BURSA TEMİZ ENERJİ ÜRETİM SAN. ve TİC. A.Ş.

PROJE SAHİBİ BURSA TEMİZ ENERJİ ÜRETİM SAN. ve TİC. A.Ş. PROJE ADI TAŞÇİFTLİK REGÜLATÖRÜ ve HES (3,794 MW m /3.681 MW e ) PROJE YERİ KASTAMONU İLİ, MERKEZ İLÇESİ, BAŞÖREN KÖYÜ KARAKAYA DERESİ HAZIRLAYAN EKONORM ÇEVRE İSG ÖLÇÜM HİZMETLERİ MÜH. TAAH. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ÇED RAPORU NİHAİ ÇED RAPORU ANKARA TEMMUZ 2013

PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI Bursa Temiz Enerji Üretim San. ve Tic. A.Ş. Esentepe Mah. Okul Cad. Aksel-2 Yılmaz Sitesi A Blok No:2/7 Nilüfer/BURSA Tel: 0 (224) 249 17 27 Faks: 0 (224) 249 17 89 Taşçiftlik Regülatörü ve HES PROJE BEDELİ 900.000 PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İli, İlçesi, Mevkii) Kastamonu İli, Merkez İlçesi, Başören Köyü PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (Sektörü, Alt sektörü) PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI Raporun b ve c sayfalarında verilmiştir. EK-II Listesi / Enerji, Turizm, Konut Madde 32 Kurulu gücü 0-25 MWm arasında olan nehir tipi santraller Kastamonu Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nün 14.11.2012 tarih ve 4627 sayılı yazısı ile Taşçiftlik Regülatörü ve HES Projesi nin Ek-I kapsamında değerlendirileceği belirtilmiştir Ekonorm Çevre İ.S.G. Ölçüm Hiz. Müh. Taah. San. Tic. Ltd. Şti. RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI Yeşilyurt Sok. 3/4 Çankaya/Ankara Tel: 0312 466 10 90 Faks: 0312 466 10 67 RAPORSUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) 22.07.2013 a

ÜNİTE REGÜLÂTÖR SANTRAL BİNASI İLETİM TÜNELİ Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: COĞRAFİK ZON: 36T ZON : - DOM: 33 DOM : - Ölçek Faktörü: 6 Derecelik Ölçek Faktörü : - 597631.283:4571326.359 41,2858799:34,1654936 597656.283:4571326.359 41,2858768:34,1657921 597656.283:4571296.359 41,2856067:34,1657872 597631.283:4571296.359 41,2856097:34,1654888 595812.745:4572234.362 41,2942751:34,1439237 595839.308:4572234.362 41,2942719:34,1442409 595839.308:4572214.115 41,2940896:34,1442377 595812.745:4572214.115 41,2940927:34,1439205 597617.000:4571272.627 41,2853977:34,1653144 597561.502:4571224.297 41,2849691:34,1646441 597540.782:4571220.874 41,2849408:34,1643961 597505.934:4571235.159 41,2850737:34,1639823 597459.671:4571254.124 41,2852500:34,1634330 597413.407:4571273.090 41,2854264:34,1628837 597367.144:4571292.055 41,2856028:34,1623344 597293.122:4571322.399 41,2858850:34,1614554 597219.100:4571352.744 41,2861672:34,1605765 597145.078:4571383.088 41,2864494:34,1596975 597098.815:4571402.054 41,2866258:34,1591482 597052.551:4571421.019 41,2868021:34,1585988 597006.288:4571439.984 41,2869785:34,1580495 596960.024:4571458.949 41,2871548:34,1575001 596913.761:4571477.915 41,2873312:34,1569507 596867.497:4571496.880 41,2875075:34,1564014 596821.233:4571515.845 41,2876839:34,1558520 596774.970:4571534.811 41,2878602:34,1553026 596728.706:4571553.776 41,2880366:34,1547532 596682.443:4571572.741 41,2882129:34,1542039 596636.179:4571591.706 41,2883892:34,1536545 596589.916:4571610.672 41,2885656:34,1531051 596543.652:4571629.637 41,2887419:34,1525557 596497.388:4571648.602 41,2889182:34,1520063 596451.125:4571667.567 41,2890946:34,1514569 596404.861:4571686.533 41,2892709:34,1509075 596358.598:4571705.498 41,2894472:34,1503581 596312.334:4571724.463 41,2896235:34,1498087 596266.071:4571743.429 41,2897998:34,1492593 596219.807:4571762.359 41,2899758:34,1487099 596173.543:4571781.359 41,2901525:34,1481605 b

ÜNİTE YÜKLEME HAVUZU CEBRİ BORU KAZI FAZLASI MALZEME STOK SAHASI I ve ŞANTİYE ALANI KAZI FAZLASI MALZEME STOK SAHASI II Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: COĞRAFİK ZON: 36T ZON : - DOM: 33 DOM : - Ölçek Faktörü: 6 Derecelik Ölçek Faktörü : - 596127.280:4571800.324 41,2903288:34,1476111 596081.016:4571819.290 41,2905051:34,1470617 596034.753:4571838.255 41,2906814:34,1465123 595988.489:4571857.220 41,2908577:34,1459628 595942.226:4571876.186 41,2910340:34,1454134 595895.962:4571895.151 41,2912103:34,1448640 595868.401:4571906.449 41,2913153:34,1445367 595849.703:4571914.114 41,2913866:34,1443146 595837.550:4571929.403 41,2915257:34,1441719 595830.312:4571973.826 41,2919266:34,1440925 595823.359:4571973.015 41,2919201:34,1440093 595819.885:4572002.814 41,2921889:34,1439725 595834.784:4572004.551 41,2922028:34,1441507 595838.258:4571974.752 41,2919340:34,1441875 595827.334:4572003.682 41,2921959:34,1440616 595826.026:4572214.115 41,2940912:34,1440791 597604.000:4571427.000 41,2867895:34,1651839 597507.000:4571462.000 41,2871164:34,1640314 597622.000:4571649.000 41,2887866:34,1654344 597698.000:4571617.000 41,2884893:34,1663368 595755.000:4571659.000 41,2891003:34,1431437 595727.000:4571596.000 41,2885362:34,1427994 595797.000:4571573.000 41,2883208:34,1436316 595799.000:4571626.000 41,2887978:34,1436639 595827.000:4571678.000 41,2892628:34,1440064 c

