GÖSTERGELERİHABER TÜRKİYE NİN

Transkript

1 TÜRKİYE NİN >> GÖSTERGELERİHABER Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ PROJEKSİYON BÜTÇE Merkezi yönetim bütçesinde mayıs ayında gelir yönünden Cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı. Mayıs ayı bütçe geliri 24.9 milyar liraya erişti. Gelirde geçen yılın aynı ayına göre % 32 lik artış oldu. Bütçe gelirinin böylesine hızlı bir artış göstermesi, ancak giderin % 2 gerilemesiyle bütçe dengesi rekor düzeyde fazla verdi. Mayıs ayındaki bütçe fazlası 5.8 milyar lira oldu, faiz dışı fazla da 8 milyar liraya ulaştı. Giderler ve gelirlerde ön plana çıkan, dikkat çeken yönlere gelince Giderlerin geçen yılın altıngiderlerindeki azalma. Faiz gideri, mayısta geçen yıla göre da kalmasını sağlayan en büyük etken, faiz gid % 57 azaldı. Geçen ç yılın y mayıs y ayında 5 milyar lirayı bulan faiz gideri, bu yıl 2.2 milyar lirada kaldı. Gelirlerde bazı vergiler vergile e dikkat çekici artışlar gösterdi. Mayısta geçen yıla göre % 28 artan vergi gelirleri gelirrl içinde en hızlı artışın % 56 lık oranla dahilde alınan gerçekleştiği KDV de gerçekleştiğ ğ dikkati çekiyor. Artış oranında ikinci sırada % 40.2 ile vergisi özel tüketim ver g geliyor. İthalde alınan KDV de de % 38.6 lık bir artış var. Görüldüğü Görüldüğ ğ gibi bu vergilerin tümü harcamaya dayalı dolaylı verdahilde giler. Dahil d alınan KDV ve ÖTV deki artışı piyasadaki göreli canlanmaylaa açıklamak gerekiyor. Geçen yıl işler öylesine kötü gidiyordu kki, bu yılın kısmi toparlanması vergide ciddi bir artış yarattı. Bütçedeki olumlu tablo yalnızca mayısla sınırlı değil; beş aylık veriler de gidişatın iyi olduğunu gösteriyor. b Bütçe giderleri ocak-mayıs döneminde % 5.3 artarken, gelirdeki artış % 19 u buldu. Giderdeki artışın yavaşlattan etkenin, % 7 gerileyen faiz harcamaları olduğu gözleniyor. Geliri ise % 25 artan vergi gelirlerinin artırdığı diklen n kati ççekiyor. beş ayın bütçe açığı yarı yarıya azalarak 10 milyara inerilk b dışı fazlada, faiz ödemesindeki azalmanın etkisiyle % ken, faiz d 162 lik bir artışş ortaya çıktı. KDV de ilginç bir tablo söz konusu. Dış ticarette henüz ilk Bu arada, ithalde alınan KD D değerlendirmeyi bu dönem için yapmak gerekiyor. TÜİK vedört aylık veriler belli; o yüzden değe e rilerine göre, ilk dört aydaki ithalat, TL bazında geçen yıla göre % 25 arttı. Maliye Bakanlığı na ayda göre ise ithalde alınan KDV ilk dört ayd d tam % 58 artış gösterdi. Arada müthiş bir fark var. Bu farkın, ithal ürünlerin kompozisyonundaki değişiklikten kaynaklanabileceği, yani KDV si yüksek ürün ithalatının çok artmış olabileceği belirtiliyor. İthalde alınan KDV de ilk dört ayın toplamında % 58 olan artış, mayıstaki artışın % 39 da kalmasıyla beş ay toplamında % 53 e indi. Haziran 2010 k EKONOMİK FORUM 119

2 Göstergeler ENFLASYON: Merkez Bankası, 29 Nisan da açıkladığı yılın ikinci enflasyon raporunda bu yılki TÜFE artışını orta noktası % 8.4 olmak üzere % 7.2 ile % 9.6 arasında bekliyordu. Ama artık öyle anlaşılıyor ki, Merkez Bankası nın enflasyon tahmini değişiyor. Bunun ilk işaretini Para Politikası Kurulu nun son toplantısına ait tutanaklarda gördük. Enflasyon tahmininin düşürüleceğine dönük bir ipucu da, 27 Temmuz da açıklanacak yılın üçüncü enflasyon raporunda, ikinci raporda % 8.4 olarak ifade edilen tahminin aşağı çekileceğinin dile getirilmiş olması. Para Politikası Kurulu nun son toplantısına ilişkin tutanaklarda enflasyon konusunda dile getirilen görüşlerde, tahminin aşağı çekildiğinin işareti çok somut biçimde veriliyordu: Nisan enflasyon raporunda, enflasyonun ikinci çeyrekte bir miktar yükseldikten sonra üçüncü çeyrekte % 10 civarında dalgalanacağı, işlenmemiş gıda ve vergi artışlarının etkilerinin ortadan kalkmasıyla birlikte son çeyrekten itibaren kademeli bir düşüş göstereceği tahmin edilmişti. Ancak, yakın dönem gelişmeleri sebze ve meyve fiyatlarında beklenen aşağı yönlü düzeltmenin öngörülenden daha önce gerçekleşeceğine işaret etmektedir. Bu doğrultuda Kurul, mayıs ayında islenmemiş gıda fiyatlarında belirgin bir düşüş gözleneceğine ve enflasyonun tek haneli seviyelere gerileyeceğine dikkat çekmiştir. Diğer bir ifadeyle, önümüzdeki aylarda enflasyon, nisan enflasyon raporunda öngörülene kıyasla daha düşük seviyelerde seyredebilecektir. Bunun yanı sıra Kurul üyeleri, et ithalatına yönelik düzenlemenin olası etkilerini ve petrol fiyatlarındaki gelişmeleri de göz önüne alarak, enflasyon raporunda 2010 yılsonu için sunulan tahmine kıyasla gerçekleşmenin % 6.5 lik hedefe daha yakın olabileceği değerlendirmesinde bulunmuştur. Bununla birlikte, enflasyon beklentilerinin halen orta hedeflerin üzerinde seyretmesi nedeniyle fiyatlama davranışlarının yakından takip edildiği ifade edilmiştir Merkez Bankası üçüncü enflasyon raporunda 2010 tahminini hangi düzeye çekecek, bilemeyiz. Ama ortada % 6.5 dolayında bir hedef varmış gibi görünüyor. Bu oranı yuvarlatalım ve üçüncü raporda beklentinin % 7 dolayında belirleneceğini varsayalım. Peki yılın tümünde % 7 de kalma şansımız nedir? İlk beş aylık TÜFE artışı % 4.17 ve yılsonuna yedi ay var TÜFE artışının % 7 de kalabilmesi, son yedi aydaki artışın % 2.72 yi aşmamasıyla mümkün. Peki, son yedi aydaki artışı % 2.72 ya da daha aşağıda tutmak mümkün mü? Tabii ki mümkün, ama bu hiç kolay olmayacak Kolay olmayacak; çünkü geçmiş yılların eğilimleri yılın son yedi ayındaki artışların % 3 ün altına hiç indirilemediğini gösteriyor. TÜFE, haziran-aralık döneminde 2003 te % 4.08, 2004 te % 6.06, 2005 te % 5.11, 2006 da % 4.91, 2007 de % 4.10, 2008 de % 3.46 ve 2009 da % 4.73 artış kaydetti. Dolayısıyla, bu yıl % 2.72 de kalabilmek hiç kolay görünmüyor. Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak EKONOMİK FORUM l Haziran 2010

3 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar TL) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon TL) Bütçe gideri (Aylık) (milyon TL) Reel kur end. (1995=100) Aylık Ort. $ (TL) Aylık Ort.Euro (TL) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon TL) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,632 11,078 11,429 11,364 12,478 11,771 12,595 11,047 12,793 9,723 9,396 7, ,886 8,435 8,157 7,562 7,348 8,335 9,057 7,823 8,481 10,090 8,903 10, ,869 8,345 9,983 9, ,339 16,027 16,812 17,889 19,306 19,477 20,557 19,251 17,885 14,942 12,073 11, ,282 9,075 10,525 10,121 10,868 12,501 12,838 12,814 12,485 12,784 12,617 15, ,545 11,778 15,017 14, ,171-3,887-4,303-5,207-4,830-5,545-4,038-3, , , ,179-1,583-1,735-2, ,744-3, ,928-2,676-4,286-4, ,781 17,628 13,779 17,562 19,212 18,544 17,920 26,447 13,788 15,107 17,990 15, ,830 18,415 13,053 20,063 18,854 15,411 16,785 21,994 15,953 19,010 17,818 21, ,525 20,019 17,488 20,718 24, ,306 16,608 18,649 18,638 15,823 14,566 21,237 20,437 23,214 15,178 21,375 23, ,796 25,808 21,820 21,010 19,464 17,932 23,392 23,518 25,428 21,431 20,942 27, ,646 22,290 23,436 25,173 19, ,530 1,342 2, ,281 1, , , , , , , , ,090 1, Haziran 2010 k EKONOMİK FORUM 121

4 Göstergeler GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek İkinci çeyrek Üçüncü çeyrek Dördüncü çeyrek Yıllık Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Mayıs Mayıs Beş aylık Beş aylık Yıllık Yıllık Yıllık ortalama Yıllık ortalama Dış Ticaret Nisan. İhracat 9,466 7, İthalat 14,922 10, Açık -5,456-2, İhracat/ithalat (%) Ocak-Nisan. İhracat 35,663 32, İthalat 53,263 39, Açık -17,600-6, İhracat/ithalat (%) Yıllık (Nisan itibariyle). İhracat 103, , İthalat 150, , Açık -46,521-58, İhracat/ithalat (%) Cari İşlemler Dengesi (Milyon Dolar) (Ocak-Nisan) Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ -14,251-3,562 10, Döviz geliri 46,566 43,367 3, İhracat 38,135 34,257 3, Turizm 3,450 3, İşçi dövizi Diğer 4,745 5, Döviz gideri -60,817-46,929 13, İthalat -50,590-36,993 13, Faiz -1,927-2, Turizm -1,372-1, