HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ İST-483 KALİTE YÖNETY NETİMİ DERSİ Dersin Sorumlusu YRD.DOÇ.DR.CANAN.DR.CANAN HAMURKAROĞLU
KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİ 2
SUNUMU HAZIRLAYANLAR Sunum tarihi:04.11.2009 N.SELVİ YILDIRIM (20620973) VEYSEL TUZ (20620949) ÖZER BAKAR (20517786) TAHA GÜNDOĞDU (20517902) EMRE TANER (20518104) S.VOLKAN DOĞAN (20517863) 3
SUNUM PLANI 1. GİRİŞİŞ (NSY) 2. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN N TARİHÇES ESİ (NSY) 3. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİ NEDİR? (NSY) 4. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN N AMAÇLARI (SVD) 5. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN ÖZELLİKLERİ (SVD) 6. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ (ET) 7. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN N UYGULAMA AŞAMALARI A AMALARI (ÖB)( 8. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNDE GRUP OLUŞTURMA AŞAMALARI AMALARI (ÖB)( 9. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN ÇALIŞMA SÜRECS RECİ (ÖB) 10. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN ÇALIŞMA SÜRECS RECİNDE KULLANILAN BAZI PROBLEM ÇÖZME TEKNİKLER KLERİ (TG) 11. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN ÇALIŞMA YÖNTEMY NTEMİ (TG) 12. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN N SAĞLADI LADIĞI I FAYDALAR (VT) 13. DÜNYADA ve TÜRKT RKİYE DE KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ (ET) 14. KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN N BAŞARISINI ARISINI ENGELLEYEN FAKTÖRLER (VT) 15. SONUÇ (NSY) 4
1) GİRİŞG İŞ Ulusal ve uluslararası pazarlarda rekabetin olabildiğince ince yoğunla unlaştığı şu günlerde, hızlh zlı değişim im her alanda kendisini göstermektedir. g İletişim im olanaklarının n artması,, teknolojik gelişmeler, tüketici t istek ve beklentilerinin değişmesi ve gelişmesi, çevreye verilen önemin artması hep bu değişimin imin bir sonucudur. Tüm T m bu değişim im sürecinin s yaşand andığı içinde inde bulunduğumuz umuz dönemde, d işletmelerin i ulusal ve uluslararası pazarlardaki paylarını arttırabilmeleri rabilmeleri için i in gerekli olan rekabet boyutu kalite dir. 5
Bu yoğun rekabet ortamı; ; işletmeleri i ayakta kalabilmek için i in yeni bir yönetim y yaklaşı şımı benimsemeye itmiştir. tir. Bu yeni çağdaş yönetim yaklaşı şımı kalite yönetimiy netimi dir. Kalite, hız, h esneklik ve maliyet üstünlüğü sağlayan bu yaklaşı şımın yürütülmesinde bazı araçlardan yararlanılmaktad lmaktadır. 6
Bu araçlardan en önemlisi kuşkusuz kusuz KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİ dir. Çünk nkü toplam kaliteyi başar arıyla uygulayabilmek ve istenilen sonuçlar ları alabilmek, büyük b ölçüde kalite çemberlerinin başar arıyla yürütülebilmesine y bağlıdır. Biz bu sunumumuzda kalite kontol çemberlerinden bahsederek, kalite kontrol çemberlerini sizlere tanıtmaya tmaya çalışacağız. 7
2) KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN N TARİHÇES ESİ ELTON MAYO Elton Mayo nun önderliğindeki indeki bir grup bilim adamı tarafından gerçekle ekleştirilen deneylerde (Hawthorne Araştırmalar rmaları) ) ilk kez kalite kontrol çemberlerinin temelini oluşturan noktalara dikkat çekilmiştir.bu araştırmalar rmaların n en önemli sonucu; işletmelerin teknik organizasyonun yanında nda bir de sosyal organizasyonlara ihtiyaç duydukları olmuştur. İşletmeler insan kaynağı ğından en iyi şekilde yararlanmak için i in onların n ihtiyaçlar larını göz önünde nde bulunduran bir yapıya sahip olmalıdır r ve bu yapı da grupların oluşmas masına ve grup çalışmasına olanak sağlayacakt layacaktır. 8
