Yönetm, Y/9, Say 7, Hazran - 7997, s. 70-79 ARASTIRMA BEYAZ.. ESYA.. SEKTÖRÜNDE TOPLAM. KALITE YONETIMI UYGULAMALARI: BIR ARASTIRMA Doç. Dr. Isl PEKDEMIRI I.Ü. Isletme Fakültes GIRIs Günümüz sletmeler son derece hzl degsen ve sürekl gelsen br ortamda faalyetlern sürdürmektedrler. Isletmelern varlklarn koru yablmeler çn hem teknolojlern hem de yönetm anlayslarn bu gelsme ve degsmlere uygun olarak düzenlemeler ve sürekl degsm çnde olmalar gerekmektedr. Bu gelsmelern br sonucu olarak sletmeler yanlzca kar amac güden ve tüm kaynaklarn bu amaca ulasmak çn kullanan kuruluslar görüntüsü vermekten kaçnmakta, müster ve toplum tarafndan kabul görmenn yollarn aramaktadrlar. Degsm ve gelsmelere ayak uydurablmek, müster ve toplum nezdnde kabul göreblmek çn kaltel ürün ve hzmet üretmek, müsterye zamannda ulastrmak ve sats sonras çestl hzmetler müsterye sunmak gerekmektedr. Bu da müster odakl br yönetm tarz besmsemek, müster stekler dogrultusunda üretm gerçeklestrmek ve sats sonras hzmetler gelstrmek le mümkün olablmektedr. Bütün bunlar saglayablmek çn de çalsanlar kararlara katmak, önerlern almak, bu önerler uygulamak, ekp çalsmas çnde faalyetler yürütmek ve sletme amaçlar dogrultusunda sbrlg ruhu çnde çalsanlar yönlendrmek öneml olmaktadr. Burada br baska öneml unsur, pyasadak müster kavramn sletmeye getrmek ve ç müster olarak fade edlen çalsanlarn tatmn edlmesn saglamaktr. Rekabetn ve karllgn kaplar sletmelere ancak bu seklde açlablmektedr. Br yönetm anlays olan toplam kalte yönetm (TKY) ste bu noktada sletmeler çn önem kazanmaktadr.. KALITE VE TOPLAM KALITE YÖNETIMI KAVRAMLAR Kalte kavramn çestl açlardan tanmlamak mümkündür. Dar anlamda kalte, ürün kaltes demektr. Ancak günümüzde kalte; ürün kaltesnden çok daha farkl anlamda kullanlmakta ve ksaca, müster htyaçlarn, beklentlern karslamak seklnde tanmlanmaktadr. Buna göre, müster steklernn karslanablmes ve kaltenn sürekl klnmas gerekmektedr. Bu açdan kalte, standartlara uyumun ötesnde br kavramdr; yönetmn, mühendsn, çalsann, yaplan slern, sürecn, hedeflern, üretlen ürün ve hzmetn kaltesn kapsamaktadr3. Buna göre, kaltenn yaratlmasnda, üretm öncesnde, üretm srasnda ve üretm sonrasnda gerçeklestrlen faalyetler önem tasmaktadr. Belrl br kalteye ulasablmek çn üretm öncesnde pazar arastrmas, teknk arastrma, dzayn çalsmalar, çestl hammadde ve malzemelern satnalnmas gb raalyetler gerçeklestrlmektedr. Bu seklde müster stekler belrlenmekte, müsternn üründe stedg özellkler saptanmakta, bu özellk- 70
lere göre ürün dzayn edlmekte ve gerekl hammadde ve malzemeler satn alnmaktadr. Bu durumda ürünün "dzayn kaltes"nden söz edlmektedr. Daha sonra, belrlenen teknk özellklere göre, üretm gerçeklestrlmektedr. Bu durumda karsrnza "uygulama kaltes" kavram çkmaktadr4. Üretm sonras faalyetler olarak; ürünün araçlara yerlesterlmes, naklyes, zamarnda müsterye r-. lastmlmas, çestl bakm ve tamr hzmetlernn sunulmas, garant st1.elernn belrlenmes, hatal ürünlern ger alnmas, degstrlmes, kullanm klavuzlar ve servs el ktaplarnn hazrlanmas 'gb sats önces, sats sras ve sats sonras faalyetler öneml olmaktadr5. Bu durumda da "kullanm kaltes" kavramndan söz edlmektedr6. Bu üç kalte kavramndan brnde yetersz kalndgnda ürünün tüm olarak kaltesnden ödün verlms olmaktadr. Bu görüse göre, kalte kavramndan söz edeblmek çn, bu üç kalte unsurunu brarada düsfurnek gerekmektedr. Br baska görüse göre, kalte kavram "gerçek kalte" ve "alglanan kalte" olarak ele alnmaktadr? Bu görüse göre, gerçek kalte, br ürün veya hzmet üretlrken sarfedlen çaba ve katlanlan harcamalar le o ürün ya da hzmetn teknk özellklerne ulaslmas durumunda elde edlen kaltedr. Alglanan kalte se, müsternn algladg kaltedr. Baska br fade le, ürün ya da hzmet, müsternn beklentlern karsladgnda ulaslan kalte, alglanan kaltedr. Subjektf br kavramdr. Müsternn elde ettgnn, bekledgn karslamas ya da bekledgnden daha y olduguna nanmasdr8. Bu durumda, kalte, ksaca htyaçlar karslama derecesdr, seklnde tanmlanablmektedr. Kalte nasl saglanmaktadr? Nasl kontrol edlmektedr? Geleneksel anlaystak kalte kontrol faalyet, standartlara uymayan ürünler ayklamay, hatal ve hatasz ürünü belrlemey amaçlamaktadr9. Günümüzde çokca sözü edlen toplam kalte yönetm anlaysndak kalte kontrol faalyet se, "hatalar ayklama" yqne "hata yapmama"y esas almakta, dolaysyla "hatalar önlemeye" yönelk olmaktadr. Bu görüse göre; hatalar, hatalarn nedenler bulmak çn önemldr. Hatalarn nedenler bulunup gerekl önlemler alnmal ve hatasz üretm gerçeklestrlmeldro. Bunun çn de faalyetler lk sefernde ve dogru olarak yapmak esas olmaldr. Toplam kalte yönetm, kaltenn üretm son asamasnda degl, bütün üretm sürecne, tüm organzasyona yaylmasn ve genel müdürden operatöre tüm çalsanlarn sorumluluguna verlmesr öngörmektedr]]. Bu anlaysn basarya ulasablmes çn, bu anlaysn tüm çalsanlarca benmsenmes ve sletme kültürünün br parças halne getrlmes gerekmektedr. Bunun çn se, üst yönetmn bu se nanmas ve destek vermes önemldr. 10plam kalte yönetmne göre, kaltel üretm çn gerekl malyetlere katlanmak, ürettkten sonra kaltey kontrol etmekten ve kaltesz ürünün malyetne katlanmaktan daha az malyetldr. Toplam kalte yönetm, degsmlern yönetlmesnde ve rekabet gücünü gelstrlmesnde sletmelere öneml avantajlar saglayan br anlaystr. "Kalte- malyet-vermllk -k ar- hz" lsksne geleneksel anlaystan çok daha fark yaklasmaktadr. Buna göre, kalte çn yaplan çalsmalar, sraf önlemekte, vermllg arttrmakta, malyetler düsürmekte ayrca üretm hzn, müsterye sunma ve u lastrma hzn arttrmaktadr. Bu seklde, yüksek kaltel ürünler daha az malyetle üretmek, daha düsük fyatla pazara sürmek ve müsterye zamannda ulastrmak mümkün olmaktadr. Bu durum, sletmelern pazar paynn artmasnda ve daha yüksek karlara ulaslmasnda öneml olmaktadr. Br sletmede y br kalte kontrol sstemnn olusturulablmes çn kaltel üretmn o sletme çn br amaç olmas; dolaysyla kalte üzernde yogunlaslmas ve y br kalte yönetm sstemnn kurulmas gerekmektedr. yukarda da degnldg gb toplam kalte yönetm anlays, sletmelere bu konuda öneml uygulama olanaklar getrmektedr.. BEYAZ ESYA SEKTÖRÜNDE TOPLAM KALITE YÖNETIMI UYGULAMALARN BELIRLEMEYE YÖNELIK ARASTIRMA.1. Arastlrmann Amac Günümüz kosullarnda br sletmenn varlgn sürdüreblmesn saglayacak amaçlara ulasabl- 71
