İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 KURAM İYİ BİR ŞEYDİR 1 Kuram Nedir? 2 Psikoterapi Nedir? 2 Kurama Gerek Var mı? 3 Kuram Eğlencelidir 3 Kuram İşe Yarar 3 Kuram İnsan Yaşamının Temelidir 4 Kuramdan Yararlanmayan Danışmanlar Yolunu Kaybedebilecektir 4 Sizin Göreviniz: Kendi Haritanızı Belirlemeniz 5 İyi Bir Kuramın Özellikleri 6 Netlik ve Test Edilebilirlik 7 Ampirik Geçerlik 8 Ekonomiklik 17 Teşvik Edicilik 17 Pratiklik 17 Öyleyse Bir Kuramı Nasıl Seçeceğim? 18 Peki Ben? 21 Kuramlardan Nasıl Yararlanılır? 21 Basamak Basamak Rehber 23 Basamak 1: Kuramını Bil 23 Basamak 2: Danışanını Bil 24 Basamak 3: İkisini Birleştir 24 Bu Kitapta Kuramlar Nasıl Sunulmaktadır? 25 Bir Olgu 25 Tarihçesi 25 Temel Felsefesi 25 İnsanların Motivasyonu 26 Temel Kavramlar 26 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 26 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 26 Terapinin Doğası 26 Terapi Süreci 27 Terapötik Teknikler 27 Kuramın Değerlendirilmesi 27 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 27 Olgu Sunumu 28 Kuramı Kullanmayı Öğrenirken Diğer Kaynaklar 28 Kapanış Yorumu 28 BÖLÜM 2 PSİKANALİZ 29 Tarihçesi 30 Temel Felsefesi 34 İnsanların Motivasyonu 35 Temel Kavramlar 35 İçgüdü Kuramı 35 Topografik Model: Buzdağı Yaklaşımı 36 Yapısal Model: Önemli Üçlü 37 Bastırma 38 Semboller Olarak Semptomlar 39 Savunma Mekanizmaları 39 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 41 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 43 Terapinin Doğası 48 Değerlendirme 48 Bakış 48 Danışan ve Danışman Rolleri 49 Amaçlar 50 Terapi Süreci 50 İçgörü 50 Direnç 50 Aktarım 51 Karşı Aktarım 51 Terapinin Aşamaları 51 Terapötik Teknikler 52 Serbest Çağrışım 52 Yorumlama 53 Direncin Analizi 53 Rüya Analizi 53 Aktarımın Analizi 56 Kuramın Değerlendirilmesi 57 Kuramın Özellikleri 57 Destekleyici Araştırmalar 58 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 61 Olgu Sunumu 62 Özet 63 xv
xvi İÇİNDEKİLER BÖLÜM 3 NEOANALİTİK YAKLAŞIMLAR 64 Tarihçe 65 Ego Psikolojisi: İdin Üzerindeki Projektör Kalkıyor, Ama Geçici Olarak 72 Genel Bakış 72 Temel Kavramlar 73 Kişilik Kuramı 75 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 76 Terapinin Doğası 77 Terapi Süreci 78 Terapötik Teknikler 78 Nesne İlişkileri: Lego Yaklaşımı 79 Genel Bakış 79 Temel Kavramlar 82 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 84 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 85 Terapinin Doğası 86 Terapi Süreci 88 Terapötik Teknikler 89 Kendilik Psikolojisi-Herşey Benimle İlgili 90 Genel Bakış 90 Temel Kavramlar 91 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 91 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 92 Terapinin Doğası 94 Terapi Süreci 95 Terapötik Teknikler 95 İlişkisel Psikanaliz 96 Genel Bakış 96 Temel Kavramlar 96 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 97 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 98 Terapinin Doğası 98 Terapi Süreci 99 Terapötik Teknikler 100 Neoanalitik Yaklaşımların Değerlendirilmesi 100 Kuramın Özellikleri 101 Destekleyici Araştırmalar 101 