İÇİNDEKİLER İçindekiler... i Tablolar Dizini... ix Şekiller Dizini... xiii Ekler Dizini... xiv Kısaltmalar... xiv BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI... 1 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 8 II.1. Projenin Yeri (İlgili Valilik Veya Belediye Tarafından Doğruluğu Onanmış Olan Proje Yerinin, Lejant Ve Plan Notlarının Da Yer Aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı (ÇDP) Ve İmar Planları Üzerinde, Bu Planlar Yoksa Mevcut Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterimi)... 8 II.2. Proje (Regülatör, HES, Kırma- Eleme Tesisi ve Beton Santrali) Kapsamındaki Ünitelerin Konumu İletim Tünel ve Kanalları, HES Ünitesi İle İlgili Bina ve Tesisler, Teknik Altyapı Üniteleri, İdari ve Sosyal Üniteler, Varsa Diğer Üniteler, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alanı Büyüklükleri, Bu Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Diğer Tekniklerle Temsili Resim Veya Maket Benzeri Gösterimler, Proje Kapsamında Yeralan Geçici ve Nihai Depolama Alanlarının, İnşa Edilecek Baraj Sahası İçinde Gerçekleştirilecek Olan İnşaat Alanının ve Maden Kanunu na Göre Açılacak Olan Taş, Kum, Çakıl vb. Alanlarının 1/25 000, 1/5 000 ve/ veya 1/1 000 lik Haritalar Üzerinde Gösterimi... 11 BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI... 13 III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları, bu kaynakların nereden temin edileceği... 13 III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu... 13 III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi... 16 III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri... 17 Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak yatırımcı firma tarafından gerçekleştirilmesi planlanan herhangi bir ekonomik, sosyal ve altyapı projesi bulunmamaktadır.... 17 III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zaruri Olan ve Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri... 17 III.6. Proje için seçilen (baraj, regülatör ve HES in alanları, iletim tüneli güzergahları, hafriyat depo sahaları ) yerlerin mülkiyet durumu, kamulaştıma kapsamında halkı bilgilendirme yöntemlerine ilişkin bilgi... 17 III.7. Diğer Hususlar... 17 BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI... 18 Bu Bölümde Proje için Seçilen Yerin Çevresel Özellikleri Verilirken Etki Alanı Dikkate Alınmalıdır. Bu Bölümde Sıralanan Hususlar İtibarı İle Açıklanırken, İlgili Kamu Kurum Ve Kuruluşlarından, Araştırma Kurumlarından, Üniversitelerden Veya Benzeri Diğer Kurumlardan Temin Edilen Bilgilerin Hangi Kurumdan Ve Kaynaktan Alındığı Raporun Notlar Bölümünde Belirtilir Veya İlgili Haritada, Doküman Vb. Belgeye İişlenir. Proje Sahibince Kendi Araştırmalarına Dayalı Bilgiler Verilmek İstenirse, Bunlardan Kamu Kurum Ve Kuruluşların Yetkileri Altında Olanlar İçin İlgili Kurum Ve Kuruluşlardan Bu Bilgilerin Doğruluğunu Belirten Birer Belge Alınarak Rapora Eklenir.... 18 IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi (Etki Alanının Nasıl Ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak Ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek)... 18 i

IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı... 18 IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler... 18 IV.2.2. Jeolojik Özellikler... 27 IV.2.2.1. Bölgesel Jeoloji, sahanın 1/25.000 Ölçekli genel jeoloji haritası, stratigrafik kolon kesitleri,... 27 IV.2.2.2. Proje Alanı Jeolojisi, inceleme alanına ait büyük ölçekli ( 1/5.000 ya da varsa 1/1.000 ölçekli) jeoloji haritası ile proje kapsamındaki ünitelerin kesitleri, harita ölçekleri ve lejantları metindekine uygun olmalı, yapılan büyütme ya da küçültmeler çizgisel ölçekte gösterilmeli, jeolojik harita ve kesitlerin harita alma tekniğine uygun olarak hazırlanması jeolojik bilgilerin formata uygun olarak detaylandırılması),... 29 IV.2.2.3. Kitle hareketleri (heyelan/moloz akması), duyarlılık analizi, heyelan risk haritası, heyelan yağış ilişkisi... 31 IV.2.2.4. Proje sınırları içerisindeki alan için yamaç stabilitesi, yamaçlardaki kayma hareketlerini gösteren harita, kayma analizi (hafriyat atığı olması durumunda da uygulanmalıdır),... 33 IV.2.2.5. Depremsellik ve doğal afet potansiyeli... 33 IV.2.2.5. Jeoteknik Etüt Raporu (proje kapsamındaki tüm ünitelerin detaylı jeoteknik etütleri)... 34 IV.2.3 Hidrojeolojik özellikler (yer altı su seviyeleri; halen mevcut her türlü keson, derin, artezyen vb. kuyu; emniyetli çekim değeri; suyun fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik özellikleri; yer altı suyunun mevcut ve planlanan kullanımı, debileri, proje alanına mesafeleri)... 34 IV.2.4. Hidrolojik özellikler (yüzeysel su kaynaklarından deniz, göl, dalyan akarsu ve diğer sulak alanların fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özellikleri, bu kapsamda akarsuların debisi ve mevsimlik değişimleri, taşkınlar, su toplama havzası oligotrofik, mezotrofik, ötrofik, distrofik olarak sınıflandırılması, sedimantasyon, drenaj, tüm su kaynaklarının kıyı ekosistemleri),... 35 IV.2.5. Kurulacak regülatörün su toplama havzası ile ilgili söz konusu su kaynağına (dere, çay vs.) ilişkin en az 10 yıllık aylık maksimum, aylık minimum ve aylık ortalama debilerinin m3/sn olarak verilmesi... 36 IV.2.6. Projenin yer aldığı havzanın su kullanım durumu (içme kullanma suyu amaçlı herhangi bir su kaynağı havzasında kalıp kalmadığı vs. dahil), kalması durumunda yapılacak HES lerin mutlak ve kısa mesafeli koruma alnının dışına çıkarılması v.s. dahil), yağış-akış ilişkisi, ekolojik potansiyeli, projenin kurulacağı su kaynağının/kaynaklarının uzun yıllara ait aylık ortalama değerleri (m3/sn), akım gözlem istasyonları ve regülatör yerlerini temsil eden uzun yıllara ait akım değerlerinin, ilgili kurum (bu verilerin temin edildiği kurum) onayı alınarak sunulması,... 37 IV.2.7 Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, varsa havza özelliği (içme, kullanma, sulama suyu, elektrik üretimi, baraj, göl, gölet su ürünleri üretiminde ürün çeşidi ve üretim miktarları), proje alanının içme ve kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında kalıp kalmadığı, söz konusu su kaynağının (dere, çay vs.) herhangi bir içme suyu kaynağını besleyip beslemediği, söz konusu su kaynağından (dere, çay vs.) içme ve kullanma suyu alınıp alınmadığı,... 37 IV.2.8. Toprak Özellikleri ve kullanım durumu (toprak yapısı, arazi kullanım kabiliyeti, sınıflaması, taşıma kapasitesi, yamaç stabilizesi, kayganlık, erozyon, toprak işleri için kullanımı, doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır vb.),... 37 IV.2.9. Tarım Alanları (tarımsal alan varlığının olup, olmadığı, var ise tarımsal gelişim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları, ürünlerin ülke tarımındaki yeri ve ekonomik değeri... 41 IV.2.10. Orman Alanları (ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları, 1/25.000 ölçekli Meşcere Haritası... 44 IV.2.11. Koruma alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, ii

Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar)... 44 IV.2.12. Faaliyet alanının mevcut çevresel özellikleri bölümünde yer alacak flora, fauna ve biyoçeşitlilik özelliklerinin belirlenmesine yönelik detaylı araştırma ve arazi çalışmaları, biyoçeşitliliğe yönelik olarak yapılan arazi çalışmaları vejetasyon dönemini kapsamalıdır.... 48 Yapılan biyolojik çeşitlilik çalışması ile faaliyet alanı ve yakın çevresinin flora ve fauna elemanlarının detaylı incelemesi, alanın biyoçeşitlilik özellikleri irdelenmeli ve özellikle nesli tehlike altında, lokal endemik ve nadir türler belirlenmeli, faaliyet alanının habitat yapısı ve ekosistem özellikleri detaylandırılmalıdır.... 48 IV.2.12.1. Flora; yapılacak arazi çalışmaları sonucu elde edilen flora elemanlarının tümünü kapsayacak şekilde familya, cins, tür, Türkçe adları, Endemizm durumu, fitocoğrafik bölge lokalite, tehlike kategorileri, korunma statüsü (Ulusal Mevzuat ve Uluslar arası sözleşmeler kapsamında koruma altında bulunan türler) ile ilgili elde edilen verilerin tablo halinde gösterimi, Arazide yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi, flora için Türkiye Bitkileri Veri Servisi (TÜBİVES) kullanılarak kontrol yapılması, ( flora ve fauna elemanlarının tespiti alanlarında uzman iki ayrı biyolog tarafından arazi çalışmaları yapılarak belirlenmeli, literatür çalışmaları ile doğrulanmalı)... 48 IV.2.12.2. Fauna; yapılacak arazi çalışmaları sonucu elde edilen fauna elemanlarının (sürüngenler, memeliler, kuş vb. gruplar) familya, cins, tür, Türkçe adları, Endemizm durumu, fitocoğrafik bölge, lokalite, tehlike kategorileri(iucn), populasyon durumu, korunma statüsü, kayıt alma şekli (gözlem veya örnek) ile ilgili elde edilen verilerin tablo halinde gösterimi, arazi çalışmalarının vejetasyon dönemi dikkate alınarak yapılması, RDB (Kırmızı Liste) / Bern Sözleşmesi verilmesi, Merkez Av Komisyonu Kararları, IUCN,, 2010-2011 MAK Kararları, CITES gibi uluslararası anlaşmalara göre durumu, Türkiye Bitkileri Veri Servisi (TUBİVES) kullanılarak kontrol yapılması,... 56 IV.2.13. Sucul flora ve fauna, iç sulardaki (göl, akarsu) canlı türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları, bu ortamlar için belirlenen koruma kararları... 72 IV.2.13.1. Endemik, hassas, nesli tehlike altındaki balık türleri için gerekli optimum su yükseklikleri, miktarları, çözünmüş oksijen miktarı, su hızı gibi parametrelerin incelenerek, projenin bu türler üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi, alınacak tedbirlerin belirtilmesi,... 72 IV.2.14. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarlar, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri),... 72 Projenin etki alanı içerisinde devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.) bulunmamaktadır.... 76 Proje ili ilgili olarak Maden İşleri Genel Müdürlüğü nün görüşü alınmış olup, eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-20). Söz konusu görüşte alanda faaliyetin yapılmasında herhangi bir sakınca olmadığı belirtilmiştir.... 76 IV.2.15. Hayvancılık (Türleri, Beslenme Alanları, Yıllık Üretim Miktarları, Bu Ürünlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri Ve Değeri)... 76 IV.2.16. Peyzaj Değeri Yüksek yerler ve rekreasyon alanları... 78 IV.2.17. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum Ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, Vb.)... 78 IV.2.18. Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak ve Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi... 78 IV.2.19. Diğer Özellikler... 78 IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri... 78 iii

IV.3.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler, Yöresel İş gücünün Bu Sektörlere Dağılımı, Sektörlerdeki Mal Ve Hizmet Üretiminin Yöre Ve Ülke Ekonomisi İçindeki Yeri Ve Önemi, Diğer Bilgiler)... 78 IV.3.2. Nüfus (Yöredeki Kentsel Ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Ortalama Hane Halkı Nüfusu, Diğer Bilgiler)... 79 IV.3.3. Gelir (yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir)... 80 IV.3.4. İşsizlik (Yöredeki İşsiz Nüfus Ve Faal Nüfusa Oranı)... 81 IV.3.5. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu)... 81 IV.3.6. Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut Ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Konutlar, Turizm Alanları Vb.)... 81 IV.3.7. Diğer Özellikler... 81 BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER... 82 (Bu Bölümde Su Temini Faaliyeti İçin Bölüm IV de Verilen Mevcut Çevre Üzerinde Olması Muhtemel Etkiler Ortaya Konarak, Alınacak Önlemler Belirtilmelidir)... 82 (Bu Bölümde; Projenin Fiziksel Ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri, Bu Etkileri Önlemek, En Aza İndirmek Ve İyileştirmek İçin Alınacak Yasal, İdari Ve Teknik Önlemler V.1 Ve V.2 Başlıkları İçin Ayrı Ayrı Ve Ayrıntılı Bir Şekilde Açıklanır)... 82 V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel Ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri Ve Alınacak Önlemler (Regülatör, HES, Kırma-Derivasyon tüneli, iletim Hattı, Cebri Boru ve Servis Yolları için varsa Malzeme Ocağı Beton Santrali, Kırma Eleme Tesisi, vb. dahil) yapılacak tüm çalışmalar, inşaat aşamasındaki etkiler her bir regülatör, HES ve bunlara ait iletim tesisleri ve diğer yapılar için ayrı ayrı irdelenecektir.. 82 V.1.1. Arazinin Hazırlanması İçin Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Miktarı, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler patlayıcı maddeler, varsa patlatma ile ilgili bilgiler etkiler ve alınacak önlemler, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum Vb. Maddelerin Nerelere Taşınacakları, nerelerde depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, hafriyat döküm alanının koordinatları, özellikleri ve 1/1000 ölçekli plan ve kesit görünüşleri ile birlikte hafriyat malzemesi düzenleme ve restorasyon planı, alınacak görüşler ve geçici depolama alanının özellikleri... 82 V.1.2.Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar, sağlık koruma bandı mesafesi (Patlatma yapılması durumunda, patlatmaların kesinlikle galeri yöntemi ile yapılmayacağına dair taahhüt, patlayıcıların yer altı suyuna ve dolaylı olarak suya etkilerinin araştırılması ve patlatma yerine başka laternatiflerin açıklanması, patlayıcıların nerelerde tutulacağı) patlayıcı miktarı ve cinsi arazi hazırlanmasında kullanılacak işler için kullanılacak aletler ve makineler... 93 V.1.3. Proje kapsamındaki ulaşım altyapısı planı, proje alanının karayollarına uzaklıkları, karayoluna bağlantı yolları, ulaşım için kullanılacak mevcut yolların zarar görmemesi için alınacak tedbirler ile trafik güvenliği açısından alınacak önlemler, ulaştırma altyapının inşası ile ilgili işlemler, yeni yapılacak yolların özellikleri, kullanılacak malzemeler, kimyasal maddeler, araçlar, makineler; altyapının inşası sırasında kırma öğütme taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler, araç yükü, cinsi ve sayısı, artışın hesaplanması, haritası (bu kapsamda alınacak görüşler, izinler),... 97 V.1.4. Zemin emniyeti, regülatör ve kanal yapılarında su kaçağı olmaması için yapılacak işlemler,... 103 V.1.5. Proje alanının taşkın etüdü, taşkın önleme ve drenaj ile ilgili işlemlerin nerelerde ve nasıl yapılacağı... 104 V.1.6. Proje Alanı İçindeki Su Ortamlarında Herhangi Bir Amaçla Gerçekleştirilecek Kazı, Dip Taraması Vb. İşlemler Nedeni İle Çıkarılacak Taş, Kum, Çakıl Ve Benzeri Maddelerin iv

