KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK 1
EKLEM 2
EKLEM Vücudumuza stresle en çok karşı karşıya kalan yapılardan biri eklemdir. Kas fonksiyonundan kaynaklanan gerilim ve gravitasyonel reaksiyonlardan kaynaklanan stresler eklemleri önemli derecede etkiler. Ekleme binen gerilim ve streslerin karşılanabilmesi için: 3
EKLEM 1) Eklem yüzeyinin genişliği: Eklem yüzeyi ne kadar geniş ise ekleme binen yük o kadar az olur. 2) Eklem yüzeyinin düzgünlüğü: Eklem yüzeyinde girinti çıkıntı yoksa ekleme gelen yük eklemin bütün yüzeyine eşit olarak dağılır. 4
EKLEM 3) Eklem kontrolü: Eklem kontrolü kaslar, bağlar ve eklem kapsülü ile sağlanır. Bu yapılar ne kadar kuvvetli olursa eklem stabilitesi o kadar fazla olur, ekleme gelen ağırlık ve yükler dengelenir, eklemin yapısı ve pozisyonu korunmuş olur. 4) Eklemde meydana gelen hareket tipleri: Fleksiyon, ekstansiyon, abduksiyon, adduksiyon, lateral fleksiyon, rotasyon, kayma ve sallanma. 5
Vücuttaki eklem tipleri: 1) Fibröz eklemler 2) Kartilajinöz eklemler 3) Sinoviyal eklemler EKLEM 6
EKLEM 1) Fibröz eklemler: Kemiklerin eklemleşen yüzleri konnektif doku ile örtülüdür ve hareket meydana gelmez. Kafatası kemiklerinin birbirleri ile yaptığı eklemleşmeler buna örnektir. 7
EKLEM 2) Kartilajinöz eklemler: Fibröz eklemlere oranla bir miktar daha fazla hareket ortaya çıkar. Doğum gibi fizyolojik olaylarda harekete izin verir. 8
EKLEM 3) Sinoviyal eklemler: Mutlaka eklem kıkırdağı, fibröz membranı, sinoviyal membranı, artiküler kapsülü, bağları, sinoviyal sıvısı ve sinoviyal kavitesi olan eklemlerdir. 9
EKLEM Komşu kemiklerin eklem aralığına bakan yüzeylerine eklem yüzleri adı verilir. Komşu kemiklerde bu eklem yüzeyleri genel olarak birbirine uygunluk gösterir. Genellikle bir taraf konkav ise diğer taraf konvekstir. Bu uygunluk görülmezse ekleme ait başka oluşumlar bu uygunluğu sağlarlar. Bunlardan en önemlisi eklem menisküsüdür. 10
EKLEM Sinoviyal eklemler: 1) Güçlü fibröz kapsül tarafından çevrilmiştir. 2) Eklem kapsülünün iç yüzü sinovium tarafından salgılanan sinoviyal sıvı tarafından kaplanmıştır. Sinovium aktivitesi sonucu salgılanan sinoviyal sıvı kaymadan ve artık maddelerin absorbsiyonundan sorumludur. 11
EKLEM 3) Kemik yüzeyi kıkırdak tarafından kaplıdır. 4) Bir eklem aralığı mevcuttur. Sinoviyal eklemler eklem yüzlerine göre sınıflandırılırlar (ÖDEV) 12
EKLEM HAREKETLERİ 1) Kayma Hareketi (Gliding Motion) - Noktasal kayma: Eklemi oluşturan eklem yüzlerinden birisi sabittir. Hareketli olan eklemin yüzündeki bir nokta sabit eklem yüzü üzerinde sürekli yer değiştirir. Ekleme yük bindiğinde bu hareket meydana gelecek olursa sabit olan eklem yüzünde kısa sürede aşınma görülecektir. 13
EKLEM HAREKETLERİ - Yüzeysel kayma: Temas noktası yüzey şeklinde ise oluşan kaymadır. Hareket merkezi eklem merkezinin dışındadır En güzel örneği intervertebral disk merkezidir. 14
EKLEM HAREKETLERİ 2) Sallanma Hareketi (Rocking Motion) Bu harekettte her iki eklem yüzünün eşit uzaklıktaki noktaları sürekli olarak kendi hareket doğrultularında yer değiştirir. Sallanma hareketi ekleme en fazla yük bindiğinde meydana gelir. 15