Kalite Kontrol Çemberleri nin oluşturulmas turulması 1960 yılında y Dr. Kaoru ISHIKAWA tarafından gerçekle ekleştirilmiştir.kalite tir.kalite çemberi; Japonların n birlikte çalışmalarının ortaya çıkardığı doğal bir oluşumdur. umdur. 2.Dünya Savaşı şı ndan sonra düşük d k kaliteli ürünler üreten Japonya da; ülke kalkınmas nması için in yüksek y kaliteli ürün üretmenin önemi anlaşı şılmaya başlan lanınca, nca, bu doğrultuda üst düzey d yöneticileri y eğitmek için i in yönetici y geliştirme programları başlat latılmıştır. Daha sonra ustabaşı ve işçilerin i ilerin eğitimine geçilmi ilmiştir. Dr. Kaoru ISHIKAWA 9
Dr. Kaoru ISHIKAWA 1960 yılında; y kalite kontrol ile ilgili ilk konu kitabı basılm lmıştır.(quality Control Test Book For Foreman) Nisan 1962 de JUSE (Japon Bilim Adamları ve Mühendisleri M Sendikası) ) tarafından kurulan ve yazı işleri müdürlm rlüğünü Dr. K. Ishikawa nın n yaptığı kalite kontrol konulu ilk dergi yayınlanm nlanmıştır. (Ustabaşı İçin Kalite Kontrol ~~Quality Control For the Foreman-FQC FQC ) Ayrıca kalite ve kalite kontrol çemberleri ile ilgili konferanslar ve forumlar düzenlenmid zenlenmiştir. Bu konuya Japonya büyük b önem vermekte ve her yıl y l başar arılı çalışmaları ödüllendirmektedir. 10
3) KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİ NEDİR? Kalite ustalarından olan Dr. Kaoru ISHIKAWA ya göre; g Kalite Kontrol Çemberi; kalite kontrol etkinliklerini gönüllg llü olarak aynı iş yerinde yürüten y küçük üçük k bir gruptur. Bu küçük üçük k grup sürekli şekilde firma çapında kalite kontrolün n bir parças ası olarak bütün üyelerin katılımıyla kendini geliştirme ve karşı şılıklı gelişme, atölye içinde i inde denetim ve ilerleme, kalite kontrol etkinliklerinden yararlanma işini i ini yürütür. y r. 11
Kalite Kontrol Çemberleri Jishu Kanri (Japonca: Kendi kendini yöneten, deneten) Quality Control Circles Genel Tanım: Herhangi bir işyerinin i verimlilik, etkenlik, kalite gibi çok çeşitli sorunlarını görüşmek, tartış ışmak ve çözümlemek amacı ile tamamen gönüllg llük ilkesine dayalı olarak oluşturulan ve düzenli olarak toplanan küçük üçük çalışan gruplarıdır. r. 12
Kalite Kontrol Çemberlerinin etkinliklerinin arkasında yatan temel fikirler kısaca k şu şekilde ifade edilebilir: 1. Şirketin iyiye gitmesine ve gelişmesine katkıda bulunmak, 2. İnsana saygı duymak ve içinde inde yaşamaya amaya değer, er, mutlu ve aydınl nlık k bir işyeri i ortamı hazırlamak, 3. İnsan yeteneklerini tamamen harekete geçirmek ve sonuçta çok geniş olanaklar çıkarmak. 13
4) KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN N AMAÇLARI Kalite Kontrol Çemberlerinin özünde bireyin işini i ini daha düzenli d olarak yapma ve üretim kalitesini iyileştirme imkanı sağlamak, personelin kendi işini ini yaparken gerekli olan bireysel yeteneklerini geliştirilmesine yardımc mcı olma, işletmenin i piyasada kendisini kabul ettirmesi ve rekabete girişebilmesi için i in tüm t m personelin buna katılma düşüncesini bireylerde oluşturmak yatmaktadır. Ancak bu amaçlar ların n elde edilmesi ekip çalışmasıyla mümkm mkündür. Bu açıklamalardan a sonra KKÇ Ç nin amaçlar ları şöyle sıralanabilir: s 14
Bireylerin motivasyonunun arttırılması, Bireylerin etkin bir katılımıyla yaratıcı yeteneklerinin ortaya çıkması için teşvik edilmesi, Örgüt içinde haberleşmenin daha etkin hale getirilmesi, Yönetici-işçi ilişkilerinin arttırılması İşletmenin gelişmesine katkıda bulunmasının sağlanması. 15
5) KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN ÖZELLİKLERİ 16
5.1) GönüllG llülük: Kalite çemberlerine katılan çalışanların gönüllü kişilerden ilerden olması esastır. Çalışanlar etkinliklerde kendi iradeleri ile yer aldıklar klarını hissetmezlerse başar arılı olmaları çok zordur. Zorlama sistemi ile çemberin doğru çalışması sağlanamaz. 17