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 103 Olgu Sunumu 103 Özet 103 BÖLÜM 4 BİREYSEL PSİKOLOJİ 105 Tarihçesi 106 Temel Felsefesi 109 İnsanların Motivasyonu 110 Temel Kavramlar 111 Yaşamstili 111 Sosyal İlgi 112 Aşağılık Duyguları 113 Temel Görevler 115 Temel Hatalar 116 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 116 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 120 Terapinin Doğası 124 Değerlendirme 124 Bakış 130 Danışan ve Danışman Rolleri 131 Amaçlar 131 Terapi Süreci 132 Terapötik Teknikler 134 Yorumlama 134 Cesaretlendirme 135 Doğal ve Mantıklı Sonuçlar 135 İmiş Gibi Yapma 136 Düğmeye Basma 136 Kendini Yakalama 137 İmge Yaratma 137 Birisini Hoşnut Etme 137 Paradoksal Niyet 138 Kuramın Değerlendirilmesi 138 Kuramın Özellikleri 139 Destekleyici Araştırmalar 140 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 144 Olgu Sunumu 145 Özet 146 BÖLÜM 5 BİREY MERKEZLİ TERAPİ 147 Tarihçesi 147 Temel Felsefesi 155 İnsanların Motivasyonu 156 Temel Kavramlar 156 Yaşantı 156 Gerçekleştirme Eğilimi 157 Organizmik Değerlendirme Süreci 157 Benlik/Kendilik 158 Kendini Gerçekleştirme Eğilimi 158 Olumlu Saygı ve Kendine Saygı İhtiyacı 158 Değerli Olma Koşulları 159 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 159 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 160 Terapinin Doğası 162 Değerlendirme 162 Bakış 162 Danışan ve Danışman Rolleri 163 Amaçlar 163 Terapi Süreci 164 Tutarlılık 165 Koşulsuz Olumlu Saygı 166 Empati 166 Dördüncü Koşul 167 Terapötik Sürecin Aşamaları 167 Terapötik Teknikler 169 Kuramın Değerlendirilmesi 170 Kuramın Özellikleri 171 Destekleyici Araştırmalar 172
İÇİNDEKİLER xvii Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 175 Olgu Sunumu 177 Özet 178 BÖLÜM 6 VAROLUŞÇU TERAPİ 179 Tarihçesi 180 Temel Felsefesi 183 İnsanların Motivasyonu 184 Temel Kavramlar 184 Varoluş Tarzları 184 Kaygı 185 Nihai Konular 185 Savunmalar 186 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 187 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 187 Terapinin Doğası 188 Değerlendirme 188 Bakış 189 Danışan ve Danışman Rolleri 189 Amaçlar 190 Terapi Süreci 190 Terapötik Teknikler 191 Sözsüz Davranışlara Dikkat Etme 192 Kendini Açığa Vurma 192 Paradoksal Niyet 192 Dikkati Dış Dünyaya Yöneltme 192 Rüya Analizi 193 Paranteze Alma 193 Yönlendirilmiş Fantezi 193 Kuramın Değerlendirilmesi 193 Kuramın Özellikleri 194 Destekleyici Araştırmalar 195 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 196 Olgu Sunumu 197 Özet 197 BÖLÜM 7 GESTALT TERAPİ 198 Tarihçesi 199 Temel Felsefesi 205 İnsanların Motivasyonu 206 Temel Kavramlar 207 Temas 207 İhtiyaçlar 207 Kutuplar 209 Temas Bozuklukları 210 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 211 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 212 Terapinin Doğası 214 Değerlendirme 214 Bakış 215 Danışan ve Danışman Rolleri 216 Amaçlar 217 Terapi Süreci 218 Terapötik Teknikler 220 Terapistin Kendini Açması 221 Diyaloglar 221 Projeksiyonu Oynama 222 Abartma 222 Provalar 223 Rüya Çalışması 223 Kutuplarla Çalışma 223 Farkındalık veya Beden