Bilgi Sistemleri, Örgütler, Stratejiler Bilgi sistemlerinin başarılı bir şekilde bina edilmesi ve kullanılması nasıl sağlanır? Ebay in Strateji ayarlaması... Sorun: Diğer online perakendecilere pazar kaybediliyor. Ultra-rekabetçi ve sürekli değişen bir pazar söz konusu. Çözümler: Diğer işletmeleri ele geçirip, iş modellerinin ayarlanması, böylece online baskın durum korunabilir. PayPal ın satın alınması, Buy.com ile anlaşma sayesinde ebay büyümeye ve çeşitlilik kazanmaya devam eder. Büyüyen ve satınalmalar yapan ebay in örgütsel gelişiminde BT nin rolünü gösteren bir süreç... Hızlı ve sürekli değişen bir pazarda bulunan örgütler açısından fırsat ve tehditlerle çevriliyken rekabet gücünün korunması kolay değil... 1
BT ve örgüt yapısı karşılıklı etkileşim halindedir Örgütün yapısı, iş süreçleri, örgüt içi siyaseti, kültürü, çevresi ve yönetim kararları ile ilgili karmaşık ilişkiler kullanılan BT tarafından etkilenir Örgüt ve BT arasında çift yönlü ilişki vardır: Örgüt Ara Etkenler Çevre Kültür Yapı İş süreçleri (Örgüt içi) Siyaset Yönetim kararları Bilgi Teknolojileri Örgüt nedir? Teknik tanım: Çevresinden aldığı kaynakları süreçlerden geçirip çıktılara dönüştüren sürekliliği olan resmi sosyal yapı Kendi iç kural ve prosedürleri yanında sosyal bir yapıya sahip olan yasal olarak kurulmuş varlık Davranışsal tanım: Zaman içinde hassas bir şekilde çatışma ve uzlaşım süreçleriyle şekillenen bir haklar, öncelikler ve sorumluluklar toplamı 2
Örgütün teknik tanımı Örgüt Çevreden sağlanan girdiler Çevreye sunulan çıktılar Üretim süreci Örgütün davranışsal tanımı Resmi Örgüt Yapısı Çevreden sağlanan kaynaklar Yapı Hiyerarşi İş bölümü Kurallar, prosedürler İş süreçleri Kültür Süreç Haklar/yükümlülükler Öncelikler/sorumluluklar Değerler Normlar İnsanlar Çevreye sunulan çıktılar Rutinler ve iş süreçleri Rutinler (standart işlem prosedürleri) Bütün beklenen durumlarla ilgili kesin kurallar, prosedürler ve uygulamalar İş süreçleri: Rutinler toplamı İşletme: İş süreçleri toplamı 3
Örgüt içi siyaset Farklı görüşler bir güç kavgasına, rekabete ve çatışmaya yol açabilir. Örgütsel değişim süreçlerinin önündeki önemli engellerden biri de örgüt içi siyasi dengelerdir. Örgüt kültürü Ortak değerler, inanışlar, yaklaşımlar, varsayımlar, vb. Kimiz? Ne üretelim? Nerede, nasıl, kimin için üretelim? Güçlü bir yapıştırıcı Ancak, değişim kısıtlayıcısı da olabilir... Örgütün çevresi Karşılıklı Sosyal ve fiziksel çevreye açık ve onlara bağlı Örgüt, çevresini etkileyebilir Genellikle, çevre örgütten daha hızlı değişir BS çevrenin izlenmesinde önemli bir araç olabilir; adeta bir göz işlevi görür 4
Bilgiye dayalı karar verme çok eskilerden kalma tahmin etme ve daha sonra hatalı sonuçlar için başkalarını suçlama geleneğinden gelir. ~Scott Adams (Dilbert in yaratıcısı, yazar) Çevre ve Örgüt: Karşılıklılık Çevresel kaynaklar ve engeller Örgüt Hükümet Rakipler Müşteriler Finansal kuruluşlar Kültür Bilgi Teknoloji Bilgi Sistemleri Gözlükler nasıl gördüğünüzü etkiler. Nasıl göründüğünüzü de... Duruma göre gözlük. Mümkün mü?... 5
Ekonomik etkiler BT sermaye ve bilgi maliyetlerini değiştirir BS teknolojileri aslında tıpkı sermaye, işgücü gibi bir üretim faktörüdür BT aynı zamanda, bilginin maliyet ve niteliğini de etkiler, böylece bilginin ekonomisini değiştirir (simetrik vs. asimetrik bilgi ve 2. el arabalar...) BT sayesinde şirketler daha kompakt olabilirler Örgütsel ve davranışsal etkiler BT örgütleri basıklaştırır Karar mekanizmaları aşağı seviyelere doğru itilir Daha az sayıda yöneticiye ihtiyaç (BT sayesinde daha hızlı kararlar ve daha yüksek yönetim/denetim kapsamı oluşur) Sanayi-sonrası örgütler Daha basık örgütler; çünkü, sanayisonrası toplumlarda otorite/güç resmi pozisyonlardan çok bilgi ve yetkinliğe dayanır Değişime karşı direnç ve örgütler BS (değişimi) örgüt içi siyasete kurban gidebilir! Çünkü, çok önemli bir kaynağa erişimi etkiler: BİLGİ Yeni BS ile potansiyel olarak örgütün yapısı, kültürü, örgüt içi siyaset ve işler de değişebilir Birçok büyük değişim projesinde başarısızlığın nedeni değişime karşı örgütsel dirençtir 6
Örgütsel Direnç ve Teknoloji ile Örgüt Arasında Karşılıklı Ayarlama Süreci BS değişimi uygulaması görev ayarlamaları, yapı ve insanları etkiler. Bu modele göre değişimi uygulamak için 4 bileşenin hepsi de eşzamanlı değişmelidir. Teknoloji Görev Görev İnsan İnternet ve Örgütler... Bilgi ve deneyimlere erişilebilirlik, saklama ve dağıtım imkanları internet sayesinde farklılaşıyor, artıyor,... Birçok maliyet internet sayesinde azalabilir Mesela: Büyükçe bir firma iç kullanım kılavuzlarını ya da yazışmalarını kurumsal web sitesinden (intranet) yaparsa, basım dağıtım masraflarından milyonlar tasarruf edebilir Neden bazı firmalar sektörlerinde lider olurlar? Michael Porter ın rekabetçi güçler modeli 7
Firma, rakipleri ve çevresi ile ilgili genel bir değerlendirme sağlar Firmanın kaderini tayin eden beş rekabetçi güç Porter ın Rekabetçi Güçler Modeli Geleneksel rakipler Pazara yeni girenler İkame ürün ve hizmetler Müşteriler Tedarikçiler Pazara yeni girenler Tedarikçiler Firma Rakipler İkame ürünler Müşteriler Rekabetçi güçlerle mücadelede BT desteğiyle kullanılabilecek dört strateji Düşük maliyet liderliği (Wal-Mart, Belça?, Dell) Ürün farklılaştırma (iphone, ipad, Google, Luri) Pazarda niche ürün/hizmetlere odaklanma (Splash) Müşteri ve tedarikçi bağlarını güçlendirme (Amazon, Hepsiburada, Yemeksepeti) İnternetin rekabet gücüne etkisi Bazıları için esaslı bir dönüşüm, yıkım, tehdit Seyahat acenteleri, ansiklopediler - sözlükler, gazeteler Rekabetçi güçler hala devrede; artık daha yoğun ve güçlü Evrenselleşen standartlar yeni girişleri ve rakipleri kolaylaştırıyor Markalaşmak ve müşteri sadakati sağlamak daha kolay 8
İşletme değer zinciri modeli Firmalar, ürün/hizmetlere değer katan aktiviteler zinciri olarak görür Rekabetçi stratejilerin en iyi nerelerde uygulanabileceğine işaret eder Temel aktiviteler mi yoksa destek aktiviteleri mi?... Her aşamada BS nin iş verimliliği ve müşteri/tedarikçi bağını nasıl artıracağı belirlenir Kıyaslama yapılır, sektördeki en iyiler ne yapıyor? Değer Zinciri Modeli Sustaining competitive advantage Because competitors can retaliate and copy strategic systems, competitive advantage is not always sustainable; systems may become tools for survival Performing strategic systems analysis What is structure of industry? What are value chains for this firm? Managing strategic transitions Adopting strategic systems requires changes in business goals, relationships with customers and suppliers, and business processes 9