TÜRKÝYE'DE KANSER KONTROLÜ
|
|
- Batur Yazıcı
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1
2 T.C. SAÐLIK BAKANLIÐI Kanserle Savaþ Dairesi Baþkanlýðý TÜRKÝYE'DE KANSER KONTROLÜ Editör A. Murat Tuncer Yardýmcý Editörler Nejat Özgül Emire Olcayto Murat Gültekin ANKARA
3 ISBN: Bakanlık Yayın Numarası: 777 Aralık 2009 / ANKARA T.C. Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı'nca hazırlamış ve bastırılmıştır. İzin alınmaksızın çoğaltılamaz, kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. Basım Yeri : Koza Matbaacılık Özveren Sokak 13 / A Kızılay / ANKARA Tel: (0312)
4 Önsöz Bilindiði gibi saðlýk alanýnda son yýllarda Saðlýkta Dönüþüm Programý ile önemli bir dönüþüm gerçekleþtirdik. Bu dönüþüm ile ana amacýmýz Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin saðlýk sistemini 21. yüzyýl vizyonuna uygun hale getirmek ve insanýmýza hakký olan kaliteli saðlýk hizmetini sunmaktýr. Bu anlayýþýn uzantýsý olarak ülkemizde son yýllarda kanser alanýnda da büyük ilerlemeler kaydettik. Kanser alanýnda yapýlmýþ olan çalýþmalarý içeren bu eser 2010 yýlýna kadar ülkemizdeki kanser konusunda yapýlanlar, izlenen politikalar ve stratejik planlarý kapsayan toplu bir kaynak oluþturmasý amacýyla Bakanlýðýmýzca yayýmlanmýþ, zaman içerisinde ortaya çýkan ihtiyaçlar ve alanla ilgili ilerlemeler kitabýn içeriðinde eklemeler yapýlmasýný ve yeniden basýmýný gerektirmiþtir. Bu gün dünyada ölüm nedenleri arasýnda ikinci sýrada bulunan kanserin 2030 yýlýna kadar hýzlý bir artýþ göstererek birinci sýraya yükselmesi öngörülmektedir. Küresel bir nitelik kazanan kanser sorunu karþýsýnda uluslararasý kanser kontrol programlarýna paralel olarak ülkemizde de ciddi adýmlar atýlýrken kanser kayýtçýlýðý geliþtirilmiþ, güvenli kanser verilerine ulaþýlmýþtýr. Bunun sonucunda ülkemiz ilk kez "Beþ Kýtada Kanser" konulu yayýnýn 9. versionunda verileriyle yer almýþtýr. Her þehrimizde bir Kanser Erken Teþhis ve Tarama Merkezi hedefimize hýzla ulaþýlmýþ, tarama programlarýmýz gerekli yasal düzenlemeler yapýlarak ücretsiz hale getirilmiþtir. Kanser konusunda hem saðlýk çalýþanlarýnýn hem de halkýmýzýn bilgilendirilme ve eðitim çalýþmalarý hýzla devam etmektedir. Aile Hekimliði programýna kanser kontrolunun entegrasyonu konusundaki çalýþmalarýmýza hýz verilmiþtir. Ulusal Kanser Danýþma Kurulumuz, Ulusal Kanser Kontrol Programýmýz çerçevesinde çalýþmalarýný sürdürmektedir. Ulusal Kanser Enstitüsü'nün kurulmasý orta vadeli kanser kontrol programý hedeflerimizdendir. Bu yoðun çalýþmalar sonucunda kanserin önlenebilecek ve kontrol edilebilecek bir hastalýk olduðu bilinci ülkemizde de yerleþmeye baþlamýþtýr. Bu deðerli eserin oluþturulmasýnda ve gözden geçirilerek yenilenmesinde emeði geçen tüm bakanlýk personelimize, deðerli bilim insanlarýna teþekkür ederim. Saygýlarýmla Prof. Dr. Recep Akdað Saðlýk Bakaný III
5
6 Önsöz Ülkemizdeki kanser konusunda yapýlanlar, izlenen politikalar ve stratejik planlarýn bir arada bulunabileceði bir kitap olarak planlanan bu eser gözden geçirilmiþ ve yenilenmiþ haliyle yeniden alanla ilgili bilim insanlarýnýn ve konuya ilgi duyanlarýn hizmetine sunulmaktadýr. Büyük bir özveri ile hazýrlanmýþ ve güncellenmiþ olan kitap zorluklar içinde gerçekleþtirilen birçok çalýþmayý ve bilgiyi içermekte ve bu çalýþmalarýn sonuçlarýný da gözler önüne sermektedir. Kanser söz konusu olduðunda sadece tedavi hizmetlerinin algýlanmasýndan kaynaklanan sýkýntýlarýn küresel düzeyde yaþanmakta olduðu açýktýr. Bilindiði gibi kanserin önlenebilecek ve kontrol edilebilecek bir hastalýk olduðu bilinci maalesef çok geç anlaþýlmaya baþlanmýþ bulunmaktadýr. Uzun seneler kapsamlý bir kaynak olacaðýna inandýðýmýz bu kitabýn oluþturulmasýnda ve yenilenmesinde emeði geçen deðerli arkadaþlarýma, bilim insanlarýna, yaptýðýmýz çalýþmalarda bize destek veren Saðlýk Bakanýmýz baþta olmak üzere tüm Bakanlýk Birimlerindeki arkadaþlarýmýza teþekkür ederim. Prof. Dr. A. Murat Tuncer T.C. Saðlýk Bakanlýðý Kanserle Savaþ Dairesi Baþkaný V
7
8 Yazarlar Nurten A. Akarsu Hacettepe Üniversitesi Týp Fakültesi Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý ve Týbbi Genetik A.B.D Öðretim Üyesi / Ankara Nuray Emir Akbulut Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öðretim Üyesi / Ankara Meral Aksoy Hacettepe Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öðretim Üyesi / Ankara Selin Arslanhan Türkiye Ekonomi Politikalarý Araþtýrma Vakfý / Ankara Eþref Atabey Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüðü Jeoloji Etütleri Dairesi / Ankara Berrak Bora Baþara Saðlýk Bakanlýðý Refik Saydam Hýfzýssýhha Mektebi Müdürlüðü / Ankara Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Týp Fakültesi Halk Saðlýðý A.B.D Öðretim Üyesi / Ankara Sema Burgaz Gazi Üniversitesi Eczacýlýk Fakültesi F. Toksikoloji A.B.D Öðretim Üyesi / Ankara Gönül Buyan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu / Ankara Ayþe Canatan Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Öðretim Üyesi / Ankara Zeki Aydýn Çalým Saðlýk Bakanlýðý Kanserle Savaþ Dairesi Baþkanlýðý / Ankara Ýsmet Dede Saðlýk Bakanlýðý Kanserle Savaþ Dairesi Baþkanlýðý / Ankara Meral Doðan Hacettepe Üniversitesi Jeoloji Mühendisliði Bölümü Öðretim Üyesi / Ankara Sharon Erel Anadolu Saðlýk Merkezi / Kocaeli Sultan Yalçýn Eser Ýzmir Kanser Kayýt Merkezi (KÝDEM) / Ýzmir Caner Fidaner Atatürk Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi / Ýzmir Ýbrahim Güllü Hacettepe Üniversitesi Týp Fakültesi Týbbi Onkoloji B.D Öðretim Üyesi / Ankara Murat Gültekin Saðlýk Bakanlýðý Kanserle Savaþ Dairesi Baþkanlýðý / Ankara VII
9 VIII Yazarlar Yýldýz Yükselen Güney Ankara Onkoloji Hastanesi Radyasyon Onkolojisi Kliniði / Ankara Sibel Güven Türkiye Ekonomi Politikalarý Araþtýrma Vakfý / Ankara Alper A. Hatipoðlu Türkkonut II Saðlýk Ocaðý / Ankara Osman Ýlhan Ankara Üniversitesi Týp Fakültesi Hematoloji B.D Öðretim Üyesi / Ankara Hülya Karakýlýnç Antalya Kanser Kayýt Merkezi / Antalya Sultan Kav Baþkent Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Fakültesi Hemþirelik Bölümü Öðretim Üyesi / Ankara Þeref Kömürcü GATA Týbbi Onkoloji B.D Öðretim Üyesi / Ankara Tezer Kutluk Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Öðretim Üyesi / Ankara Salih Mollahaliloðlu Refik Saydam Hýfzýssýhha Mektebi Müdürlüðü / Ankara Emire Olcayto Saðlýk Bakanlýðý Kanserle Savaþ Dairesi Baþkanlýðý / Ankara Nejat Özgül Saðlýk Bakanlýðý Kanserle Savaþ Dairesi Baþkanlýðý / Ankara Vahit Özmen Ýstanbul Týp Fakültesi Genel Cerrahi A.B.D Öðretim Üyesi / Ankara Haki Pamuk Türkiye Ekonomi Politikalarý Araþtýrma Vakfý / Ankara Meltem Þengelen Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Öðretim Üyesi / Ankara Mehtap Tatar Hacettepe Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi Saðlýk Ýdaresi Bölümü Öðretim Üyesi / Ankara Erkan Topuz Ýstanbul Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Öðretim Üyesi / Ýstanbul Dilara Tunca Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Bölümü Öðretim Üyesi / Ankara A. Murat Tuncer Saðlýk Bakanlýðý Kanserle Savaþ Dairesi Baþkaný Hacettepe Üniversitesi Týp Fakültesi Pediatrik Hematoloji B.D Öðretim Üyesi / Ankara Özden Uzunalimoðlu Türk Hepatoloji Vakfý / Ankara Cengiz Yakýcýer Bilkent Üniversitesi Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öðretim Üyesi / Ankara Nazan Yardým Saðlýk Bakanlýðý Temel Saðlýk Hizmetleri Genel Müdürlüðü / Ankara
10 Türkiye'de Kanser Kontrolü IX Nuray Yazýhan Ankara Üniversitesi Týp Fakültesi Moleküler Biyoloji Birimi Öðretim Üyesi / Ankara H. Hakan Yýlmaz Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Bölümü Öðretim Üyesi / Ankara Cihan Yurtaydýn Ankara Üniversitesi Týp Fakültesi Gastroenteroloji B.D Öðretim Üyesi / Ankara Nurullah Zengin Ulusal Kanser Danýþma Kurulu Baþkaný Ankara Numune Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Baþhekimi Týbbi Onkoloji Kliniði Þefi / Ankara
11
12 Ýçindekiler Konu 1. KANSER VE TÜRKÝYE 1.1 Tarihçe; Kanserle Savaþýn Ülkemizdeki Geçmiþi Kanserin Ülkemiz ve Dünyadaki Önemi, Hastalýk Yükü ve Kanser Kontrol Politikalarý Kanserle Mücadelede Ulusal Kanser Danýþma Kurulunun Rolü... 9 Sayfa 1.4 Ulusal Kanser Kontrol Programý; Global Çerçeveden Ülkemizdeki Kýsa, Orta ve Uzun Vadeli Aksiyon Planý Kanser Kayýtçýlýðý ve Kanser Kayýt Merkezleri Türkiye'de Kanser Ýnsidansý Türkiye'de Kanser Durumu ve Uluslar arasý Göstergeler Ýle Uyumun Deðerlendirilmesi Türkiye'de Saðlýk ve Kanser Harcamalarý Türkiye'de Kanser Harcamalarý ve Maliyet Etkinlik Çalýþmalarý Dünya'da, Türkiye de ve Seçilmiþ Ülkelerde Kanser Araþtýrmalarýnýn Karþýlaþtýrmalý Analizi KANSEROGENEZ'DE TEMELx RÝSK FAKTÖRLERÝ VE ÖNLEME 2.1 Kanser Epidemiyolojisinde Ailesel Kanserlerin Rolü Sigarayý Býrakma Metodlarý, Önemi ve Ülkemizdeki Durum Beslenmemizde Yeri Olan Çeþitli Yiyecek ve Besinlerin Kanser Hastalýklarýnda Etkileþimleri Çevresel Kimyasallara Maruziyette Kanser Riskinin Deðerlendirilmesi (Genel Yaklaþým ve Yöntemler) Mesleksel Kanserler Türkiye'de Týbbi Jeoloji Konularý ve Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüðünün (MTA) Araþtýrmalarý XI
13 XII Ýçindekiler 2.7 Karsinojenler Listesi KANSERDE TARAMA VE ERKEN TANI 3.1 Kanserde Erken Yakalama Ulusal Kanser Tarama Standartlarýmýz Kanserde Erken Taný ve Tarama Problemleri KANSERLÝ HASTALARDA TEDAVÝ 4.1 Ülkemizde Kanser Ýlaçlarý Ülkemizde Radyasyon Onkolojisine Bakýþ Kanserli Hastalarda Hemþirelik Bakýmý: Onkoloji Hemþireliði Türkiye'de Kanser Tedavi Merkezleri ve Onkoloji Enstitüleri Kanserle Ýlgili Ülkemizdeki Vakýf ve Dernekler Ülkemizde Kanser Konusunda Çýkarýlmýþ Mevzuatlar Türkök Projesi Nedir? Tamamlayýcý ve Alternatif Týp: Onkoloji Tedavisindeki Güncel Durum PALYATÝF BAKIM 5.1 Dünya'da Palyatif Bakýmýn Durumu ve Hospice Sistemleri Türkiye'de Palyatif Bakým Kanserin Sosyal Yönleri KANSERLE SAVAÞ DAÝRESÝ ÇALIÞMALARI 6.1 KSDB ve Görevleri Epidemiyolojik Çalýþmalar Ülkemizde Nevþehir Ýli Tuzköy Kasabasý ve Karain Köyünde Zeolit Nedenli Mezotelyoma Sorunu Dünyada ve Türkiye'de (Kütahya Özelinde) Arsenik Sorunu Kocaeli-Dilovasý'nda Çevre ve Ýnsan Saðlýðý Türkiye Sularýnda Aðýr Metal Daðýlýmý Çernobil Nükleer Kazasý ve Ülkemiz Açýsýndan Önemi Karadeniz Bölgesi, Kanser ve Kanser Risk Faktörleri Araþtýrmasý
14 Türkiye'de Kanser Kontrolü XIII 6.3 Proje Çalýþmalarý Türkiye'de Serviks Kanserinin Durumu ve Yapýlan Servikal Kanser Tarama Çalýþmalarý Türkiye'de Meme Kanseri Meme Kanseri Tarama Programý Çerçevesinde Yürütülen Eðitim Çalýþmalarý KSDB Proje ve Koordinasyon Þubesi Faaliyetleri KSDB Yýllarý Arasý Bütçe Kullaným Raporu
15
16 1. KANSER VE TÜRKÝYE
17
18 Tarihçe; Kanserle Savaþýn Ülkemizdeki Geçmiþi Emire Olcayto Saðlýk Bakanlýðý Kanserle Savaþ Dairesi Baþkanlýðý Ülkemizde kanser mücadelesi 1947 yýlýnda sivil bir insiyatif olarak Türk Kanser Araþtýrma ve Savaþ Kurumu'nun kurulmasý ile baþlamaktadýr. Bu giriþimin ardýndan 1955'de Ankara'da Ahmet Andiçen Onkoloji Hastanesi inþaatýna baþlanmýþtýr. 1962'de bu hastane iþletilmek üzere Bakanlýða verilmiþtir. Bu tarihe kadar kanser tedavisi genel tedavi kuruluþlarýnda yapýlmakta ve kanser hastalarýna diðer hastalar arasýnda bakým verilmekteydi. Kýsa bir süre sonra 1967'de Bakanlýk tarafýndan Ankara'da Etimesgut Onkoloji Hastanesi açýlmýþtýr. Ýlk resmi kanserle savaþ yaklaþýmý 1962 yýlýnda Temel Saðlýk Hizmetlerinde kanserle mücadele amacýyla Þube Þefliði kurulmasý ile baþlamaktadýr Yýlýnda Bakanlýðýmýz bünyesinde kanser savaþ konusunda koruyucu ve tedavi edici hizmetleri düzenlemek, hastanelerle ilgili tesisleri ve çalýþma programlarýný uygulamak, yürütmek ve denetlemek amacýyla Temel Saðlýk Hizmetleri Genel Müdürlüðü bünyesindeki Þube Þefliði Kanser Savaþ Müdürlüðü haline getirilmiþtir yýlýnda 1-7 Nisan "Kanser Haftasý" olarak kabul edilmiþ, o yýldan itibaren hafta etkinlikleri sürdürülmektedir. Ülkemizde ilk kez resmi olarak yýllarý arasýnda Hizmet Ýçi Eðitim Kurslarý gerçekleþtirilmiþtir. Yine bu çerçevede ayný yýllarda Halk Eðitimleri gerçekleþtirilmiþ, Kanserle Savaþ Konseyi oluþturulmuþtur. Çok önemli bir geliþme olarak 1982 yýlýnda kanser ihbarý zorunlu hastalýklar arasýna alýnmýþtýr. Kanserle Savaþ 1983 yýlýndan sonra, Bakanlýðýmýz bünyesinde kurulan Genel Müdürlük seviyesinde baðýmsýz bir Daire Baþkanlýðý tarafýndan yürütülmeye baþlamýþtýr. Ýlk olarak ayrý ihtisas anlamýnda 1983 yýlýnda Kanser Cerrahisi ve Medikal hizmetler baþlamýþtýr Kanser Savaþ Danýþma Kurulu oluþturulmuþ, 1989 yýlýnda Uluslararasý Kanser Savaþ Birliði Üyeliði gerçekleþmiþtir. Ülkemizde gerçekçi kanser verileri elde edilmesi amacý ile 1992 yýlýnda Kanser Kayýt ve Ýnsidans Projesi çalýþmalarý baþlamýþtýr. Toplum bazlý baþlatýlan kanser kayýtçýlýðý Ýzmir Kanser Kayýt Merkezinin açýlmasý ile anlam kazanmýþ, yine gerçek anlamda toplum kanser taramasý amacý ile 1996 yýlýnda Kanser Erken Teþhis ve Tarama Merkezleri Projesi çalýþmalarý baþlatýlmýþtýr. 3
19 4 Türkiye'de Kanser Kontrolü Türkiye'de kanser birimlerinde yöneticilik yapan müdür ve baþkanlar; Saðlýk Bakanlýðý Kanser Savaþ Müdürleri Dr. Muharrem Tuncay Dr. Sadýk Güngör Dr. Lütfi Köselioðlu Dr. Ertuðrul Aker Dr. Ýsmail Þendilek Prof. Dr. Erdoðan Iþýkman Kanserle Savaþ Dairesi Baþkanlarý Doç. Dr. Ulya Ertem Doç. Dr. Korkut Akoðuz Uzm. Dr. Ali Fikri Ayhan Prof. Dr. Nazmi Bilir Dr. Cemil Kuþoðlu Opr. Dr. Latif Atasever Dr. Erol Afþin Dr. Emire Özen Olcayto Prof. Dr. A. Murat Tuncer 2001-
20 Kanserin Ülkemiz ve Dünyadaki Önemi, Hastalýk Yükü ve Kanser Kontrol Politikalarý A. Murat Tuncer Saðlýk Bakanlýðý Kanserle Savaþ Dairesi Baþkaný, Hacettepe Üniversitesi Týp Fakültesi Pediatrik Hematoloji B.D Öðretim Üyesi Yüzlerce farklý dokunun deðiþik moleküler mekanizmalarla ortaya çýkmýþ proliferatif, invazif ve agresif yapýya sahip hastalýklarýna topluca kanser denilse de, kanserlerde çok deðiþik klinik seyir, tedaviye cevap farklýlýklarý kolayca görülebilmektedir. Kanser hem dünyada hem de ülkemizde %22'lik oran ile kardiyovasküler hastalýklardan sonra ikinci ölüm nedenidir. Aslýnda son yýllarýn verilerine bakýnca kanseri bir toplum saðlýðý problemi olarak görmek hiç de yanlýþ olmayacaktýr. Özellikle ortaya çýkýþýnýn önlenebildiði, taramalarla ölümün yok edilebildiði ve erken tedavinin yaþam kalitesine çok þey katabildiði kanserleri göz önüne alýrsak birincil ve ikincil korunmanýn öneminin boyutu anlaþýlacaktýr. Birincil korunma ile önlenebilen en önemli kanser olan akciðer kanserleri ülkemizde ve dünyada birinci sýradadýr. Tütün ile mücadelenin baþarýyla yürütülmesi ile akciðer kanseri baþta olmak üzere larinks, mesane, pankreas, serviks, farinks ve oral kavite kanserleri büyük ölçüde yok edilebilecektir. Sadece tütün kontrolü ülkemizde yýlda yaklaþýk akciðer kanserinin önlenmesi anlamýna gelmektedir. Bir baþka açýdan bakýþla her üç kanserin biri beslenme hatalarý, biri de tütün kullanýmý ile ilgilidir. Bu, her üç kanserli hastadan ikisinin bilinçli bir toplum yaratýlarak kanser olmaktan kurtarýlabileceði anlamýna gelmektedir. 2000'li yýllarýn baþýnda dünyada yýlda 6 milyon insan kansere yakalanýrken bu sayý önümüzdeki yirmi yýl içinde 12 milyona yaklaþacaktýr yýlý içinde 12 milyon kiþi kansere yakalanmýþ, 7 milyon insan kanser nedeni ile yaþamýný yitirmiþ, 25 milyon kiþi kanserle yaþamaktadýr yýlýnda ise 24 milyon insan kansere yakalanacaktýr. 17 milyon insan ayný yýl yaþamýný kanser nedeniyle yitirecektir yýlýnda 75 milyon insan kanserle yaþýyor olacaktýr. Bu artýþýn en önemli nedeni kanser risklerindeki artýþtýr. Sigara - Tiryaki sayýsý milyar milyar milyar Yaþlanma - 60 yaþ üzeri nüfus milyar (11.2%) milyar (13.6%) milyar (16.7%) Obesite - Obes nüfus oraný % % % Ortalama bir bakýþla 2030 yýlýna kadar kanser görülme sýklýðýnda tüm dünyada iki misline yakýn bir artýþ öngörülmektedir. Bu artýþýn %75'inin ülkemizin de içinde bulunduðu geliþmekte olan veya geliþmemiþ ülkelerde ortaya çýkacak olmasý ve bu aðýrlýðý kaldýrmakla karþý karþýya kalacak 5
21 6 Türkiye'de Kanser Kontrolü BÝRÝNCÝL KORUNMA Kanser oluþmasý öncesi I II III Etkeni yok et, kanser olmasýn; Korunma Sigara ve akciðer kanseri ülkelerin kansere dünyada harcanan bütçenin ancak %5'ine sahip bulunuyor olmasý kanser kontrol programlarýnda kanseri önlemeye ve erken tanýya aðýrlýk verilmesini zorunlu hale getirmektedir. Bu konuda kanserin primer, sekonder ve tersiyer korunmasý gündeme gelmektedir. Primer korunmada henüz kansere iliþkin hiçbir belirti, hücre deðiþimi yoktur. Bu dönemde aldýðýnýz önlemlerle kanserin oluþumu engellenebilmektedir. Örneðin sigara yok edilirse akciðer kanseri oluþmaz. Ýkincil korunmada erken taný söz konusu olup klinik bulgu yok ancak hücresel düzeyde kanser baþlamýþ bulunmaktadýr. Sekonder veya ikincil korunmaya örnek olarak meme kanseri tarama programlarý gösterilebilir. Üçüncül veya tersiyer korunmada ise kanser bulgularý vardýr ve ancak doðru tedavi ile mortalite düþürülebilir. Bu üç aþamada birincil korunma hem yaygýn kitleleri korumasý hem de ucuz olmasý nedeni ile önemlidir. Ýkincil korunmada yine maliyet etkinlik söz konusudur. Üçüncül korunma yani sadece tedavi ise ekonomisi güçlü ülkelerin karþýlayabileceði ekonomik olarak ciddi yük getiren bir yaklaþýmdýr. Birçok kanser türünde özellikle çocukluk çaðý kanserlerinin birçoðunda örneðin lösemide sadece üçüncül korunma söz konusu olabildiðinden bu yaklaþým zorunludur. Ancak akciðer kanserinde aðýrlýk verilecek kontrol programý birincil korunma olmalýdýr. DSÖ'nün kanser kontrol programlarý olarak her ülkenin bütçe yapýsýna ve ekonomik durumuna göre önerdiði farklý senaryolar bulunmaktadýr. Ülkemiz için bu programý