Çalışması 224 Sırayla Herkese Söyleme 224 Sorumluluk Almak 224 Kuramın Değerlendirilmesi 225 Kuramın Özellikleri 225 Destekleyici Araştırmalar 226 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 229 Olgu Sunumu 230 Özet 230 BÖLÜM 8 DAVRANIŞÇI TERAPİ 232 Tarihçesi 233 Temel Felsefesi 242 İnsanların Motivasyonu 244 Temel Kavramlar 244 Klasik Koşullanma 244 Operant Koşullanma 245 Gözlemsel Öğrenme 249 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 250 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 250 Terapinin Doğası 252 Değerlendirme 252 Bakış 254 Danışan ve Danışman Rolleri 255 Amaçlar 255 Terapi Süreci 256 Terapötik Teknikler 257 Gevşeme Eğitimi 257 Taşırma 258 Maruz Bırakma Terapisi 258 Sistematik Duyarsızlaştırma 259 Caydırma Teknikleri 260 Elinde Patlatma Tekniği ve Paradoksal Niyet 260 Biçimlendirme 261 Pekiştirme 261 Ayırt Edici Pekiştireç 262 Söndürme 262 Ceza 263 Girişkenlik (Atılganlık) Eğitimi 263 Uyaran Kontrolü 264 Örtük Koşullandırma 265 Model Olma 265 Kendi Davranışlarını Kontrol Etme 266 Kuramın Değerlendirilmesi 266 Kuramın Özellikleri 267 Destekleyici Araştırmalar 267
xviii İÇİNDEKİLER Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 270 Olgu Sunumu 271 Özet 272 BÖLÜM 9 AKILCI DUYGUSAL DAVRANIŞ TERAPİSİ 273 Tarihçesi 274 Temel Felsefesi 278 İnsanların Motivasyonu 279 Temel Kavramlar 280 ABC ler 280 İnançlar 280 Amaçlar 282 İnsanın Değeri ve KKK 283 İkincil Rahatsızlıklar 283 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 284 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 285 Terapinin Doğası 287 Değerlendirme 287 Bakış 289 Danışan ve Danışman Rolleri 290 Amaçlar 291 Terapi Süreci 292 Terapötik Teknikler 293 Tartışma 294 Bibliyoterapi 295 Misyonerlik 296 Terapi Seanslarını Kaydetme 296 Yeni Bir Çerçeveye Yerleştirme 296 Durup Gözlem Yapma 296 Akılcı Başetme İfadeleri 297 Terapistin Abartılı Eylemleri 298 Mizah 298 Zorlanarak Başetme İfadeleri ve Tartışmanın Kaydedilmesi 298 Rol Oynama 300 Akılcı ve Akılcı Olmayan Arasında Diyalog 301 Pekiştireçler ve Penaltılar 301 Beceri Eğitimi 302 Yerinde Duyarsızlaştırma 302 Akılcı İnançlarla Eyleme Geçme 302 Ev Ödevi 303 Utancın Üzerine Gitme 303 Kuramın Değerlendirilmesi 303 Kuramın Özellikleri 306 Destekleyici Araştırmalar 307 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 311 Olgu Sunumu 313 Özet 313 BÖLÜM 10 BİLİŞSEL TERAPİ 314 Tarihçesi 315 Temel Felsefesi 319 İnsanların Motivasyonu 319 Temel Kavramlar 320 Bilişsel Model 320 Şemalar 320 İnançlar 322 Otomatik Düşünceler 323 Modlar 324 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 326 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 327 Terapinin Doğası 331 Değerlendirme 331 Bakış 332 Danışan ve Danışman Rolleri 333 Amaçlar 333 Terapi Süreci 334 Terapötik Teknikler 336 Sorgulama 338 Dıştan İçe Doğru İlerleme 339 Düşünceleri Kaydetme 339 Davranışsal Deneyler 339 Aktivite Çizelgesi Yapma 340 Aşamalı Görevler Oluşturma 341 Atılganlık Eğitimi 341 Problem Çözme 342 Zihninde Canlandırma 342 Rol Oynama ve Diğer Davranış Yönelimli Teknikler 342 Kuramın Değerlendirilmesi 