İNTİHAR DAVRANIŞINDA TEDAVİ STRATEJİLERİ ve İNTİHARIN ÖNLENMESİ Dr Çiğdem Aydemir
AÇIKLAMA 2014-2017 Araştırmacı: ----------------- Konuşmacı: ----------------- Danışman: -----------------
OLGU D.F. 69 yaşında evli tek çocuklu emekli erkek Yaşadığı şehrin banliyö istasyonunda kendini trenin altına atmaya çalışırken, istasyon görevlileri tarafından engellenerek polis nezaretinde ambulans ile acil servise getirilmiş Özgeçmişinde psikiyatri başvurusu yok, son 7 yıldır son dönem böbrek hastalığı tanısı ile takip ediliyor, haftada 3 kez diyalize giriyor nakil sırası bekliyor
MEDIKAL TEDAVIYE UYUM SORUNLARı Hastane kayıtlarından son 1 yılda 5 kez böbrek yetmezliğine bağlı sorunlar nedeni ile ailesi tarafından acil servise getirildiği anlaşıldı Başvurularından 2 tanesinde tetkik-tedavinin tamamlanmasını beklemeden hastaneyi terk etmiş Önceki kayıtlarından ilaç-diyet uyumsuzluğu ve bazı diyaliz seanslarını kaçırdığının not edildiği öğrenildi Diyaliz sorumlu hekimine son 1 ayda 3-4 kez göğsünün sol tarafındaki ağrı nedeni ile uyuyamadığını iletmiş
PSIKIYATRI KONSÜLTASYONU İşbirliğine gönülsüz hastanın genel durumu düşkün, olmasına rağmen öfkeliydi ve hastaneyi terk etmek istiyordu, bilgi vermeyi reddetti Evine imza vererek gitmek isteyen hastanın yakınları hastaneye çağırıldı Ailesi gelene kadar güvenlik görevlileri ile bekletildi Böbrek yetmezliği ile ilgili testleri yapıldı ve tedavisinin düzenlenmesi sağlandı Ailesinin onay vermesi ile birlikte yasal yollara da baş vurarak zorunlu yatışı sağlandı
HER GÜN ACIL SERVISLERE BAŞVURAN PEK ÇOK HASTADAN BIRI DSÖ verilerine göre; her yıl yaklaşık 1 milyon kişinin intihar nedeni ile öldüğü, yaklaşık 16 milyon kişinin kendisine zarar verici davranışlarda bulunduğu saptanmıştır. İntihar olgusunun tedavisinin en önemli basamağı ÖNLEMEKTİR
İntiharın Önlenmesi İntihar psikiyatrik bir tablo olmasının yanı sıra ciddi bir halk sağlığı sorunudur Sorunun gerek tedavisinde gerekse önlenmesinde, tıpkı salgın hastalıkların önlenmesinde yapıldığı gibi ulusal, hatta küresel stratejiler geliştirmek gereklidir.
Yapılabilecekler Farkındalığı artırmak Bilgilendirme Damgalama ve özendirmeyi azaltmak Koruyucu önlemler İlk yardım Tedavi
Ulusal standart program gerekli İntihar ve intiharı önleme çalışmalarını desteklemek Eğitim çalışmaları düzenlemek İntihar ve ruhsal hastalıkların medyada sunumunu ve damgalanmasını denetlemek Yardım arayışı davranışlarında bulunanlara karşı toplumda oluşan damgalamayı azaltmak Depresyon ve diğer ruhsal hastalıkların takip ve tedavisinin kalitesini ve miktarını artırmak; Yardım kaynaklarına ulaşım yollarını artırmak; Etkili koruyucu önlemler almak, almayı teşvik etmek İntihar araçlarına ulaşma yollarını kısıtlamak
İntiharı önleme programının 4 özelliğinin olması gerekir Kapsayıcı olması: Konu ile ilgili tüm disiplinlerin eşgüdüm ve işbirliği içinde çalışması veprogramın risk taşıyan tüm gruplara ve bireylere ulaşabilmesi. Program kapsamında yapılan müdahalelerin bilimsel ve kanıta dayalı olması. Ulaşılabilir ve denetime- değerlendirmeye açık olması,gerektiğinde değiştirilip yeniden düzenlenebilmesi. Sürdürülebilir olması: Maddi kaynaklar kesildiğinde hizmete devam edebilir olması.