mes ancak kaltel ürün ve hzmet sunablmesyle mümkündür. Isletmelern en yüksek kalteye ulasablmes ve bunu en az malyetle yapablmes, y br kalte yönetm sstemnn olusturulmas le gerçeklestrlr. Daha önce de degnldg gb, toplam kalte yönetmnn benmsenmes ve sletme kültürünün br parças halne getrlmes sletmelere bu konuda öneml yararlar saglayacaktr. Avrupa Brlg'ne tam üyelk hedefnde olan ülkemz sletmeler çn brçok faktörle brlkte, kaltenn ve kalteye dayal br yönetm anlaysnn çok öneml oldugu br gerçektr. Gümrük Brlg'ne grldg bu dönemde, Gümrük Brlg'nn yükümlülüklernn yerne getrlmes le Avrupa Brlg'ne grlmes konusunda öneml br frsat yaratlms olacaktr. Ancak, sletmelermzn bu yükümlülüklern yerne getrmede karslastklar en öneml sorunlardan br de, kalte ve kalte konusundak rekabettr. Aralarnda Avrupa Brlg Ülkelernn de bulundugu brçok ülkeye ürettklern hraç eden Beyaz Esya Sektörü, ülkemzn öneml sanay dallarndan br olarak degerlendrlmektedr. Türkye' de Beyaz Esya Sektöründe 1990 ylndan bu güne 400 mlyar USD'nn üzernde yatrm yaplmstr. Ancak, bu sektör 1993-1994 yllarnda br krz dönem geçrms ve 1993 ylnda hracat hacm br öncek yla oranla yar yarya daralmstr. 1994 ylnda se sektör toparlanmaya baslams ve yed ürün grubunda 134 mlyon USD hracatla belrl br sevyeye tekrar ulasmstr. 1995 ylnda se, 1994 ylna göre beyaz esya hracatnda % 100'lük br arts gerçeklesmstr. Bu hracatn %60' Avrupa Brlg ülkelerne yaplmstr13 Bu rakamlarn önümüzdek yllarda artacag tahmn edlmektedr. Dger sektörlerde oldugu gb, Beyaz Esya Sektörünün de rekabet gücü üretm ve hzmet kaltes le yakndan lgldr. Daha öncede degnldg gb, günümüzde kaltey hedefleyen ve bunun yollarn gösteren br kalte yönetm sstemnn olusmasna zemn hazrlayan. anlays, toplam kalte yönetmdr. Bl,1unsurlar dkkate alarak, Beyaz Esya Sektöründe toplam kalte yönetm anlays ve uygulamalarn belrlemeye yönelk br arastrma yapl- mas amaçlanmstr. Bu amaç dogrultusunda, Beyaz Esya Sektöründe üretm öncesnde, üretm srasnda ve üretm sonrasnda yaplan faalyetler, personel egtm, motvasyonu, performans degerlemes, teknoloj ve teçhzat düzey, kullanlan toplam kalte kontrol teknkler belrlenmeye çalslarak bu sektörün rekabet gücü hakknda br fkr ednlmek stenmstr... Arastrmann Kapsam, Snrlar ve Yöntem Bu çalsmada, Türkye'de üretm faalyetn sürdüren ve Beyaz Esya Sanaycler Derneg'ne üye olan beyaz esya üretclernn toplam kalte yönetm uygulamalar arastrlmak stenmstr. Beyaz Esya Sanaycler Derneg'nn yaynladg Beyaz Esya Dünyas Dergsnn Hazran 1994 tarhl saysnda belrtlen dernege üye olan sletmeler yed adettr. Yalnzca pazarlama faalyetn sürdüren ve Türkye dsnda üretm yapan sletmeler arastrmann kapsam dsnda braklmstr. Ayrca ayn fabrkada farkl markalar ad altnda üretm yapan sletmeler tek br sletme olarak ele alnmstr. Bu durumda, arastrma Türkye'de üretm faalyetn sürdüren ve söz konusu dernege üye olan bes sletme le yürütülmüstür. Arastrmaya lskn verler, arastrmaya konu olan bu bes sletmenn genel müdür ya da genel müdür yardmcs düzeyndek yetkller le anket formu kullanlarak, yüzyüze görüsme yöntem le toplanmstr. 3.3. Arastrma Sorularnn Ntelg Beyaz Esya Sektöründe toplam kalte yönetm uygulamalarn arastrmak amacyla hazrlanan anket formu çoktan seçmel (ÇS), öncelk belrlemel (ÖB), evet/hayr cevap l (E/H), açk uçlu (AU) ve katlma derecesn belrlemeye yönelk önerme (Ö) seklnde sorulan 8 sorudan olusturulmus ve bu sorular alt ana baslk altnda ele alnmstr (Tablo-l). Bu sorulara alnan cevaplar, EX CEL blgsayar program araclg le slenerek asagda belrtlen bulgulara ulaslmstr. 7