5.2) Kendini Geliştirme: Yöneticiler ve kalite liderleri, daima eğitim e ve yetiştirme tirme yoluyla insanların yeteneklerini geliştirmeye önem vermektedirler. Kişilerin ilerin kendilerini tanımalar maları ve anlamalarına na da önem verilmelidir. 18
5.3) Karşı şılıklı Gelişme: Çalışanlar kendi bölümleriyle b ilgili çevrelerde yetişmeye eğilimlidirler e ve dar görüşg açılarına sahiptirler. Bu yüzden; y çalışanların, n, diğer bölümlerin, b şirketlerin, hatta başka ülkelerdeki şirketlerin yaptıklar klarını görmelerinde ve ihtiyaçlar larını kendilerinin belirlemelerinde fayda vardır.(farkl r.(farklı sektörden katılımc mcıların n bulunduğu u toplantılar, lar, yurt dışıd ışına yapılan gözlem g amaçlı geziler v.b. Bu konuda çok faydalıdır. 19
5.4) Bütün B Üyelerin Katılımı: Kalite kontrol çemberine çemberin bütün b üyelerinin katılmas lması zorunludur. Ancak bazı yöneticiler, kurdukları özel kalite çemberleri ile bu bütünlb nlükte yerlerini alabilirler. Bütün üyelerin katılımında 3 aşama a ama vardır: r: 1. Herkesin belirli bir kalite kontrol çemberine katılımının n sağlanmas lanması. 2. Herkesin kalite kontrol çemberi toplantılar larına devam etmesini sağlanmas lanması. 3. Her üyenin etkinliklere belli bir görevle g katılmas lmasıdır. 20
5.5) Canlılık k ve Süreklilik: S Çember üyeleri incelenen sorun ne olursa olsun aynı kalmalı,, başka bir ifadeyle sorunları ele alan çember üyeleri çember var olduğu u sürece s birlikte çalışmalı ve çözümler üretmelidirler. Süreklilik kavramı çember üyelerinin belli bir ölçüde yenilenmesine mutlak anlamda karşı değildir. Ancak bu yenilenme, çemberin büyük b bölümünü kapsayacak ölçüde ya da grubun çok sık k yenilenmesi anlamında nda olmamalıdır. 21
5.6) Grup Etkinliği: i: Grup çalışması sonucu takım m ruhu ortaya çıkar, çalışanlar kendilerine verilen değeri eri anlar. 22
5.7) Kalite Kontrol Tekniklerinden Yararlanma: Çember elemanları,, devamlı olarak öğrenme sürecinde s olmalı. Tüm m kalite kontrol tekniklerini kullanabilecek ve hangi konuda hangi tekniğin in avantajlı olduğunu unu bilebilecek duruma gelmelidirler. 23
5.8) Çalışma Ortamıyla Yakından Etkisi Olan Etkinlikler: Çember çalışmaları, çalışma ortamıyla yakından ilgisi olan etkinliklerin dışıd ışına çıkmamalıdır. Çalışma ortamı dikkatle gözlenmeli g ve gerekli her ayrınt ntısı incelenmelidir. 24
5.9) Özgürlük k ve Yaratıcılık: Çember elemanları,, fikirlerini ortaya atmaktan çekinmemelidirler. Bunun sağlanmas lanması ancak sıcak s bir ortam ve destekçi i bir yönetimle y olur. Yaratıcılığı ığı fikir özgürlüğünün n getirdiği gerçeği i daima göz g önünde nde tutulmalıdır. 25
5.10) Kalitenin Sorunları ve Gelişmenin Farkında Olma: Üst yönetim y ve çember elemanlarının tamamı,, kalitenin ne olduğunu unu ve hiçbir sistemde sürekli s bir mükemmellim kemmelliğin in yakalanamayacağı ğını bilmelidirler. Ancak, elde edilen başar arılar küçümsenmemelidir. Çünk nkü bu başar arılar, gelişme ve çember elemanları için in iyi bir motivasyon unsurudur. 26
6) KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ Kalite Kontrol Çemberleri 3-153 kişiden iden oluşan küçük üçük k işçi i i gruplarıdır. r. Başlıca 5 birimden oluşur. ur. 1. Yönetim Komitesi 2. Koordinatör 3. Rehber 4. Çember Lideri 5. Üyeler 27
YÖNETİM KOMİTESİ REHBER KOORDİNATÖR ÇEMBER LİDERİ ÜYE ÜYE ÜYE ÜYE 28
6.1) Yönetim Y Komitesi: Yönetim komitesinin bir başkan kanı vardır r ve tüm m kararlar demokratik uygulamayla alınır. Komite, kalite çemberleri sisteminin işletmede uygulanmasına na karar verildikten sonra kurulmalıdır. r. Genelde yöneticiler y ve üst düzey d kurmaylar bu komitededirler. 29
