TEST. 21 Ses. 3. Bir öðrenci þekildeki. saatin zilinin sesini dinliyor. Buna göre öðrenci aþaðýdaki sorularýn hangisinin cevabýný aramaktadýr?

Transkript

1 TEST 21 Ses Bir öðrenci þekildeki gibi iki cam fanus arasýný su ile dolduruyor ve fanuslarýn içindeki çalar saatin zilinin sesini dinliyor. Ýç içe yerleþtirilmiþ kutularýn arasý ayný miktarda sýrasýyla cam yünü, köpük ve demir tozu ile doldurularak þekildeki ses yalýtýmlý kaplar oluþturuluyor. Özdeþ çalar saat bu kutulara konulup çýkarttýðý sesler karþýlaþtýrýlýyor. Bu deney ile araþtýrýlmak istenen bilgi aþaðýdakilerden hangisidir? A) Malzeme miktarýnýn ses yalýtýmýna etkisi nedir? B) Malzemenin cinsinin ses yalýtýmýna etkisi nedir? C) Malzemenin renginin sesin hýzýna etkisi var mýdýr? D) Ses, boþlukta yayýlýr mý? Buna göre öðrenci aþaðýdaki sorularýn hangisinin cevabýný aramaktadýr? A) Ses boþlukta yayýlýr mý? B) Ses sývý ortamda yayýlýr mý? C) Ses doðrusal yolla mý yayýlýr? D) Ses katý ortamda, gaz ortama göre daha mý iyi yayýlýr? 4. Aþaðýdakilerden hangisi sesin yansýma özelliðine baðlý deðildir? A) Yarasalarýn çýkardýklarý seslerle etraflarýndaki varlýklarýn yerini tespit etmesi B) Ultrason ile vücudumuzun iç organlarýnýn görüntüsünün ekrana aktarýlmasý C) Sonar cihazlarýyla balýk sürülerinin yerlerinin tespit edilebilmesi D) Ýnsan kulaðýnýn doðadaki her sesi duymamasý 2. I. Ses, her doðrultuda dalgalar hâlinde yayýlýr. II. Sesin yayýlmasý için maddesel ortama ihtiyaç yoktur. III. Ses bir enerji çeþididir. Yukarýdaki ifadelerden hangileri doðrudur? A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve III D) II ve III 5. Yandaki resimdeki geminin sonar cihazýndan çýkan sesin yankýsý 8 saniye sonra geri geldiðine göre geminin bulunduðu yerde denizin derinliði kaç metredir? (Sesin suda yayýlma hýzý saniyede yaklaþýk 1500 m'dir.) A) 1500 B) 3000 C) 4500 D)

2 Ses Test Ses ile ilgili olarak; I. En hýzlý katýlarda yayýlýr. II. III. Çarptýklarý yüzeylerde yansýmaya uðrayabilir. Ayný ortamda farklý kaynaklar ayný sesi çýkarýr. Yukarýdaki ifadelerden hangileri doðrudur? 8. I. Astronotlar uzayda gök cisimlerinin meydana getirdiði patlamalarý duyarlar. II. Ses katýlarda, gazlara oranla daha hýzlý yayýlýr. III. Ses yalýtýmýnda kullanýlan maddelerin sesi soðurma özelliði azdýr. Yukarýdaki ifadelerden hangileri yanlýþtýr? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III I. Cam kap II. Cam kap Daða olan uzaklýðý 1020 m olan Duygu, baðýrdýktan kaç saniye sonra sesini tekrar duyar? (Sesin havadaki sürati 340 m/s'dir.) A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 Þekilde iç içe geçmiþ iki cam kap içinde zil bulunmaktadýr. Kap, saða sola sallandýðýnda zil çalmaktadýr. Zil sesinin dýþardan en az duyulabilmesi için cam kaplar arasý aþaðýdaki maddelerden hangisi ile doldurulmalýdýr? A) Demir B) Kum C) Bakýr D) Cam yünü 10. Yanký olayýnýn havada algýlanabilmesi için ses kaynaðý ile engel arasýnda en az kaç metre uzaklýk olmasý gerekir? A) 7 B) 15 C) 17 D)

