1
2
KARL MARX FRIEDRICH ENGELS KOMÜNİST MANİFESTO 3
Das Kommunistische Manifest, Karl Marx-Friedrich Engels 2008, Can Sanat Yayınları A.Ş. Tüm hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. 1. basım: 2008 24. basım: Ocak 2017, İstanbul Bu kitabın 24. baskısı 2 000 adet yapılmıştır. Yayına hazırlayan: Seçkin Selvi Ka pak uygulama: Utku Lomlu / Lom Creative (www.lom.com.tr) Ka pak baskı: Azra Matbaası Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi D Blok 3. Kat No: 3-2 Topkapı-Zeytinburnu, İstanbul Sertifika No: 27857 İç baskı ve cilt: Yıldız Matbaa Mücellit Davutpaşa Cad. Emintaş Kazım Dinçol San. Sit. No: 81/25-26 Topkapı-İstanbul Sertifika No: 33837 ISBN 978-975-07-1005-6 CAN SANAT YAYINLARI YA PIM VE DA ĞI TIM TİCA RET VE SA NAYİ A.Ş. Hay ri ye Cad de si No: 2, 34430 Ga la ta sa ray, İstan bul Te le fon: (0212) 252 56 75 / 252 59 88 / 252 59 89 Faks: (0212) 252 72 33 canyayinlari.com/9789750710056 y a y i n e v i @ c a n y a y i n l a r i. c o m Sertifika No: 31730 4
KARL MARX FRIEDRICH ENGELS KOMÜNİST MANİFESTO Çeviri Celâl Üster - Nur Deriş 5
6
CELÂL ÜSTER, 1947 de İstan bul da doğ du. İngiliz Erkek Lisesi, Robert Academy ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü nde öğ re nim gördü. İlk çevirileri Yeni Dergi de ya yımlandı. 1983 te George Thomson ın Tarihöncesi Ege adlı yapıtının çevirisiyle Yazko Çeviri dergisinin Azra Erhat Ödülü ne değer görüldü. Yaroslav Haşek ten George Orwell a, D.H. Law rence tan Iris Murdoch a, Juan Rulfo dan Jorge Luis Borges e, Mario Vargas Llosa dan John Berger a Paulo Coelho dan Roald Dahl a pek çok yazarın yapıtlarını dilimize ka zan dırdı. NUR DERİŞ, 1949 da İs tan bul da doğ du. Şiş li Te rak ki Li se si ve İs tan bul Üni ver si te si Ede bi yat Fa kül te si İn gi liz Di li ve Ede bi ya tı Bö lü mü n de öğre nim gör dü. Celâl Üs ter le bir lik te çe vir di ği Komünist Manifesto ne deniy le yar gı lan dı. Da va nın 12 Ey lül 1980 de ki as kerî dar bey le bir lik te Sı kı yö ne tim Mah ke me si ne ak ta rıl dı ğı sı ra da yurt dı şı na git me yi seç ti. 1981-1991 ara sın da ki bu gö nül lü sür gün dö ne min de, Ce nev re Üni versi te si Ede bi yat Fa kül te si Fran sız ca ve İn gi liz ce bö lüm le rin de öğ re nim gör dü. Deriş, Bo ğa zi çi Üni ver si te si Çe vi ri bi lim Bö lü mü nün li san süs tü prog ra mın da ders ve ri yor. 7
8
İçindekiler Karl Marx: Kı sa Ya şa möy kü sü... 11 Fried rich En gels: Kı sa Ya şa möy kü sü... 18 Sunu... 23 Çe vi riy le İl gi li Açık la ma lar... 41 Ko mü nist Ma ni fes to 1. Bur ju va lar ve Pro le ter ler... 49 2. P ro le ter ler ve Ko mü nist ler... 65 3. Sos ya list ve Ko mü nist Li te ra tür... 77 I. Ge ri ci Sos ya lizm... 77 a. Feo dal Sos ya lizm... 77 b. Kü çük Bur ju va Sos ya liz mi... 79 c. Al man Sos ya liz mi ya da Ger çek Sos ya lizm... 81 II. Tu tu cu Sos ya lizm ya da Bur ju va Sos ya liz mi... 84 III. E leş ti rel-ü top ya cı Sos ya lizm ve Ko mü nizm... 86 4. Ko mü nist le rin Gü nü müz de ki Çe şit li Mu ha le fet Par ti le ri Kar şı sın da ki Tu tu mu... 90 Karl Marx ve Fried rich En gels in Ko mü nist Ma ni fes to nun Çe şit li Ba sım la rı İçin Yaz dık la rı Ön söz ler 1872 Al man ca Ba sı mı na Ön söz... 95 1882 Rus ça Ba sı mı na Ön söz... 97 9
