Su Yapıları II Su Kaynaklarının Ekonomik Analizi Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yozgat Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 1 Fizibilite (Yapılabilirlik) Genel olarak teklif edilen projeler aşağıdaki sekiz kritere göre yapılabilirlik açısından değerlendirilir. Bir projenin kendisinden beklenen işlevi yerine getirmesine teknik yapılabilirlik denir. Bir projenin gerçekleştirilmesinde sağlanacak faydaların proje için gerekli maliyetlerden fazla olmasına ekonomik yapılabilirlik denir. Projenin kendisi için gerekli yatırımları belli bir sürede geri kazanması gereğine mali (finansal) yapılabilirlik denir. Projenin çevre etkileri açısından değerlendirilmesine çevresel yapılabilirlik denir. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 2
Fizibilite (Yapılabilirlik) Projenin politik karar organlarınca kabul edilebilir olması politik yapılabilirlik olarak adlandırılır. Projenin ondan faydalananlarca kabul edilebilir olması sosyal yapılabilirlik olarak adlandırılır. Projenin çevre ile estetik açıdan uyumu estetik yapılabilirlik olarak adlandırılır. Projenin milli savunma ilkelerine ters düşmemesi askeri yapılabilirlik olarak adlandırılır. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 3 Ekonomik Analiz Ekonomik analizde çeşitli çözüm alternatiflerinin ortaya konması, alternatiflerin karşılaştırılması ve en uygun olanının seçilmesi gerekir. Ekonomik analizde her alternatif için aşağıdaki hesaplar yapılmalıdır. in hesabı (Sulama geliri, enerji geliri, taşkın koruma geliri, içmesuyu geliri) in hesabı (yatırım bedeli, işletme bakım giderleri, amortisman, faiz, vergiler ve yenileme giderleri gibi) Optimizasyon hesapları Rantabilite hesabı İç karlılık hesabı Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 4
Rantabilite Rantabilite (R): Bir projenin yıllık gelirinin yıllık giderine oranıdır. Ekonomik Karşılaştırma Dönemi boyunca yıllık gelir ve giderlerin Bugünkü Değerleri dikkate alınır. R Yıllık Gelir Yıllık Gider R>1ise proje yapılabilir (rantabl), R<1ise proje yapılamaz kabul edilir. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 5 Ekonomik Karşılaştırma Dönemi Yapıdan beklenen teknik fonksiyonun başlaması ve bitmesi arasındaki süre teknik ömür İşletme başlangıcı ile işletme ile elde edilecek faydaların maliyetleri karşılayabildiği tarihin sonu arasındaki süre ekonomik ömür İnşaata başlandıktan sonra inşaatın bitimi ve işletmeye açıldığı tarih arasındaki süre inşaat süresi olarak adlandırılır. Tesislerin fayda-maliyetlerinin karşılaştırılmasında göz önüne alınan süre Ekonomik Karşılaştırma Dönemi olarak adlandırılır. Örneğin sulama amaçlı projelerde genelde bu dönem 50 yıldır. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 6
Sosyal İskonto Oranı Paranın, ulusal ekonomi açısından yatırıma harcanmasına değer faiz oranıdır. Sulama amaçlı projelerde %5, Enerji amaçlı projelerde % 9.5, İçmesuyu projelerinde %8, Taşkın koruma ve kurutma amaçlı projelerde %5 tir. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 7 Bir projeye yatırılan sermayenin ekonomik karşılaştırma dönemi boyunca sabit fiyatlarla getireceği gelirin yüzde olarak oranıdır. Örneğin % 12 demek, o projeye yatırılan sermaye projenin gerçekleşmesiyle, ekonomik karşılaştırma dönemi boyunca sabit fiyatlarla her yıl % 12 gelir getirmesine eşit bir verim artışı sağlamış olmaktadır. Gl1Gd1 Gl2 Gd Gl 2 3 Gd3 GlN Gd C... 1 2 3 N (1 F) (1 F) (1 F) (1 F) N C Gl - Gd F : Proje maliyeti : Her yılın net faydası (nakit akımı) : İç karlılık oranı Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 8