343 Kuramın Özellikleri 343 Destekleyici Araştırmalar 344 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 348 Olgu Sunumu 350 Özet 350 BÖLÜM 11 GERÇEKLİK TERAPİSİ 352 Tarihçesi 353 Temel Felsefesi 355 İnsanların Motivasyonu 356 Temel Kavramlar 357 Temel İhtiyaçlar 357 Kalite Dünyası 359 Toplam Davranış 359 Seçim Kuramı 360 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 361 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 363 Terapinin Doğası 364 Değerlendirme 364 Bakış 364 Danışan ve Danışman Rolleri 365 Amaçlar 365 Terapi Süreci 366 Terapötik Teknikler 367 Soruşturma 368 Bibliyoterapi 368 Beklenmeyeni Yapma 368 Yeni Bir Çerçeveye Yerleştirme 369 Mizah 369
İÇİNDEKİLER xix Kendini Açma 369 Metaforlar 369 Fiziksel Etkinlikler ve Meditasyon 370 Sonuçların Yaşanmasına İzin Verme veya Sonuçları Gösterme 370 Kuramın Değerlendirilmesi 370 Kuramın Özellikleri 371 Destekleyici Araştırmalar 371 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 373 Olgu Sunumu 374 Özet 375 BÖLÜM 12 FEMİNİST TERAPİ 376 Tarihçesi 377 Temel Felsefesi 381 İnsanların Motivasyonu 384 Temel Kavramlar 385 Cinsiyet 385 Kişisel Olan Politiktir 386 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 386 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 389 Terapinin Doğası 392 Değerlendirme 392 Bakış 393 Danışan ve Danışman Rolleri 394 Amaçlar 394 Terapi Süreci 395 Terapötik Teknikler 397 Cinsiyet Rolü Analizi 397 Kendini Açma 397 Atılganlık Eğitimi 397 Kuramın Değerlendirilmesi 398 Kuramın Özellikleri 399 Destekleyici Araştırmalar 399 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 402 Olgu Sunumu 403 Özet 403 BÖLÜM 13 AİLE SİSTEMİ KURAMLARI 405 Tarihçesi 406 Satir in Yaklaşımı 408 Genel Bakış 408 Temel Kavramlar 409 Kendilik Değeri 409 Kişisel Mandala 411 İletişim 411 Temel Üçgen 412 Aile Kuralları 413 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 414 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 414 Terapinin Doğası 415 Değerlendirme 415 Bakış, Danışan ve Danışman Rolleri 416 Amaçlar 416 Terapi Süreci 417 Terapötik Teknikler 418 Ailenin Kendi Heykelini Yapması 418 Ailenin Stres Balesi 418 İletişim Analizi 418 Terapistin İletişimi 419 Dokunma 419 Ailenin Termometresi 419 Danışanın Parçalarının Partisi 420 Yapısal Terapi 420 Genel Bakış 420 Temel Kavramlar 423 Aile Yapısı 423 Alt Sistemler 424 Sınırlar 424 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 425 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 425 Terapinin Doğası 427 Değerlendirme 427 Bakış, Danışan ve Danışman Rolleri 428 Amaçlar 428 Terapi Süreci 429 Terapötik Teknikler 429 Harekete Geçme 430 Odaklaşma 430 Yoğunluğu Artırma 430 Sınır Oluşturma 431 Dengeyi Değiştirme 432 Tamamlayıcılık Eğitimi 432 Staratejik Terapi 432 Genel Bakış 432 Temel Kavramlar 433 İletişim 433 Hiyerarşiler 434 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 434 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 435 Terapinin Doğası 436 Değerlendirme 436 Terapötik Atmosfere, Genel Bakış, Danışan ve Danışman Rolleri 436 Amaçlar 437 Terapi Süreci 437 Terapötik