1883 Al man ca Ba sı mı na Ön söz... 99 1888 İn gi liz ce Ba sı mı na Ön söz... 101 1890 Al man ca Ba sı mı na Ön söz... 106 1892 Leh çe Ba sı mı na Ön söz... 112 1893 İtal yan ca Ba sı mı na Ön söz... 114 Not lar... 116 10
Çeviriyle İlgili Açıklamalar Komünist Manifesto nun eli niz de ki çe vi ri sin de, Karl Marx ve Fried rich En gels in ya kın dos tu ve hu kuk da nış ma nı, Ulusla ra ra sı Emek çi ler Bir li ği (I. En ter nas yo nal) üye si Sa muel Moo re un, ya pı tın 1888 Lond ra ba sı mı için yap tı ğı Manifesto of the Com mu nist Party baş lık lı İn gi liz ce çe vi ri te mel alınmış tır. Marx ın Kapital ad lı ya pı tı nın bi rin ci cil di nin İn gi liz ce çe vi ri sin de de im za sı bu lu nan Moo re un, 1872 ta rih li ikin ci Al man ca ba sı mın dan ger çek leş tir di ği bu çe vi ri, Manifesto nun 1888 ta rih li İn gi liz ce ba sı mı ile 1890 ta rih li Al man ca ba sı mının ön söz le rin de de be lir til di ği gi bi, En gels ta ra fın dan göz den ge çi ril dik ten son ra onay lan mış ve yi ne En gels ta ra fın dan tarih sel ko nu la ra açık lık ge ti ren not lar ek len miş tir. En gels, bu İn gi liz ce ba sım da ki ba zı not la rı, Manifesto nun 1890 Al man ca ba sı mı na da ak tar mış tır. E li niz de ki Türk çe çe vi ri, tam otuz yıl ön ce ya pıl dı ğı için, Can Ya yın la rı n da ki bu ye ni ba sı mı na ha zır la nır ken ye ni den göz den ge çi ril miş, Al man ca as lıy la kar şı laş tı rı la rak ki mi te rim, söz cük ve de yiş le rin sağ la ma sı ya pıl mış tır. En gels in açık la yı cı not la rı na me tin bo yun ca say fa alt ların da yer ve ril miş, Tür ki ye li oku ra ko lay lık sağ la ya ca ğı nı düşün dü ğü müz ki mi açık la ma lar ve Manifesto nun Al man ca aslıy la İn gi liz ce çe vi ri si ara sın da ki ufak te fek fark lı lık la ra açık lık ge ti ren not lar ise me tin so nu na alın mış tır. Bu not la rın ha zır lanma sın da, çe şit li kay nak la rın ya nı sı ra, Camb rid ge Üni ver si te si Ta rih Fa kül te si Si ya set Bi lim Bö lü mü ve Camb rid ge, King s Col le ge öğ re tim üye si Ga reth Sted man Jo nes un, 2002 yı lın da 11