Miktarları, Nerelere Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, dere yatağında yapılacak olan çalışmaların etkileri (bulanıklık, suyun debisi vb.)... 104 V.1.7. İnşaat işlemleri süresince su ortamında, dere yatağında ve proje alanında mevcut canlı türlerine (karasal ve sucul flora fauna) olabilecek etkiler ve hassas türlerin ne şekilde korunacağı, alınacak önlemler,... 105 V.1.8. Proje kapsamındaki tesislerin (Baraj, Regülatörler, HES, İletim kanalı, tünel yapımı ve servis yollarının v.s.) yapımı dolayısıyla kullanılacak malzemenin nereden, nasıl ve ne miktarda temin edileceği,... 105 V.1.9. İnşaat aşamasında kullanılmak üzere taşocağı, kum ocağı, kil ocağı gibi malzeme ocaklarının (açılması durumunda) sayısı, ocakların alan büyüklükleri, işletme alan büyüklükleri ve koordinatları, yıllara bağlı planlanan üretim miktarları, uygulanacak üretim yöntemleri, basamak yüksekliği, genişliği, şev açısı, basamak sayısı, ocakların başlangıç ve nihai durumlarının imalat haritaları üzerinde gösterimi,... 106 V.1.10. Malzeme ocağı açılıp açılmayacağının belirtilmesi, açılması durumunda patlatma işleminin ne şekilde yapılacağının açıklanması, patlatma paterni, bir atımda kullanılacak patlayıcı madde miktarı, taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, hava şoku ve kaya fırlamaları hesaplarının yapılarak etkilerinin değerlendirilmesi... 106 V.1.11. Malzeme Ocaklarında (açılması durumunda) Üretim Miktarlarının Çalışma Süreleri (Gün-Ay-Yıl), Nakliye Güzergahları, Ulaşım Altyapısı Planı, Altyapının İnşası İle İlgili İşlemler, Ocak alanının çevresinde yer alan en yakın yerleşim birimleri, ocak alanına ait imalat haritası ve kesiti, yakın çevresini de gösteren vaziyet planı, Kullanılacak Makine Ekipmanları,... 106 V.1.12. Kırma-Eleme Tesisinin kurulup kurulmayacağının belirtilmesi, kurulması durumunda kurulacağı alanın, teknolojisi, Üretim Miktarlarının Çalışma Süreleri (Gün-Ay- Yıl), Ulaşım Altyapısı Planı, Altyapının İnşası İle İlgili İşlemler, koordinatları, kapladığı alan büyüklüğü, tesis kapasitesi, tesis alanı ve çevresinde yer alan en yakın yerleşim birimleri, (toz, gürültü v.s alınacak önlemler) tesis iş şeması, tesisi alanının mevcut kullanımı ve mülkiyeti, tesis alanının 1/25.000 ölçekli haritada gösterilmesi, Kullanılacak Makine Ekipmanları,... 106 V.1.13. Beton Santralı tesisinin kurulup kurulmayacağının belirtilmesi, kurulması durumunda kapasitesi, teknolojisi, üretim miktarlarının çalışma süreleri (Gün-Ay-Yıl), ulaşım altyapısı planı, altyapının inşası ile ilgili işlemler, kullanılacak makine ekipmanları,... 106 V.1.14. Derivasyon (Regülatör İnşaat Alanının Kuru Tutulabilmesi İçin Akarsu Güzergahının Geçici Olarak Değiştirilmesi) Amacıyla Veya Diğer Nedenlerle Akarsu Havzasında Yapılacak Her Türlü Doldurma, Kazıklar Üzerine İnşaat ve Benzeri İşlemler İle Bunların Nerelerde Ne Kadar Alanı Kaplayacağı Ve Kullanılacak Malzemeler, Araç Ve Ekipmanlar,... 107 V.1.15. Olabilecek heyelanlara karşı önlemler... 107 V.1.16. Yer altı Suyuna Etkiler... 108 V.1.17. İnşaat aşamasında kırma, öğütme, yıkama-eleme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, kümülatif değerler,... 108 V.1.18. Arazinin Hazırlanması, İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri Ve Tarım Ürün Türleri, tarım arazilerinin tarım dışı kullanımı ile ilgili bilgiler, mera alanları, projenin 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, 4342 sayılı Mera Kanunu, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında değerlendirilmesi.... 108 V.1.19. Arazinin Hazırlanması Ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür Ve Sayıları, Kesilecek Ağaçların Bölgedeki Orman Ekosistemi Üzerine Etkileri, Ortadan Kaldırılacak Tabii Bitki Türleri Ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı, Fauna Üzerine Olabilecek Etkiler,... 109 V.1.20. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, özellikleri, oluşacak emisyonlar,... 109 V.1.21. Su temini sistemi planı, nerden temin edileceği, suyun arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek işlemler sonucu meydana v

getirilecek atık suların cins ve miktarları, bertaraf yöntemleri, deşarj edileceği ortamlar, bir kroki üzerinde atıksu hatları ile varsa arıtma tesisi yerinin gösterilmesi, atıksuların biriktirilmesi halinde fosseptik planının Rapora eklenmesi, (projenin memba ve mansabı dikkate alınarak su kalitesinin ilgili mevzuat kapsamında bir defaya mahsus çevre iznine esas ölçüm ve değerlendirilmesinin yapılması, analiz sonuçlarının rapora eklenmesi), (alınacak gerekli görüşler izinler),... 111 V.1.22. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Meydana Gelecek Katı Atıkların cins ve Miktarları, bu atıkların nerelere taşınacakları veya hangi amaçları için kullanılacakları,... 113 V.1.23. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yapılacak İşler Nedeni İle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Kümülatif Değerler,... 116 V.1.24. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal alt yapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği,... 122 V.1.25. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri,... 123 V.1.26. Yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) olabilecek etkilerin belirlenmesi,... 123 V.1.27. Diğer özellikler... 123 V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler... 124 V.2.1. Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin hangi ünitelerde gerçekleştirileceği, kapasiteleri, ünitelerde üretilecek enerji üretim miktarları (santralin çalışma süreleri)... 124 V.2.2. Su kaynağına ait varsa diğer kullanım şekilleri (mansapta kalan yerleşim yerlerine ilişkin su hakları içme-kullanma, sulama tarımsal faaliyetler, balık üretim tesisi vb) etkileri (projenin memba ve mansap kısmında yer alan diğer projelerin ekosistem üzerindeki etkilerinin birlikte değerlendirilmesi),... 128 V.2.3. Su Kullanım Hakları Raporuna (Regülatörün Yapılacağı Yer Esas Alınarak Su Kullanım Haklarının Belirlenmesi) ilişkin açıklamalar ve öneriler... 128 V.2.4. Mansaba bırakılacak su hesabı (havza akımları, yağış-akış ilişkisi, ekolojik potansiyel ve ekosistem unsurlarının ihtiyaçları varsa ulusal ve uluslar arası mevzuatla korunan balık türleri ve muhtemel ihtiyaçları, su hakları savaklanan sular ve periyotları dikkate alınmalı), doğal akımlar ile çizilen debi süreklilik eğrileri ile uzun dönemli akımları gösteren tablo-şekiller, nehirdeki akımın son on yıllık akım değerleri, enerji üretimine başlanıldığında mansaba bırakılan su miktarı ölçümleri için ölçüm istasyonları yeri (Doğal hayatın devamı için mansaba bırakılacak su miktarı projeye esas alınan son 10 yıllık ortalama akımın en az %10 u olacaktır. ÇED sürecinde ekolojik ihtiyaçlar göz önüne alındığında bu miktarın yeterli olmayacağının belirlenmesi durumunda miktar arttırılabilecektir. Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün 15.03.2011 tarih ve 21767 sayılı yazısı uyarınca biyolojik çeşitliliğin devamının sağlanması için gerekli akış miktarını belirlemek üzere Hidrojeoloji Mühendisi, Hidrobiyoloji ve Ekoloji bilim dallarından en az doktora yapmış öğretim görevlilerince Ekosisteme Değerlendirme Raporunun hazırlanarak Rapora eklenmesi, Belirlenen bu miktara mansaptaki diğer teessüs etmiş su hakları ayrıca ilave edilecek ve kesin proje çalışmaları belirlenen bu miktar dikkate alınarak yapılacaktır. Akımın son 10 yıllık ortalamanın %10 undan az olması halinde tamamı bırakılacaktır. Havzada teessüs etmiş su hakları ( içme suyu, sulama suyu tahsisleri, balık çiftlikleri vs.) rapor içerisinde yer almalıdır. [havzanın hidrolojik karakteri, ekolojik potansiyeli ile havzada önerilen diğer tesislerde alınan çevre koruma tedbirlerinin yanına bırakılan miktarın enerji üretimine etkisinin dikkate alınması]... 129 V.2.5. Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara (Can suyunun bırakılacağı güzergahtaki canlı türleri ve ekolojik vi