Genel Yaklaşım için standart bir algoritmak yok Aynı şehirdeki iki hastane arasında, Aynı hastanedeki çalışanlar arasında bile farklılıklar olabilir
İntihar Davranışında Tedavi Stratejileri İntihar geleneksel olarak depresyon ile bağlantılı olduğu düşünüldüğünden; yakın zamana kadar tedavi girişimleri de temel olarak depresyon odaklı olmuştur Yapılan araştırmalar; intihar vakalarının çoğunun girişim öncesi psikiyatrik başvuru ve tedavisinin olmadığını göstermiştir İntihar düşüncesi olan kişiler çoğunlukla belirsiz şikâyetler ile aile hekimlerine başvururlar
İntihar psikiyatrik hastalıklara eşlik eden bir belirti olabilir Altında Duygudurum bozuklukları, Kişilik bozuklukları, Şizofreni, Alkol madde kullanım bozukluğu gibi pek çok hastalıktan biri yatabilir
İntihar davranışını bir hastalık olarak değil bir belirti olarak kabul etmek gereklidir Herhangi bir hastalık olmaksızın sağlıklı sayılabilecek bireylerde de belli koşullar altında bu belirti ortaya çıkabilir. Ruhsal hastalıklardan bağımsız bir şekilde ortaya çıkabilir.
İntihar olgularında altta yatan nedenle birlikte tekrar bir risk analizi yapmak gereklidir Hastanın intihar girişiminin ciddiyet derecesi nedir? Girişimi tekrarlama olasılığı yüksek midir? Girişimi tekrarlama olasılığına karşı destek sistemi var mıdır? Poliklinikte tedavisi mümkün müdür? Hastaneye yatış endikasyonu var mıdır?
Hastaneye hangi durumda yatış vermeli Hastaneye yatırma hem hasta hem de hekimler için güvenli bir seçenektir. Hastanın intihar ile ilgili ciddi düşünceleri, taslakları ya da planları var ise intihar riski yüksektir. Ayaktan tedavi konusunda işbirliği yapma olasılığı düşükse, Altta yatan ruhsal hastalık varsa Yatışın hastanın onayı ile olması tercih edilse de tekrarlama riski yüksek ve hasta onayı yoksa zorunlu yatış yapılabilir (TMK 432. madde gereğince).
Yatış işlemleri tamamlanana kadar öncelik güvenliğe verilmelidir Hasta işlemler tamamlanana kadar güvenli bir ortamda bir personel ve bir yakını ile bekletilmelidir. Hastayı tek başına yakınına bırakmak güvenli olmayabilir Bu sırada çevresinde potansiyel olarak kendisine zarar vermede kullanabileceği nesneler bulunmamalıdır. Gerek duyulduğunda hastanın üstü aranmalıdır.
Yatış verilmeyebilecek durumlar Daha az risk taşıyan hastalar yakınlarının denetiminde, sık aralıklı kontroller ile ayaktan takip edilebilir. Tahmin edilenin aksine, hasta ile yapılan kendine zarar vermeme sözleşmesine güvenmek tartışmalıdır ve sadece buna güvenmemek gereklidir
Tedavi seçenekleri Gerek yatış kararı verildiğinde, gerekse ayaktan tedavide farmakoterapi ve psikoterapiyi kombine uygulamak % 70 e yakın iyileşme sağlar Yüksek riskli hastalarda elektrokonvülsifterapiden de yardım alınır.
İlaç Tedavisi Farmakoterapinin öncelikli hedefi altta yatan psikiyatrik hastalıktır. Antidepresanlar Antipsikotikler Duygudurum düzenleyicileri
Antidepresanlar Antidepresanlar intihar riskini artırır mı? Antidepresanların koruyucu etkisi var mıdır?
Antipsikotikler Şizofreni hastalarında intiharı önleme konusunda altın standart klozapindir Klozapine moleküler benzerlikleri nedeni ile olanzapin ve ketiyapin ümit verici görünmektedir
Duygudurum Düzenleyiciler İntiharı önleme konusunda en çok çalışılan ilaç lityumdur. Lityumun intiharı önleyici etkisi duygudurum dengeleyici etkisinden bağımsızdır. Duygudurum düzenleyici olarak kullanılan antikonvülzan ilaçların da depresyonu önleyici etkileri olmasa da, intiharı önleme konusunda neredeyse lityum kadar etkili oldukları görülmüştür
Elektrokonvülsif tedavi Hızlı etkilidir Endikasyon spektrumu geniştir Elektrokonvülsif terapi ile takip edilen olgularda var olan intihar düşüncelerini tedavi ettiği gibi, ileride intihar davranışının tekrarlanması riskini de azaltır.
Buprenorfin Yeni seçenekler neler? Ketaminin
Psikoterapi Hangi yaklaşımların daha etkili olduğunu araştıran çalışmalar ve bulgular diğer tedavilere göre kısıtlıdır. İntiharda etkinliği en çok çalışılan terapiler problem çözme terapisi de dâhil olmak üzere bilişsel davranışçı tedavilerdir. Aile terapisi, grup terapisi gibi diğer terapi modelleri de uygun vakalarda bir arada uygulanabilir
Problem Çözme Terapisi: Bilişsel Terapi:
Aklınızda ne Kalsın? İntihar her zaman hastalık etkisi ile olmayabilir En etkili tedavi önlemektir Bilgi erken fark edilmeyi sağlar Erken müdahale hayat kurtarır
DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM