YENİ SOSYAL GÜVENLİK KANUNLARI

Prof. Dr. MÜJDAT ŞAKAR Marmara Üniversitesi İİBF İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilimdalı Öğretim Üyesi YENİ SOSYAL GÜVENLİK KANUNLARI Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Sosyal Sigortalar Kanunu Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu Bağ-Kur Kanunu T.C.Emekli Sandığı Kanunu Yurtdışı Hizmet Borçlanması Kanunu İşsizlik Sigortası Kanunu Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu Yenilenmiş 3. Baskı

Yay n No : 2419 Hukuk Dizisi : 1183 3. Bask Nisan 2011 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-442 - 6 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Ya y m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya bafl ka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask -Cilt : Yaz n Bas n Yay n Matbaac l k Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028) Çiftehavuzlar Cd. Maltepe Mh. Prestij fl Merkezi No: 27/806 K:9 Zeytinburnu/ STANBUL 0212 565 01 22-0212 565 02 55 Kapak Tasar m : Gülgonca Çarpık Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com

Emeklilik Yaşı 65 Olsun Diyenlere ve 65 Yaşında Vefat Eden Sevgili Babamın Aziz Ruhuna

IV

V SUNUŞ Sosyal Devlet anlayışına ters liberal politikalarla ve IMF talimatlarıyla Kanunları çıkartılan Yeni Sosyal Güvenlik Düzeni, 1 Ekim 2008 den itibaren bütün vatandaşları etkilemeye başladı. Reform adına yapılan kanun değişiklikleri Sosyal Devlet ten biraz daha uzaklaştığımız anlamına geliyor. Daha zor emeklilik, daha düşük emekli aylıkları, daha pahalı ve yetersiz sağlık hizmeti demek olan Yeni Sosyal Güvenlik Düzeni, kanımca Anayasa ya aykırı hükümleriyle istesek de istemesek de topluma dayatılmaktadır. Birçok kanunu yürürlükten kaldıran 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve sosyal güvenlik kurumlarını ortadan kaldırarak, herkesi Sosyal Güvenlik Kurumu çatısı altına alan 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile, bu kanunların getirdiği değişikliklerle bazı hükümleri yürürlükte kalan diğer sosyal güvenlik mevzuatını, Sosyal Güvenlik Derslerini yürütebilmek için ayıklayıp derleme ihtiyacını hissetmiş ve 2006 yılında Yeni Sosyal Güvenlik Kanunları adı altında yayınlamıştık. Sonrasında yaşanan iptal ve ertelemeler ile yeni düzenlemeler ve her torba kanun dan çıkan değişiklikler mevzuatı iyice arapsaçına çevirdi. Yenilenmiş üçüncü baskıda bu değişiklikleri işledik ve gerekli notları düştük.

VI Derlemenin kullananlara yararlı olmasını dilerken, yayımını sağlayan BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. nin değerli yönetici ve emekçilerine ve özellikle Sayın Gülgonca Çarpık a teşekkürlerimi sunarım. Prof. Dr. Müjdat ŞAKAR mujdatsakar@mynet.com www.mujdatsakar.net

VII Ç NDEK LER (1) 5510 SAYILI SOSYAL S GORTALAR VE GENEL SA LIK S GORTASI KANUNU B R NC KISIM Amaç, Kapsam ve Tan mlar MADDE 1 - Amaç...1 MADDE 2 - Kapsam...1 MADDE 3 - Tan mlar...1 K NC KISIM Sosyal Sigorta Hükümleri B R NC BÖLÜM Sigortal lara liflkin Hükümler MADDE 4 - MADDE 5 - MADDE 6 - MADDE 7 - MADDE 8 - MADDE 9 - MADDE 10 - Sigortal say lanlar...6 Baz sigorta kollar n n uygulanaca sigortal lar...9 Sigortal say lmayanlar...11 Sigortal l n bafllang c...13 Sigortal bildirimi ve tescili...14 Sigortal l n sona ermesi...16 Sigortal lar n iflleri nedeniyle geçici olarak yurt d fl nda bulunmalar...20 K NC BÖLÜM flyerleri ve flverenlere liflkin Hükümler MADDE 11 - MADDE 12 - flyeri, iflyerinin bildirilmesi, devri, intikali ve nakli...20 flveren, iflveren vekili, geçici ifl iliflkisi kurulan iflveren ve alt iflveren...22

