İçindekiler KISIM ı Çok Kültürlü Bİr Bakış Açısına Göre Çocuklar BÖLÜM 1 Çeşitlilik Gösteren Bir Dünyada Erken Çocukluk Gelişiminin Öğrenilmesi 2 Erken Çocukluk Gelişimi Nedir? 4 Erken Çocukluk Gelişimi Neden Öğrenilmelidir? 5 Kitabın Rehber Olabileceği Alanlar: Çocuklarla İletişim İçin Bir Rehber Müfredat Planlanmasına Bir Rehber Çocukların Gözlemlenmesi ve Özel Gereksinimlerin Belirlenmesi İçin Bir Rehber Farklılıkların Anlaşılması ve Takdir Edilmesi İçin Bir Rehber Hakların Savunulması ve Kamu Politikalarının Şekillendirilmesi İçin Bir Rehber Erken Çocukluk Gelişimi Neden Çok Kültürlü Bir Bakış Açısıyla İncelenmelidir? 10 Özet 12 Araştırmadan Uygulamaya 12 BÖLÜM 2 Erken Çocukluk Dönemi Gelişimi: Tarihsel Yaklaşımlar ve Araştırmalar 14 Çocukluk Üzerine Tarihî Bakış Açıları 16 Batılı Yaklaşımlar Batılı Olmayan Yaklaşımlar Küçük Yaştaki Çocuklar Üzerine Yapılan Araştırmalar 22 Çocuklar Üzerine Yapılan Çalışmaların Tarihi Korelasyonel Araştırmalar Deneysel Araştırmalar Geleneksel Araştırmalara Farklı Kültürlerden Getirilen Eleştiriler Nitel/Etnografik Araştırmalar Sınıfta Eylem Araştırması Özet 32 Araştırmadan Uygulamaya 33 BÖLÜM 3 Çocuk Gelişimi Kuramları 34 Olgunlaşma Kuramı 37 Davranışçı Kuram 40 Klasik ve Edimsel Koşullanma Sosyal Öğrenme Kuramı Psikanalitik Kuram 44 Erikson ın Duygusal Gelişim Yaş Dönemleri Bilişsel Gelişim Kuramı 48 Sosyokültürel Kuram 51 Bilgi İşlemleme Kuramı 55 ix
x İÇİNDEKİLER Ekolojik Sistemler Kuramı 58 Özet 62 Araştırmadan Uygulamaya 62 KISIM II Doğum Öncesİ Gelİşİm, Doğum ve Bebeklİk BÖLÜM 4 Genetik, Doğum Öncesi Gelişim ve Doğum 64 Genetik: Eşsiz Bir İnsan Olma Yolunda Biyolojik Adımalar 66 Genler ve Kromozomlar Kalıtımsal Hastalıklar Çok Kültürlü Bakış Açısından Genetik İnsan Olmak Birey Olmak Kültürel Bir Grubun İçinde Birey Olmak Prenatal (Doğum Öncesi) Gelişim 71 Prenatal Gelişim Üzerindeki Çevresel Etmenler Ergen Hamileliği Doğum 79 Batılı Doğum Prosedürü Toplumlarda Çocuk Doğumu Özet 84 Araştırmadan Uygulamaya 85 BÖLÜM 5 Yenidoğan 86 Yenidoğanın Fiziksel Özellikleri 87 Yenidoğanın Psikolojik Durumları 89 Uyuma Tetikte ve Aktif Aktivite Durumu Ağlama Emzirme Refleksler Araştırma/Keşfetme ve Alışma Özel Gereksinimi olan Yenidoğanlar 97 Genetik Bozukluklar Çevresel Risk Faktörleri Kötü Sağlık Durumu ve Prematürelik Özet 101 Araştırmadan Uygulamaya 102 BÖLÜM 6 Bebeklerde Fiziksel Gelişim ve Beyin Gelişimi 104 Fiziksel Büyüme ve Motor Gelişim 105 Fiziksel Büyüme Eğilimler Motor Beceriler 18 36 Aylık