3 Ses Test Düz ve sert yüzeyler ses dalgalarýný yansýtýrken düz olmayan ve yumuþak yüzeyler ses dalgalarýný yansýtmayýp yutar. Ses yalýtýmýný saðlamak için aþaðýdaki maddelerin hangisinden yararlanmak en uygun olur? A) Tahta B) Cam C) Strafor D) Demir levha 14. Bir öðrenci çalmakta olan müzik setinden uzaklaþtýkça müzik setinden çýkan sesi daha az duyduðunu söylüyor. Bu durum sesin hangi özelliði ile ilgilidir? A) Ýletilmesi B) Yansýmasý C) Þiddeti D) Soðurulmasý 12. Sesin yansýmasýndan faydalanarak geliþtirilen ve anne karnýndaki bebeðin geliþimini takip etmek için de kullanýlan cihaz aþaðýdakilerden hangisidir? A) Ultrason B) Röntgen C) Sonar D) Steteskop Yunuslarýn balýk sürülerinin yerini tespit etmesi, yarasalarýn görme duyularý zayýf olduðu hâlde çevrelerini algýlamasý, sesin hangi özelliði ile gerçekleþmektedir? A) Soðurulmasý B) Yansýmasý C) Ýletilmesi D) Doðrusal yayýlmasý K maddesi L maddesi M maddesi Yukarýda K, L ve M maddelerinin tanecik yapýsý verilmiþtir. Bu maddelerin sesi en az iletenden en çok iletene doðru sýralanýþý hangi seçenekte doðru olarak verilmiþtir? A) K, L, M B) L, K, M C) M, L, K D) K, M, L 367

4 Ses Test Ses ile ilgili olarak; I. Ses, her yönde dalgalar hâlinde yayýlýr. II. Ses, maddesel ortamda yayýlýr. III. Akustik özelliðinin zayýf olduðu ortamlarda çýkan sesler gürültü kirliliði meydana getirir. Yukarýdaki ifadelerden hangileri doðrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III Yukarýdaki kavram haritasýnda numaralý yerlere aþaðýdakilerden hangisi gelmelidir? I II III A) Sesin Ses yalýtýmý Sonar yansýmasý B) Ses yalýtýmý Sonar Sesin yansýmasý C) Sesin Sonar Ses yalýtýmý yansýmasý D) Ses yalýtýmý Sesin Sonar yansýmasý 19. X, Y ve Z maddelerinde Sürat sesin yayýlma süratleri X Y Z 4V V 12V tablodaki gibidir. Buna göre X, Y ve Z maddeleri hangi seçenekte doðru olarak verilmiþtir? X Y Z A) Su Hava Tahta B) Hava Tahta Su C) Tahta Hava Su D) Su Tahta Hava 17. Aþaðýdaki maddelere çekiç ile ayný kuvvetle vuruluyor. Buna göre hangi maddeden daha az ses çýkar? A) Tahta B) Bakýr C) Pamuk D) Cam 20. Bir engele doðru baðýran Aslý, kendi sesini baðýrdýktan 2 saniye sonra tekrar duyuyor. Buna göre Aslý ile engel arasýndaki uzaklýk kaç metredir? (Sesin havadaki sürati 340 m/s'dir.) A) 170 B) 340 C) 510 D)

5 YANITLAR Yanýt 1: Yanýt 2: Deneyde cam yünü, köpük ve demir tozu kutular arasýna yerleþtirilmiþtir. Malzeme miktarlarý eþittir. Cam yünü, köpük ve demir tozu incelendiðinde arasýnda en fazla hava boþluðu olan malzeme, sesi en iyi yalýtacaktýr. Dolayýsýyla malzemenin cinsi ses yalýtýmýný etkiler. Deneyimizde kutular arasýnda boþluk olmadýðý için sesin boþlukta yayýlýp yayýlmayacaðý hakkýnda yorum yapýlamaz. Malzemenin renginin sesin hýzýna etkisi olmadýðýndan Malzemenin renginin sesin hýzýna etkisi var mýdýr? sorusu araþtýrýlmak istenen bilgi deðildir. Deneyde malzemenin cinsinin ses yalýtýmýna etkisi araþtýrýlmak istenmiþtir. Yanýt B'dir. Ses, maddesel ortamda dalgalar hâlinde yayýlan ve madde moleküllerinin titreþimi ile oluþan bir enerji þeklidir. (I. ve III. ifade doðrudur.) Ses, madde taneciklerinin titreþimi ile iletildiði için ancak maddesel ortamda yayýlabilir. Çünkü boþlukta titreþen cisimlerin enerjilerini taþýyacak tanecikler yoktur. Dolayýsýyla sesin yayýlmasý için maddesel ortama ihtiyaç vardýr. (II. ifade yanlýþtýr.) Yanýt C'dir. Yanýt 4: Yanýt 5: Yarasalarýn çýkardýklarý seslerle varlýklarýn yerlerini tespit etmesi, ultrasonun iç organlarýmýzýn görüntüsünü ekrana aktarmasý ve sonar cihazlarý ile balýk sürülerinin yerlerinin tespit edilebilmesi sesin yansýma özelliði ile ilgilidir. Ýnsan kulaðýnýn doðadaki her sesi duymamasý ise sesin yansýmasý ile ilgili deðil þiddeti ile ilgilidir. Yanýt D'dir. Sonar cihazýndan çýkan sesin yankýsý 8 s sonra geri geldiðine göre sonar cihazýndan çýkan ses 4 s'de deniz tabanýna ulaþmýþ 4 s'de de geri gelmiþtir. Buna göre geminin bulunduðu yerde denizin derinliði; Alýnan yol = Sürat x Zaman Alýnan yol = 1500 x 4 Alýnan yol = 6000 m'dir. Yanýt D'dir. Yanýt 3: Öðrenci, cam fanuslarýn içini su ile doldurduðuna göre fanuslarýn içindeki çalar saatin sesinin sývý ortamdan geçip geçmediðini anlamaya çalýþmaktadýr. Buna göre öðrenci Ses sývý ortamda yayýlýr mý? sorusunun cevabýný aramaktadýr. Yanýt B'dir. Yanýt 6: Ses en hýzlý katýlarda, daha sonra sývýlarda, en yavaþ ise gaz ortamda yayýlýr. (I. ifade doðrudur.) Ses, çarptýðý yüzeylerde yansýmaya uðrayabilir. (II. ifade doðrudur.) Ayný ortamda farklý kaynaklar, ayný sesi çýkarmaz. Bir gitarýn teline vurulduðunda çýkan ses ile bir sazýn teline vurulduðunda çýkan ses ayný deðildir. (III. ifade yanlýþtýr.) Yanýt A'dýr. 369

6 Yanýt 7: Zil sesinin dýþarýdan en az duyulabilmesi için cam kaplar arasý cam yünü ile doldurulmalýdýr. Çünkü cam yünü sesi soðurur. Yanýt D'dir. Yanýt 10: Yanký olayýnýn havada algýlanabilmesi için ses kaynaðý ile engel arasýnda en az 17 metre uzaklýk olmasý gerekir. Yanýt C'dir. Yanýt 8: Ses, boþlukta yayýlmaz. Dolayýsýyla astronotlar uzayda kendi sesleri dahil, gök cisimlerinin meydana getirdiði patlamalarý duyamazlar. Özel cihazlarla haberleþirler. (I. ifade yanlýþtýr.) Katı Sıvı Gaz Yanýt 11: Ses, yumuþak ve gözenekli maddelere çarptýðýnda enerjisinin çoðu bu maddeler tarafýndan soðurulur. Bu þekilde ses yalýtýmý saðlanýr. Tahta, cam ve demir levha sert, gözeneksiz yapýya sahiptir. Strafor ise ses yalýtýmý için kullanýlan bir maddedir. Yanýt C'dir. Yanýt 9: Þekillerde görüldüðü gibi tanecikler katýlarda birbirine en yakýn, gazlarda ise en uzaktýr. Dolayýsýyla ses katýlarda gazlara göre daha hýzlý yayýlýr. (II. ifade doðrudur.) Sesin maddeler tarafýndan yutulmasýna "soðurulma" denir. Ses yalýtýmý dýþarýdaki seslerin içeriye, içerideki seslerin dýþarýya çýkmasýný önlemek amacýyla yapýlýr. Dolayýsýyla ses yalýtýmý yapmak için sesi en çok yutan yani en çok soðuran maddelere ihtiyacýmýz vardýr. Ses yalýtýmýnda kullanýlan maddelerin sesi soðurma özelliði fazladýr. (III. ifade yanlýþtýr.) Yanýt B'dir. Ses, daða çarpacak ve ayný yolu tekrar dönerek Duygu'ya gelecektir. Dolayýsýyla sesin aldýðý yol Duygu ile dað arasýndaki uzaklýðýn iki katýdýr. Yol = 2 x 1020 = 2040 metre Sesin havadaki sürati 340 m/s olduðuna göre Duygu, sesini; Yol = Sürat x Zaman 2040 = 340 x Zaman Zaman = 2040 = 6 saniye sonra duyar. Yanýt 340 D'dir. Yanýt 12: Sesin yansýmasý kullanýlarak geliþtirilen ultrason cihazý sayesinde anne karnýndaki bebeðin geliþimi takip edilebilmektedir. Bunun yanýnda ultrason cihazý sayesinde vücut içindeki dokular ve organlar incelenebilir. Yanýt A'dýr. Yanýt 13: Yunuslarýn balýk sürülerinin yerini tespit etmesi, yarasalarýn görme duyularý zayýf olduðu hâlde çevrelerini algýlamasý sesin bir engele çarpýp geri yansýmasý sonucu gerçekleþmektedir. Yanýt B'dir. Yanýt 14: Ses dalgalarýnýn kaynaktan uzaklaþtýkça enerjisi ve buna baðlý olarak þiddeti azalýr. Buna göre öðrencinin çalmakta olan müzik setinden uzaklaþtýkça müzik setinden çýkan sesi daha az duymasýnýn nedeni sesin þiddetinin azalmasýdýr. Yanýt C'dir. 370

7 Yanýt 15: Sesin iletilmesinde ortamdaki molekül ve atomlarýn birbirine uzaklýklarý önemlidir. Katýlarý oluþturan moleküller arasýndaki boþluk en azdýr. Bu nedenle katýlar, sývý ve gazlara göre sesi daha iyi iletir. Sývýlarý oluþturan moleküller arasýndaki boþluk ise gaz maddeleri oluþturan moleküller arasýndaki boþluktan daha az olduðundan sývý maddeler gaz maddelere göre sesi daha iyi iletir. Soruda K maddesinin tanecikleri arasýndaki boþluk en fazla olduðundan K maddesi gaz, L maddesinin tanecikleri arasýndaki boþluk en az olduðundan L maddesi katý maddedir. M maddesi ise sývý maddedir. Buna göre bu maddelerin sesi az iletenden çok iletene doðru sýralanýþý K, M ve L þeklindedir. Yanýt D'dir. Yanýt 16: Madde, sesin yansýmasýna neden olduðundan I numaralý yere sesin yansýmasý yazýlmalýdýr. Sesin yansýmasýndan faydalanýlarak ultrason cihazý, radar ve sonar cihazlarý yapýlmýþtýr. II numaralý yere sonar yazýlmalýdýr. Yumuþak maddelere çarpan ses soðurulur. Sesin soðurulmasý sayesinde ses yalýtýmý saðlanýr. III numaralý yere ses yalýtýmý yazýlmalýdýr. Yanýt C'dir. Yanýt 17: Yumuþak maddeler sesi daha iyi yalýtýr. Ayný kuvvetle tahta, bakýr, pamuk ve cama vurulduðunda pamuk daha yumuþak olduðundan daha az ses çýkaracaktýr. Yanýt C'dir. Yanýt 18: Ses, maddesel ortamda her yöne doðru dalgalar hâlinde yayýlýr. (I ve II. ifadeler doðrudur.) Gürültü ile mücadele yollarýndan biri de akustik düzenlemelerdir. Eðer bir ortamda rahatsýz edici bir yansýma varsa o ortamýn akustik özelliði zayýftýr veya yoktur. Akustik özelliðinin zayýf olduðu ortamlarda gürültü kirliliði meydana gelir. (III. ifade doðrudur.) Soruda verilen üç ifade de doðrudur. Yanýt D'dir. Yanýt 19: Sesin katý maddelerdeki sürati sývý maddelerden; sývý maddelerdeki süratleri ise gaz maddelerden büyüktür. Buna göre sürati en büyük olan Z maddesi katý madde olan tahta, sürati en küçük olan Y maddesi gaz madde olan hava olabilir. X maddesi ise sývý madde olan su olabilir. Yanýt A'dýr. Yanýt 20: Aslý, engele baðýrdýktan 2 s sonra kendi sesini duyduðuna göre Aslý'nýn sesi 1 saniyede engele ulaþmýþ, bir saniyede de kendine geri gelmiþtir. Alýnan yol = Sürat x Zaman formülünde bilinenler yerine yazýlýrsa Aslý ile engel arasýndaki uzaklýk; Alýnan yol = 340 x 1 Alýnan yol = 340 m'dir. Yanýt B'dir. 371

8 TEST 22 Ünite Sonu Testi 1. Aþaðýdaki öðrencilerden hangisi düz aynaya baktýðýnda elindeki pankart üzerindeki yazýyý ayný þekilde görür? 3. K A) B) KEK AMA L Birbirine dik olarak yerleþtirilen K ve L aynalarý arasýna konulan cismin aynalardaki ilk görüntüleri sýrasýyla nasýldýr? C) D) ALİ MUZ A) K L B) C) D) 2. X Y Z Düzlem aynalar üzerine þekildeki gibi gönderilen X, Y, Z ýþýnlarýndan hangileri yansýmalardan sonra kendi üzerinden geri döner? A) Yalnýz X B) X ve Y C) Yalnýz Y D) X, Y ve Z 372

9 Ünite Sonu Testi Test Kalem X F Asal eksen Y Z Þekildeki noktadan bakan bir gözlemcinin M noktasýndaki mum ýþýðýný görebilmesi için X, Y, Z bölgelerine konulacak düz aynalarýn konumlarý aþaðýdakilerden hangisi olabilir? A) B) X Y Z Þekildeki kalemin düz ve çukur aynalardaki görüntüleri ile ilgili olarak aþaðýdakilerden hangisi yanlýþtýr? (Noktalar arasý uzaklýklar eþittir. F: odak noktasýdýr.) A) Hem düz hem de çukur aynadaki görüntü düzdür. B) Cismin çukur aynadaki görüntüsü, düz aynadaki görüntüsünden daha büyüktür. C) Çukur ve düz aynadaki görüntülerin boylarý eþittir. D) Her iki aynada oluþan görüntü de aynalarýn arkasýndadýr. C) D) 6. I. Iþýk boþlukta da yayýlabilen bir enerji þeklidir. II. Sesin yayýlabilmesi için maddesel ortama ihtiyaç vardýr. III. Iþýk, madde moleküllerinin titreþimi ile oluþur. Yukarýdaki ifadelerden hangileri doðrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 373

10 Ünite Sonu Testi Test Asal eksen K L Çukur ve tümsek aynalardan oluþmuþ sistemde noktalar arasý uzaklýklar eþit ve 1 birimdir. (Çukur aynanýn odak uzaklýðý = 1 birim; Tümsek aynanýn odak uzaklýðý = 2 birimdir.) Buna göre K aynasýna þekildeki gibi gelen ýþýðýn izlediði yol aþaðýdakilerden hangisidir? A) B) Birbirine paralel I ve II düz aynalarý arasýna konulan cismin aynalardaki ilk görüntüleri arasýndaki uzaklýk kaç cm'dir? A) 8 B) 12 C) 18 D) Aþaðýda kutucuklara gönderilen paralel ýþýnlar ve bu ýþýnlara yansýmalarý gösterilmiþtir. Buna göre hangi kutucuk içinde çukur ayna bulunur? A) B) C) C) D) D) 10. Bir düz aynaya gelen ýþýk ýþýný ile yansýyan ýþýn arasýndaki açý 58 dir. Yansýyan ýþýnýn aynayla yaptýðý açý kaç derecedir? A) 29 B) 52 C) 61 D)

11 Ünite Sonu Testi Test Bir fabrikada çalýþan makinelerin çýkardýðý seslerin çevreyi rahatsýz etmemesi için; Vakum pompasý ile havasý alýnmýþ cam fanus içindeki çalar saatin sesi dýþarýdan duyulmamaktadýr. Çalar saatin sesinin dýþarýdan duyulmamasýnýn nedeni aþaðýdakilerden hangisidir? I. Duvarlarý strafor veya köpük ile kaplamak II. Pencerelere çift cam takmak III. Duvarlarý demir plakalarla kaplamak yukarýdakilerden hangileri yapýlmalýdýr? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III A) Camýn çok kalýn olmasý B) Çalar saatin sesinin yansýmaya uðramasý C) Cam fanus içinde hava bulunmamasý D) Camýn ses dalgalarýný emmesi 12. Ses, aþaðýdaki maddelerin hangisinde en yavaþ iletilir? A) Bakýr levha B) Tahta C) Zeytinyaðý D) Hava m uzaðýndaki bir dað yamacýna baðýran Nihal, kaç saniye sonra sesinin yankýsýný duyar? (Sesin havadaki yayýlma hýzý 340 m/s dir.) A) 2 B) 4 C) 8 D) I. Iþýk boþlukta yayýlmaz, ses boþlukta yayýlýr. II. Ses, çarptýðý cismin yapýsýna göre farklý oranlarda yansýma, iletilme ve soðurulmaya uðrar. III. Iþýk, ayný ortamda doðrusal olarak yayýlýr ve karþýlaþtýðý cisim tarafýndan yansýtýlabilir. Yukarýdaki ifadelerden hangileri doðrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 16. I. Ses doðrusal yolla yayýlýr. II. Yeþil alanlar sesin bir kýsmýný soðurur. III. Ses, en iyi hava ortamýnda yayýlýr. Yukarýdaki ifadelerden hangileri doðrudur? A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve III D) II ve III 375

12 Ünite Sonu Testi Test Kerem bir koridorun K, L, M ve N noktalarýna geçerek bu noktalarda duvara doðru baðýrmýþ ve sesinin yankýsýný duymaya çalýþmýþtýr. Noktalar arasý uzaklýklar eþit ve 7 m olduðuna göre Kerem, hangi noktalarda baðýrdýðýnda sesinin yankýsýný duyamaz? Þekilde iç içe geçmiþ cam fanus içine müzik çalan bir radyo yerleþtirilmiþtir. Radyodan çalan müziðin sesinin en az duyulmasý için cam fanuslarýn arasý aþaðýdaki maddelerden hangisi ile doldurulmalýdýr? A) Beton B) Alüminyum C) Demir tozu D) Strafor köpük A) K ve L B) L ve M C) M ve N D) K ve N 20. Gelen ışın N Yansıyan ışın K L M N 18. Aþaðýdakilerden hangisi sesi en az soðurur? A) Strafor köpük B) Sünger C) Tahta parçasý D) Cam yünü Yanda düzlem aynaya gelen ýþýn ve yansýyaný verilmiþtir. Buna göre K, L, M ve N açýlarý ile ilgili olarak hangi ifade kesinlikle doðrudur? A) K > L B) L > M C) M > N D) L = M 376

13 YANITLAR Yanýt 1: Bir cismin düzlem aynadaki görüntüsü simetriktir ve görüntünün aynaya uzaklýðý cismin aynaya uzaklýðýna eþittir. Bu bilgilere göre pankart üzerindeki yazýlarýn düzlem aynadaki görüntülerini sýrasýyla bulalým. Yanýt 3: Bir cismin düz aynadaki görüntüsünün simetrik olduðunu ve cismin aynaya uzaklýðý ile görüntünün aynaya uzaklýðýnýn eþit olduðunu daha önce belirtmiþtik. Cismin K aynasýndaki görüntüsü; KEK KEK AMA AMA ALİ MUZ Cismin L aynasýndaki görüntüsü; Þekillerden de görüldüðü gibi görüntüsü kendisi ile ayný olan kelime (AMA)dýr. Yanýt B'dir. Yanýt 2: Bir düzlem aynada gelen ýþýnýn aynayla yaptýðý açý, yansýyan ýþýnýn aynayla yaptýðý açýya eþittir. X, Y ve Z ýþýnlarýnýn yansýmalardan sonra kendi üzerinden geri dönebilmesi için ikinci aynaya dik gelmesi gerekir. Buna göre ýþýnlarýn izlediði yollarý çizelim N 45 X N 40 Y Yanýt 4: þekildekiler gibidir. Yanýt A'dýr. Gözlemcinin, mum ýþýðýný görebilmesi için mumdan gelen ýþýðýn gözlemcinin gözüne ulaþmasý gerekir. Þimdi ýþýðýn izlemesi gereken yolu çizerek aynalarýn konumlarýný belirleyelim N 15 Z N N N Þekillerden de görüldüðü gibi ikinci aynaya dik (yüzeyin normali üzerinden) gelerek kendi üzerinden geri dönen ýþýnlar X ve Y ýþýnlarýdýr. Yanýt B'dir. Aynalarýn konumlarýnýn þekildeki gibi olmasý gerekir. Yanýt C'dir. 377

14 Yanýt 5: Düzlem aynadaki görüntü daima düz, boyu cismin boyuna eþit ve aynanýn arkasýndadýr. Çukur aynada cisim odakla ayna arasýnda bulunduðu için cismin görüntüsü aynanýn arkasýnda ve boyu cisimden büyüktür. Yanýt 8: Düzlem aynada cismin aynaya olan uzaklýðý ile görüntünün aynaya olan uzaklýðýnýn eþit olduðunu daha önceki sorularýmýzda belirtmiþtik. Buna göre cismin I ve II. aynadaki görüntülerini þekil üzerinde gösterelim. Görüntü Kalem Görüntü F Asal eksen Çukur aynadaki görüntünün boyu, düz aynadaki görüntünün boyundan büyüktür. Yanýt C'dir. Þekilden de görüldüðü gibi görüntüler arasýndaki uzaklýk; = 32 cm'dir. Yanýt D'dir. Yanýt 6: Bu soruyu þöyle bir örnekle açýklayabiliriz. Örneðin Güneþ ten gelen ýþýnlarý görebiliriz. Güneþ ýþýnlarý uzay boþluðunu geçerek Dünya mýza ulaþýr. Oysa Güneþ te meydana gelen patlamalarýn çýkardýðý sesi duyamayýz. Çünkü ses, uzay boþluðunu geçerek dünyamýza ulaþmaz. Buradan ýþýðýn boþlukta yayýldýðý, sesin ise boþlukta yayýlmadýðý, yayýlmasý için maddesel ortama ihtiyaç duyduðu sonucuna ulaþabiliriz. (I ve II. ifade doðrudur.) Iþýk, doðal veya yapay ýþýk kaynaklarýndan elde edilir. Ses ise madde moleküllerinin titreþimi ile oluþur. (III. ifade yanlýþtýr.) Yanýt A'dýr. Yanýt 7: Çukur aynaya odaktan gelen ýþýn, asal eksene paralel olacak þekilde yansýr. Tümsek aynaya asal eksene paralel gelen ýþýn uzantýsý odaktan geçecek þekilde yansýr. Buna göre ýþýnýn izlediði yol A seçeneðinde doðru olarak verilmiþtir. Yanýt A'dýr. Yanýt 9: Çukur aynaya paralel gönderilen ýþýnlar bir noktada odaklanýr. B seçeneðinde paralel gönderilen ýþýnlar kendi üzerinden geri yansýdýðýndan A seçeneðindeki kutuda düz ayna, C seçeneðindeki kutuya paralel gönderilen ýþýnlar daðýldýðýna göre C seçeneðindeki kutuda tümsek ayna, D seçeneðindeki kutuya paralel gönderilen ýþýnlar ise birbirine paralel yansýdýðýndan D seçeneðindeki kutuda düz ayna bulunur. B seçeneðindeki kutuya paralel gönderilen ýþýnlar ise bir noktada odaklandýðýndan B seçeneðindeki kutuda çukur ayna bulunur. Yanýt B'dir. 378