envanteri) olabilecek etkiler, proje için tespit edilen balık türlerine ait geçiş sistemleri ile mansap can suyu çıkış yerinin gösterildiği çizim (Balık geçidi ve merdivenleri çalışır duruma geldiklerinde, içlerinin tam su dolu ve bölmelerin üzerinde su taşıracak halde işlevsel olması, gerektiğinde nehre kilitli olan ve kısmi göç yapan türlerin balık geçidi yaklaşım bulmalarına yardımcı ilave donanım montajının dahil edilmesi)... 131 V.2.6. Kati proje aşamasında, doğal hayatın devamlılığının sağlanabilmesi için dere yatağına bırakılacak su miktarı ölçümleri, Akım Gözlem İstasyonu yerlerinin (AGİ) istasyon kurulmasına uygun olarak dizayn edilmesi, AGİ kurulma aşamasında ilgili DSİ Bölge Müdürlüğüne müracaat edilmesi ve söz konusu istasyonun ilgili firma tarafından GPRS modemli cihazla donatılması ile ilgili işlemler,... 132 V.2.7. Ulusal Ve Uluslar Arası Mevzuatla Korunması Gereken Alanlar Üzerine Etkiler,. 132 V.2.8. Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması, su tutulması sonucu mansapta olabilecek değişimler, bu değişimlerin su kalitesine ve su ortamındaki canlılara etkileri, doğal yaşam üzerine etkileri ( heyelan, erozyon, nehir hidrolojisi, sucul yaşam, sediment gelişi vb.) bu etkilerin ortadan kaldırılmasına yönelik alınacak önlemler (olabilecek heyelana karşı alınacak önlemler dahil)... 132 V.2.9. Yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarına olabilecek etkiler (su kullanımı (tarım alanlarının sulanması vb.), proje debisi, iletim kanalının uzunluğu, su kaynağı yatağının genişliği, alüvyon yapısı, içme suyu sondaj kuyu yerlerinin gösterilmesi vb. parametrelerinin değerlendirilmesi)... 133 V.2.10. Orman alanlarına olabilecek etki (orman yangıları da dahil) ve bu etkilere karşı alınacak tedbirlerin tanımlanması,... 133 V.2.11. Tarım alanlarına olabilecek etkiler ve bu etkilere karşı alınacak tedbirlerin tanımlanması... 135 V.2.12. Projenin işletilmesi sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer sosyal/teknik altyapı ihtiyaçlarının nerelerde, nasıl temin edileceği,... 135 V.2.13. İdari Ve Sosyal Ünitelerde İçme Ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrasında Oluşacak Atık Suların Arıtılması İçin Uygulanacak Arıtma Tesisi Karakteristiği Prosesinin Detaylandırılması Ve Arıtılan Atık Suların Hangi Alıcı Ortamlara, Ne Miktarlarda, Nasıl Verileceği,... 135 V.2.13. Konut, sosyal ve idari tesislerden oluşacak katı atık miktar bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği,... 136 V.2.15. Proje Ünitelerinin İşletilmesi Sırasında Oluşacak Gürültünün Kaynakları Ve Kontrolü İçin Alınacak Önlemler,... 137 V.2.16. Proje alanında peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemeleri, (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri v.b.) ne kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri... 137 V.2.17. Proje kapsamında yapılacak bütün tesis içi ve tesis dışı taşımaların trafik (araç) yükünün ve etkilerinin değerlendirilmesi... 138 V.2.18. Projenin işletilmesi aşamasında insan sağlığı ve çevre açısından riskli ve tehlikeli olanlar,... 138 V.2.19. Diğer Özellikler... 138 V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri... 138 V.3.1. Proje İle Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal Ve Teknik Altyapı Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler, Vb. (Projenin yapımı dolayısıyla etkilenecek yöre halkı ile görüşmeler yapılarak sosyolojik etkinin ortaya konulması)... 138 V.3.2. Çevresel Fayda- Maliyet Analizi... 139 V.3.3. Projenin gerçekleştirilmesine bağlı olarak sosyal etkilerin değerlendirilmesi. (Proje Alanı Ve Etki Alanındaki Tarım, Hayvancılık, Balıkçılık, Arıcılık Vb. Faaliyetlere Etkileri, Projenin İnşası Ve İşletilmesi Aşamasında Çalışacak İnsanlar İle Yerel Halk İlişkileri, Bunların İnsan Yaşamı Üzerine Etkileri Ve Sosyo-Ekonomik Açıdan Analizi, Uygulamaya Geçirilecek Sosyal Sorumluluk Projeleri)... 139 vii

BÖLÜM VI: İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER... 141 VI.1. Arazi Islahı ve Reklamasyon Çalışmaları,... 141 VI.2. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler... 141 VI.3.Olabilecek hava emisyonları... 142 BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ... 143 (Bu Bölümde Yer Seçimi, Teknoloji, Alınacak Önlemler, Alternatiflerin Karşılaştırılması Ve Tercih Sıralaması Belirtilecektir.)... 143 BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI... 144 VIII.1. Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Faaliyetin İşletmesi ve İşletme Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı,... 144 VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığının İkinci Paragrafında Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program... 159 BÖLÜM IX: HALKIN KATILIMI... 160 (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamalar)... 160 BÖLÜM X: SONUÇLAR... 162 (Yapılan Tüm Açıklamaların Teknik Olmayan Bir Özeti, Projenin Önemli Çevresel Etkilerinin Sıralandığı ve Projenin Gerçekleşmesi Halinde Olumsuz Çevresel Etkilerin Önlenmesinde Ne Ölçüde Başarı Sağlanabileceğinin Belirtildiği Genel Bir Değerlendirme, Proje Kapsamında Alternatifler Arası Seçimler ve Bu seçimlerin Nedenleri)... 162 viii

TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No Tablo I.1 Türkiye Hidroelektrik Enerji Potansiyelinin Mevcut Durumu... 6 Tablo I.2 Uzun Dönem (2005-2020) Elektrik Arz-Talep Dengesi... 6 Tablo II.2.2.1 Proje Alanının Çevresindeki Yerleşim Yerleri ve Yerleşim Yerlerinin Proje Ünitelerine Olan Mesafeleri,... 11 Tablo II.2.2.2. Proje Kapsamında İnşa Edilecek Ünitelerin Kapladığı Alanlar... 11 Tablo III.2.1. Proje Uygulama Programı... 14 Tablo IV.2.1.1. Kastamonu İlinin Ortalama Rüzgar Durumu Kastamonu İlinin Esme Sayısına Göre Rüzgar Verileri... 19 Tablo IV.2.1.2. Kastamonu İli Esme Sayısına Göre Rüzgâr Veriler... 20 Tablo IV.2.1.3 Kastamonu İli nin Uzun Yıllar Ortalaması Yerel Basınç Durumu... 22 Tablo IV.2.1.4 Kastamonu İli nin Uzun Yıllar Nem Verileri... 23 Tablo IV.2.1.5 Kastamonu İl inin Aylara Göre Sıcaklık Değişimleri... 24 Tablo IV.2.1.6 Kastamonu İlinin Buharlaşma Değerleri... 25 Tablo IV.2.1.7 Kastamonu İlinin Uzun Yıllar Yağış Bilgileri... 26 Tablo IV.2.9.1. Bitki Türlerinin Türkiye Üretimindeki Payları... 41 Tablo IV.2.9.2. Buğdaygiller Üretim Miktarları ve Verimleri... 42 Tablo IV.2.9.3. Baklagil Üretim Miktarları ve Verimleri... 42 Tablo IV.2.9.4. Yem Bitkileri Üretim Miktarları ve Verimleri... 42 Tablo IV.2.9.5. Meyve Üretim Miktarları ve Verimleri... 43 Tablo IV.2.9.6. Sebze Üretim Miktarları ve Verimleri... 43 ix

Tablo IV.12.1.1 Proje alanında yer alan flora türleri... 49 Tablo IV.2.12.2.1. Proje alanında bulunan balık türleri... 56 Tablo IV.2.12.2.2. Proje İçin Seçilen Çalışma Alanı ve Çevresindeki Memeli Türleri... 57 Tablo IV.2.12.2.3. Proje İçin Seçilen Çalışma Alanı ve Çevresindeki Kuş Türleri... 59 Tablo IV.2.12.2.4.Proje İçin Seçilen Çalışma Alanı ve Çevresindeki Amfibiler... 67 Tablo IV.2.12.2.5. Proje İçin Seçilen Çalışma Alanı ve Çevresindeki Sürüngen Türleri... 67 Tablo IV.2.12.2.6. Açıklamalar... 69 Tablo IV.2.15.1 Saf Kültür Sığırı Yetiştiriciliği... 77 Tablo IV.2.15.2. Kültür Melezi Sığır Yetiştiriciliği... 77 Tablo IV.3.2.1. Kastamonu İli ve İlçeleri ne Ait Nüfus Bilgileri... 80 Tablo IV.3.2.2. Kastamonu İli Göç İstatistikleri... 80 Tablo IV.3.4.1 Kastamonu İli İşgücü Göstergeleri (15+ yaş)... 81 Tablo V.1.1.1. Taşçiftlik Regülatörü ve HES Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Her Bir Tesiste Alınacak Hafriyat Miktarı, Hafriyatın Kullanılacağı Yerler ve Bertaraf Yöntemi... 83 Tablo V.1.1.2 Hafriyat İşlemlerinde Kullanılacak Ekipmanlar... 91 Tablo V.1.1.3 Taşçiftlik Regülatörü ve HES Projesi Enerji Tüneli Patlatma Paterni ve Patlayıcı Madde Hesabı... 92 Tablo V.1.1.4 Taşçiftlik Regülatörü ve HES Projesi İletim Tüneli Patlayıcı Madde Hesabı... 92 Tablo V.1.3.1. Proje Alanına En Yakın Taşınabilir Taşıt Sayım Ve Sınıflandırma İstasyonu Verileri... 99 Tablo V.1.3.2. SKHKKY Tablo 12.6: Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri... 100 Tablo V.1.5.1. Taşçiftlik Regülatörü Taşkın Hesap Sonuçları (m 3 /sn)... 104 Tablo V.1.15.1. En Çok Heyelan Tehlikesine Maruz İller... 107 x

Tablo V.1.20.1. Motorinin Özellikleri... 109 Tablo V.1.20.2. Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörü (gr/lt)... 110 Tablo V.1.20.3. İş Makinelerinden Kaynaklanacak Kirletici Değerleri... 110 Tablo V.1.21.1 Su Temini ve Atıksu Bertaraf Şekli... 112 Tablo V.1.23.1. Projenin İnşaat Aşamasında Kullanılacak Araçların Gürültü Düzeyleri 116 Tablo V.1.23.2. İnşaat Çalışmalarında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı... 117 Tablo V.1.23.3. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri... 118 Tablo V.1.23.4. Endüstriyel Tesisler İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri... 119 Tablo V.1.23.5 Titreşim Genliği Bina Hasarı İlişkisi... 121 Tablo V.1.23.6 K Katsayısı Azami Değerleri... 122 Tablo V.2.1.1 Su Alma Yapısı Proje Karakteristikleri... 125 Tablo V.2.1.2 İletim Yapısı Proje Karakteristikleri... 125 Tablo V.2.1.3 Yükleme Havuzu Proje Karakteristikleri... 126 Tablo V.2.1.4 Cebri Boru Proje Karakteristikleri... 126 Tablo V.2.1.5 Taşçiftlik HES e Ait Proje Karakteristikleri... 127 Tablo V.2.2.1 Regülâtörden bırakılacak su miktarları (Su Hakları)... 128 Tablo V.2.3.1 Regülatörden bırakılacak su miktarları (Su Hakları)... 129 Tablo V.2.3.2. Aylar İtibariyle Regülatörden Mansaba Bırakılacak Su Miktarı... 130 Tablo VIII.1. Proje İzleme Programı... 144 xi

ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil I.1 Türkiye nin Kaynaklara Göre Üretim Dağılımı... 5 Şekil I.2 Türkiye nin Hidroelektrik Potansiyelinin Projelere Göre Dağılımı... 6 Şekil II.1.1. Proje Alanını Gösterir Google-Earth Görüntüsü... 8 Şekil II.1.2. Taşçiftlik Regülatörü ve HES Projesi Yer Bulduru Haritası... 10 Şekil II.2.1. Taşçiftlik Regülatörü Yerinden Görünüm... 12 Şekil II.2.2. Taşçiftlik HES Yerinden Görünüm... 12 Şekil III.2.1 İş Akım Şeması... 15 Şekil IV.2.1.1 Esme Sayılarına Göre Mevsimler Diyagramı... 21 Şekil IV.2.1.2 Aylara Göre Esme Sayıları Toplamı... 21 Şekil IV.2.1.3. Esme Sayıları Toplamı... 21 Şekil IV.2.1.4. Basınç Değerleri Grafiği... 23 Şekil IV.2.1.5. Nem Grafiği... 24 Şekil IV.2.1.6. Sıcaklık Grafiği... 25 Şekil IV.2.1.7. Ortalama Buharlaşma Grafiği... 25 Şekil IV.2.1.8. Yağış Grafiği... 26 Şekil IV.2.2.1.1 Genelleştirilmiş Stratigrafik Kolon Kesit... 28 Şekil IV.2.2.1.2 Jeoloji Haritası... 29 Şekil IV.2.2.2.1 Proje Ünitelerine Ait Jeoloji Haritası... 31 Şekil IV.2.2.3.1 Proje Alanına Ait Heyelan Risk Haritası... 32 Şekil IV.2.2.5.1. Kastamonu İli Depremsellik Haritası... 33 xii