Pen guin Books tan yayımla nan The Communist Manifesto için ka le me al dı ğı ön söz ve not lar dan da ya rar la nıl mış tır. Marx ve En gels in, Komünist Manifesto nun Al man ca ve baş ka dil ler de ki son ra ki ba sım la rı için ka le me al dık la rı ön sözler ise, de ği şen ko şul lar da yap tık la rı ye ni açık la ma ve de ğer lendir me le rin ta rih sel ge li şim sü re ci için de iz le ne bil me si ni sağ lamak ama cıy la, ana met nin ar dın dan su nul muş tur. E li niz de ki çe vi ri yi Al man ca as lıy la kar şı laş tır ma mı zı olanak lı kı lan de ğer li dos tu muz Alp Or çun a ve Su nu da ki hukuk sal bil gi le rin doğ ru ola rak ve ri le bil me sin de yar dım la rı nı esir ge me yen de ğer li hu kuk çu Fik ret İl kiz e te şek kür borç luyuz. CELÂL ÜSTER - NUR DERİŞ 12
Komünist Manifesto 13
14
Komünist Parti Manifestosu nun Şubat 1848 tarihli ilk basımının başlık sayfası. 15
16
Av ru pa ya bir he yu la kor ku sa lı yor: Ko mü nizm he yu la sı. Pa pa sın dan Çar ı na, Met ter nich in den Gui zot su na, Fran sız Ra di kal le rin den Al man po lis le ri ne, ko ca mış Av ru pa nın tekmil güç odak la rı, bu he yu la yı dua lar ve tüt sü ler le kov mak için kut sal bir bağ laş ma da el ele ver miş bu lu nu yor lar. 10 İk ti dar da ki ha sım la rın ca ko mü nist lik le suç lan ma mış tek bir mu ha le fet par ti si ol ma dı ğı gi bi, ken di ne yö nel ti len ko münist lik ka ra la ma sı nı, ge rek ken din den da ha ile ri ci kar şıt la rı na, ge rek ge ri ci par ti le re ge ri singe ri fır lat ma mış tek bir mu ha le fet par ti si de yok tur. Bun dan iki so nuç çık mak ta dır: Bi rin ci si, ko mü nizm da ha şim di den Av ru pa nın tüm devlet le rin ce baş lı ba şı na bir güç ola rak ka bul edil miş bu lun makta dır. İ kin ci si, Ko mü nist le rin, gö rüş le ri ni, amaç la rı nı, eği lim leri ni açık tan açı ğa tüm dün ya nın göz le ri önü ne ser me le ri nin, bu Ko mü nizm he yu la sı ma sa lı na doğ ru dan doğ ru ya bir par ti ma ni fes to suy la ya nıt ver me le ri nin za ma nı ge lip çat mış tır. Çe şit li ulus lar dan Ko mü nist ler iş te bu amaç la Lond ra da bir ara ya gel miş ler ve İn gi liz ce, Fran sız ca, Al man ca, İtal yan ca, Fla man ca ve Dan ca yayımlan mak üze re aşa ğı da ki ma ni fes to yu ka le me al mış lar dır. 17
18
1 Bur ju va lar ve Pro le ter ler * Tüm top lum la rın bu gü ne ka dar ki ta ri hi, ** sı nıf sa vaşım la rı nın ta ri hi dir. Öz gür yurt taş lar ile kö le ler, pat ri ci ler ile pleb ler, top rak bey le ri ile top rak kö le le ri, lon ca us ta la rı *** ile çı raklar, sö zün kı sa sı ezen ler ile ezi len ler sü rek li kar şı kar şı ya gel miş ler, her se fe rin de ya top lu mun tüm den dev rim ci bir dö nü şü me uğ ra ma sıy la ya da ça tı şan sı nıf la rın or tak yı kı mıy la so nuç la nan, ki mi za man giz li den giz li ye, ki mi * Burjuvazi derken, toplumsal üretim araçlarının sahibi olan ve ücretli emekçi ça lıştıran modern kapitalist sınıf denmek isteniyor. Proletarya derken de, hiçbir üretim aracına sahip olmadıkları için ancak işgüçlerini satarak yaşayabilen modern ücretli emekçiler sınıfı denmek isteniyor. (F. Engels