ARASTIRMA TABLO 1 KONULAR Konu Baslg Soru Says ÖB AU Ö Üretm öncesndek faalyetler Üretm srasndak faalyetler 5 Üretm sonras faalyetler Personel egtm, motv., perf. deg. 5 Teçhzat ve teknoloj düzey 3 Toplam kalte kontrol teknkler 11 Toplam 8 1 4 1 3 1 1 5 1 BULGULAR. Üretm Öncesndek Faalyetler a. Toplam kalte yönetmnde az sayda satc sletme le çalslmas, satc sletmeler le daha yakn sbrlg saglamas açsndan öneml olmaktadr14 Arastrmaya konu olan br sletme ksmen, dört ssetle se tamamen bu görüse katlmaktadr. b. Toplam kalte yönetmnde satclardan saglanan hammadde ve malzemenn sletmeye grste kalte kontrolünde gerek yoktur. Bunun çn satclarn hammadde ve malzemeler standartlara uygun olarak üretmeler saglanmal, hatta dzayn ve üretm asamalarnda sbrlg yaplmal, bu konuda gerekl blgler kendlerne sunumal ve gerekyorsa satclar çn belrl egtm programlar düzenlenmeldrl5. Bu görüs dogrultusunda, arastrma kapsamna gren sletmelerden üçü, satclardan saglanan hammadde ve malzemenn sletmeye grsnde standartlara uygunlugunun kontrolünü yapmadklarn, ancak hammaddenn standartlara uygun olarak üretlmes konusunda satclara egtm verdklern belrtmektedrler. Bu durum, toplam kalte yönetmnn en öneml unsurlarndan br olan alc le satc arasndak güven saglamas açsndan önemldr. Söz konusu sletmelerden Iks se, satc sletmelere bu konuda egtm hzmetn vermelerne ragmen gelen hammaddenn grste kalte kontrolünü yapmaktadrlar. Bu durum, satclara verlen egtmn yen basladg ve sonuçlarnn henüz alnmadg, bu nedenle de grste kalte kontrole gerek duyuldugu seklnde yorumlanablr. c. Ürün tasrrn ve gelstrlmesnde; arastrma kapsamndak sletmelern tamam, pazar arastrmalar le müster steklernn belrlenmesne brnc derecede öncelk vermektedrler. Üç sletme, ürün tasarm ve gelstrlmesnde rakp ürünlern özellklern dkkate almay knc derecede önemsemektedrler. Ürün tasarm ve gelstrlmesnde; teknoloj düzey br sletme tarafndan knc derecede, br sletme tarafndan se üçüncü derecede öncelkl olmaktadr. Ürün tasarm ve gelstrlmesnde; malyetlere, br sletme knc derecede, k sletme üçüncü derecede önem vermektedr (Tablo-). TABLO ÜRÜN TASARIMI VE GELIsTIRILMESI Unsurlar Pz. Ars. le müster steklernn belrlenmes Rakp ürünler dkkate alma Teknoloj düzey Malyetler 73