oluþtururken en sýk karþýlaþtýðýmýz ve önlenebilen kanser olan akciðer kanseri ve sindirim sistemi kanserleri önem kazanmaktadýr. Bu nedenle sigara ile savaþ önümüzdeki yýllarda baþarýyla yürütülebildiði takdirde akciðer kanserinde halen her yýl %3-5'lik artýþ kontrol altýna alýnabilecektir. Yine sindirim sitemi kanserlerinin önemli bir bölümünde etkin rol oynayan sigara alýþkanlýðý yanýnda saðlýklý beslenmenin yaygýnlaþtýrýlmasý da önem taþýmaktadýr. ÝKÝNCÝL KORUNMA Kanser hücresi oluþmuþ Klinik bulgu yok Tarama ve erken taný Meme ve serviks kanseri ÜÇÜNCÜL KORUNMA Klinik bulgular var Tedavi Hýzlý taný ve yetkin merkez seçimi önemli Ülkemizdeki kanser kontrol programýnda sigara ve diðer tütün ürünlerinin kullanýmýnýn azaltýlmasý, saðlýklý beslenmenin eðitim yoluyla yaygýnlaþtýrýlmasý hedeflenmektedir. Birincil korunma olarak kanserin önlenmesi konusunun yanýnda erken taný ile kanser mortalitesinin azaltýlmasý da önemli hedeflerimizdendir. Özelikle meme ve serviks kanserinin taranmasý, ulusal bir program çerçevesi içinde baþlatýlmýþ ve 81 ile yaygýnlaþtýrýlmaktadýr. Bu tarama programlarý yanýnda ülkemiz için ayrý bir önemi olan mide kanseri ve kolon kanserleri için tarama programlarý da daha sýnýrlý bölgelerde baþlatýlmýþtýr. Bugün halen Avrupa ve dünyanýn birçok ülkesinde meme ve serviks kanseri tarama programlarý içinde ele alýnmaktadýr. Önümüzdeki yýllarda kolorektal kanserlerin taranmasý da Avrupa Birliði ülkelerinde ele alýnacaktýr. Bazý ülkelerde özel kanserler de örneðin Japonya'da mide kanseri gibi tarama programlarý içinde deðerlendirilmektedir. Kanser hastalýðýnýn kontrolünde en önemli konu bir ülkede kanser kaydýnýn doðru tutulmasýdýr. Kanserin doðru istatistiksel verilerine ulaþmadan hangi kanserin nasýl bir öneme sahip olduðunun bilinmesi ve gerçekçi insan kaynaklarý baþta olmak üzere stratejik planlar yapýlmasý mümkün olamayacaktýr. Ülkemizde artýk bir Devlet politikasý haline gelen kanser kontrol
22 Türkiye'de Kanser Kontrolü 7 programýnda ana hedef kanserin doðru ve düzenli kaydedilmesidir. Bunun yanýnda primer korunma ve sekonder korunma aðýrlýk kazanmýþ, her ilde bir kanser tarama ve eðitim merkezi hedeflenmiþtir. Bu konuda Avrupa Birliði destekli projelere hýz verilmiþtir. Kanser kaydýnda daha önce etkili olmadýðý bilinen her kanseri her yerden kaydetme yöntemi terkedilmiþ, yeni bölgesel temsil özelliklerine göre kayýt merkezleri oluþturulmuþ ve kanser insidanslarýnda son birkaç yýlda ciddi düzelme elde edilmiþtir. Bu düzelmeyi karþýlaþtýrmalý bir tabloda aþaðýda görebilmekteyiz. Ülkemiz açýsýndan büyük önemi olan arsenik, asbest ve erionitin öne çýktýðý çevresel kanserlere iliþkin de ciddi önlemler alýnmaktadýr. Özellikle jeolojik yapýmýzdan kaynaklanan doðal asbest ülkemizde 61 ilimizin 80 aþkýn yerleþim yerinde toprakta bulunmakta, bu yerleþim yerlerinin bazýlarýnda insan yaþamýný tehdit edici boyutta önem taþýmaktadýr. Özellikle erozyonun önlenmesi ve bilinçsiz toprak kullanýmýnýn önüne geçilmesi için yaygýn bir program baþlatýlmýþ bulunmaktadýr.
23
24 Kanserle Mücadelede Ulusal Kanser Danýþma Kurulunun Rolü 1 Ýbrahim Güllü, 2 Nurullah Zengin 1 Hacettepe Üniversitesi Týp Fakültesi Týbbi Onkoloji B.D Öðretim Üyesi, 2 Ulusal Kanser Danýþma Kurulu Baþkaný 2 Ankara Numune Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Baþhekimi Týbbi Onkoloji Kliniði Þefi Kanser tüm dünyada ve ülkemizde en önemli saðlýk sorunlarýndan birisini oluþturmaktadýr. Hasta ve hasta yakýnlarýnda yol açtýðý psiko-sosyal travma ve önemli bir hasta grubunda hala tatminkar olmaktan uzak tedavi baþarýsý kanserin, korkulan bir hastalýk olarak algýlanmasýna neden olmaktadýr. Konunun önemini artýran bir dizi özellikten bahsetmek mümkündür. Söz gelimi, kanser önemli ölçüde önlenebilen bir hastalýk grubudur. Beslenme ve baþta sigara olmak üzere, çevresel faktörlerin kanser olgularýnýn yaklaþýk yarýsýndan fazlasýnda var olduklarý bilinmektedir. Ayrýca kanser deðiþik nedenlere baðlý olarak sýklýðý artan bir hastalýktýr. Olayýn ekonomik boyutunda ise, her geçen gün tedavi maliyetinde artýþ kaçýnýlmaz bir gerçek olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Bütün bu tespitler her ülke için bir Kanser Politikasý'nýn oluþturulmasýnýn ve uygulanmasýnýn ihtiyacýný gündeme getirmektedir. Ülkelerin kanser konusunda önceliklerinin farklý olmasý, ayrýca kaynaklarýn farklýlýðý bir ülkeden diðerine böyle bir politikanýn kopyalanabilir olmasýný imkansýz kýlmaktadýr. Her ülke kendi önceliklerini tanýyabildiði ve kaynaklarýný uygun bir þekilde yönlendirebildiði sürece uygulanabilir bir kanser politikasýna ulaþmýþ olacaktýr. Kanser, korunmadan tedaviye kadar pek çok boyutu olan bir olgudur. Konunun tüm boyutlarýnýn dikkate alýnmasý, saðlýklý durum tespiti, güncel geliþmelerinin izlenmesi geniþ bir ekip ile yapýlabilecek bir çalýþmayý gerektirir. Ulusal Kanser Danýþma Kurulu bu tespit ile gündeme gelmiþtir. Kanser konusunda baþta akademik çevreler olmak üzere, tüm birikimlerin deðerlendirilmesi ve icra makamlarýna sorunlarýn tespiti ve çözüm önerilerinin iletilmesi bu kurulun temel misyonunu oluþturmaktadýr. 30 Mayýs 2005 tarihli genelge ile, yapýlanmasý ve görev alanlarý belirlenen kurul çalýþmalarýný esas olarak oluþturduðu altkurullar ile, gerçekleþtirmesi benimsenmiþtir. Halen oluþturulan altkurullar ve görev alanlarý þu þekildedir: 1) Preventif Onkoloji Altkurulu: Kanserin önemli ölçüde önlenebilir bir hastalýk olmasý, kanserden korunma kavramýný bu konuda oluþturulacak ulusal politikada temel noktalardan biri kýlmaktadýr. Toplumun doðru bilgilendirilmesi ve kanserden korunma konusunda 'farkýndalýk' oluþturulmasý kanserle mücadelede baþarýya ulaþmamýzda temel önceliktir. 2) Epidemiyoloji ve Kayýt Altkurulu: Kanser konusunda oluþturulacak politikada temel unsurlardan biri þüphesiz saðlýklý verilere sahip olmaktýr. Yakýn döneme kadar bu konuda ülkemiz verilerine ulaþmakta ciddi sýkýntýlarýn varlýðý bir gerçekti. Yakýn dönemde bu konuda saðlanan atýlýmýn desteklenmesi ve doðru yönlendirilmesi, kanser ile ilgili gerçek 9
25 10 Türkiye'de Kanser Kontrolü verilere ulaþmayý ve kanser politikasýnýn saðlam bir zemine oturmasýný mümkün kýlacaktýr. 3) Týbbi Jeoloji Altkurulu: Çevresel bazý faktörlerinin kanser açýsýndan risk oluþturduðu bilinmektedir. Asbest maruziyeti ve plevral mezotelyoma ülkemiz için, özellikli bir konu olmaya devam etmektedir. Bir bütün olarak kanser oluþumunda, çevresel faktörlerin ülkemizdeki durumunun ve bu konuda yapýlabileceklerin tespiti bu alt kurulun görev alaný olarak tanýmlanmýþtýr. 4) Erken Taný ve Tarama Altkurulu: Geliþmiþ bir kanserin erken aþamada taný almasý tedavi baþarýsýný belirleyen en önemli faktördür. Bazý kanserlerde tarama yöntemleri ile erken tanýnýn pratikte mümkün ve faydalý olabileceði gösterilmiþtir. Ancak bu konuda önceliklerin ve uygulama þekillerinin bölgelere göre farklý olabileceði de bilinmektedir. Kanser taramasýný ülkemizde hangi alanlarda ve hangi esaslarda yapýlmasý gerektiði ve tarama sonuçlarýnýn yorumlanmasý bu alt kurulun görevi olarak belirlenmiþtir. 5) Tedavi ve Etik Altkurulu: Oluþmuþ bir kanserin tedavisi kanserle mücadelede tarama ve erken taný sonrasý üçüncü ve daha zor bir aþama olarak kabul edilir. Kanser tedavisi hemen tamamen birden fazla branþýn iþbirliðini gerektirir. Kanser tedavisinde ve etik konularda karþýlaþýlan sorunlarýn tespiti ve çözüm önerilerinin geliþtirilmesi bu alt kurulun sorumluluðu olarak planlanmýþtýr. 6) Psiko-sosyal Destek ve Eðitim Altkurulu: Kanser hasta ve çevresi için psiko-sosyal problemleri de beraberinde getirmektedir. Bu konularda ülkemizin sosyokültürel özelliklerine uygun çözüm önerilerinin geliþtirilmesini hedeflemektedir. 7) Klinik Araþtýrmalar Altkurulu: Onkoloji tüm týp branþlarý içinde klinik araþtýrmalarýn en fazla yapýldýðý alandýr. Bu altkurul çalýþmalarý ile ülkemizde kanser konusunda yapýlacak araþtýrmalarýn doðru yönlendirilmesi ve klinik araþtýrmalarda karþýlaþýlan sorunlara çözüm önerileri geliþtirilmesi amaçlanmaktadýr. 8) Alternatif ve Tamamlayýcý Týp Altkurulu: Kanserde alternatif yöntemlerin tüm dünyada sýkça kullanýlmasý gözardý edilmez bir gerçektir. Bu yöntemlerin bilimsel verilerle deðerlendirilmesi, toplumun doðru bilgilendirilmesi ve bilimsel tedavilerin aksatýlmadan uygulanmalarý konusunda çalýþmalar yapmak bu alt kurulun görevi olarak tanýmlanmýþtýr. 9) Ýnsan Kaynaklarý Altkurulu: Kanserle mücadele her yönü ile organizasyon gerektirmektedir. Bu konuda merkezlerin fiziki þartlarý, yapýlanma ve iþgücü açýsýndan sorunlarýnýn tespiti bu alt kurulun görevi olarak tanýmlanmýþtýr. Kurullarýmýzýn yapacaðý deðerli çalýþmalar ve önerilerin uygulamaya geçilmesi ile kanserin önceliklerini esas alan Ulusal Kanser Politikasý'nýn þekilleneceðine inanýyoruz.
26 Ulusal Kanser Kontrol Programý; Global Çerçeveden Ülkemizdeki Kýsa, Orta ve Uzun Vadeli Aksiyon Planý A. Murat Tuncer Saðlýk Bakanlýðý Kanserle Savaþ Dairesi Baþkaný, Hacettepe Üniversitesi Týp Fakültesi Pediatrik Hematoloji B.D Öðretim Üyesi Halen dünyada yýlda 11 milyon insan kansere yakalanmakta, 7 milyon insan yaþamýný kanser nedeni ile kaybetmektedir yýlý itibarý ile kanserle yaþayan insan sayýsý 25 milyondur. Özellikle az ve orta gelir düzeyi olan ülkeler açýsýndan durumun daha da önemli yaný, bu ülkelerde kanser hastalýðýnýn %80'inin ileri evrede taný konuyor olmasý ve dolayýsý ile çok daha fazla hastalýk ve ekonomik yükle karþýlaþýyor olmalarýdýr. Diðer önemli konu her 5 kanserden 3'ünün alt ve orta düzey geliri olan ülkelerde ortaya çýkýyor olmasýdýr. Eðer kanser artýþýndaki hýz aynen devam edecek olursa 2030 yýlý dolayýnda her yýl 27 milyon yeni kanser tanýsý konacak, her yýl 17 milyon kiþi yaþamýný kanserden yitirecek ve kanserle yaþayan kiþi sayýsý 75 milyona yükselecektir. Halen tüberküloz, AIDS ve sýtmadan yaþamýný kaybedenlerin toplamýndan çok daha fazla bir kitlenin ölümüne neden olan kanserin toplum üzerindeki yýpratýcý etkisi giderek artmakta olup hem global düzeyde hem de ulusal düzeyde kanser kontrol politikalarýna ihtiyaç duyulmaktadýr. Kanserli hastalarýn %80'ine sahip olan az ve orta düzey gelirli ülkeler maalesef kansere dünyada harcanan toplam paranýn sadece %10'una sahiptir. Bu nedenle kanser kontrol politikalarýnýn daha çok önleyici, erken taný ve tarama programlarýna aðýrlýk verecek þekilde organize edilmesi zorunludur. Kanserin hýzla artýþýnda, yaþlý nüfusun toplumdaki yüzdesinin artýþý, sigara tüketiminin hýzlý yükseliþi, yanlýþ beslenme ve bazý enfeksiyonlarýn rolü vardýr. Özellikle her yýl 150 milyon erken doðum nedeniyle ölüme yol açan sigara halen kanserden ölümlerin %30'undan sorumludur yýllarý arasýnda dünyada 150 milyon insan sigara ile iliþkili olarak yaþamýný yitirecektir ile 2050 yýllarý arasýnda bu rakamýn 300 milyona yükselmesi ve 2050 ile 2100 yýlýnda yarým milyardan fazla insanýn sigara nedeniyle ölmesi beklenmektedir. Toplam olarak 21. yüzyýlda geçen yüzyýla oranla on misli artarak 1 milyardan fazla insan yaþamýný sigara nedeniyle yitirecektir. Sigara ile kanser iliþkisi o kadar açýktýr ki tütün kontrolü yapýlabilen ülkelerde son 10 yýlda kanserlerde %10'luk bir azalma kaydedilmiþ bulunmaktadýr. Ülkemizde ulusal kanser kontrol programý þekillendirilirken hem global kontrol programlarý göz önüne alýnmalý, hem de ülke imkanlarýmýz ve insan kaynaklarýmýz göz önüne alýnarak gerçekçi olunmalýdýr. Bütün yaklaþýmlardan önce ülkemizde ne kadar kanser olduðu, kanser insidans hýzý ile ilgili doðru bilgi edinilmesi önem taþýr. Bu nedenle tüm dünyada olduðu gibi ülkemizin verisini yansýtacak, güvenilir ve doðru bilgiyi verebilecek, bu amaçla dünyanýn kullandýðý kayýt metodolojilerini kullanabilen kayýt merkezleri açýlmasý saðlanmýþtýr. Halen CANREG-4 sistemine göre çalýþan 8 il merkezine 6 il merkezi ilave edilerek yakýn gelecekte toplam14 kayýt merkezimizden veri akýþý saðlanacaktýr. Bu konuda þu andaki 2 ilimizin saðlýklý verileri uluslararasý kabul görmüþ olup ilk kez DSÖ'nün hazýrladýðý Beþ Kýtada Kanser Verilerine verilerimiz kabul edilmiþtir. Bütün bu 11
27 12 Türkiye'de Kanser Kontrolü verilere kitabýn diðer bölümlerinde ulaþabilirsiniz. Veriler bakýmýndan kanser ölüm oranlarýmýz maalesef ölüm kayýtlarýmýzdaki sýkýntýlar nedeniyle saðlýklý deðildir. Elimizde hastane bazlý ölüm yüzdeleri bulunmakta olup orta ve uzun vadeli olarak nasýl kanser insidensini bugün saðlýklý verebiliyorsak, kanser mortalitesini de ülkemiz için verebilir duruma gelmeliyiz. Kanser Kontrol Programýmýz için geniþ bir çalýþma grubu ile gerçekleþtirilen program kanseri önlemeye ve taramaya aðýrlýk verilmesini, tedavi standartlarýnýn geliþtirilmesi ile birlikte hizmete ulaþýmýn kolaylaþtýrýlmasýný öngörmektedir. Saðlýkta dönüþüm programý ve aile hekimliði hedefleriyle uyum saðlamasý ulusal kanser kontrol programýnýn hedeflerinin gerçekleþmesi için önem taþýmaktadýr. Bu amaçla aile hekimlerinin özellikle kanseri önleyici ve kanser taramalarý konusunda eðitimleri sürdürülmekte olup bilgilendirilmektedirler. Önleme ve tarama konularýnda en önemli eksiklikler insan kaynaðýnda yaþanmaktadýr. Önleyici yaklaþýmlar açýsýndan Saðlýk Bakanlýðý Temel Saðlýk Hizmetleri Genel Müdürlüðü ile entegre olarak tütün kontrolü ve beslenme konusunda halkýmýzýn bilgilendirilmesi önem taþýmaktadýr. Programa Parlamentonun tütün kontrolü çerçeve sözleþmesi gereðini yerine getirerek kanunlarý biran evvel çýkarmasý hayati önem taþýmaktadýr. Mass-medyanýn toplumu hazýrlamak ve bilgilendirmek amacýyla kullanýlmasýna iliþkin yeni bir aksiyon planý uygulanacaktýr. Tarama ile mortalitenin azalmasýna yönelik olarak Avrupa Birliði ülkelerinde programa alýnan meme, serviks ve kolorektal kanser taramalarýna iliþkin ulusal standartlar oluþturulmuþtur. Bir adým ileri gidilerek ülkemizde son yýllarda ciddi artma gösteren mide kanseri taramalarýna da programda yer verilmiþtir. Meme kanseri taramalarýnda radyolojik deðerlendirmeyi yapabilecek radyolog ve serviks kanseri taramalarýnda PAP smear deðerlendirebilecek patolog sayýmýz maalesef yetersizdir. Ülkemizde 800 olan patolog sayýsý her 5 yýlda bir tarama programýnda yer alacak kadýnýmýzýn taranmasý için yetersizdir. Bu konularda orta vadede pratisyen hekimlerin, aile hekimlerinin eðitilmesi ve uzmanlarýn denetiminde taramaya katýlmalarýnýn saðlanmasý hedeflenmektedir. Uzun vadede ise, týp literatürüne "Tele-Medicine" olarak yerleþen "Tele-Týp" olarak da dilimize çevirebileceðimiz bir yöntemin altyapýsýný oluþturarak, kurulmasý düþünülen "Deðerlendirme Merkezleri" ne veya taramada görev alacak ilgili uzmanlara digital ortamda tarama materyalinin gönderilmesi (mamografi, smear, vb.) ve raporlamasýnýn da ayný yöntemle alýnmasý hedeflenmektedir. Ayrýca sitoteknolog yetiþtirilmesi konusunda da adýmlar atýlmaktadýr. Tarama programlarýnýn düzenli yürütülebilmesi için hizmetin ücretsiz olmasý saðlanmýþtýr. Alt yapý desteði için her ilimize en az bir Kanser Erken Teþhis, Tarama ve Eðitim Merkezi (KETEM) açýlmasý programlanmýþtýr. Artýk her ilimizde en az bir tane olan KETEM'lerin çalýþmalarýna da kitabýmýzda yer verilmiþtir. Kýsa ve orta vadeli hedefimiz KETEM lerin hedef nüfuslarýnýn %35'ini, uzun vadeli hedefimiz en az %80'ini taramadan geçirmeleridir. Her yýl yeni taný konan yeni kanser hastasýnýn tedaviye ko-
Yükseköðretimin Finansmaný ve Finansman Yöntemlerinin Algýlanan Adalet Düzeyi: Sakarya Üniversitesi Paydaþ Görüþleri..64 Doç.Dr.
MALÝYE DERGÝSÝ Temmuz - Aralýk 2011 Sayý 161 Sahibi Maliye Bakanlýðý Strateji Geliþtirme Baþkanlýðý Adýna Sorumlu Yazý Ýþleri Müdürü Yayýn Kurulu Baþkan Füsun SAVAÞER Üye Ali Mercan AYDIN Üye Nural KARACA
DetaylıERHAN KAMIŞLI H.Ö. SABANCI HOLDİNG ÇİMENTO GRUP BAŞKANI OLDU.
ERHAN KAMIŞLI H.Ö. SABANCI HOLDİNG ÇİMENTO GRUP BAŞKANI OLDU. Sendikamýz Yönetim Kurulu Üyesi Erhan KAMIÞLI, 28 Mart 2001 tarihi itibariyle H.Ö. Sabancý Holding Çimento Grubu Baþkanlýðý'na atanmýþtýr.
DetaylıSpor Bilimleri Derneði Ýletiþim Aðý
Spor Bilimleri Derneði Ýletiþim Aðý Spor Bilimleri Derneði, üyeler arasýndaki haberleþme aðýný daha etkin hale getirmek için, akademik çalýþmalar yürüten bilim insaný, antrenör, öðretmen, öðrenci ve ilgili
DetaylıKANSER KAYITÇILIĞI: AMAÇ VE KULLANIM ALANI. Prof Dr Gül Ergör DEÜTF Halk Sağlığı AD
KANSER KAYITÇILIĞI: AMAÇ VE KULLANIM ALANI Prof Dr Gül Ergör DEÜTF Halk Sağlığı AD Kanser Kayıtçılığı Amaç, kanserin boyutunu belirlemek ve gelecekteki durumu hakkında öngörüde bulunmak Tanımlanmış bir
DetaylıTÜRKİYE DE KANSER KONTROLU. EDİTÖR: Prof. Dr. A.Murat TUNCER
TÜRKİYE DE KANSER KONTROLU EDİTÖR: Prof. Dr. A.Murat TUNCER ANKARA 2007 i Bu kitabı kanser nedeni ile yaşamını yitirmiş hastalarımızın aziz ruhlarına armağan ediyoruz ISBN 978-975-590-220-3 Bakanlık Yayın
DetaylıBÝLGÝLENDÝRME BROÞÜRÜ
IPA Cross-Border Programme CCI No: 2007CB16IPO008 BÝLGÝLENDÝRME BROÞÜRÜ SINIR ÖTESÝ BÖLGEDE KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLÝ ÝÞLETMELERÝN ORTAK EKO-GÜÇLERÝ PROJESÝ Ref. ¹ 2007CB16IPO008-2011-2-063, Geçerli sözleþme
DetaylıLaboratuvar Akreditasyon Baþkanlýðý Týbbi Laboratuvarlar
Laboratuvar Akreditasyon Baþkanlýðý Týbbi Laboratuvarlar Týbbi Laboratuvar Akreditasyonu Akreditasyon, Akreditasyon; Laboratuvarların, Muayene, Belgelendirme kuruluşlarının ve Yeterlilik Deneyi Sağlayıcı
DetaylıMALÝYE DERGÝSÝ ÝÇÝNDEKÝLER MALÝYE DERGÝSÝ. Ocak - Haziran 2008 Sayý 154
MALÝYE DERGÝSÝ Ocak - Haziran 2008 Sayý 154 Sahibi Maliye Bakanlýðý Strateji Geliþtirme Baþkanlýðý Adýna Doç.Dr. Ahmet KESÝK Sorumlu Yazý Ýþleri Müdürü Doç.Dr. Ahmet KESÝK MALÝYE DERGÝSÝ ÝÇÝNDEKÝLER Yayýn
DetaylıALPER YILMAZ KIZILCAÞAR MAHALLESÝ MUHTAR ADAYI
Kýzýlcaþar Geleceðe Hazýrlanýyor Gelin Birlikte Çalýþalým ALPER YILMAZ KIZILCAÞAR MAHALLESÝ MUHTAR ADAYI Mart 2014 ALPER YILMAZ Halkla Bütünleþen MUHTARLIK Ankara Gölbaþý Kýzýlcaþar Köyünde 4 Mart 1979
DetaylıMALÝYE DERGÝSÝ ULAKBÝM ISSN 1300-3623
MALÝYE DERGÝSÝ ISSN 1300-3623 Temmuz - Aralýk 2007, Sayý 153 YAZI DANIÞMA KURULU Prof. Dr. Güneri AKALIN Prof. Dr. Abdurrahman AKDOÐAN Prof. Dr. Figen ALTUÐ Prof. Dr. Engin ATAÇ Prof. Dr. Ömer Faruk BATIREL
DetaylıSunuþ. Türk Tabipleri Birliði Merkez Konseyi
Sunuþ Bu kitap Uluslararasý Çalýþma Örgütü nün Barefoot Research adlý yayýnýnýn Türkçe çevirisidir. Çýplak ayak kavramý Türkçe de sýk kullanýlmadýðý için okuyucuya yabancý gelebilir. Çýplak Ayaklý Araþtýrma
DetaylıKemoterapi alan hastalarýn sosyodemografik ve tanýsal özellikleri
ARAÞTIRMALAR (Research Reports) Kemoterapi alan hastalarýn sosyodemografik ve tanýsal özellikleri Sociodemographic and diagnostic characteristics of patients treated with chemotheraphy Gamze Gököz Doðu,
DetaylıKonular 5. Eðitimde Kullanýlacak Araçlar 23. Örnek Çalýþtay Gündemi 29. Genel Bakýþ 7 Proje Yöneticilerinin Eðitimi 10
Proje Yönetimi ÝÇÝNDEKÝLER Konular 5 Genel Bakýþ 7 Proje Yöneticilerinin Eðitimi 10 Eðitimde Kullanýlacak Araçlar 23 Araç 1: Araþtýrma sorularý Araç 2: Belirsiz talimatlar Araç 3: Robotlar 28 Örnek
DetaylıTOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Açýldý TOHAV'ýn mülteci ve sýðýnmacýlara yönelik devam ettirdiði çalýþmalar kapsamýnda açtýðý SURUÇ MÜLTECÝ DANIÞM
MD Mülteci Danýþma M TOHAV e-bülten n S AYI: 1 TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Ýletiþim Bilgileri Adres: Yýldýrým Mah. Ziyademirdelen Sok. N0: D: 1 Suruç/ÞANLIURFA Tel: 0 (414) 611 98 02 TOHAV Suruç
Detaylı1. Nüfusun Yaþ Gruplarýna Daðýlýmý
Köylerden (kýrsal kesimden) ve iþ olanaklarýnýn çok sýnýrlý olduðu kentlerden yapýlan göçler iþ olanaklarýnýn fazla olduðu kentlere olur. Ýstanbul, Kocaeli, Ýzmir, Eskiþehir, Adana gibi iþ olanaklarýnýn
DetaylıÇEVRE VE TOPLUM. Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum
ÇEVRE VE TOPLUM 11. Bölüm DOÐAL AFETLER VE TOPLUM Konular DOÐAL AFETLER Dünya mýzda Neler Oluyor? Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum Volkanlar
DetaylıTýp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi
1 Özet Týp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi Mehmet Ali MALAS, Osman SULAK, Bahadýr ÜNGÖR, Esra ÇETÝN, Soner ALBAY Süleyman Demirel
DetaylıFiskomar. Baþarý Hikayesi
Fiskomar Baþarý Hikayesi Fiskomar Gýda Temizlik Ve Marketcilik Ticaret Anonim Þirketi Cumhuriyetin ilanýndan sonra büyük önder Atatürk'ün Fýndýk baþta olmak üzere diðer belli baþlý ürünlerimizi ilgilendiren
DetaylıKANSER İSTATİSTİKLERİ
1 KANSER İSTATİSTİKLERİ Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından biridir. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk sağlığı sorunudur. Tanı olanaklarının gelişmesi ve
DetaylıDövize Endeksli Kredilerde KKDF
2009-10 Dövize Endeksli Kredilerde KKDF Ýstanbul, 12 Mart 2009 Sirküler Sirküler Numarasý : Elit - 2009/10 Dövize Endeksli Kredilerde KKDF 1. Genel Açýklamalar: 88/12944 sayýlý Kararnameye iliþkin olarak
DetaylıMart 2010 Otel Piyasasý Antalya Ýstanbul Gayrimenkul Deðerleme ve Danýþmanlýk A.Þ. Büyükdere Cad. Kervan Geçmez Sok. No:5 K:2 Mecidiyeköy Ýstanbul - Türkiye Tel: +90.212.273.15.16 Faks: +90.212.355.07.28
DetaylıTOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi'nden Haberler *1 Þubat 2016 tarihinde faaliyetlerine baþlayan Suruç Mülteci Danýþma Merkezi; mülteci, sýðýnmacý ve
MD Mülteci Danýþma M TOHAV e-bülten n S AYI: 2 TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Ýletiþim Bilgileri Adres: Yýldýrým Mah. Ziyademirdelen Sok. N0: D: 1 Suruç/ÞANLIURFA Tel: 0 (414) 611 98 02 TOHAV Suruç
Detaylı17-19 Aralýk 2010 Miracle Resort Hotel, Antalya 17-19 Aralýk 2010 - Miracle Resort Hotel, Antalya Deðerli Meslektaþýmýz, Kanser tedavisindeki hýzlý deðiþim ve geliþme farklý alanlarda uzmanlaþmýþ hekimlerin
Detaylı4691 sayýlý Teknoloji Geliþtirme Bölgeleri Kanunu kapsamýnda kurulan ULUTEK TEKNOLOJÝ GELÝÞTÝRME BÖLGESÝ, Uludað Üniversitesi Görükle Kampüsü içerisinde 471.000 m2 alanda hizmet vermektedir. 2006 yýlýnda
DetaylıAdım Adım Kanser Kayıtçılık. Uz. Dr. Güledal Boztaş Kanser Daire Başkanılığı Kanser Kayıt & Epidemiyoloji Birimi boztasguledal@yahoo.
Adım Adım Kanser Kayıtçılık Uz. Dr. Güledal Boztaş Kanser Daire Başkanılığı Kanser Kayıt & Epidemiyoloji Birimi boztasguledal@yahoo.com Sunum Planı Kanser Kayıtçılığı nedir? Neden kanser kayıtçılığı yapılmalıdır?
DetaylıTOPLUMSAL SAÐLIK DÜZEYÝNÝN DURUMU: Türkiye Bunu Hak Etmiyor
TOPLUMSAL SAÐLIK DÜZEYÝNÝN DURUMU: Türkiye Bunu Hak Etmiyor Türkiye'nin insanlarý, mevcut saðlýk düzeyini hak etmiyor. Saðlýk hizmetleri için ayrýlan kaynaklarýn yetersizliði, kamunun önemli oranda saðlýk
Detaylı25 Mart 2007 Kol Toplantýsý
25 Mart 2007 Kol Toplantýsý 25 Mart 2007 tarihinde Türk Tabipleri Birliði GMK Bulvarý Þehit Daniþ Tunalýgil sok. No: 2 / 17-23 Maltepe-Ankara adresinde Kol Toplantýmýzý gerçekleþtiriyoruz. Türkiye saðlýk
DetaylıKOBÝ'lere AB kapýsý. Export2Europe KOBÝ'lere yönelik eðitim, danýþmanlýk ve uluslararasý iþ geliþtirme projesi
12 1 KOBÝ'lere AB kapýsý Export2Europe KOBÝ'lere yönelik eðitim, danýþmanlýk ve uluslararasý iþ geliþtirme projesi 2 3 Projenin amacý nedir Yurt dýþýna açýlmak isteyen yerli KOBÝ'lerin, Lüksemburg firmalarý
Detaylıkonularýnda servis hizmeti sunan Sosyal Hizmetler Dairesi bir devlet kuruluºu olup, bu kuruluº ülkede yaºayan herkese ücretsiz hizmet vermektedir.
1/7 AMT FÜR SOZIALE DIENSTE FÜRSTENTUM LIECHTENSTEIN Sosyal Hizmetler Dairesi Çocuk ve gençlik hizmetleri Sosyal hizmetler Terapi hizmetleri Ýç hizmetler konularýnda servis hizmeti sunan Sosyal Hizmetler
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2017
Kanguru Matematik Türkiye 07 4 puanlýk sorular. Bir dörtgenin köþegenleri, dörtgeni dört üçgene ayýrmaktadýr. Her üçgenin alaný bir asal sayý ile gösterildiðine göre, aþaðýdaki sayýlardan hangisi bu dörtgenin
DetaylıTOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi'nden Haberler 1 Þubat 2016 tarihinde faaliyetlerine baþlayan Suruç Mülteci Danýþma Merkezi; mülteci, sýðýnmacý ve
MD Mülteci Danýþma M TOHAV e-bülten n S AYI: 3 TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Ýletiþim Bilgileri Adres: Yýldýrým Mah. Ziyademirdelen Sok. N0: D: 1 Suruç/ÞANLIURFA Tel: 0 (414) 611 98 02 TOHAV Suruç
DetaylıBÝRÝNCÝ BASAMAK SAÐLIK HÝZMETLERÝ: Sorun mu? Çözüm mü?
BÝRÝNCÝ BASAMAK SAÐLIK HÝZMETLERÝ: Sorun mu? Çözüm mü? Hükümetler birinci basamak saðlýk hizmetleri konusundaki yasalarý açýkça çiðnemektedir. Türkiye saðlýk sisteminde, birinci basamaktaki kurumlar (saðlýk
DetaylıSIGARA VE SAÐLIK ULUSAL KONGRESÝ
KOCAELI BÜYÜKÞEHÝR BELEDÝYESÝ ULUSLARARASI KATILIMLI SIGARA VE SAÐLIK ULUSAL KONGRESÝ 8-11 MAYIS 2011 SABANCI KÜLTÜR MERKEZÝ - KOCAELÝ SÝGARA ve SAÐLIK ULUSAL KOMÝTESÝ ÖNSÖZ Deðerli Tütün Kontrol Gönüllüleri,
Detaylıݺletmelerin Rekabet Gücünün Artýrýlmasý. Dýºa Açýlmalarýna Mali Destek Programý
ݺletmelerin Rekabet Gücünün Artýrýlmasý ve Dýºa Açýlmalarýna Mali Destek Programý 2010 içindekiler Orta Karadeniz Kalkýnma Ajansý Kalkýnma Ajanslarýnýn Kuruluþ Amaçlarý Vizyonumuz Misyonumuz Orta Karadeniz
DetaylıTehlikeli Atýk Çözümünde EKOVAR...
ARA DEPOLAMA www. ekovar.com info@ ekovar.com Hilal Mah. 50. Sokak, 4. Cad. No: 8/8 Yýldýz - Çankaya / ANKARA Tel : +(90) 312 442 13 05 +(90) 312 442 11 43 Faks : +(90) 312 442 13 06 Tehlikeli Atýk Çözümünde
DetaylıT.C. MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI EÐÝTÝMÝ ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME DAÝRESÝ BAÞKANLIÐI HANGÝ OKULDA OKUMAK ÝSTEDÝÐÝNE KARAR VERDÝN MÝ? Genel Liseler Fen Liseleri Sosyal Bilimler Anadolu Spor Güzel Sanatlar Askeri
DetaylıACADEMY FRANCHISE AKADEMÝSÝ FRANCHISE ALIRKEN VERÝRKEN ÝÞLETÝRKEN. bilgi kaynaðýnýz. iþbirliði ile
ACADEMY FRANCHISE ALIRKEN VERÝRKEN ÝÞLETÝRKEN bilgi kaynaðýnýz iþbirliði ile WORLD FRANCHISE COUNCIL ÜYESÝDÝR EUROPEAN FRANCHISE FEDERATION ÜYESÝDÝR ACADEMY Giriþ Giriþ Franchise, perakendecilikte çaðýmýzýn
DetaylıKOBÝ lerin iþ süreçlerini daha iyi yönetebilmeleri için
NEDEN KOBÝ lerin iþ süreçlerini daha iyi yönetebilmeleri için SAP Business One çözümünü seçmelerinin nedeni 011 SAP AG. Tüm haklarý saklýdýr. SAP Business One müþterileri SAP'ye olan güvenlerini gösteriyor.000+
DetaylıLarson'un 1960'larda veciz olarak belirttiði gibi,
5 Prof. Dr. Semih KESKÝL Larson'un 1960'larda veciz olarak belirttiði gibi, yaþlýlarýn acil hastalýklarý diye bir durum yoktur. Bizimde burada söz konusu edeceðimiz yaþlýlar arasýndaki acil týbbi durumlardýr.
DetaylıMart 2010 Proje Hakkýnda NBÞ sektörünün ana girdisi olan mýsýrýn hasadý, hammadde kalitesi açýsýndan yetiþtirilmesi kadar önemli bir süreçtir. Hasat sýrasýnda gerçekleþtirilen yanlýþ uygulamalar sonucunda
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2017
4 puanlýk sorular 1. Dünyanýn en büyük dairesel pizzasý 128 parçaya bölünecektir. Her bir kesim tam bir çap olacaðýna göre kaç tane kesim yapmak gerekmektedir? A) 7 B) 64 C) 127 D) 128 E) 256 2. Ali'nin
Detaylı.:: TÇÝD - Tüm Çeviri Ýþletmeleri Derneði ::.
Membership TÜM ÇEVÝRÝ ÝÞLETMELERÝ DERNEÐÝ YÖNETÝM KURULU BAÞKANLIÐINA ANTALYA Derneðinizin Tüzüðünü okudum; Derneðin kuruluþ felsefesi ve amacýna sadýk kalacaðýmý, Tüzükte belirtilen ilke ve kurallara
DetaylıGenel Bakýþ 7 Proje nin ABC si 9 Proje Önerisi Nasýl Hazýrlanýr?
REC Hakkýnda ÝÇÝNDEKÝLER Konular 5 Genel Bakýþ 7 Proje nin ABC si 9 Proje Önerisi Nasýl Hazýrlanýr? Eðitimde Kullanýlacak Araçlar 21 Araç 1: Kaynaþma Tanýþma Etkinliði 23 Araç 2: Uzun Sözcükler 25 Araç
DetaylıKAMU MALÝYESÝ. Konsolide bütçenin uygulama sonuçlarýna iliþkin bilgiler aþaðýdaki bölümlerde yer almýþtýr. KONSOLÝDE BÜTÇE ÝLE ÝLGÝLÝ ORANLAR (Yüzde)
V KAMU MALÝYESÝ 71 72 KAMU MALÝYESÝ Konsolide bütçenin uygulama sonuçlarýna iliþkin bilgiler aþaðýdaki bölümlerde yer almýþtýr. A. KONSOLÝDE BÜTÇE UYGULAMALARI 1. Genel Durum 1996 yýlýnda yüzde 26.4 olan
DetaylıDoğurganlığın korunmasında etik ve yönetmelikler. Doç. Dr. Murat Gültekin Kanser Daire Başkanı 0 532 256 09 51 mrtgultekin@yahoo.
Doğurganlığın korunmasında etik ve yönetmelikler Doç. Dr. Murat Gültekin Kanser Daire Başkanı 0 532 256 09 51 mrtgultekin@yahoo.com 0 Sunum Planı Biz Kimiz? Sağlık Bakanlığı Yeni Yapılanması Türkiye de
DetaylıTarama Şekilleri Toplum Tabanlı (Population Based) Fırsatçı (Oportunistik) Servikal Kanser Meme Kanseri Kolorektal Kanserler
Ekim 2014 Meme Kanseri Farkındalık Ayı Dünyada ve Türkiye de Meme Kanseri Tarama Programları Doç. Dr. Murat Gültekin Taranması Önerilen Kanserler Tarama Şekilleri Toplum Tabanlı (Population Based) Fırsatçı
DetaylıGÝRÝÞ. Bu anlamda, özellikle az geliþmiþ toplumlarda sanayi çaðýndan bilgi
GÝRÝÞ Ýnsanoðlu günümüzde dünya tarihinde belki de bilginin en kýymetli olduðu dönemi yaþamaktadýr. Çaðýmýzda bilgiye sahip olmanýn ya da bilgi kaynaðýna kolaylýkla ulaþabilmenin önemi her geçen gün artmaktadýr.
DetaylıOKUL ÖNCESÝ EÐÝTÝM KURUMLARI YÖNETMELÝÐÝNDE DEÐÝÞÝKLÝK YAPILMASINA D YÖNETMELÝK Çarþamba, 10 Eylül 2008
OKUL ÖNCESÝ EÐÝTÝM KURUMLARI YÖNETMELÝÐÝNDE DEÐÝÞÝKLÝK YAPILMASINA D YÖNETMELÝK Çarþamba, 10 Eylül 2008 6 Eylül 2008 CUMARTESÝ Resmî Gazete Sayý : 26989 YÖNETMELÝK Millî Eðitim Bakanlýðýndan: OKUL ÖNCESÝ
DetaylıTürk Tabipleri Birliði Yöneticilerinde Sigara Ýçme Alýþkanlýðý
Türk Tabipleri Birliði Yöneticilerinde Sigara Ýçme Alýþkanlýðý Tobacco Smoking Among the Executives of the Turkish Medical Association Dr. Özen Aþut*, Dr. Sibel Kalaça** Özet Sigara içme alýþkanlýðý; yaygýnlýðý
DetaylıSimge Özer Pýnarbaþý
Simge Özer Pýnarbaþý 1963 yýlýnda Ýstanbul da doðdu. Ortaöðrenimini Kadýköy Kýz Lisesi nde tamamladý. 1984 yýlýnda Ýstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü nü bitirdi.
DetaylıKanser Dairesi Faaliyetleri. Doç. Dr. Murat Gültekin 0 532 256 09 51 mrtgultekin@yahoo.com
Kanser Dairesi Faaliyetleri Doç. Dr. Murat Gültekin 0 532 256 09 51 mrtgultekin@yahoo.com 0 Sunum Planı Türkiye de Kanserin Durumu Alkol ve Kanser İlişkisi Kanser Önleme Kanser Kayıtçılığı Kanser Taramaları
DetaylıTürk Omurga Derneði 2012-2016 Stratejik Planý
GÝRÝÞ Stratejik plan gerekliliði - Artan ölçüde karmaþýk ve dinamik hale gelen dünyamýzda deðiþim için bir yol haritasý özelliðine sahiptir. - Sonuçlarýn elde edilmesine yönelik bir politikanýn oluþturulmasý
DetaylıGüvenliðe Açýlan Sosyal Pencere Projesi ODAK TOPLANTISI SONUÇ RAPORU
Güvenliðe Açýlan Sosyal Pencere Projesi ODAK TOPLANTISI SONUÇ RAPORU 13 OCAK 2011 Bu program, Avrupa Birliði ve Türkiye Cumhuriyeti tarafýndan finanse edilmektedir. YENÝLÝKÇÝ YÖNTEMLERLE KAYITLI ÝSTÝHDAMIN
DetaylıÝÞYERÝ HEKÝMLERÝ ÝÇÝN ÝÞ SAÐLIÐI EPÝDEMÝYOLOJÝSÝNE GÝRÝÞ. Epidemiyoloji. Ýþ Saðlýðý Epidemiyolojisi
Doğal Epidemiyolojinin amacı, hastalıkların nedenlerini araştırmak, hastalıkları önlemek, toplumun sağlık gereksenimlerini saptamak ve sağlığı geliştirmektir. ÝÞYERÝ HEKÝMLERÝ ÝÇÝN ÝÞ SAÐLIÐI EPÝDEMÝYOLOJÝSÝNE
DetaylıPlatformdan Yeni ve Ýleri Bir Adým: Saðlýk ve Sosyal Güvence için Bir Bildirge
Platformdan Yeni ve Ýleri Bir Adým: Saðlýk ve Sosyal Güvence için Bir Bildirge Onaylayan Administrator Thursday, 05 August 2010 Son Güncelleme Thursday, 05 August 2010 HSGG GÜVENLÝ GELECEK ÝÇÝN SAÐLIK
DetaylıT.C YARGITAY 9. HUKUK DAÝRESÝ Esas No : 2005 / 37239 Karar No : 2006 / 3456 Tarihi : 13.02.2006 KARAR ÖZETÝ : ALT ÝÞVEREN - ÇALIÞTIRACAK ÝÞÇÝ SAYISI
Yargýtay Kararlarý T.C Esas No : 2005 / 37239 Karar No : 2006 / 3456 Tarihi : 13.02.2006 KARAR ÖZETÝ : ALT ÝÞVEREN - ÇALIÞTIRACAK ÝÞÇÝ SAYISI Davalý þirketin ayný il veya diðer illerde baþka iþyerinin
Detaylı0.2-200m3/saat AISI 304-316
RD Firmamýz mühendisliðinde imalatýný yaptýðýmýz endüstriyel tip hava kilidleri her türlü proseste çalýþacak rotor ve gövde seçeneklerine sahiptir.aisi304-aisi316baþtaolmaküzerekimya,maden,gýda...gibi
DetaylıYeni zirvelere doðru, mükemmellikle... ÝNÞAAT, TAAHHÜT VE MÜHENDÝSLÝK GÜÇLÜ BAÞLADI GÜCÜNE GÜÇ KATARAK DEVAM EDÝYOR! Deðerlerimiz Vizyonumuz Mevcut kültür, iþ ahlaký ve deðerlerini muhafaza ederken, tüm
DetaylıÝNSAN KAYNAKLARI VE EÐÝTÝM DAÝRE BAÞKANLIÐI
ÝNSAN KAYNAKLARI VE EÐÝTÝM DAÝRE BAÞKANLIÐI MEMUR PERSONEL ÞUBE MÜDÜRLÜÐÜ GÖREV TANIMI Memur Personel Þube Müdürlüðü, belediyemiz bünyesinde görev yapan memur personelin özlük iþlemlerinin saðlýklý bir
DetaylıGRUP TOPLU ÝÞ SÖZLEÞMESÝ GÖRÜÞMELERÝNDE UYUÞMAZLIK
TOPLAM KALÝTE YÖNETÝMÝ VE ISO 9001:2000 KALÝTE YÖNETÝM SÝSTEMÝ UYGULAMASI KONULU TOPLANTI YAPILDI GRUP TOPLU ÝÞ SÖZLEÞMESÝ GÖRÜÞMELERÝNDE UYUÞMAZLIK YÝBÝTAÞ - LAFARGE GRUBUNDA KONYA ÇÝMENTO SANAYÝÝ A.Þ.
DetaylıAlzheimer Hastalarý. P r o f. D r. Ý s m a i l T u f a n
Alzheimer Hastalarý D u r u m - Ö n g ö r ü - Ö n e r i P r o f. D r. Ý s m a i l T u f a n Alzheimer hastalarý örneðinde bakýma muhtaçlýk sorunu ele alýnacak, gelecek üzerine öngörüler ortaya konulacak
DetaylıÖrgütsel Davranýþýn Tanýmý, Tarihsel Geliþimi ve Kapsamý
NOT : Bu bölüm önümüzdeki günlerde Prof.Dr. Hüner Þencan ýn incelemesinden sonra daha da geliþtirilerek son halini alacaktýr. Zaman kaybý olmamasý için büyük ölçüde- tamamlanmýþ olan bu bölüm web e konmuþtur.
DetaylıAile Hekimliðinde Genogram
Aile Hekimliðinde Genogram Prof. Dr. Ýsmail Hamdi KARA, Düzce Üniversitesi Týp Fakültesi Aile Hekimliði AD, Düzce Aile Hekimliði Dersleri - 02.06.2010 15:30 1 I. Tanýmlar Hastalarý yalnýz bir birey olarak
Detaylı014-015 Eðitim Öðretim Yýlý ÝSTANBUL ÝLÝ ORTAOKULLAR ARASI "7. AKIL OYUNLARI ÞAMPÝYONASI" Ýstanbul Ýli Ortaokullar Arasý 7. Akýl Oyunlarý Þampiyonasý, 18 Nisan 015 tarihinde Özel Sancaktepe Bilfen Ortaokulu
Detaylı07 TEMMUZ 2010 ÇARŞAMBA 2010 İLK ÇEYREK BÜYÜME ORANI SAYI 10
07 TEMMUZ 2010 ÇARŞAMBA 2010 İLK ÇEYREK BÜYÜME ORANI SAYI 10 'HEDEFÝMÝZ EN BÜYÜK 10 EKONOMÝ ARASINA GÝRMEK' Baþbakanýmýz, Ulusa Sesleniþ konuþmasýnda Türkiye'nin potansiyelinin de hedeflerinin de büyük
DetaylıBakým sigortasý - Sizin için bilgiler. Türkischsprachige Informationen zur Pflegeversicherung. Freie Hansestadt Bremen.
Gesundheitsamt Freie Hansestadt Bremen Sozialmedizinischer Dienst für Erwachsene Bakým sigortasý - Sizin için bilgiler Türkischsprachige Informationen zur Pflegeversicherung Yardýma ve bakýma muhtaç duruma
DetaylıOvacýk Altýn Madeni'ne dava öncesi yargýsýz infaz!
Asýlsýz iddia neden ortaya atýldý? Ovacýk Altýn Madeni'ne dava öncesi yargýsýz infaz! 19 Haziran 2004 tarihinde, Ovacýk Altýn Madeni ile hiçbir ilgisi olmayan Arsenik iddialarý ortaya atýlarak madenimiz
DetaylıSENDÝKAMIZDAN HABERLER
SENDÝKAMIZDAN HABERLER Sendikamýza Üye Ýþyerlerinde Çalýþanlardan Yýlýn Verimli Ýþçisi Ve Ýþvereni Seçilenlere Törenle Plaketleri Verildi 1988 yýlýndan bu yana Milli Prodüktivite Merkezi (MPM) nce gerçekleþtirilen
DetaylıTürkiye: Gelecek Nesiller için Fýrsatlarýn Çoðaltýlmasý 11. Çocuk Geliþimi ve Çocuklarýn Karþýlaþtýðý Riskler Eþitsizliðin nesiller arasý geçiþinin bugün Türkiye nin en genç neslini ciddi ölçüde etkilediði
DetaylıGörüþler / Opinion Papers
Türk Kütüphaneciliði 21, 2 (2007) 218-229 Görüþler / Opinion Papers Üniversitelerde Belge Yönetimi ve Arþivler* Fahrettin Özdemirci** Öz Bu çalýþmada, üniversitelerde yazýþma, dosyalama, arþiv, vb. iþlemlerinin,
DetaylıDr. Sarp Üner*, Dr. Þevkat Bahar Özvarýþ**, Sevgi Turan***, Umut Arýöz***, Dr. Orhan Odabaþý****, Dr. Melih Elçin****, Dr. Ýskender Sayek***** Giriþ
Ankara'da Birinci Basamak Saðlýk Kurumlarýnda Çalýþan Hekimlerin Sunulan Hizmetlere Ýliþkin Öz Deðerlendirmeleri The Self -Evaluation of Health Services by Physicians Working in Primary Health Care Units
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2017
3 puanlýk sorular 1. Aþaðýdaki seçeneklerden hangisinde bulunan parçayý, yukarýdaki iki parçanýn arasýna koyarsak, eþitlik saðlanýr? A) B) C) D) E) 2. Can pencereden dýþarý baktýðýnda, aþaðýdaki gibi parktaki
DetaylıEDMS, þirketlerin dinamik dokümanlar oluþturmasýný saðlayan, bu doküman ve belgeleri dijital olarak saklayýp, dünyanýn deðiþik noktalarýndaki
with BIM Suite EDMS, þirketlerin dinamik dokümanlar oluþturmasýný saðlayan, bu doküman ve belgeleri dijital olarak saklayýp, dünyanýn deðiþik noktalarýndaki kullanýcýlarýnýn eriþmesine olanak veren ve
DetaylıTürk Omurga Derneði Kongre ve Bilimsel Toplantý Düzenleme Yönergesi
1- AMAÇ-KAPSAM 3- KONGRE, BULUÞMA ve KURSLARIN ZAMANLAMASI Türk Omurga Derneði, omurga týbbý konusunda bilgi ve teknolojinin Omurga Kongresi iki yýlda bir, bahar aylarýnda ve uluslararasý olarak mümkün
DetaylıEÞREFPAÞA HASTANESÝ GÖREV TANIMI
EÞREFPAÞA HASTANESÝ GÖREV TANIMI Ýzmir Büyükþehir Belediyesi' ne baðlý ve Ýzmir' in en eski hastanelerinden biri olan Eþrefpaþa Hastanesi, 1908 yýlýnda zührevi hastalýklarýn tedavisi amacýyla Emraz-ý Zühreviye
Detaylıhkm Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi Dergisi 2007/1 Sayý 96 www.hkmo.org.tr Kanser Vakalarýnýn Coðrafi Bilgi Sistemleri ile Ýrdelenmesi: Trabzon Örneði Ebru ÇOLAK 1, Tahsin YOMRALIOÐLU 2 Özet
DetaylıAraþtýrma Hazýrlayan: Ebru Kocamanlar Araþtýrma Uzman Yardýmcýsý Gýda Ürünlerinde Ambalajýn Satýn Alma Davranýþýna Etkisi Dünya Ambalaj Örgütü nün açýklamalarýna göre dünyada ambalaj kullanýmýnýn %30 unu
DetaylıKANSER ERKEN TEŞHİS TARAMA ve EĞİTİM MERKEZİ HEMŞİRE GÜLBAHAR GÜNEŞ OKUDUCU
KANSER ERKEN TEŞHİS TARAMA ve EĞİTİM MERKEZİ HEMŞİRE GÜLBAHAR GÜNEŞ OKUDUCU Sunum Planı Ketem Kuruluş ve Amaçları İdari ve Teknik Yapılanması Ketem Faaliyetleri Ketem Çalışma programları Hedefler KURULUŞ
DetaylıYat, Kotra Ve Her Türlü Motorlu Özel Tekneler Ýçin Geçerli Olan KDV Ve ÖTV Ora
2009-40 Yat, Kotra Ve Her Türlü Motorlu Özel Tekneler Ýçin Geçerli Olan KDV Ve ÖTV Ora Ýstanbul, 25 Aðustos 2009 Sirküler Numarasý : Elit - 2009/40 Sirküler Yat, Kotra Ve Her Türlü Motorlu Özel Tekneler
DetaylıÖzay Çelen (*), Turgut Karaalp (*), Sýdýka Kaya (**), Cesim Demir (*), Abdulkadir Teke (*), Ali Akdeniz (*)
Gülhane Týp Dergisi 2007; 49: 25-31 Gülhane Askeri Týp Akademisi 2007 ARAÞTIRMA Gülhane Askeri Týp Fakültesi Eðitim Hastanesi Yoðun Bakým Ünitelerinde görev yapan hemþirelerin uygulanan hizmet içi eðitim
Detaylı2 - Konuþmayý Yazýya Dökme
- 1 8 Konuþmayý Yazýya Dökme El yazýnýn yerini alacak bir aygýt düþü XIX. yüzyýlý boyunca çok kiþiyi meþgul etmiþtir. Deðiþik tasarým örnekleri görülmekle beraber, daktilo dediðimiz aygýtýn satýlabilir
DetaylıKAMU YÖNETÝMÝNDE BÜROKRASÝNÝN VE KIRTASÝYECÝLÝÐÝN AZALTILMASI 1. Poliklinik Hizmetlerinde Etkinlik
KAMU YÖNETÝMÝNDE BÜROKRASÝNÝN VE KIRTASÝYECÝLÝÐÝN AZALTILMASI 1 Poliklinik Hizmetlerinde Etkinlik T.C. Baþbakanlýk Ýdareyi Geliþtirme Baþkanlýðý Ankara, Aralýk 2004 Poliklinik Hizmetlerinde Etkinlik T.C.
DetaylıÝÞÇÝ SAÐLIÐI VE ÝÞ GÜVENLÝÐÝ PROJESÝ
ÝÞÇÝ SAÐLIÐI VE ÝÞ GÜVENLÝÐÝ PROJESÝ EÐÝTÝM SEMÝNERÝ RESÝMLERÝ Çimento Ýþveren Dergisi Özel Eki Mart 2003, Cilt 17, Sayý 2 çimento iþveren dergisinin ekidir Ýþçi Saðlýðý ve Ýþ Güvenliði Projesi Sendikamýz
DetaylıASKÝ 2015 YILI KURUMSAL DURUM VE MALÝ BEKLENTÝLER RAPORU
T.C. AYDIN BÜYÜKÞEHÝR BELEDÝYESÝ SU VE KANALÝZASYON ÝDARESÝ GENEL MÜDÜRLÜÐÜ TEMMUZ 215-1 215 YILI KURUMSAL DURUM VE MALÝ BEKLENTÝLER RAPORU KURUMSAL MALÝ DURUM VE BEKLENTÝLER RAPORU SUNUÞ 518 Sayýlý Kamu
DetaylıYAZI ÝÞLERÝ KARARLAR VE TUTANAKLAR DAÝRE BAÞKANLIÐI
YAZI ÝÞLERÝ KARARLAR VE TUTANAKLAR DAÝRE BAÞKANLIÐI ENCÜMEN VE KARARLAR ÞUBE MÜDÜRLÜÐÜ 5393 Sayýlý Belediye Kanununun 35. maddesi gereði Baþkanlýk Makamýnca Encümen Gündemine girmek üzere havale edilen
Detaylı21-23 Kasým 2011 Çeþme Ýzmir www.tgdfgidakongresi.com organizasyon Ceyhun Atýf Kansu Caddesi, 1386. Sokak, No: 8, Kat: 2, 06520 Balgat / Ankara T:+90 312 284 77 78 F:+90 312 284 77 79 Davetlisiniz Ülkemiz
Detaylıünite1 Sosyal Bilgiler Verilenlerden kaçý sosyal bilimler arasýnda yer alýr? A. 6 B. 5 C. 4 D. 3
ünite1 Sosyal Bilgiler Sosyal Bilgiler Öðreniyorum TEST 1 3. coðrafya tarih biyoloji fizik arkeoloji filoloji 1. Ali Bey yaþadýðý yerin sosyal yetersizlikleri nedeniyle, geliþmiþ bir kent olan Ýzmir e
DetaylıOrganizatör Firma Cebeci Cad. No:54 Akatlar 34335 Ýstanbul Tel:0212 351 68 48 (pbx) Faks:0212 351 59 33 E-Posta: tculha@grem.com.tr BAHÇEÞEHÝR ÜNÝVERSÝTESÝ BEÞÝKTAÞ KAMPÜSÜ 11-12 Haziran 2008 SUNUM DOSYASI
DetaylıMedYa KÝt / 26 Ýnsan Kaynaklarý ve Yönetimi konusunda Türkiye nin ilk dergisi HR DergÝ Human Resources Ýnsan Kaynaklarý ve Yönetim Dergisi olarak amacýmýz, kurulduðumuz günden bu yana deðiþmedi: Türkiye'de
Detaylırm o f t a l ip j o l o n ek gýda T a d ý G m için ya þ a i ye Türk u ulusal GIDA TEKNOLOJÝ PLATFORMU y a þ a m i ç i n g ý d a Kaynak: 2010 Envanteri (TGDF) Gýda Sektörü 73.722.988 nüfus Hane halký gýda
DetaylıÝlknur Menlik TGDF Kurumsal Ýletiþim Direktörü TGDF 24 sektörel üye dernek Türkiye Gýda ve Ýçecek Sanayisinin Üretim, Ýstihdam, Ýhracat ve ithalatýnýn %95 ni temsil etmekte Food Drink Europe TGDF 2006
Detaylı1. ÝTHÝB TEKNÝK TEKSTÝL PROJE YARIÞMASI
Yarýþmanýn Amacý 1. ÝTHÝB 1.ÝTHÝB Teknik Tekstiller Proje Yarýþmasý, Ýstanbul Tekstil ve Hammaddeleri Ýhracatçýlarý Birliði'nin Türkiye Ýhracatçýlar Meclisi'nin katkýlarýyla Türkiye'de teknik tekstil sektörünün
DetaylıKAMU YÖNETÝMÝNDE BÜROKRASÝNÝN VE KIRTASÝYECÝLÝÐÝN AZALTILMASI 6. Poliklinik Hizmetlerinde Etkinlik II
. ISBN: 975-19-3837-6 KAMU YÖNETÝMÝNDE BÜROKRASÝNÝN VE KIRTASÝYECÝLÝÐÝN AZALTILMASI 6 Poliklinik Hizmetlerinde Etkinlik II T.C. Baþbakanlýk Ýdareyi Geliþtirme Baþkanlýðý Ankara, Kasým 2005 Poliklinik Hizmetlerinde
DetaylıBUSINESS SOURCE PREMIER
BUSINESS SOURCE PREMIER ELEKTRONÝK TELÝF HAKLARI http://bll.epnet.com/html/terms.html KAPSAM Business Source Premier veritabaný iþletme, ekonomi, finans, muhasebe, maliye, uluslararasý iliþkiler ve ilgili
Detaylı1. Böleni 13 olan bir bölme iþleminde kalanlarýn
4. SINIF COÞMAYA SORULARI 1. BÖLÜM 3. DÝKKAT! Bu bölümde 1 den 10 a kadar puan deðeri 1,25 olan sorular vardýr. 1. Böleni 13 olan bir bölme iþleminde kalanlarýn toplamý kaçtýr? A) 83 B) 78 C) 91 D) 87
DetaylıBirinci Basamakta Çalýþan Saðlýk Personelinin Aile Hekimliði Mevzuatýnda Yer Alan Bazý Konularý Benimseme Durumu
ARAÞTIRMALAR (Research Reports) Birinci Basamakta Çalýþan Saðlýk Personelinin Aile Hekimliði Mevzuatýnda Yer Alan Bazý Konularý Benimseme Durumu Opinions of Primary Care Health Workers on Family Medicine
DetaylıDÜZENLEME KURULU Prof. Dr. Ýlhan Elmacý Prof. Dr. Salim Göktepe Prof. Dr. Lütfü Hanoðlu Doç. Dr. Engin Çakar BÝLÝMSEL KURUL Ýlhan Elmacý Salim Göktepe Lütfü Hanoðlu Serdar Geyik Engin Çakar Evren Yaþar
DetaylıTürkiye de Mezuniyet Öncesi ve/veya Sonrasý Psikiyatri Eðitimi ve Hizmeti Veren Kurumlarýn Özellikleri
Türkiye de Mezuniyet Öncesi ve/veya Sonrasý Psikiyatri Eðitimi ve Hizmeti Veren Kurumlarýn Özellikleri Orhan DOÐAN* ÖZET Bu çalýþmada mezuniyet öncesi ve/veya sonrasý psikiyatri eðitimi ve hizmeti veren
Detaylı2014-2015 Eðitim Öðretim Yýlý ÝSTANBUL ÝLÝ ORTAOKULLAR ARASI "4. AKIL OYUNLARI TURNUVASI" Ýstanbul Ýli Ortaokullar Arasý 4. Akýl Oyunlarý Turnuvasý, 21 Þubat 2015 tarihinde Özel Sancaktepe Okyanus Koleji
DetaylıKANSER TANIMA VE KORUNMA
KANSER TANIMA VE KORUNMA Uzm. Dr Dilek Leyla MAMÇU Sunum İçeriği Genel Bilgiler Dünyada ve Ülkemizdeki son durum Kanser nasıl oluşuyor Risk faktörleri neler Tedavi seçenekleri Önleme mümkün mü Sorular/
Detaylı