in 1888 tarihli İn gi liz ce basıma notu.) ** Yani bütün yazılı tarih. Toplumun tarihöncesi, yazılı tarihten önceki toplumsal örgütlenme 1847 de hemen hiç bilinmiyordu. O zamandan bu yana, Haxthausen, Rusya da ortak toprak mülkiyeti bulunduğunu ortaya çıkardı; Maurer, bütün eski Ger men boylarının tarihte yola çıktıkları toplumsal temelin ortak toprak mül ki ye ti olduğunu kanıtladı; ve giderek, Hindistan dan İrlanda ya kadar her yerde köy topluluklarının toplumun ilkel biçimi olduğu ya da olmuş olduğu anlaşıldı. Bu ilkel komünist toplumun iç örgütlenmesi, tipik biçimiyle, sonunda Morgan ın gens in gerçek niteliğini ve kabile yle ilişkisini keşfetmesiyle açıklığa kavuştu. Bu ilkel toplulukların dağılıp gitmesiyle birlikte, toplum önce farklı ve en sonunda da uzlaşmaz karşıtlıkta sınıflara ayrılmaya başlar. Bu dağılıp gitme sürecini, Ailenin, Özel Mül kiyetin ve Devletin Kökeni adlı yapıtta en ba şın dan alarak ortaya koymaya çalıştım. (F. Engels in 1888 tarihli İngilizce basıma notu.) *** Lonca ustası, bir loncanın asal üyesidir; yani bir loncanın başı değil, lonca için de bir ustadır. (F. Engels in 1888 tarihli İngilizce basıma notu.) 19
za man açık tan açı ğa, ama dur du rak bil me yen bir sa vaşım için de ol muş lar dır. Ta ri hin da ha ön ce ki çağ la rın da, he men her yer de, çe şit li kat man la ra bö lün müş kar ma şık bir top lum dü zeni, çok yön lü bir top lum sal aşa ma sı ra la ma sı gö rü rüz. Es ki Ro ma da pat ri ci ler, 11 şö val ye ler, pleb ler, 12 kö le ler; or ta çağ da feo dal bey ler, va sal lar, 13 lon ca us ta la rı, kal fa lar, çı rak lar, top rak kö le le ri ve bu sı nıf la rın he men hep sin de de alt aşa ma sı ra la ma la rı. Feo dal top lu mun yı kın tı la rı ara sın dan boy atıp yükse len mo dern bur ju va top lu mu, sı nıf çe liş ki le ri ni or tadan kal dır mış de ğil dir. Mo dern bur ju va top lu mu, es ki sı nıf la rın ye ri ne ye ni sı nıf lar, es ki bas kı ko şul la rı nın ye rine ye ni bas kı ko şul la rı, es ki sa va şım bi çim le ri nin ye ri ne ye ni sa va şım bi çim le ri ge tir mek ten öte ye git me miş tir. Ö te yan dan, ça ğı mı zın, bur ju va ça ğı nın ayırt edi ci bir özel li ği var dır: Bu çağ, sı nıf kar şıt lık la rı nı ya lın laş tırmış tır. Bü tün bir top lum, iki bü yük kar şıt cep he ye, birbi riy le do lay sız ca kar şı kar şı ya ge len iki bü yük sı nı fa, bur ju va zi ile pro le tar ya ya her ge çen gün da ha faz la bölün mek te dir. Or ta ça ğın top rak kö le le ri ara sın dan en es ki kent lerin ay rı ca lık lı kent li le ri doğ muş, bu kent li le rin ara sın dan da bur ju va zi nin ilk to hum la rı fi liz len miş tir. A me ri ka nın keş fi, Ümit Bur nu nun do la şıl ma sı, yükse len bur ju va zi ye yep ye ni alan lar aç mış tır. Do ğu Hin distan ve Çin pa zar la rı nın açıl ma sı, Ame ri ka nın sö mür geleş ti ril me si, sö mür ge ler le ya pı lan ti ca ret, de ği şim araç la rının ve ge nel ola rak mal la rın çe şit len me si, ti ca ret, de niz cilik ve sa na yi ye o gü ne ka dar gö rül me miş bir iti lim sağ lamış, böy le lik le te mel le ri sar sı lan feo dal top lu mun bağ rında ki dev rim ci öğe nin ge liş me si ni sağ la mış tır. Sa na yi üre ti mi ni ka pa lı lon ca la rın te ke lin de tu tan feo dal sa na yi sis te mi, ye ni pa zar la rın git tik çe bü yü yen 20
ge rek si nim le ri ni kar şı la ya maz ol muş, onun ye ri ni ma nifak tür sis te mi al mış tır. Lon ca us ta la rı, ima lat çı or ta sınıf 14 ta ra fın dan bir kö şe ye itil miş tir; fark lı lon ca lar arasın da ki iş bö lü mü, her bir atöl ye nin ken di için de ki iş bölü mü kar şı sın da yok olup git miş tir. Bu ara da, pa zar lar dur ma dan bü yü müş, ta lep durma dan art mış, ar tık ma ni fak tür bi le ye ter siz kal ma ya baş la mış tır. İş te o za man, bu har ve ma ki ne, sa na yi üre timin de dev rim yap mış, ma ni fak tü rün ye ri ni dev, mo dern sa na yi al mış, sa na yi ci or ta sı nıf da ye ri ni sa na yi mil yoner le ri ne, dev sa na yi or du la rı nın ko mu tan la rı na, mo dern bur ju va la ra bı rak mış tır. Mo dern sa na yi, Ame ri ka nın keş fiy le yo lu açı lan dün ya pa za rı nı kur muş; bu pa zar ti ca re tin, de niz ve ka ra ula şı mı nın ola ğa nüs tü bir bi çim de ge liş me si ne yol açmış; bu ge liş me de sa na yi nin ya yıl ma sı nı sağ la mış tır. Sana yi, ti ca ret, de nizyol la rı ve de mir yol la rı yay gın laş tık ça bur ju va zi de ge liş miş, ser ma ye si ni ar tır mış ve or ta çağdan ar ta ka lan tüm sı nıf la rı sah ne ar ka sı na it miş tir. De mek ki, mo dern bur ju va zi nin ken di si de uzun bir ge liş me sü re ci nin, üre tim ve de ği şim bi çim le rin de gerçek le şen bir di zi dev ri min ürü nü dür. Bur ju va zi, ge li şir ken at tı ğı her adı ma uy gun dü şen si ya sal bir iler le me de sağ la mış tır. Feo dal aris tok ra si nin ege men li ği al tın da ezi len bir sı nıf, or ta çağ ko mü nün de * si lah lı ve ken di ken di ni yö ne ten bir top lu luk olan; ki mi yer de ba ğım sız bir kent cum hu ri ye ti (İ tal ya ve Al manya da ol du ğu gi bi), 15 ki mi yer de mo nar şi nin ver gi öde- * Fransa da yeni yeni oluşmakta olan kentler, daha feodal beyleri ve efendilerin den Üçüncü Tabaka olarak yerel özerklik ve siyasal haklarını ele geçirmeden ön ce bile, kendilerine komün adını veriyorlardı. Genel olarak söylenecek olursa, burada, burjuvazinin ekonomik gelişmesi açısından tipik ülke olarak İn gil te re, burjuvazinin siyasal gelişmesi açısından tipik ülke olarak da Fransa alınmış tır. (Engels in 1888 İngilizce basımına notu.) 21
mek le yü küm lü Ü çün cü Ta ba ka sı nı 16 oluş tu ran (F ran - sa da ol du ğu gi bi); 17 da ha son ra la rı da, ma ni fak tür dö nemin de aris tok ra si ye kar şı bir den ge öğe si ola rak ya rı feodal ya da mut lak mo nar şi ye hiz met eden ve as lın da ge nel ola rak bü yük mo nar şi le rin te mel ta şı olan bur ju va zi, en so nun da, mo dern sa na yi ve dün ya pa za rı nın oluş ma sından bu ya na mo dern tem silî dev let te si ya sal ege men li ği tek ba şı na ele ge çir miş tir. Mo dern dev le tin yü rüt me gücü, tüm bur ju va zi nin or tak iş le ri ni yü rü ten bir ku rul dan baş ka bir şey de ğil dir. Bur ju va zi, ta rih sel ola rak, son de re ce dev rim ci bir rol oy na mış tır. Bur ju va zi, yö ne ti mi ele ge çir di ği her yer de, tüm feo dal, ataer kil ve kır sal iliş ki le re son ver miş tir. İn sa noğlu nu do ğal efen di le ri ne bağ lı kı lan çap ra şık feo dal bağla rı acı ma sız ca ke sip at mış, in san la in san ara sın da ka tıksız çı kar dan, ka tı na kit öde me den 18 baş ka bir bağ bırak ma mış tır. Din sel az gın lı ğın, soy lu tut ku la rın, sığ duygu sal lı ğın en ulu coş kun luk la rı nı ben cil çı kar cı lı ğın buzlu su la rın da boğ muş tur. İn sa noğ lu nun ki şi sel de ğe ri ni de ği şim de ğe ri ne dö nüş tür müş ve on ca ka za nıl mış, ge ri alın maz öz gür lü ğün ye ri ne o tek, vic dan sız öz gür lü ğü, Ser best Ti ca re ti ge çir miş tir. Sö zün kı sa sı, din sel ve si yasal al dat ma ca la rın pe çe si ar dı na giz le nen sö mü rü nün yeri ne çı rıl çıp lak, utan ma sız, do lay sız, acı ma sız sö mü rü yü ge çir miş tir. Bur ju va zi, bu gü ne ka dar el üs tün de tu tu lan ve ön lerin de yer le re ka dar eği li nen mes lek le rin tüm say gın lı ğı nı çe kip al mış; he ki mi de, avu ka tı da, ra hi bi de, şai ri de, bilim ada mı nı da ken di üc ret li emek çi si ya pıp çık mış tır. Burju va zi, ai le nin duy gu sal pe çe si ni çe kip in dir miş, ai le iliş ki si ni ba sit pa ra iliş ki si ne in dir ge miş tir. Bu ju va zi, or ta çağ da ge ri ci le rin on ca hay ran lık duydu ğu ka ba güç gös te ri si nin na sıl olup da en uyu şuk mis- 22
kin lik le tam bir uyum için de ol du ğu nu açı ğa çı kar mış tır. İn san uğ ra şı nın ne ler ya ra ta bi le ce ği ni ilk or ta ya ko yan bur ju va zi ol muş tur. Bur ju va zi, Mı sır pi ra mit le rin den, Ro ma nın suke mer le rin den, go tik ka ted ral ler den kat kat üs tün ha ri ka lar ya rat mış, bir za man la rın tüm ka vim göçle ri ve haç lı se fer le ri ni göl ge de bı ra kan se fer ler ger çekleş tir miş tir. Bur ju va zi, üre tim araç la rı nı, do la yı sıy la üre tim ilişki le ri ni ve on lar la bir lik te top lu mun tüm iliş ki le ri ni durma dan dev rim ci leş tir mek si zin var ola maz. Oy sa es ki üre tim bi çim le ri nin ol du ğu gi bi ko run ma sı, da ha ön ce ki tüm sa na yi sı nıf la rı nın ilk var lık ko şu luy du. Bur ju va çağı nı da ha ön ce ki tüm çağ lar dan ayırt eden özel lik, üre timin dur ma dan de ği şip ge liş me si, tüm top lum sal ko şulla rın ara lık sız al tüst ol ma sı, bit mek bil me yen bir be lirsiz lik ve çal kan tı dır. Tüm ka lıp laş mış, do nup kal mış ilişki ler, ar dı sı ra ge len es ki ve say gı de ğer ön yar gı lar ve düşün ce ler le bir lik te si li nip gi der ken, ye ni olu şan lar da kemik leş me ye fır sat bu la ma dan köh ne le şir. El le tu tu lur ne var sa uçup gi der, kut sal olan her şey ayak lar al tı na alı nır ve so nun da in sa noğ lu ak lı nı ba şı na top la yıp ya şa mı nın ger çek ko şul la rı ve ken di tü rüy le olan iliş ki le riy le yüz yü ze gel mek zo run da ka lır. Ü rün le ri için dur ma dan ge niş le yen bir pa zar ge reksi ni mi, bur ju va zi yi yer yü zü nün dört bir ya nı na sa lar. Bur ju va zi nin her yer de yu va lan ma sı, her ye re yer leş mesi, her yer le bağ lan tı lar kur ma sı ge re kir. Bur ju va zi, dün ya pa za rı nı sö mü re rek bü tün ül ke lerde ki üre tim ve tü ke ti mi koz mo po lit bir ni te li ğe bü ründür müş; sa na yi nin üs tün de dur du ğu ulu sal ze mi ni ayakla rı nın al tın dan çe kip ala rak ge ri ci le ri de rin bir ya sa boğmuş tur. Es ki den ku rul muş olan tüm ulu sal sa na yi ler ya yı kıl dı git ti ya da her ge çen gün yı kı lıp gi di yor. Bun la rın ye ri ni, ku rul ma la rı tüm uy gar ulus lar için bir ölüm ka- 23
lım so ru nu olup çı kan ye ni sa na yi ler; ar tık yer li ham madde le ri de ğil de, en uzak yer ler den sağ la nan ham mad dele ri iş le yen sa na yi ler; ürün le ri yal nız ca üre ti len ül ke de de ğil, ay nı za man da dün ya nın dört bir ya nın da tü ke ti len sa na yi ler al mak ta dır. Ül ke için de üre ti len ürün le rin karşı la dı ğı es ki ge rek si nim le rin ye ri ni de uzak di yar ve ül kele rin ürün le ri ni ge rek ti ren ye ni ge rek si nim le rin al dı ğı gö rül mek te dir. Es ki ye rel ve ulu sal içe ka pa nık lık ve kendi ken di ne ye ter li li ğin ye ri ni çok yön lü iliş ki ler ve ül kele rin ev ren sel kar şı lık lı ba ğım lı lı ğı al mış bu lun mak ta dır. Üs te lik yal nız ca maddi üre tim de de ğil, dü şün sel üre timde de. Tek tek ulus la rın dü şün sel ya ra tı la rı hep si nin ortak ma lı ol mak ta dır. Ulu sal tek yan lı lık ve dar ka fa lı lık her ge çen gün bi raz da ha ola nak sız laş mak ta, çok sa yı da ulu sal ve ye rel ede bi yat tan bir dün ya ede bi ya tı 19 doğmak ta dır. Bur ju va zi, tüm üre tim araç la rı nın hız la ge liş me si, ula şım ve ile ti şi min bü yük öl çü de ko lay laş ma sı so nucun da, tüm ulus la rı, da ha sı en bar bar la rı nı bi le uy gar lığın bağ rı na çek mek te dir. Mal la rın ucuz fi yat la rı, bur juva zi nin tek mil Çin Seddi ni yer le bir et ti ği ve bar bar la rın ya ban cı la ra kar şı inat la bes le dik le ri nef re ti di ze ge tir di ği ağır top lar dır. Bur ju va zi, tüm