Çocuklarda Motor Gelişim ve Öz Bakım Becerileri Algıların Gelişimi 112 Görme İşitme Tat ve Koku Alma Dokunma Beyin Gelişimi 116 Beyin Nasıl Çalışır? Süper Yoğun Bebek Beyni Beyin Gelişiminin Desteklenmesi Beyin Gelişiminde En İyi Dönemler Sınıf Uyarlamaları: Algı ve Motor Beceri Sorunları Olan Bebekler 119 Görme Bozuklukları İşitme Yetersizlikleri Algı ve Motor Becerilerini Etkileyebilecek Diğer Koşullar Bebeklik Obezitesi 122 Özet 124 Araştırmadan Uygulamaya 124 BÖLÜM 7 Bebeklikte Bilişsel Gelişim 126 Piaget nin Bebeklerde Zekâya İlişkin Görüşü 127 Piaget nin Alt Aşamaları * Piaget nin Kuramının Çok Kültürlü Bir Eleştirisi Bebeklik Dönemindeki Diğer Bilişsel Yetenekler 133 Bellek Dikkat Bebek Oyunu ve Bilişsel Gelişim Bebeklerin Bilişsel Gelişimindeki Farklılıklar 137 Kültür ve Bebeklerde Biliş Yoksulluk
İÇİNDEKİLER xi Zorlu Koşullar ve Bebeklerde Biliş 140 Aileler, Kültür ve Özel Gereksinimli Bebekler Erken Müdahale Sınıf Uyarlamaları: Zihinsel Yetersizliğe Sahip Bebekler 144 Özet 146 Araştırmadan Uygulamaya 146 BÖLÜM 8 Bebeklik Döneminde Dil ve Okuma Yazma Becerileri 148 Alıcı İletişim 149 Konuşma Algısı Kelimeleri Anlamak Üretken İletişim 150 Ağlama Sesler ve Jestler Agulama İlk Kelimeler İki Kelimelik Söylemler 12 36 Aylar Arası Çocuklarda Okuma Yazma Becerileri 158 Sınıf Uyarlamaları: Konuşma Becerisinde Geriliği Olan Bebekler 161 İşitme Yetersizlikleri ve Bebek Lisanı Down Sendromu ve Bebek Konuşması Genel Dil Geriliği Özet 165 Araştırmadan Uygulamaya 165 BÖLÜM 9 Bebeklikte Sosyal ve Duygusal Gelişim 168 Güven ve Bağlanma 169 Bağlanmanın Oluşumu Ayrılık Kaygısı ve Yabancı Kaygısı Bağlanma Türleri Bebeklerin Bağlanmasında Kültürel Farklılıklar Ebeveyn Davranışları, Bağlanma ve Kültür Bağlanma ve Özel Gereksinimli Bebekler Bağlanma ve Aile Stresi Bağlanma Müdahaleleri Bebek Bakımı ve Bağlanma Özerklik 181 Özerklikte Kültürel Farklılıklar Mizaç 184 Mizaç ve Bağlanma Mizaç ve Kültür Erken Duygular 187 Duygular ve Kültür Bebek İlişkileri ve Benmerkezcilik 190 Sınıf Uyarlamaları: Özel Gereksinimli Çocukların Sosyal ve Duygusal Gelişimi 191 Özet 193 Araştırmadan Uygulamaya 193 KISIM III Okul Öncesİ Dönemde GelİşİM BÖLÜM 10 Okul Öncesi Dönemde Fiziksel Gelişim ve Motor Gelişimi 196 Fiziksel Büyüme 198 Kaba Motor Gelişimi 199 Motor Becerilerdeki Kültürel Değişkenler Aktivite Seviyesinde Kültürel Değişiklikler l Motor Oyun ve Kültür 201 Koşma ve Yürüme Tırmanma ve Aşağı Atlama Yakalama ve Fırlatma Dengede Durma Sert ve Yuvarlanma