Şekil IV.2.2.4.1. Proje alanı ve çevresi mevcut ve planlanan su kullanımı haritası... 36 Şekil IV.2.11.1 Proje Alanının Koruma Alanlarına Olan Mesafesi... 47 Şekil V.1.1.1 ANFO nun Oksijen Dengesi Grafiği... 88 Şekil V.1.1.2 Exel Handidet Elektriksiz Kapsül Sistemi ve Gecikme Kombinasyonları... 88 Şekil V.1.1.3 Exel Handidet Bağlantı Şekli... 89 Şekil V.1.1.4 Exel HTD Yüzey Bağlantı Elemanı... 90 Şekil V.1.1.5. Tünel Kesitinde Açılması Planlanan Deliklerin Yaklaşık Konumları... 90 Şekil V.1.3. Proje Alanını Kapsayan Bölümündeki Trafik Yükü... 99 Şekil V.1.21.1 Tünel Çıkış Suyu Çökeltim Havuzu Temsili Gösterimi... 113 Şekil V.1.23.1. Arazi Hazırlık ve İnşaat Çalışmalarında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı Grafiği,... 118 Şekil V.2.1.1 Cebri Boru Ray Sistemi Yapısı... 127 Şekil V.2.4.1. Akım Gözlemlerini Gösterir Gözlem Ağı Haritası... 130 Şekil V.2.10.1 Orman İşletme Müdürlükleri İtibariyle Yangın Risk Haritası... 134 Şekil VIII.1.2.1 Acil Eylem Planı... 151 Şekil VIII.1.2.2 Acil Durum Organizasyon Şeması... 152 Şekil VIII.1.2.3 Acil Durumda Hareket Tarzı Akış Diyagramı... 157 Şekil X.1. Halkın Katılımı Toplantısı ndan Görünüm... 160 Şekil X.2. Halkın Katılımı Toplantısı ndan Görünüm... 161 Şekil X.3. Halkın Katılım Toplantısı Sonrası Arazi Gezisinden Görünüm.... 161 xiii

EKLER DİZİNİ Ek 1 ÇED Gereklidir Kararı Ek 2 1/25.000 Ölçekli Topografik Genel Yerleşim Planı Ek 3 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Ek 4 Su Kullanım Hakkı Raporu Ve DSİ 23. Bölge Müdürlüğü Onay Yazısı Ek 5 DSİ Genel Müdürlüğü Etüd Ve Plan Dairesi Başkanlığı Onaylı Akımları Ek 6 Ekosistem Değerlendirme Raporu Ek 7 Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü ÇED İnceleme Ve Değerlendirme Formu Ek 8 1/25.000 Ölçekli Orman Meşcere Haritası Ek 9 Flora Fauna Raporu Ek 10 T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Ankara I Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Görüşü Ek 11 Proje Ünitelerine Ait Plan Ve Kesitler Ek 12 Hidroloji Raporu Ek 13 DSİ 23. Bölge Müdürlüğü Kazı Fazlası Malzeme Depo Alanları Uygunluk Yazısı Ek 14 Karayolları Genel Müdürlüğü 15. Bölge Müdürlüğü Görüş Yazısı Ek 15 Fizibilite Onay Yazısı Ek 16 Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Ekosistem Değerlendirme Raporu Görüşü Ek 17 Maden İşleri Genel Müdürlüğü Görüşü Ek 18 Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Görüşü Ek 19 Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü Görüşü Ek-20 Jeolojik Kesitler Ek-21 Ekolojik Peyzaj Değerlendirme Raporu KISALTMALAR AB ÇED DSİ EİH EİE EPDK GPS MW km m sn(s) Hz db TEİAŞ TM BOİ KOİ TUİK AGİ -Avrupa Birliği -Çevresel Etki Değerlendirmesi -Devlet Su İşleri -Enerji İletim Hattı -Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü -Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu -Küresel Yer Belirleme Sistemi -Mega watt -Kilometre -Metre -Saniye -Herz (frekans) -Desibel -Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi -Trafo Merkezi -Biyolojik Oksijen İhtiyacı -Kimyasal Oksijen İhtiyacı -Türkiye İstatistik Kurumu -Akım Gözlem İstasyonu xiv

BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, projede kurulacak tesislere ait karakteristik verileri gösteren tablo (Su Alma Kotu, Türbin Eksen Kotu, Brüt Düşü, Santral Tipi, Net Düşü Türbin Tipi, Ünite Sayısı, Ünite Gücü, Kurulu Güç (MWm/MWe), Firm Enerji, Sekonder Enerji, Toplam Enerji, Proje Debisi, Türbin Verimi, Jeneratör Verimi, Trafo Verimi vb.), pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri, (Proje alanı ve çevresindeki su kaynaklarının görünebileceği, ölçekte renkli harita üzerinde su kaynakları yerleri ve proje alanına mesafeleri, Fizibilite Raporunun onay aşamasına ilişkin bilgi ve su kullanma anlaşması hakkında bilgi) Enerji ve elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve refahın bir göstergesidir. Elektrik enerjisinin günlük hayatta yaygın kullanım ihtiyacından dolayı ülkelerdeki elektrik enerjisi kullanım miktarı ülkelerin kalkınmışlık ve yaşam standardının önemli bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde gelişmeye bağlı olarak enerji ihtiyacı sürekli artmaktadır, dolayısıyla bu ihtiyacı karşılamak bir zorunluluktur. Bu zorunlu ihtiyacı karşılamakta temiz, doğal, çevreye en az zarar veren enerji kaynağı olarak, yenilenebilir enerji kaynaklarımızın en üst düzeyde değerlendirilmesi açısından hidroelektrik enerji üretimi önem arz etmektedir. Türkiye nin mevcut hidroelektrik potansiyelinin değerlendirilerek, ülkenin enerji ihtiyacının giderilmesinde fayda sağlaması açısından, kurulması planlanan Taşçiftlik Regülatörü ve HES projesi, Bursa Temiz Enerji Üretim San. ve Tic. A.Ş.tarafından gerçekleştirilecek olup, kurulu gücü 3.794 MW olarak planlanmaktadır. Taşçiftlik Regülatörü ve HES projesi; Kastamonu İli, Merkez İlçesi, Başören Köyü Mevkii, Karakaya Deresi üzerinde yer almaktadır. Proje alanı, 1/25.000 lik Kastamonu F32-a3 numaralı paftada yer almaktadır. Faaliyet alanı Yer Bulduru Haritası Ek-3'de, 1/25.000 ölçekli Genel Yerleşim Planını Gösterir Topografik Harita Ek-4'de verilmektedir. Taşçiftlik Regülatörü ve HES projesi kapsamında yapımı önerilen tesisler için yapım süresi 2 yıl olarak planlanmaktadır. Bu süre sonunda sistemin devreye girmesi Taşçiftlik Regülatörü ve HES projesinde, 4.40GWh firm (güvenilir),10.34gwh sekonder (ikincil) olmak üzere yılda toplam 14.74 GWh enerji üreterek ulusal gelişime katkı sağlayacaktır. Taşçiftlik Regülatörü ve HES projesi kapsamında; regülatör, balık geçidi, iletim yapısı (tünel+kanal), yükleme havuzu, cebri boru, santral binası, kuyruk suyu kanalı ile ilgili tesisler ve ulaşım yolları gibi ünitelerin inşa edilmesi ve enerji üretimi yapılması planlanmaktadır. Taşçiftlik Regülatörü ve HES projesi kapsamında, Karakaya Deresi üzerinde 1.105 m kret kotunda regülatör, çakıl geçitleri, su alma yapısı, çökeltim havuzu, yaklaşık 1.990,00 m uzunluğundaki iletim tüneli, hat sonunda bir yükleme havuzu, 215,00 m uzunluğunda cebri boru, santral binası bulunmaktadır. Taşçiftlik HES te senkron jeneratörlerden 6.3 kv gerilim seviyesinde üretilen enerji, ünite transformatörleri vasıtası ile 31.5 kv gerilim seviyesine yükseltildikten sonra 31.5 kv kapalı şalt tesisine aktarılmakta, buradan da 17km 31.5 kv enerji nakil hattı ile yeni tesis edilecek TM ye bağlanarak ulusal şebekeye aktarılmaktadır.. Bu proje kapsamında hazırlanan ÇED Raporu nda enerji nakil hatları ile ilgili çevresel değerlendirmeler bulunmamakta olup, konuyla ilgili çalışmalar TEİAŞ bünyesinde gerçekleşecek ayrı bir proje ile yürütülecek ve ÇED Yönetmeliği kapsamındaki yükümlülükler ayrıca yerine 1