ulus la rı yok olup git memek için bur ju va üre tim bi çi mi ni be nim se me ye zor lamak ta; on la rı ken di si nin uy gar lık adı nı ver di ği şe yi kabul len mek, ya ni bur ju va laş mak zo run da bı rak mak ta dır. Sö zün kı sa sı, bur ju va zi ken di su re tin de bir dün ya ya ratmak ta dır. Bur ju va zi, köy le ri kent le rin ege men li ği al tı na sokmuş tur. Çok bü yük kent ler ya rat mış, kent le rin nü fu su nu kır sal nü fu sa oran la bü yük öl çü de ar tır mış, böy le ce nüfu sun hiç de azım san ma ya cak bir bö lü mü nü kır sal ya şamın miskinliğinden kur tar mış tır. Tıp kı köy le ri kent le re ba ğım lı kıl dı ğı gi bi, bar bar ve ya rı bar bar ül ke le ri uy gar 24
ül ke le re, köy lü ulus la rı bur ju va ulus la ra, Do ğu yu da Batı ya ba ğım lı kıl mış tır. Bur ju va zi, nü fu sun, üre tim araç la rı nın ve mül ki yetin da ğı nık lı ğı na her ge çen gün bi raz da ha son ver mek tedir. Nü fu su bir ara ya ge tir miş, üre tim araç la rı nı merkezîleş tir miş, mül ki ye ti bir kaç el de top la mış tır. Bu da ka çı nıl maz ola rak si ya sal mer kezîleş me yi ge tir miş tir. Çıkar la rı, ya sa la rı, yö ne tim le ri ve ver gi sis tem le ri ay rı olan bir bi rin den ba ğım sız ya da bir bir le ri ne gev şek bağ lar la bağ lı eya let ler, tek bir hü kü me ti, or tak ya sa la rı, or tak bir sı nıf çı ka rı, or tak sı nır la rı ve tek bir güm rük hat tı bu lunan tek bir ulus ta bü tün leş miş tir. Bur ju va zi, he nüz yüz yı lı bi le bul ma yan ege men li ği sı ra sın da, da ha ön ce ki ku şak la rın hep sin den çok da ha bü yük ve gör kem li üre ti ci güç ler ya rat mış tır. Do ğa güçle ri nin in sa noğ lu nun önün de bo yun eğ me si, ma ki ne ler, kim ya nın sa na yi ve ta rı ma uy gu lan ma sı, bu har lı ge mi, de mir yol la rı, elekt rik li telg raf lar, kos ko ca ana ka ra la rın eki le bi lir kı lın ma sı, ır mak la rın ula şı ma açıl ma sı, man tar gi bi bi ten dev nü fus lar da ha ön ce ki çağ lar da, top lumsal eme ğin bağ rın da böy le si üre ti ci güç le rin yat tı ğı na iliş kin bir ön se zi ol sun var mıy dı aca ba? De mek ki, bur ju va zi nin te me li üs tün de yük sel di ği üre tim ve de ği şim araç la rı feo dal top lum da oluş muş tu. Bu üre tim ve de ği şim araç la rı nın ge li şi mi be lir li bir aşama ya gel di ğin de, feo dal top lu mun üre tim ve de ği şim ko şul la rı, ta rım ve ma ni fak tü rün feo dal ör güt len me si, özet le feo dal mül ki yet iliş ki le ri, ge liş miş bu lu nan üre ti ci güç le re ayak uy du ra ma mak la kal ma mış, ayak ba ğı olup çık mış tı. Bun la rın sö kü lüp atıl ma la rı ge re ki yor du ve öyle de ol du. Bun la rın ye ri ni, ken di si ne uy gun kı lın mış bir toplum sal ve si ya sal ya pı ile bur ju va sı nı fı nın eko no mik ve si ya sal ege men li ği eş li ğin de ser best re ka bet al dı. 25
26
27