İÇİNDEKİLER 1.BÖLÜM Geçmişten Günümüze Hayat Bilgisi Yrd. Doç. Dr. Selçuk Şimşek Hayat Bilgisi Dersinin Tanımı ve Kapsamı... 3 Hayat Bilgisi Dersinin Tarihçesi... 4 Hayat Bilgisi Dersinin Amaçları (Kazanımları)... 10 Hayat Bilgisi Dersinin İçeriği... 12 Hayat Bilgisinde Öğrenme-Öğretme Süreci... 15 Hayat Bilgisi Öğretiminde Strateji, Yöntem, Teknik Araç ve Gereçler... 16 Hayat Bilgisi Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme... 20 Sonuç... 21 Değerlendirme Soruları... 22 Kaynakça... 23 Özgeçmiş... 26 2. BÖLÜM Hayat Bilgisi Öğretim Programının Yapısı ve Özellikleri Yrd. Doç. Dr. Tuba ÇENGELCİ KÖSE Giriş... 29 Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programının Temel Özellikleri... 29 Programın Vizyonu... 31 Programın Temel Yaklaşımı ve Yapısı... 31 Öğrencilere Kazandırılacak Beceriler... 35 Öğrencilere Kazandırılacak Kişisel Nitelikler... 35 Ara Disiplinler... 36 v
Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programının Temel Öğeleri... 37 Hayat Bilgisi Öğretim Programının Amaçları... 37 Hayat Bilgisi Öğretim Programında İçerik... 38 Hayat Bilgisi Öğretim Programında Öğretme-Öğrenme Süreci... 40 Hayat Bilgisi Öğretim Programında Değerlendirme... 42 Bölüm Özeti... 43 Değerlendirme Soruları... 44 Kaynakça... 45 Özgeçmiş... 46 3.BÖLÜM Hayat Bilgisi Öğretiminde Kullanılan Öğretim Yöntem ve Teknikleri Doç. Dr. Vesile ALKAN Giriş... 49 Anlatım Yöntemi... 50 Problem Çözme Yöntemi... 52 Gösterip Yaptırma Yöntemi... 53 Tartışma Yöntemi... 55 Küçük Grup Tartışması Tekniği... 56 Büyük Grup Tartışması Tekniği... 56 Görüş Geliştirme Tekniği... 57 Örnek Olay Yöntemi... 58 Deney Yöntemi... 59 Beyin Fırtınası Tekniği... 59 Soru Cevap Tekniği... 60 Benzetim (Simülasyon) Tekniği... 61 Altı Şapkalı Düşünme Tekniği... 61 İstasyon Tekniği... 64 Gezi Tekniği... 64 vi
Gözlem Tekniği... 66 Eğitsel Oyunlar... 68 Özet... 69 Değerlendirme Soruları... 70 Kaynakça... 71 Özgeçmiş... 74 4. BÖLÜM Hayat Bilgisi Öğretiminde Sınıf Yönetimi Prof. Dr. Ali Rıza ERDEM Giriş.... 77 Hayat Bilgisi Öğretiminde Sınıf ortamı... 77 Öğrenme Ortamı... 79 Grup Etkileşimi... 81 Disiplin... 82 Öğrencileri Güdüleme... 84 Öğrencilerle İletişim... 87 Öğrenci Davranışlarının Yönetimi... 89 Özet... 93 Yararlanılan Kaynaklar... 96 Özgeçmiş... 100 5. BÖLÜM Hayat Bilgisi Öğretiminde Film ve Animasyonların Kullanımı Yrd. Doç. Dr. Işıl HORZUM Giriş... 103 1. Öğrenme Sürecine Kısaca Bakış... 103 1.1. Öğrenme Süreci Kapsamında Algı ve Duyum... 104 vii