15 Yanýt 10: Normal Düz aynaya gelen ýþýnla yansýyan ýþýn arasýndaki açý 58 ise gelen ýþýnýn normalle arasýndaki açý = 29 2 dir. Normalin ayna ile yaptýðý açý ise 90 olduðuna göre yansýyan ýþýnýn ayna ile yaptýðý açý = 61 dir. Yanýt C'dir. Yanýt 13: Iþýk, boþlukta yayýlmaz yerine yayýlýr, ses boþlukta yayýlýr yerine yayýlmaz olacaktý. (I. ifade yanlýþtýr.) Ses, çarptýðý cismin yapýsýna göre (sertliðine, yumuþaklýðýna, pürüzlü veya düz olmasýna göre) farklý oranlarda yansýma, iletilme ve soðurulmaya uðrar. (II. ifade doðrudur.) Iþýk ayný ortamda doðrusal olarak yayýlýr ve karþýlaþtýðý cisim tarafýndan yansýtýlabilir. (III. ifade doðrudur.) Yanýt C'dir. Yanýt 11: Ses maddesel ortamda iletilir. Vakum pompasý ile havasý alýnmýþ cam fanus içindeki çalar saatin sesinin dýþarýdan duyulmamasýnýn nedeni ise cam fanus içinde hava bulunmamasýdýr. Yanýt C'dir. Yanýt 14: Bir fabrikada makinelerin çýkardýðý seslerin çevreyi rahatsýz etmememesi için duvarlarý strafor veya köpük ile kaplamak, pencerelere çift cam takmak gerekir. Yanýt A'dýr. Yanýt 15: Dað yamacýna doðru baðýran Nihal'in sesi dað yamacýna; Yanýt 12: Ses, katýlarda en hýzlý, gazlarda ise en yavaþ iletilir. Bakýr levha ve tahta, katý maddeler olduðundan ses hýzlý iletilir. Zeytinyaðý ise sývý madde olduðundan gaz madde olan havaya göre sesi daha hýzlý iletir. Ses en yavaþ havada iletilir. Yanýt D'dir. Alýnan yol = Sürat x Zaman 1360 = 340 x Zaman Zaman = ulaþýr Zaman = 4 s'de Nihal'in sesi dað yamacýna 4 s de ulaþýp 4 s'de geri döneceðinden Nihal, sesinin yankýsýný baðýrdýktan = 8 s sonra duyacaktýr. Yanýt C'dir. 379

16 Yanýt 16: Ses, doðrusal yolla deðil her yöne dalgalar hâlinde yayýlýr. (I. ifade yanlýþtýr.) Yeþil alanlar yaþamýmýzda çok önemli bir yere sahiptir. Soluduðumuz havayý temizledikleri gibi þehir gürültüsünün büyük bir kýsmý soðururlar. (II. ifade doðrudur.) Katý maddelerin tanecikleri arasýndaki boþluk en az olduðundan ses en iyi hava ortamýnda deðil katý ortamlarda yayýlýr. (III. ifade yanlýþtýr.) Yanýt B'dir. Yanýt 19: Ses yalýtýmýnda kullanýlan ve sesi soðuran strafor köpük, cam fanuslar arasýna konulursa radyodan çalan müziðin sesi dýþarýdan en az þekilde duyulur. Yanýt D'dir. Yanýt 17: Yanký olayýnýn algýlanabilmesi için ses kaynaðý ile engel arasýnda en az 17 m mesafe olmasý gerekir. K noktasýnýn duvara uzaklýðý 7 m, L noktasýnýn duvara uzaklýðý 14 m olduðundan Kerem K ve L noktalarýndan duvara baðýrdýðýnda sesinin yankýsýný duyamaz. Yanýt A'dýr. Yanýt 20: Düzlem güneye gelen ýþýnýn normalde yaptýðý açý ile yansýyan ýþýnýn normalle yaptýðý açý eþittir. Gelen ýþýnýn normalle yaptýðý açý L açýsý, yansýyan ýþýnýn normalle yaptýðý açý M açýsý olduðundan L = M doðrudur. Yanýt D'dir. Yanýt 18: Ses, sert ve düz yüzeylerde iyi yansýr, yumuþak yüzeylerde ise soðurulur. Strafor, köpük, sünger ve cam yünü sesi soðuran maddelere, tahta parçasý ise sesi yansýtan maddelere örnektir. Yanýt C'dir. 380