VIII ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Hizmet Akdiyle veya Kendi Ad na ve Hesab na Ba ms z Çal flan Sigortal lar n Tabi Oldu u K sa Vadeli Sigorta Hükümleri MADDE 13 - MADDE 14 - MADDE 15 - MADDE 16 - MADDE 17 - MADDE 18 - MADDE 19 - MADDE 20 - MADDE 21 - MADDE 22 - MADDE 23 - MADDE 24 - fl kazas n n tan m, bildirilmesi ve soruflturulmas...23 Meslek hastal n n tan m, bildirilmesi ve soruflturulmas...25 Hastal k ve anal k hali...27 fl kazas, meslek hastal, hastal k ve anal k sigortas ndan sa lanan haklar...27 Ödenek ve gelirlere esas tutulacak günlük kazanç...29 Geçici ifl göremezlik ödene i...30 Sürekli ifl göremezlik gelirine hak kazanma, hesaplanmas, bafllang c ve birden çok ifl kazas ve meslek hastal hali...32 Hak sahiplerine gelir ba lanmas, evlenme ve cenaze ödenekleri...34 fl kazas ve meslek hastal ile hastal k bak m ndan iflverenin ve üçüncü kiflilerin sorumlulu u...35 Sigortal n n kendisinden kaynaklanan sebeplerle tedavi süresinin uzamas, ifl göremezli inin artmas...36 Süresinde bildirilmeyen sigortal l ktan do an sorumluluk...37 K sa vadeli sigorta kollar nda dikkate al nmayan süreler...38 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Uzun Vadeli Sigorta Hükümleri MADDE 25 - Malul say lma...39 MADDE 26 - Malullük sigortas ndan sa lanan haklar ve yararlanma flartlar...40 MADDE 27 - Malullük ayl n n hesaplanmas, bafllang c, kesilmesi ve yeniden ba lanmas...41 MADDE 28 - Yafll l k sigortas ndan sa lanan haklar ve yararlanma flartlar...43 MADDE 29 - Yafll l k ayl n n hesaplanmas...46 MADDE 30 - Yafll l k ayl n n bafllang c, kesilmesi veya sosyal güvenlik destek primi ödenmesi...47 MADDE 31 - Yafll lık toptan ödemesi ve ihya...49

IX MADDE 32 - MADDE 33 - MADDE 34 - MADDE 35 - MADDE 36 - MADDE 37 - MADDE 38 - MADDE 39 - MADDE 40 - MADDE 41 - MADDE 42 Ölüm sigortas ndan sa lanan haklar ve yararlanma flartlar...50 Ölüm sigortas ndan ba lanacak ayl n hesaplanmas...51 Ölüm ayl n n hak sahiplerine paylaflt r lmas...52 Hak sahiplerinin ayl klar n n bafllang c, kesilmesi ve yeniden ba lanmas...53 Ölüme ba l toptan ödeme ve ihya...54 Evlenme ve cenaze ödene i...55 Uzun vadeli sigorta kollar bak m ndan sigortal l k süresi...56 Uzun vadeli sigorta kollar bak m ndan üçüncü kiflinin sorumlulu u...57 Fiili hizmet süresi zamm...57 Sigortal lar n borçlanabilece i süreler...65 Bildirim...68 BEfi NC BÖLÜM Kamu Görevlilerine liflkin Hükümler MADDE 43 - MADDE 44 - MADDE 45 - MADDE 46 - MADDE 47 - MADDE 48 - MADDE 49 - Cumhurbaflkanl, Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkanl ve Baflbakanl k görevinde bulunanlar n ayl klar...68 Baz kamu görevlilerine yafll l k ayl ba lanacak haller...69 Kanunlar gere ince görevden uzaklaflt r lanlar, tutuklananlar veya görevine son verilenlerin sigortal l klar ve primleri...70 Baz kamu görevlilerinin prime esas kazaçlar ve prime esas kazanç üst s n r...71 Vazife malullü ü...73 Kamu görevlilerinin emekliye sevk onaylar...79 tibari hizmet süreleri ve itibari hizmet süresi primi...80 ALTINCI BÖLÜM ste e Ba l Sigorta Hükümleri MADDE 50 - MADDE 51 - MADDE 52 - ste e ba l sigorta ve flartlar...81 ste e ba l sigorta bafllang c ve sona ermesi...82 ste e ba l sigorta primleri ve ödenmesi...83