Teknikler 439 Yönergeler 439 Yeni Bir Çerçeveye Yerleştirme 441 Hiyerarşik Problemi Abartma 441 Varmış Gibi Yönerge Verme 442 Bowen ın Aile Sistemi Kuramı 442 Genel Bakış 442 Temel Kavramlar 444 Kendini Ayırt Etme 444 Kronik Kaygı 445 Üçgenler 446 Duygusal Uzaklık 446 Kardeş Sıralaması 446 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 447 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 448 Terapinin Doğası 448 Değerlendirme 448 Terapötik Atmosfere, Genel Bakış,
xx İÇİNDEKİLER Danışan ve Danışman Rolleri 450 Amaçlar 450 Terapi Süreci 451 Terapötik Teknikler 451 Aile Sistemi Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi 452 Kuramın Özellikleri 453 Destekleyici Araştırmalar 453 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 456 Olgu Sunumu 458 Özet 459 BÖLÜM 14 ÇÖZÜM ODAKLI TERAPİ 460 Tarihçesi 460 Temel Felsefesi 463 İnsanların Motivasyonu 467 Temel Kavramlar 468 İstisnalar 468 Değişmeye Yönelik Konuşma 468 Çözümler 468 Güçlü Yanlar ve Kaynaklar 469 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 469 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 470 Terapinin Doğası 471 Değerlendirme 471 Bakış 471 Danışan ve Danışman Rolleri 472 Amaçlar 473 Terapi Süreci 473 Terapötik Teknikler 476 Soru Sorma 477 Problemin Normalleştirilmesi 477 İltifatlar 477 Mucize Sorusu 478 Dereceleme Soruları 478 Kestirme Görevi 479 İleriye Dönük Sorular 479 Problemin Ne Olduğunu Bulma 479 Dışsallaştırma 479 İlk Seansta Verilen Görev 480 Jenerik Görev 480 Örüntüleri Kırma 480 Sürpriz Yapma Görevi 481 Yaz, Oku ve Yak 482 Yapılandırılmış Kavga 482 Farklı Bir Şey Yapma 482 Çözüm Odaklı Hipnoz 483 Kuramın Değerlendirilmesi 483 Kuramın Özellikleri 484 Destekleyici Araştırmalar 484 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 487 Olgu Sunumu 489 Özet 489 BÖLÜM 15 ANLATIMSAL TERAPİ 490 Tarihçesi 491 Temel Felsefesi 494 İnsanların Motivasyonu 495 Temel Kavramlar 496 Öyküler 496 Seyreltiklik ve Hacimlilik 496 Özgün Sonuçlar 497 Kişilik Kuramı ve Bireyin Gelişimi 497 Sağlıklılık ve Fonksiyonsuzluk 498 Terapinin Doğası 499 Değerlendirme 499 Bakış 499 Danışan ve Danışman Rolleri 500 Amaçlar 500 Terapi Süreci 500 Terapötik Teknikler 503 Soruşturma 503 Gözünde Canlandırma 504 Dışarıdan Tanık Uygulaması 504 Sorumluluk 505 Reflektör Tutma Uygulaması 505 Destek Grubu Uygulaması 506 Yazılı Kanıtlar 507 Kuramın Değerlendirilmesi 508 Kuramın Özellikleri 509 Destekleyici Araştırmalar 510 Bireysel ve Kültürel Çeşitlilik Konuları 511 Olgu Sunumu 512 Özet 512 BÖLÜM 16 SONUÇ 514 Bu İyi Bir Kuram mıdır? 516 Ampirik Olarak Geçerli 517 Teşvik Edici 517 Pratik 517 Sizin Felsefi Varsayımlarınız 518 Sizin İnsan Davranışı Hakkındaki İnançlarınız 518 Sizin Stiliniz: Yaklaşım ve Teknikler Bakımından 522 Danışanların Rolü: Çeşitlilik Her Zaman İçin Söz Konusu Olacaktır 526 Psikoterapide Eklektik ve Bütünleştirici Yaklaşımlar 526 Özet ve Değerlendirme 531 Bağlamsal Model 532 Sonuç 533 EK-A ÖĞRENCİLER İÇİN BÖLÜM ÖĞRENME SORULARI 534 EK-B KURAM UYGULAMALARI (UYGULAMA CD'SİNİN TÜRKÇE YAZILI DÖKÜMÜ 564 KAYNAKÇA 627 İSİM BULDURUSU 659 KONU BULDURUSU 667