Oyunu İnce Motor Gelişimi 207 Sanatsal Gelişim 208 Çizim Gelişimi: Geleneksel Bakış Açısı Çizim Gelişimi Reggio Emilia Bakış Açısından Cinsiyet ve Motor Gelişimi 213 Kişisel ve Ailevi Yaşam Becerileri 214 Sınıf Uyarlamaları: Fiziksel Engeli Olan Okul Öncesi Dönem Çocukları 215 Nörolojik ve Algısal Bozukluklar Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu Yetersiz Beslenme Obezite Erken Müdahale Özet 222 Araştırmadan Uygulamaya 222
xii İÇİNDEKİLER BÖLÜM 11 Okul Öncesi Dönemde Bilişsel Gelişim 226 Okul Öncesi Yıllarda Bilişsel Gelişim: Piaget nin Kuramı 227 İşlem Öncesi Düşüncenin Özellikleri Piaget nin Bilişsel Ödevleri Piaget nin Kuramına Yönelik Eleştiriler 236 Kültürel Farklılıklar Araştırmalarda Hatalar Vygotsky nin Bilişsel Gelişime İlişkin Bakış Açısı 238 Kültür, Toplum ve Dil Etkileşimi Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Bilişlerine Yönelik Yeni Bakış Açıları 240 Dikkat Zihin Kuramı Zihin Kuramlarında Farklılıklar Akademik Beceriler ve Standartlar Akımı 246 Sınıf Uyarlamaları: Zihinsel Yetersizliğe Sahip Okul Öncesi Dönem Çocukları 248 Özet 250 Araştırmadan Uygulamaya 251 BÖLÜM 12 Sembolik Düşünce; Okul Öncesi Yıllarda Oyun, Dil ve Okuryazarlık 254 Sosyodramatik Oyun 255 Sosyodramatik Oyun ve Zihin Sosyodramatik Oyunun Ögeleri Sosyodramatik Oyun Müdahalesi Sosyodramatik Oyun, Sınıf ve Kültür Sınıf Uyarlamaları: Özel Gereksinimli Çocukların Oyununu Gerçekleştirme 262 Oyun ve Görme Engeli Oyun ve İşitme Engeli Oyun ve Zihinsel Engel Oyun ve Otizm Ana Dil ve İkinci Dili Edinme 267 Fonoloji/Ses bilimi Semantik Söz dizimi/sentaks Pragmatikler Kullanım bilimi İki Dilli Anaokullar Okuryazarlık Gelişimi 283 Yazma Okuma Fonomik Farkındalık Erken Okuryazarlığı Desteklemek Okuryazarlığın Kuluçka Döneminde Kültürel Çeşitlilik Sınıf Uyarlamaları: Dil ve Okuma Yazma Gecikmesine Müdahale Etme 289 Özet 290 Araştırmadan Uygulamaya 291 BÖLÜM 13 Okul Öncesi Dönem Çocuklarında Sosyal ve Duygusal Gelişim 294 Okul Öncesi Dönemde Duygusal Büyüme 296 Girişimciliğe Karşı Suçluluk Sosyal Girişimcilik Girişimcilik ve Benlik-Kavramı Girişimcilik ve Kültür Sosyal Yeterlilik 298 Akran Statüsü: Popüler, Reddedilmiş ve İhmal Edilmiş Çocuklar Arkadaşlık Sosyal Katılım Olumlu ve Olumsuz Sosyal Davranışlar Kültür ve Sosyal Yetkinlik 313 Kültür ve Prososyal Davranışlar Oyun Akranlara Ulaşmak Arkadaşlık ve Utangaçlık Sert Oyun ve Takılma Sosyal Etkileşim ve İkinci Dil Kazanımı Akran Kabulü ve Kültür Sosyal Yetkinlikte Değişkenliğin Diğer Kaynakları 318 Fakirlik ve Ailevi Stresörler Kardeşler Çocuk Bakımı Cinsiyet ve Sosyal Gelişim Sınıf Uyarlamaları: Sosyal Yetkinlik ve Özel İhtiyaç 323 Özet 325 Araştırmadan Uygulamaya 325