X YED NC BÖLÜM K sa ve Uzun Vadeli Sigorta Kollar na liflkin Ortak Hükümler MADDE 53 - MADDE 54 - MADDE 55 - MADDE 56 - MADDE 57 - MADDE 58 - MADDE 59 - Sigortal l k hallerinin birleflmesi...84 Ayl k ve gelirlerin birleflmesi...86 Gelir ve ayl klar n düzeltilmesi, yükseltilmesi, alt s n r, ödenmesi ve yoklama ifllemleri...88 Gelir ve ayl k ba lanmayacak haller...90 Yafl...90 Sosyal Sigorta Yüksek Sa l k Kurulu...92 Kurumun denetleme ve kontrol yetkisi...93 ÜÇÜNCÜ KISIM Genel Sa l k Sigortas Hükümleri B R NC BÖLÜM Kapsamdaki Kifliler ve Tescili MADDE 60 - MADDE 61 - MADDE 62 - Genel sa l k sigortal s say lanlar...96 Genel sa l k sigortal l n n bafllang c, bildirimi ve tescili...99 Sa l k hizmetleri ve di er haklar ile bunlardan yararlanma...102 K NC BÖLÜM Sa lanan Sa l k Hizmetleri ve Di er Haklar MADDE 63 - MADDE 64 - MADDE 65 - MADDE 66 - Finansman sa lanan sa l k hizmetleri ve süresi...102 Kurumca finansman sa lanmayacak sa l k hizmetleri...105 Yol gideri, gündelik ve refakatçi giderleri...106 Yurt d fl nda tedavi...107 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Sa l k Hizmetlerinden Yararlanma fiartlar ve Kat l m Pay MADDE 67 - MADDE 68 - Sa l k hizmetlerinden yararlanma flartlar...109 Kat l m pay al nmas...111

XI MADDE 69 - MADDE 70 - MADDE 71 - Kat l m pay al nmayacak haller, sa l k hizmetleri ve kifliler...114 Hizmet basamaklar ve sevk zinciri...115 Kimlik tespiti ve acil haller...115 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Mali ve Çeflitli Hükümler MADDE 72 - MADDE 73 - MADDE 74 - MADDE 75 - MADDE 76 - MADDE 77 - MADDE 78 - Sa l k hizmetlerinin ödenecek bedellerinin belirlenmesi...116 Sa l k hizmetlerinin sa lanma yöntemi ve sa l k giderlerinin ödenmesi...118 Genel sa l k sigortas gelirlerinin kullan m amac, k sa ve uzun vadeli sigorta kollar için yap lan sa l k harcamalar...120 Do al afetler veya savafl hali...121 flverenin, genel sa l k sigortal s n n ve üçüncü kiflilerin sorumlulu u...121 Sözleflmeli sa l k hizmeti sunucular n n duyurulmas ve sa l k hizmet sunucusunu seçme serbestisi...122 Sa l k hizmeti sunucular n n kay t ve bildirim zorunlulu u ve kontrol yetkisi...123 DÖRDÜNCÜ KISIM Primlere liflkin Hükümler B R NC BÖLÜM Prim Al nmas, Prime Esas Kazanç, Prim Oranlar ve Asgari flçilik MADDE 79 - Prim al nmas zorunlulu u...124 MADDE 80 - Prime esas kazançlar...124 MADDE 81 - Prim oranlar ve Devlet Katk s...131 MADDE 82 - Günlük kazanç s n rlar...135 MADDE 83 - K sa vadeli sigorta kollar prim tarifesi ve iflkollar n n ve ifllerin tehlike s n f ve derecelerinin belirlenmesi...136 MADDE 84 - Tehlike s n f ve derecelerini etkileyebilecek de ifliklikler...138 MADDE 85 - Asgari iflçilik uygulamas ve uzlaflma...138

XII K NC BÖLÜM Prim Belgeleri ve Primlerin Ödenmesi MADDE 86 - MADDE 87 - MADDE 88 - MADDE 89 - MADDE 90 - MADDE 91 - Prim belgeleri ve iflyeri kay tlar...142 Prim ödeme yükümlüsü...145 Primlerin ödenmesi...145 Prim borçlar na halef olma, gecikme cezas ve gecikme zamm ile iadesi gereken primler...150 Prim ve idari para cezas borçlar n n hakedifllerden mahsubu, ödenmesi ve ilifliksizlik belgesinin aranmas...151 Afet durumunda belgelerin verilme süresi ve primlerin ertelenmesi...154 BEfi NC KISIM Ortak ve Çeflitli Hükümler B R NC BÖLÜM Ortak Hükümler MADDE 92 - MADDE 93 - MADDE 94 - MADDE 95 - MADDE 96 - MADDE 97 - MADDE 98 - Sigortal l n zorunlu oluflu, sona ermesi ve sosyal güvenlik sicil numaras...155 Devir, temlik, haciz ve Kurum alacaklar nda zamanafl m...156 Kontrol muayenesi...157 Sa l k raporlar n n usul ve esaslar n n belirlenmesi...159 Yersiz ödemelerin geri al nmas...160 Zamanafl m, hakk n düflmesi ve avans...161 Ücretlerden kesinti yap lmamas, özel sigortalara iliflkin hükümler ve sosyal güvenlik sözleflmelerinin yürütülmesi...162 K NC BÖLÜM Çeflitli Hükümler MADDE 99 - MADDE 100- MADDE 101- Sosyal güvenlikle ilgili düzenlemeler ve bildirimler...163 Bilgi ve belge isteme hakk, bilgi ve belgelerin Kuruma verilme usulü...163 Uyuflmazl klar n çözüm yeri...165