1.1.1. Algılama Süreci Nasıl İşler?... 104 1.1.2. Duyum Süreçleri... 105 1.2. Duyusal Kodlama... 106 2. 6-8 Yaş Arası Çocukların Zihinsel ve Psikolojik Süreçleri... 106 2.1. Öğrenme Kuramları Ne Söyler?... 106 2.2. 6-8 Yaş Grubu Çocuklarda Algı Düzeyi... 107 3. Eğitimde Film ve Animasyon Kullanımı... 109 3.1. Film ve Animasyon Nasıl Bir Teknolojidir?... 109 3.2. Bilgi Teknolojileri Destekli Eğitim... 111 3.3. Film ve Animasyonun Eğitimde Kullanımına İlişkin Bulgu ve Görüşler... 112 3.3.1. Animasyon Türleri... 114 4. Film ve Animasyon Kullanarak Hayat Bilgisi Nasıl Verilebilir?.... 114 4.1. Hayat Bilgisi Dersinde Film ve Animasyon Kullanımının Etkili Olması İçin Dikkat Edilecek Hususlar... 116 4.2. Ülkemizde Hayat Bilgisi Dersi Müfredatına Göre Film ve Animasyon Kullanımı... 118 Sonuç... 120 Özet... 121 Değerlendirme Soruları... 121 Kaynakça... 122 Özgeçmiş... 124 6. BÖLÜM Hayat Bilgisi Öğretiminde Değerlerin Öğretimi Dr. Ebru UZUNKOL Giriş... 127 Değer Kavramı... 128 Değerler Eğitimi... 130 viii
Değer Öğretimi Yaklaşımları... 134 Değerlerin Telkini (Değerlerin Doğrudan Öğretimi)... 135 Değer Açıklama... 136 Ahlaki Muhakeme... 139 Değer Analizi... 142 Eylem Yolu ile Öğrenme... 146 Karakter Eğitimi... 150 Özet... 151 Değerlendirme Soruları... 152 Kaynakça... 153 Özgeçmiş... 158 7. BÖLÜM Hayat Bilgisi Öğretiminde Yaratıcı Drama Uygulamaları Yrd. Doç. Dr. Tuğba SELANİK AY Yaratıcı Drama... 163 Eğitici Drama... 163 Psikodrama... 163 Sosyodrama... 163 Hayat Bilgisi Öğretiminde Yaratıcı Drama Yöntemi Kullanımına Yönelik Örnek Uygulamalar... 168 Özet... 181 Değerlendirme Soruları... 181 Kaynakça... 182 Özgeçmiş... 186 ix
8. BÖLÜM Hayat Bilgisi Öğretiminde Müze Eğitimi (7-10 YAŞ) Dr. Emine Nur YILMAZ ARIKAN Müze ve Müze Türleri... 189 Müze Eğitimi... 191 Ön Anket Formu... 195 Müze Eğitiminde Yöntem Teknik ve Etkinlikler... 198 Uygulama Örnekleri... 202 Son Anket Formu... 205 Hayat Bilgisi Dersinde Müze Eğitimi... 206 Kaynakça... 213 Özgeçmiş... 214 9. BÖLÜM Hayat Bilgisi Öğretiminde Vatandaşlık Eğitimi Yrd. Doç. Dr. Döndü ÖZDEMİR ÖZDEN Giriş... 217 Vatandaşlığın Anlamı ve Tarihsel Gelişimi... 217 Etkin Vatandaşın Özellikleri... 220 Vatandaşlık Eğitiminin Anlamı ve Boyutları... 222 Vatandaşlık Eğitimine Yönelik Yaklaşımlar... 225 Hayat Bilgisi Öğretiminde Vatandaşlık Eğitiminin Kapsamı ve Özellikleri... 228 Hayat Bilgisi Derslerinde Vatandaşlık Eğitimin Gerçekleştirilmesine Dönük Öğrenme-Öğretme Süreci... 235 Bölüm Özeti... 239 Değerlendirme Soruları... 240 Kaynakça... 241 Özgeçmiş... 244 x
10. BÖLÜM Hayat Bilgisi Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme Dr. Ebru UZUNKOL Giriş... 247 Ölçme ve Değerlendirme... 248 1. Tanılayıcı Değerlendirme (Diagnostic Assessment)... 249 2. Biçimlendirici Değerlendirme (Formative Assessment)... 249 3. Düzey Belirleyici Değerlendirme (Summative Assessment)... 250 Geçerlik... 250 Güvenirlik... 250 Kullanışlılık... 251 Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımları... 251 Geleneksel Ölçme ve Değerlendirme... 251 Alternatif Ölçme ve Değerlendirme... 253 Performans Değerlendirme... 254 Özet... 280 Değerlendirme Soruları... 280 Kaynakça... 281 Özgeçmiş... 284 xi