EKLEM HAREKETLERİ 3) Aksiyel Rotasyon Diz eklemi 180º pozisyondan fleksiyona giderken ilk 15ºde sallanma hareketi görülür. Ağırlık ekstremite üzerine tam bindiğinde diz eklemi 15º fleksiyondadır. Her 1º fleksiyona 0,5º internal rotasyon eklenir. Bundan sonra yavaş yavaş kayma hareketi başlar. Bu kayma dizin maksimal fleksiyonuna kadar devam eder. 16
EKLEM HAREKETLERİ Dizin ekstansiyonuna dönüşünde de son 15º ekstansiyona kadar kayma hareketi devam eder. Son 15º ekstansiyonda sallanma hareketi görülür ancak her 1º ekstansiyona 0,5º eksternal rotasyon eşlik eder. Sonuç olarak diz ekleminde meydana gelen toplam rotasyonel hareket 15ºdir. 17
EKLEM KOHEZYONU (EKLEM STABİLİTESİ) Kohezyon: Bir maddeyi oluşturan moleküller arasındaki çekim kuvvetidir. Vücudumuzdaki eklemlerin kuvvet ve stabilitesi farklıdır. Kalça ve dirsek eklemi belirgin derecede stabil iken omuz ve diz eklemi daha az stabil olup sakatlanma riski daha fazladır. Omuzda stabilitenin kaybı oranında hareketlilik kazanılırken kalçada stabilite uğruna hareketlilikten vazgeçilmiştir. 18
EKLEM KOHEZYONU (EKLEM STABİLİTESİ) Eklem stabilitesi 5 faktöre bağlıdır: 1) Atmosfer Basıncı 2) Fascialar 3) Kaslar 4) Eklem kapsülü 5) Kemik yüzeyi 19
ATMOSFER BASINCI Eklem yüzeyler arasında boşluk vardır ve bu boşluk eklem kohezyonunun sağlanmasında fonksiyon görür. Atmosfer basıncı eklemde çıkıkların önlenmesinde önemli bir faktördür. Kalça ekleminde 25 kg kadar (-) basınç vardır. Omuz ve dirsek ekleminde de yaklaşık 3 kg kadar (-) basınç vardır. 20
LİGAMENTLER Bağlar gevşediğinde eklem stabilitesi bozulur. Normal sınırları aşan hareketlerin kontrol edilmesi ve engellenmesi ligamentlerin görevlerindendir. Dizin kollateral bağları abduksiyon veya adduksiyon gibi eklem için istenmeyen hareketlerin önlenmesinde yardımcıdır. Ligamentin bir kez aşırı gerilmesi onun stabilitesinin sürdürülmesindeki yararlı etkiyi azaltır. 21
FASCİA Fascia kasları bir kılıf halinde saran fibröz bağ dokusudur. Kısmen kaslar arasında da yer alır ve kas fibrillerini de sarar. Bulunduğu yere ve fonksiyonuna göre ince veya kalın kılıflar halinde bulunabilir. Belirli sınırlar içerisinde uzun, sürekli ve yoğun streslere karşı gerginliği sürdürmekte başarılıdırlar. TFL nin iliotibial traktusunun diz ekleminde aldığı rol fascia ve derinin eklem stabilizasyonundaki yardımcı rolüne örnektir. 22
KASLAR Kohezyonu indirekt yoldan etkilerler. Kemik yapısının stabilitesinin sürdürülmesiyle çok az ilişkisinin olduğu eklemlerde eklemi saran kaslar ve tendonlar eklem stabilitesinde de önemli role sahiptir. Omuz eklemi buna iyi örnektir. Burada bulunan kaslar büyük kuvvete sahip omuz eklemini katederler. Buradaki 6 kastan 4 tanesi Rotator Cuff kasları olarak adlandırılırlar ve kısmen eklemin stabilizasyonunda rol alırlar. 23
KEMİK YÜZEYİ Omuz ve kalça eklemleri spheroid tipte eklem oldukları halde stabilitelerinde farklılık vardır. Kalça ekleminde asetabulum çukurunun derinliği nedeniyle eklemin kemik yapısı yer değiştirmeye karşı belirgin ölçüde koruma sağlar. 24
TEŞEKKÜRLER ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK 25