getirilecektir. Proje kapsamında kullanılacak ünitelerin karakteristik özellikleri aşağıda sunulmuştur. Taşçiftlik Regülatörü ve HES projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliği Ek-II Listesi Madde-32 kapsamında yer almaktadır. Bununla birlikte, Mülga Kastamonu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nün 14.11.2012 tarih ve 4627 sayılı yazısı ile Taşçiftlik Regülatörü ve HES projesinin, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliği nin 17. Maddesi gereğince Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir. Kararı verilmiş, projenin Ek-I kapsamında değerlendirileceği belirtilmiş olup söz konusu yazı Ek- 1 de kurum görüşlerinde verilmiştir. Proje ünitelerine ait karakteristik bilgiler Tablo I.1 de verilmiştir. Tablo I.1 Taşçiftlik Regülatörü ve Tesisleri Proje Karakteristikleri Drenaj Alanı (km 2 ) 42,55 Taşçiftlik Regülatörü İletim Tüneli Yükleme Havuzu Taşkın Debisi (m 3 /s) 68,25 (MOCKUS) Tip Kapaksız Beton Dolu Gövdeli Çevre Kotu (m) 992,50 Maksimum Su Seviyesi (m) 1.107,16 m Kret Kotu (m) 1.105,00 m Dolu Gövde Kret Uzunluğu 20 m Enerji Su Alma Priz Yeri Sol Sahil Çakıl Geçidi yeri Sol Sahil Çakıl Geçidi Boyutları 3,00 x 3,00 m Normal Su Seviyesi (m) 1.105,00 m Maksimum Su Seviyesi (m) 1.107,16 m Talveg Kotu (m) 1.100 m Talvegden Yükseklik 5,0 m Temelden Yükseklik 10,0 m Çökeltim Havuzu Taban Kotu 1.103,00-1.101,50 m Çökeltim Havuzu Su Yüzü Kotu 1.104,90 m Çöken Tane Çapı 0,3 mm Tip Serbest Akışlı Modifiye Atnalı Malzeme Çelik Uzunluk (m) 1.990 m Eğim 0,00053 m/m Çap (m) Ø 3,00 m Su Yüksekliği (m) 1,21 m Hava Payı 0,30 m Yeri Sol Sahil Su Kotu 1.103,75 m Uzunluk (m) 30 m Genişlik (m) 15 m 2

Derinlik (m) 10 m Hava Payı 1 m Savak kotu 1.103,75 Çap (m) 1,20 Cebri Boru Taşçiftlik HES Türbin Jeneratör Ünite Transformatör Yeri Uzunluk (m) 215 Et Kalınlığı (mm) Branşman adedi 2 Cebri boru çapı Branşman Çapı Tip Kuyruk Suyu Seviyesi (m) Kurulu Güç (MWm) Firm Enerji Sekonder Enerji Toplam Enerji Proje Debisi Tipi Ünite Adedi Sol Sahil 8 ~ 12 mm arası 1.200 mm Ø 950 Ø750 mm Betonarme 1.000 m 3.794 MWm /3,681 MWe 4.40 Gwh/yıl 10.34 Gwh/yıl 14.74 Gwh/yıl 4.00 m 3 /sn Yatay Eksenli, Francis Türbin 2 adet Kapasitesi (kwm) 5,835 Tasarım Debi (m 3 /s) Tasarım Net Düşü 4 m 3 /sn Maksimum Randıman 0.93 Senkron Hızı Tipi Adedi 2 Normal Gücü Frekansı (Hz) Uç gerilimi (kv) Dönüş Hızı Tahrik Şekli İkaz şekli Kısa devre oranı İzolasyon sınıfı Tipi Adedi 2 Gücü (KVA) Anma Gerilimi Bağlantı Vektör Grubu 107,15 m 1.000 d/dak Yatay Eksenli Senkron Jeneratör 2750 k VA, 1650 k VA 50 Hz 6.3 kv 1000 d/dak Francis Tipi Türbin miline direkt akuple Fırçasız Döner Diyotlu 0.75 ten büyük F Harici Tip 3 Fazlı Yağ İzoleli 2750 k VA, 1650 k VA 31.5/0.4 kv YNd5 3

Soğutma Şekli ONAN İç İhtiyaç Transformatörleri Nötr Bağlantısı Tipi Adedi 1 Normal Gücü Anma Gerilimi Frekans Bağlantı Vektör Grubu Soğutma Şekli Nötr Bağlantısı 66.0 ohm direnç üzerinden topraklı Dahili Tip 3 Fazlı Dökme Reçineli kuru tip 100 kva 31.5/0.4 kv 50 Hz Dzn5 AN Doğrudan Topraklı Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gerekliliği Türkiye de hidroelektrik enerji potansiyeli oldukça yüksektir. Teknik ve ekonomik olarak değerlendirebilir hidroelektrik enerji potansiyeli yaklaşık 127 milyar kwh/yıl dır. Ancak 2005 yılı sonu itibariyle mevcut tesislerle bu potansiyelin % 36 sı üretilebilmektedir. Ulusal Enerji Sistemi nin Orta Dönem ve Uzun Dönem Güç ve Enerji Talebi Tahmini Tablo I.2 de verilmiştir. Tablo I.2 Ulusal Enerji Sisteminin Orta ve Uzun Dönem Güç ve Enerji Talebi Yıl Puant Güç (MW) Artış (%) Enerji Talebi (GWh) Artış (%) 2005 25 000-159 650-2006 28 269 13,1 176 401 10,5 2007 30 561 8,1 190 700 8,1 2008 33 077 8,2 206 400 8,2 2009 35 817 8,3 223 500 8,3 2010 38 785 8,3 242 021 8,3 2011 41 965 8,2 262 000 8,3 2012 45 409 8,2 283 501 8,2 2013 49 029 8 306 100 8 2014 552 905 7,9 330 301 7,9 Kaynak: TEİAŞ APK Daire Başkanlığı, Talep Tahmini Çalışması, 2005-2014 Hidroelektrik enerji üretimi, elektro-mekanik teçhizat haricinde dışarıya bağımlı olmadan öz kaynakların kullanılması ve yenilenebilir olması nedeniyle kömür ve doğalgazla çalışan termik santrallerle karşılaştırıldığında daha avantajlıdır. Türkiye nin yıllara göre artan elektrik enerjisi ihtiyacının karşılanabilmesi için yeterli yatırımların yapılması gereklidir. Aksi halde yaklaşık 3-4 yıl sonrasında enerji yetersizliğinden bir darboğaza girilmesi ihtimali yüksektir. Bu nedenle konuyla ilgili yatırımların hızlandırılması ve yeni hidroelektrik santrallerin işletmeye açılması zorunlu görülmektedir. 4