XIII ALTINCI KISIM dari Para Cezalar ve Fesih Hükümleri MADDE 102 - MADDE 103 - Kurumca verilecek idari para cezalar...165 dari yapt r mlar ve fesih...173 YED NC KISIM Yürürlükten Kald r lan, De ifltirilen, Son ve Geçici Hükümler B R NC BÖLÜM De ifltirilen ve Yürürlükten Kald r lan Hükümler MADDE 104 - MADDE 105 - MADDE 106 - MADDE 107 - Di er kanunlardaki at flar...174 Uygulanmayacak hükümler...174 Yürürlükten kald r lan hükümler...175 Yönetmelikler...179 K NC BÖLÜM Geçici ve Son Hükümler GEÇ C MADDE 1 - Malullük, yafll l k ve ölüm sigortas na iliflkin baz geçifl hükümleri...189 GEÇ C MADDE 2 - Bu Kanundan önce yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlar na tabi geçen çal flmalar için ba lanacak ayl klar n hesab...191 GEÇ C MADDE 3 - Önceki mevzuat hükümlerinin uygulanmas...193 GEÇ C MADDE 4-5434 say l Kanuna iliflkin geçifl hükümleri...193 GEÇ C MADDE 5 - Toptan ödeme ve ihya geçifl hükümleri...200 GEÇ C MADDE 6-506 say l Kanuna iliflkin geçifl hükümleri...201 GEÇ C MADDE 7-506, 1479, 5434, 2925, 2926 say l kanunlara iliflkin ortak geçifl hükümleri...203 GEÇ C MADDE 8-1479 say l Kanuna iliflkin geçifl hükümleri...205 GEÇ C MADDE 9 - Emeklilik yafl na iliflkin baz geçifl hükümleri...206 GEÇ C MADDE 10-506 say l Kanunun malullük ve sakatl k hükümlerine iliflkin geçifl hükümleri...208

XIV GEÇ C MADDE 11 - Sigortal tesciline, sigorta sicil numaras na ve d fl temsilciliklerdeki görevlilere iliflkin geçifl hükümleri...210 GEÇ C MADDE 12 - Genel sa l k sigortas geçifl hükümleri...211 GEÇ C MADDE 13-4046 say l Kanunun uygulanmas na iliflkin geçifl esaslar...215 GEÇ C MADDE 14 - Sosyal güvenlik destek primine iliflkin geçifl hükümleri...216 GEÇ C MADDE 15 - Prime esas kazanc n beyan na iliflkin geçifl hükmü...218 GEÇ C MADDE 16 - Kendi ad na ve hesab na tar msal faaliyette bulunan sigortal lar, (...) ile esnaf muaflığından yararlanan kadın sigortalılara ilişkin geçiş hükümleri...218 GEÇ C MADDE 17 - Kendi ad na ve hesab na çal flanlar n sigortal l klar n n durdurulmas na iliflkin hükümler...219 GEÇ C MADDE 18 - Baz ayl k tazminat ve yard mlara iliflkin geçifl hükümleri...220 GEÇ C MADDE 19 - Ayl k alanlardan kesilecek sa l k sigortas primi...221 GEÇ C MADDE 20-506 say l Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsam ndaki sand klar ve ilgili hükümler...222 GEÇ C MADDE 21-2108 say l Yasaya iliflkin geçifl hükümleri...225 GEÇ C MADDE 22 - Anonim flirket kurucu ortaklar n n sigortal l klar na iliflkin geçifl hükümleri...225 GEÇ C MADDE 23 - Sosyal güvenlik prim yap land r lmas bozulanlara iliflkin hükümler...226 GEÇ C MADDE 24-25 - Sosyal güvenlik alacaklar... 228-231 MADDE 108 - Yürürlük...239 MADDE 109 - Yürütme...240 2. 506 SAYILI SOSYAL S GORTALAR KANUNU...241 3. 2925 SAYILI TARIM fiç LER SOSYAL S GORTALAR KANUNU...251 4. 1479 SAYILI BA -KUR KANUNU...261 5. 5434 SAYILI TC EMEKL SANDI I KANUNU...265

XV 6. 3201 SAYILI YURT DIfiINDA BULUNAN TÜRK VATANDAfiLARININ YURT DIfiINDA GEÇEN SÜRELER N N SOSYAL GÜVENL KLER BAKIMINDAN DE ERLEND R LMES HAKKINDA KANUN...297 7. 4447 SAYILI fis ZL K S GORTASI KANUNU...307 8. 5502 SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KANUNU...341