İÇİNDEKİLER xiii KISIM Iv Kültürel Bağlamda İlkokul Yılları BÖLÜM 14 İlkokul Yıllarındaki Fiziksel Büyüme ve Motor Gelişimi 328 Fiziksel Görünüş ve Kişilik 329 Fiziksel Büyümede Kültürel Farklılıklar İlkokul Çağındaki Çocuklarda Yoksulluk ve Sağlık Durumu 330 Hastalık Beslenme Obezite Yaralanma Şiddet Evsizlik İlkokul Çağında Motor Gelişim 336 Vücut Beyin ilişkisi Motor Oyun ve Kültür 338 İşlevsel Fonksiyonel Oyun Boğuşma Oyunu Temsilî (Taklit) Oyun Kurallı Oyunlar Takılma Oyunu Ritüeller Motor Oyunlara Modern Tehditler 344 Televizyon Okul Politikaları Sınıf Uyarlamaları: Fiziksel Olarak Zor Durumlar 345 Serebral Paralizi Duchennemüsküler Distrofisi (Duchenne muscular dystrophy) Spina Bifida Okulda Özel Motor-Hareket Gereksinimlerini Karşılamak Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu Özet 351 Araştırmadan Uygulamaya 351 BÖLÜM 15 Algı ve Okul 354 Kültürler Arası Okullaşma Süreci 356 Zekâ Testleri 356 Okullarda Zekâ Testlerinin Okullarda Kullanımı Zekâ Testlerinin Analizi ve Çok Kültürlü Eleştirisi Piaget nin Bilişsel Gelişim Teorisi 361 Özümseme ve Akomodasyon Somut İşlemler Dönemi Piaget nin Teorisi ve Geleneksel Okul Müfradatı Piaget nin Teorisi nin Analizi ve Çok Kültürlü Eleştirisi 370 Yeteneklerin Hafife Alınması Kültür ve Bilişşel Yetenekler Vygotsky nin Dil Gelişimi ve Sosyal Etkileşim Hakkındaki Bakış Açısı 373 Bellek, Üstbiliş ve Okul Deneyi 374 Bellek Çeşitleri Üstbiliş ve Bellek Bellek ve Kültür Kültür ve Okul Başarısı 378 Bilişsel Stiller Arasında Çatışma Yoksul Okullar ve Öğretim Ailelerin Okulla İlgili Tutumları Okullaşma ve Standartlar Hareketi 380 Sınıf Uyarlamaları : İlkokul Çağlarında Bilişsel Yetersizlikleri Olan Çocuklar 382 Öğrenme Güçlükleri Üstün Zekâ ve Yetenekli Çocuklar Aynı Sınıf İçindeki Farklı Bilişsel Gereksinimlerin Karşılanması Özet 388 Araştırmadan Uygulamaya 388 BÖLÜM 16 Dil, Okuryazarlık ve Okullaşma 392 Birinci ve İkinci Dil Edinimi 393 Fonoloji/Ses Bilgisi Semantik/Anlam Bilgisi Sentaks/Söz Dizimi Üst Dil Bilimsel Farkındalık Pragmatik/Kullanım Bilgisi İki Dilli Eğitim Okuryazarlık Gelişimi 409 İlkokul Yıllarında Yazma Okumanın Gelişimi Okuryazarlık ve Kültür İki Dilde Okuryazarlık Sınıf Uyarlamaları: Dil, Okuryazarlık ve Özel Gereksinimli Çocuklar 419 Özet 422 Araştırmadan Uygulamaya 422
xiv İÇİNDEKİLER BÖLÜM 17 İlkokul Yıllarında Sosyal ve Duygusal Gelişim 426 Yeterlilik Duygusu 428 Yeterlilik Duygusunun Gelişimi. Okulda Yeterlilik Duygusu Kendine Güven Türleri 431 Yeterliliğe Karşı Sosyal Kabul Kontrol Duygusu Ahlaki Benlik Değeri Duygusu Kendine Güven Türlerinin Bütünleştirilmesi Kendine Güven ve Kültür 434 Benliğe Bütüncül Bakış Kültürel Yeterlilikler ve Kendini Değerlendirme Ölçütleri Kültür ve Kontrol Duygusu Kültür ve Ahlaki Benlik Değeri Duygusu Kendine Güven, Ön Yargı ve Kendinden Nefret Etme Miti Erken Yaşlarda Kimlik Oluşumu 440 Cinsiyet Kimliği Etnik Kimlik Akran İlişkileri 444 Akran Grubu Akran Reddi ve Ün İhmal Edilen Çocuklar Arkadaşlıklar Akran İlişkileri, Kültür ve Sınıf Ahlaki Gelişim 449 Kohlberg e Eleştiriler Sınıf Uyarlamaları: Sosyal Yeterlilik ve Özel Gereksinimli Çocuklar 451 Ağır Duygusal Davranışsal Bozukluklar Otizm ve Sosyal Yeterlilik DEHB ve Sosyal Yeterlilik Görünmeyen Engeller ve Akran Kabulü Özet 457 Araştırmadan Uygulamaya 458 KISIM v Kültürel Bağlamda Aİleler BÖLÜM 18 Ebeveynler, Aileler ve Çocuklar: Çok Kültürlü Bir Bakış Açısı 462 Aile Türleri 463 Çekirdek Aileler Geniş Aileler Tek Ebeveynli Aileler Homoseksüel ve Lezbiyen Aileler Koruyucu Aileler Evlat Edinen Aileler Çocukların Gelişimini Etkileyen Aile Üyeleri 469 Babalar Büyükanneler/Büyükbabalar Kardeşler Aile Gibi Olan Arkadaşlar Ebeveynlerin Çocuk Gelişimi Hakkındaki İnançları 472 Yoksulluk ve Çocuklar ile İlgili İnançlar Baskı ve Çocuklar ile İlgili İnançlar Ebeveynlik İnançları ve Mesleki Uygulama Ebeveynlik Tutumları 477 Yetişkin Çocuk Etkileşimleri 479 Ebevyn İletişimi Ağlamaya Verilen Tepkiler Eğitim Davranışları Taşıma ve Tutma Uygulamaları Aile Sorunları ve Dirençlilik 484 Boşanma Bağımlılık ve Uyuşturucu Kullanımı Evsizlik Koruyucu Bir Faktör Olarak Öğretmenler Özet 487 Araştırmadan Uygulamaya 488 Terimler Sözlüğü 490 Kaynakça 497 Yazar Dizini 535 Konu Dizini 548
Özel Bölümler ÇOCUK REHBERLİĞİ Yenidoğanın Dansına Katılmak 101 Öz Bakım Becerilerinin Öğretilmesinde Bilişsel Yaklaşım 123 Bebeklerin Hayalî Oyunlarını Teşvik Etmek 145 İsim Koyma Oyunu 165 Küçük Çocuklara Sınır Koymak 192 Sanat Hakkında Çocuklarla Konuşmak 222 Elleri ve Zihni İşe Koşan Deneyimler Yaratma 250 Okuryazarlık Oyunu Oynamaya Teşvik Etmek 290 Arkadaşlık Kurmayı Kolaylaştırmak 325 Rekabetçi Oyunları Kolaylaştırmak 350 Problemlerine Kendilerinin Çözüm Yolları Bulmalarında Çocuklara Yardımcı Olmak 387 Çocukları Hikâye Anlatmaya Teşvik Etmek 421 Bir Çatışma Çözme Stratejisi 456 KÜÇÜK ÇOCUKLARI DEĞERLENDİRMEK Yenidoğanın Gelişimi 103 Bebeklik Döneminde Fiziksel ve Motor Gelişim 125 Bebeklik Döneminde Bilişsel Gelişim 147 Bebeklik Döneminde Dil ve Okuma Yazma Gelişimi 167 Bebeklik Döneminde Sosyal ve Duygusal Gelişim 194 Okul Öncesi Dönemde Fiziksel ve Motor Gelişim 224 Okul Öncesi Dönemde Bilişsel Gelişim 253 Okul Öncesi Dönemde Dil ve Okuryazarlık Gelişimi 292 Okul Öncesi Dönemde Sosyal ve Duygusal Gelişim 327 Okul Öncesi Dönemde Fiziksel ve Motor Gelişim 353 İlkokul Yıllarında Bilişsel Gelişim 390 İlkokul Çağı Dil ve Okuryazarlık Gelişimi 424 İlkokul Yıllarında Sosyal ve Duygusal Gelişim 460 SINIF UYARLAMALARI Algı ve Motor Beceri Sorunları Olan Bebekler 119 Zihinsel Yetersizliğe Sahip Bebekler 144 Konuşma Becerisinde Geriliği Olan Bebekler 161 Özel Gereksinimli Çocukların Sosyal ve Duygusal Gelişimi 191 Fiziksel Engeli Olan Okul Öncesi Dönem Çocukları 215 Zihinsel Yetersizliği Olan Okul Öncesi Dönem Çocukları 248 Özel Gereksinimli Çocukların Oyununu Gerçekleştirme 262 Dil ve Okur Yazma Gecikmesine Müdahale Etme 289 Sosyal Yetkinlik ve Özel İhtiyaçlar 323 Fiziksel Olarak Zor Durumlar 345 İlkokul Çağlarında Bilişsel Yetersizlikleri Olan Çocuklar 382 Dil, Okuryazarlık ve Özel Gereksinimli Çocuklar 419 Sosyal Yeterlilik ve Özel Gereksinimli Çocuklar 451 SAVUNU VE KAMU POLİTİKASI Amerikan Çocukların Karşılaştıkları Problemler Hakkında Bilinçlendirme 19 Toplumsal Bir Utanç Algısı Olan Ailesel Depresyonun Azaltılması 61 Göçmen Anneler İçin Prenatal Bakımın Sağlanması 77 Yoksul Ülkelerde Emzirmenin Desteklenmesi 96 Bebekler İçin İşitme Taramalarının Desteklenmesi 121 Doğumdan 3 Yaşına Kadar Olan Erken Müdahale Programlarının Desteklenmesi 144 Bir Okumaya Doğuş Programının Organize Edilmesi 160 Yüksek Nitelikli Bebek Bakımı İçin Bütçenin Artırılması 181 Aç Çocuk Bırakmamak 220 Head Start Programının Desteklenmesi 247 Önce Erken Okuma Programının Desteklenmesi 288 Çocukları İstismar ve İhmalden Korumak İçin Toplum İş Birliğinin Yaratılması 320 Çocukların Oynama Hakkının Korunması 347 Hiçbir Çocuk Geride Kalmasın (HÇGK) Hareketinin Güçlendirilmesi 381 İki Dilli Eğitimin Desteklenmesi 408 Zorbalık Karşıtı Seferberliğin Desteklenmesi 447 MEDYA Televizyon ve Bilgisayarlar Bebeklere Konuşmayı Öğretebilir mi? 158 Teknoloji Otizmli Çocuklara Oyun Oynamayı Öğretebilir mi? 266 Televizyon Küçük Çocuklarda Saldırganlığa Neden Olur mu? 313 Televizyon Çocuklarda Obeziteye Katkıda Bulunuyor mu? 333 1