1985; Mueller & Elder, 2003; Thomas, 1989; Triado, Villar, Sole, Osuna, & Pinazo, 2005; Van Ranst et al., 1995). Araştırmada, ergenin öğrenim durumu dolayısıyla yaşı arttıkça anneannelerden boş zaman etkinlikleri için bulunma, babaanneden eğitimde, ev ödevlerinde destek olma, gerektiğinde destek olma ve boş zaman etkinlikleri için bulunma, baba tarafından büyükbabadan ise eğitimde, ev ödevlerinde destek olma ve gerektiğinde destek olma beklenti ortalamaları azalmaktadır.