. Üretm Srasndak Faalyetler a. Sekl-I' de görüldügü gb, üretm srasnda ortaya çkan hatalarn brnc derecede kaynag olarak; %60 yönetm uygulamalar, %0 üretm sürec, %0 se çalsanlar görülmektedr. Bu durumda yönetm uygulamalar, brnc derecede hata kaynag olarak belrtlrken, üretm sürec ve hammadde genelolarak knc derecede hata kaynag olarak degerlendrlmektedr (Tablo-3). b. Üretm srasnda hata ortaya çktgnda, dört sletme üretmn durdurulacagn, br sletme se Hata Kaynaklar Çalsanlar Üretm Sürec Yönetm Uygulamalar Hammadde Teknk aksaklklar TABLO 3 ÜRETIM srasnda OLUSAN HATAKAYNAKLARI Öncelk Dereces 1.. 3. 4. 3 SEKL 1 Üretm Srasnda Olusan Hatalarn 1. Derece Kaynaklar Yönetm Uygulamalar 60%.durdurulmayacagn fade etmektedr. Üretm durdurulmaz seklnde açklama yapan sletme, bunun neden olarak, üretmn durdurulacag noktaya kesnlkte gelnmemes gerektgn ve böyle br noktaya gelnrse, kalte kontrol departmannn sne son verlecegn göstermektedr. Oysa toplam kalte yönetm anlaysna göre, hatalar kaynagnda yakalamak ve önlemek önemldr. Bu nedenle de hata ortaya çktgnda üretmn durdurulmas ve hata kaynagnn bulunarak gerekl önlemlern alnmas gerekmektedrl6. Ayrca, toplam kalte yönetmnde gerekl uygulamalar yerne getrldgnde kalte kontrol departman ortadan kalkmaktadr. Çünkü toplam kalte yönetm uygulamalar le son kontrole gerek kalmamaktadr 17. c. Sekl-'de de görüldügü gb, üretmn dur.durulmas kararnn %0's gözetmenlustabas tarafndan %40' bölüm sef tarafndan (üretm müdürü le koordnel olarak), %0's fabrka müdürü tarafndan, kalan %0's se çalsanlar tarafndan verlmektedr. Bu durumda, "hata ortaya çk-. tgnda üretm durdurulur" dyen sletmeler, bu karar tamamen hatann ortaya çktg ortamda çalsan / çalsanlara brakmamaktadrlar. Yukarda de degnldg gb, toplam kalte yö- 74
netm anlaysnda se, hata ortaya çktgnda, hata kaynagndak çalsan br sonrak hatta çalsana hatal ürünü göndermernek çn üretm durdurma kararn vereblmektedr. d. Süreç çnde öncek ks ya da bölüm~en gelen sn, sletmelern %40'nda sk sk kontrol edldg, %0'snde çok seyrek kontrol edldg ve %0'snde se hçbr zaman kontrol edlmedg be- Çalsanlar SEKL Üretmn Durdurulmas Kararn Veren' Bölüm sef 40% Fabrka müdürü Gözetmen-Ustabas Irtlmektedr (Sekl-3). Toplam kalte yönetmndek ç müster kavramna göre, sletme çndek her brey, bölüm ya da hyerarsk kademe, hem üretc hem de kulanc ya da müster durumundadr. Bu uygulamada ç müster konumunda olan ks ya da bölümlern, ds müster dedgmz nha müster gb tatmn edlmes esastr. Bu açdan bakldgnda, süreç çnde br ks ya da bölüm kendnden sonra gelen ks ya da bölüme onu memnun edecek seklde, onun stedg özellkte (ntelkte/kaltede) ürünlhzmet ya da blgy sunmaktadrl8. Bu nedenle, organzasyon çndek her ks ya da bölümün br öncek ks ya da bölümden gelen s kontrol etmesne gerek kalmamaktadr. e. Arastrma kapsamna gren üç sletme üretm sonucunda ürünlern hatallhatas~ seklde br ayklamaya tab tutan br kalte kontrol bölümüne sahptr. Ik sletme de se bu tür br kalte kontrol bölümü yoktur. Daha önce de degnldg gb, toplam kalte yönetm anlays çnde son kontrolü yapan kalte kontrol dye br sürece, dolaysyla kalte kontrol bölümüne gerek yoktur. Toplam kalte yönetmnn en öneml noktalarndan br, son kontrole gerek duyulmayacak seklde süreçlern düzenlenme-. s ve bu konuda gerekl çalsmalarn yaplmasdr. 3. Üretm Sonras Faalyetler a. Isletmelern tamam, müster skayetlern dkkate almaktadrlar. Isletmelern tümü servs kaytlar le bu skayetler degerlendrmektedrler.. Bunun dsnda en çok kullanlan yöntem olarak karsmza servs kaytlar (% 00) ve garant belgeler çkmaktadr (%60). Isletmeler müster skayetlern belrlemede tüketc dansma merkezlernden öneml ölçüde (60%) yararlanmaktadrlar. Tüketc anketler (%40) le bayler (%0) de müster degerlernede br araç olarak kullanlmaktadr. Tablo-4 'te de görüldügü gb, sletmeler müster skayetlern belrlemede brden fazla araca basvurmaktadrlar. TABLO 4 MÜSTERI SIKAYETLERINI BELIRLEME ARAÇLAR Servs kaytlar Garant belgeler Tüketc dansma merkezler Tüketc anketler Bayler 5 3 3 1 100 60 60 40 0 75
Belrsz SEKL 3 Öncek ks ya da bölümden gelen sn kontrol edlmes Sk sk 40% Hçbrzaman Çok seyrek b. SeIcI-4'de yer alan, müster skayetler ncelendgnde hatalarn kaynaklar; müster kullanm hatas (%40), montaj ve üretm hatas (%0), hammadde ve sçlk hatas (%0), sevicyat ve yükleme hatas (%0) seklnde oldugu görülmektedr. 4. Personel Egtm, Motvasyonu ve Performans Degerlernes a. Isletmelern tamam personelre yönelk egtm programlar düzenlemektedr. Bu egtm programlar bütün sletmelerde tüm hyerarsk kademeler kapsamaktadr. b. Isletmelern kalteye lskn egtm programlarnda, baslangçta yogun br egtm verlmekte, bunu ksa sürel tekrarlanan tazeleme egtmler le desteklemektedrler. Toplam kalte yönetmne göre, bu yaklasmn tüm çalsanlar tarafndan benmseneblmes sletme kültürünün br parças halne geleblmes ve gerekl teknklere at blglern ednleblmes çn, kalteye lskn egtm programlarnn tüm hyerarsk kademelerde çalsan personele farkl programlar halnde verlmes gerekmektedrl9. Bu egtm baslangçta yogun, daha sonralar hatrlatma ya da yen gelsmeler verme seklnde olablmektedr. c. Isletmeler brnc derecede öncelkl motvasyon arac olarak; %40 çalsan gelstrmeye yönelk egtm vermey, %40 manev ödüllendrmey, %0 madd ödüllendrmey (sekl-s), Iknc derecede öncelkl motvasyon arac olarak; SEKL 4 Müster Skayetlernde Hata kaynaklar Sevkyat ve yükleme Müster kullanm hatas 40% Hammadde ve sçlk Montaj ve üretm hatas 76
SEKL 5 Personel Egtmnde Kullanlan Motvasyon Araçlarnn Öncelk Slrasl-1.0erece Çalsan Gelstrmeye Yönelk Egtm 40% Madd Ödüllendrme Manev Ödüllendrme 40% %40 kararlara katlm, %0 sosyal etknlg, %0 manev ödülü, %0 madd üdülü, Üçüncü derecede öncelkl motvasyon arac olarak; %40 çalsan gelstrmeye yönelk egtm vermey, %40 manev üdülü, %0 madd ödülü göstermektedr. d. Üç sletme, çalsanlarn performansn belrlemede tek br performans krter kullanmaktadr. Bu sletmelerden; br sletme, sletmeye saglanan madd kazanc, br sletme, ksnn çnde bulundugu grup ya da dger gruplarla lsksn, br sletme se, yönetcler çn egtm yeterllgn ve çalsanlar çn s basarma düzeyn performans krter olarak ele almaktadr. Ik sletme se, performans degerlernede brden fazla krter kullanmaktadr. Bu sletmelern kullandklar performans degerleme krterler; ksnn çnde bulundugu grup veya dger gruplarla lsks ksnn son yaptg sn basar dereces performans planlama yeteneg hedeflere ulasmadak basarsdr. e. Isletmelern tamamnda performans degerleme, lk amrler tarafndan yaplmaktadr. 