Yönetim komitesinin başlıca görevleri: g Kalitenin yükseltilmesi, y maliyetin düşürülmesi, d iletişimin imin geliştirilmesi gibi çemberlerine ait hedefin açıklanmasa klanması, Bir gruplama planı ve faaliyet kılavuzunun k gerçekle ekleştirilmesi, Fon düzenlemeleri, d Rehberin seçimi, Çember liderlerinin seçimi, Rehber ve liderin eğitimi e konusunda gerekli hazırl rlıkların n yapılmas lması, Çember toplantılar larının n sıkls klık k ve süresinin s belirlenmesi, Çember faaliyetlerinin tanıtılmas lması, Çember faaliyetlerinin değerlendirilmesi erlendirilmesi için i in gerekli bilgilerin sağlanmas lanması ve çember faaliyetlerinin etkinliğinin inin denetlenmesi. 30
6.2) Koordinatör: r: Bir organizasyon içinde i inde yürütülmekte y olan kalite çemberi faaliyetlerinin koordinasyonu ve yönlendirilmesinden y sorumlu olan kişidir. idir. Esas görevi; g rehberle yönetim y kurulu arasındaki iletişimi imi sağlamakt lamaktır. 31
6.3) Rehber: Organizasyonun büyüklb klüğüne göre g rehber sayısı birden fazla olabilir. Rehber ; İyi bir organizatör r olmalıdır. Kalite kontrol ve istatistik hakkında temel bilgilere sahip olmalıdır. İkna yeteneği i güçg üçlü,, iyi bir eğitimci e olmalıdır. Motive edici, yön y n verici, teşvik edici ve iyi bir dinleyici olmalıdır. 32
Rehberin görevleri; g Yönetim komitesinin belirlediği i politikayı uygular. Liderlerinin eğitimini e sağlar. Çember faaliyetleri ile ilgili yönetim y komitesine rapor verir. Yönetim ile çember arasındaki iletişimi imi sağlar. Çember uygulamalarına destekçi i olarak katılır ve karşı şılaştıkları sorunları çözmede onlara yardımc mcı olur. 33
6.4) Çember Lideri: Her çemberin bir lideri vardır. r. Kalite kontrol çemberi üyelerinin eğitiminden ve çemberin uyumlu ve etkin bir şekilde faaliyet göstermesinden g sorumludur. Lider, haberleşmeye açık a k olmalı, çember üyelerinin etkin katılımını sağlamal lamalıdır. 34
6.5) Üyeler: Üyelik tamamen gönüllg llülük k ilkesine bağlıdır. Çalışanlar, çembere üye olup olmamakta serbestir. Çemberdeki üye sayısı işletmenin büyüklb klüğüne göre değişmekle birlikte, küçük üçük k grup niteliğinin inin korunması amacıyla on iki kişiyi iyi geçmemelidir. Üyelerin temel görevi, g grup tarafından seçilen sorunla ilgili olarak üzerine düşeni d yapmak ve mümkün n olan en yüksek y başar arıyı sağlamak üzere çabalamaktır. 35
7) KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİNİN UYGULAMA AŞAMALARI 36
7.1) Başlang langıç: Benzer sektörde faaliyet gösteren g diğer firmaların n uyguladıklar kları kalite kontrol çemberleri programı incelenir. Bu programların n sonuçlar ları ve performansı değerlendirilir. erlendirilir. Firmanın, n, Kalite Kontrol Çemberi oluşturmaya yönelik programın çerçevesi evesi ve uzun dönemde d nasıl l uygulanabileceğine ine yönelik y kararlar alınır. Başlang langıç aşamasının n tamamlanması genellikle yaklaşı şık k 4 aylık k bir zaman süreci s gerektirir. 37
7.2) Pilot Plan: Belirlenmiş plan küçük üçük ölçüde uygulamaya konur.(1 veya 2 pilot çember) Bu aşamada a amada amaç; Uygulamada ortaya çıkan veya ileride çıkabilecek olası problemleri belirlemek, Programın n uzun dönemde d kullanılabilirli labilirliğinin inin araştırmas rmasını yapmaktır. Pilot çember uygulaması 4-88 ay sürmektedir. 38
7.3) Genişleme: Bu aşamada a amada işletmede i çalışan tüm t personelin çember programlarına uyumlu ve gönüllg llü bir şekilde katılımın sağlanmas lanmasına na çalışılır. Bu aşama a ama genellikle 4-84 8 ay gibi bir süre s almaktadır. 39
Bu aşamada a amada uygulanması gereken başlıca faaliyetler şu şekilde sıralanabilir: s Çember programının n tüm t m birimlere tanıtılmas lması ve personelin eğitilmesi e amacıyla eğitim e programı hazırlanmas rlanması. Geliştirilen elemanlarla bu aşamana amanın yürütülmesi. Programın n yürütülmesi y için i in gerekli yetki ve sorumluluk dağı ğıtımı yapılmas lması. 40