Yıl Yatırım Değeri 1978 Yılı Birim Fiyatlarıyla 1982 Yılı Birim Fiyatlarıyla İşl.-Bak. Gideri Sosyal İskonto Oranına Göre Bugünkü Değerler Nakit Akımı [1] [2] [3] [4]=[2]+[3] [5] [6]=[4]*Cgd [7]=[5]*Cgl [8]=[6] / (Si) [1] [9]=[7] / (Si) [1] [10]=[7]-[6] [11]=[10] / (1+F/100) [1] 1 67423 67423 586580 558648 0-558648 -515321 2 131744 131744 1146173 1039613 0-1039613 -884610 3 221500 221500 1927050 1664658 0-1664658 -1306609 4 169837 169837 1477582 1215610 0-1215610 -880146 5 4843 4843 76678 42134 680901 33013 533503 500490 334269 6 4843 4843 92703 42134 823203 31441 614286 582845 359082 7 4843 4843 102331 42134 908699 29944 645796 615852 349991 8 4843 4843 103029 42134 914898 28518 619239 590721 309673 9 4843 4843 103029 42134 914898 27160 589751 562591 272053 10 4843 4843 103029 42134 914898 25867 561668 535801 239004 11 4843 4843 103029 42134 914898 24635 534922 510287 209969 12 4843 4843 103029 42134 914898 23462 509449 485987 184462 13 4843 4843 103029 42134 914898 22345 485190 462845 162053 14 4843 4843 103029 42134 914898 21281 462085 440805 142367 15 4843 4843 103029 42134 914898 20267 440081 419814 125072 16 4843 4843 103029 42134 914898 19302 419125 399823 109878 17 4843 4843 103029 42134 914898 18383 399167 380784 96530 18 4843 4843 103029 42134 914898 17508 380159 362651 84803 19 4843 4843 103029 42134 914898 16674 362056 345382 74501 20 4843 4843 103029 42134 914898 15880 344815 328935 65451 Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 9 Yıl Yatırım Değeri 1978 Yılı Birim Fiyatlarıyla 1982 Yılı Birim Fiyatlarıyla İşl.-Bak. Gideri Sosyal İskonto Oranına Göre Bugünkü Değerler Nakit Akımı [1] [2] [3] [4]=[2]+[3] [5] [6]=[4]*Cgd [7]=[5]*Cgl [8]=[6] / (Si) [1] [9]=[7] / (Si) [1] [10]=[7]-[6] [11]=[10] / (1+F/100) [1] 21 4843 4843 103029 42134 914898 15124 328395 313272 57500 22 4843 4843 103029 42134 914898 14404 312758 298354 50514 23 4843 4843 103029 42134 914898 13718 297864 284147 44378 24 4843 4843 103029 42134 914898 13064 283680 270616 38987 25 4843 4843 103029 42134 914898 12442 270172 257729 34251 26 4843 4843 103029 42134 914898 11850 257306 245457 30090 27 4843 4843 103029 42134 914898 11286 245054 233768 26434 28 4843 4843 103029 42134 914898 10748 233385 222636 23223 29 4843 4843 103029 42134 914898 10236 222271 212035 20402 30 4843 4843 103029 42134 914898 9749 211687 201938 17923 31 4843 4843 103029 42134 914898 9285 201606 192322 15746 32 4843 4843 103029 42134 914898 8843 192006 183164 13833 33 4843 4843 103029 42134 914898 8421 182863 174441 12153 34 4843 4843 103029 42134 914898 8020 174155 166135 10676 35 4843 4843 103029 42134 914898 7639 165862 158224 9379 36 4843 4843 103029 42134 914898 7275 157964 150689 8240 37 4843 4843 103029 42134 914898 6928 150442 143513 7239 38 4843 4843 103029 42134 914898 6598 143278 136679 6360 39 4843 4843 103029 42134 914898 6284 136455 130171 5587 40 4843 4843 103029 42134 914898 5985 129957 123972 4908 Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 10
Yıl Yatırım Değeri 1978 Yılı Birim Fiyatlarıyla 1982 Yılı Birim Fiyatlarıyla İşl.-Bak. Gideri Sosyal İskonto Oranına Göre Bugünkü Değerler Nakit Akımı [1] [2] [3] [4]=[2]+[3] [5] [6]=[4]*Cgd [7]=[5]*Cgl [8]=[6] / (Si) [1] [9]=[7] / (Si) [1] [10]=[7]-[6] [11]=[10] / (1+F/100) [1] 41 4843 4843 103029 42134 914898 5700 123769 118069 4312 42 4843 4843 103029 42134 914898 5429 117875 112447 3788 43 4843 4843 103029 42134 914898 5170 112262 107092 3328 44 4843 4843 103029 42134 914898 4924 106916 101992 2924 45 4843 4843 103029 42134 914898 4689 101825 97136 2569 46 4843 4843 103029 42134 914898 4466 96976 92510 2256 47 4843 4843 103029 42134 914898 4253 92358 88105 1982 48 4843 4843 103029 42134 914898 4051 87960 83909 1742 49 4843 4843 103029 42134 914898 3858 83772 79914 1530 50 4843 4843 103029 42134 914898 3674 79782 76108 1344 51 4843 4843 103029 42134 914898 3499 75983 72484 1181 52 4843 4843 103029 42134 914898 3333 72365 69032 1037 53 4843 4843 103029 42134 914898 3174 68919 65745 911 54 4843 4843 103029 42134 914898 3023 65637 62614 801 5111349 13484853 8373503 0 Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 11 C gd = 8.70 C gl = 8.88 Sosyal İskonto oranı=%5 = % 8.41 Rantabilite: R Yıllık Gelir Yıllık Gider 13484853 R 2.64 1 5111349 Net Bugünkü Değer = 13484853 5111349 = 8373503 TL Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi naat Mühendislii Bölümü 12