5. Kullanlan Teçhzat ve Teknoloj Düzey a. Isletmelern teknolojk degsmler, üretm süreçlerne uygulamalarn Brnc derecede etkleyen faktörler olarak; %80 rekabet üstünlügü, %0 sletmenn ekonomk kosullar, Iknc derecede etkleyen faktörler olarak; %60 müster talepler, %40 eskyen teknolojnn yenlenme gereg gösterlnektedr. b. Isletmelern tamam arastrma / gelstrme departmanna sahptr. c. Isletmeler arastrma / gelstrme departman kurma gereg olarak; %80 taleb karslamaya yönelk ürün gelstrmey, %0 ürün le üretm teknolojs gelstrme ve yaratmay belrtmektedrler. 6. Toplam Kalte Kontrol Teknkler a) Isletmeler problemlern çözümünde degsk teknkler kullanmaktadrlar. Isletmelern; %80' beyn frtnas, %80' balk klçg, %40'1 yaknlk dyagram, %40' lskler dyagram %60' agaç dyagram, %40' matrks ver analz, %40' ok dyagrarn, %80' pareto tekngnden yararlanmaktadr. 77
b) Toplam kalte yönetm le lgl olarak sletmelern tamam öner ve grup çalsmalarndan faydalanmaktadr. Isletmelern; %60' kalte çemberler, %40' kendn yöneten takmlar, %0's breysel çözüm ve önerler sstem, %60' kalte güvence grubu, %40' ylestrme ve proje ekpler olusturmaktadrlar. c) Tüm sletmelerde, orta kademe personel, sletmenn hedeflernden haberdar edlmektedr. Dört sletmede alt kademe personel, sletme hedeflernden ayn seklde haberdardr. Personeln sletmenn hedeflernden haberdar edlmes çn brden fazla yöntem kullanlmaktadr. Isletmelern; %40' yazl bldr, %0's duvar panosu, %40' sözlü bldr, %60' semner ve toplantlar gb yöntemlerden yararlanmaktadrlar. d) Ik sletmede kaltenn gelstrlmesne yönelk olarak çalsanlardan önerlern gelmedg, üç sletmede se ylda 60-600 arasnda öner geldg. tespt edlmstr. e) Isletmelern hçbr "sfr hata" günü düzenlememektedr. f) Isletmelern tamamnda hedeflenen kalteye ulasma sorumlulugu tüm çalsanlara attr. g) Isletmelern tamam, hedeflenen kalteye u lasmak çn önleme malyetlerne katlanmaktadrlar. h) Isletmelern tamam br kalte dernegne üyedr. ) Isletmelern tamam ISO 9001 Belgesne sahptr. Yukarda degnldg gb, toplam kalte yönetmnde çalsanlardan ekp çalsmalar yapmalar, çestl teknklerden yararlanarak yaptklar slere, kalte, malyet, hz ve dger unsurlara lskn önerler sunmalar ve bu önerlern uygulamaya konulmas öneml noktalardan brdr. Bu açdan bakldgnda, söz konusu sletmelern bu konuda öneml çalsmalar yaptklar görülmektedr. SONUÇ Günümüzde, sletmelern rebaket gücünü arttran en öneml faktörlerden br kaltedr. Kalteye önem veren, kalte odakl br yönetm tarz benmseyen sletmeler, kaltel üretm gerçeklestrrken ayn zamanda en düsük malyetle, en hzl, ve en yüksek vermllkle üretm gerçeklestrmektedrler. Bu unsurlar le müster karssna çkan sletmelern karllk düzeylernde de öneml artslar gözlenmektedr. Toplam kalte yönetm, sletmelern kalteye odaklanmalarna, bunun çn y br kalte yönetm sstem kurmalarna ve yukarda degnlen yararlar elde etmelerne mkan saglayan br yönetm yaklasm olarak günümüzde brçok sletme tarafndan uygulanmaktadr. Bu çalsmada, ülkemz çn öneml br sektör olan Beyaz Esya Üretclernn toplam kalte yönetm uygulamalar belrlenmeye çalslmstr. çalsmamz srasnda, Türkye'de üretm yapan ve Beyaz Esya Sanaycler Dernegne üye olan Beyaz Esya Üretclernn toplam kalte uygulamalar konusunda baz eksklkler olmasna ragmen, bu konuda öneml çalsmalar yaptklar, bu çalsmalarn sonuçlarn almaya basladklar ve çalsmalarn hzla devam ettrdkler gözlenmstr. Isletmelern öneml rekabet arac olan kalteye yönelneler ve bu konudak çalsmalarn sürdürmeler, Avrupa le bütünlesme arzusunda oldugumuz bu dönemde öneml br konu olarak karsmza çkmaktadr. YARARLANlLAN KAYNAKLAR Beyaz Esya Sanaycler Derneg, Beyaz Esya Dünyas Derg&Hazran 1994. Crosby, Phlp B. Qualty s Free, McGraw-HlI Book Co., New York, 1979. Ishakawa, Kaoru. Toplam Kalte Kontrol, (Çev: Türkye Sse ve Cam Fabrkalar A.S.)- Sstem Ofset, 1990. Pekdemr, Is!' "Degsen Yönetm Anlays, En Iyy Üretme ve Toplam Kalte Yönetm", tü. sletme Fakültes sletme ktsad Ensttüsü Yönetm Dergs, Yl: 6, Say:, Ekm 1995. Pekdemr, lsl. "Satnalma Fonksyonunun Degsen Rolü", tü. sletme Fakültes Dergs, Clt: 5, Say:, Kasm 1996. Pekdemr, Isl. sletmelerde Kalte Yönetm: Kavramlar, 78
Kalte ylestrme Sürec, Vak'alar, Beta Basm Yaym Dagtm A.S. Istanbul, 199. Polat, Murat Hamza, v.d., Srketler çn Toplam Kalte Kontrol Rehber, Power Ktap Sers, 3, 1995. Sasak, Naoto. "Japonya'da Sna Yönetm ve Kalte Kontrolü", stanbul Sanay Odas Dergs, Yl: 6, Say: 308, Ekm 1991. Spah, Galp. "Beyaz Esya Sektörünün Bugünkü Durumu", Sanay Odas Dergs, Mays 996, Say: 36. Tan, Serdar, Peskreloglu, Nurettn. Kalteszlgn Malyet, MPM Yayn 316, Ankara, 1991. Towsend, Patrck L., Gephardt, John E. Commt to Qualty, John Wley & Sons, New York, 1990. NOTLAR: Bu çalsma, Doç. Dr. lsl Pekdemr baskanlgnda 1994 995 dönem Lü. Isletme Fakültes Sosyal Blmler Ensttüsü Organzasyon ve Isletme Poltkalar Yüksek Lsans Program ögrencler (Aysegül Üstün, Aldo Mordo, Asl Baloglu, Erden Akkabuk, Erhan Nuhoglu, Ebru SpahI, Hakan Tosun, Levent çagatay, Nhan Taskn, Öykü Öz soy) le brlkte hazrlanmstr. Phlp B. Crosby, Qualty s Free, McGraw-HlI Book Co., New York, 1979,3. 3 Kaoru Ishakawa, Toplam Kalte Kontrol, (Çev: Türkye SIse ve Cam Fabrkalar A.S.), Sstem Ofset, 1990, 43. 4 lsl Pekdemr, sletmelerde Kalte Yönetm: Kavramlar, Kalte ylestrme Sürec, Vak'alar, Beta Basm YaYn Dagtm A.S. Istanbul, 199,7. 5 Ishkawa, 171-173. 6 Serdar Tan, Nurettn Peskreloglu, Kalteszlgn Malyet, MPM Yayn 316, Ankara, 1991,8-9. 7 Patrck L. Towsend, Joan E. Gephardt, Commt to Qualty, John Wley & Sons, New York, 1990,4. 8 Crosby, 17-8. 9 Ishkawa, 0. lo lsl Pekdemr, "Degsen Yönetm Anlays, En Iyy Üretme ve Toplam Kalte Yönetm", tü. sletme Fakültes sletme ktsad Ensttüsü Yönetm Dergs, Yl: 6, Say:, Ekm 1995, 9. Ishkawa, 0. 1 Murat Hamza Polat, v.d., Srketler çn Toplam Kalte Kontrol Rehber, Power Ktap Sers, 3, 1995,3. 13 Galp Spah, "Beyaz Esya Sektörünün Bugünkü Durumu", Sanay Odas Dergs, Mays 996, Say: 36, 8-19. 14 lsl Pekdemr, "Satnalma Fonksyonunun Degsen Rolü", I.Ü. sletme Fakültes Dergs, Clt: 5, Say:, Kasm 1996, 48. 15 Ishkawa, 158-160. 16 Pekdemr, sletmelerde Kalte Yönetm: Kavramlar, Kalte ylestrme Sürec, Vak'alar, 1-13. 17 Polat, v.d., 15. 18 Naoto Sasak, "Japonya'da Sna Yönetm ve Kalte Kontrolü, "stanbul Sanay Odas Dergs, Yl: 6, Say: 308, Ekm 1991,47. 19 Polat, vd., 30-31. Prof. Dr. Ilhan ERDOGAN Isletme Yönetmnde ORGUTSEL DAVRANS Isteme Adres: Isletme Iktsad Ensttüsü 34840 - Avclar Tel.: (017 591 4491 Fax: (017 591 9978 79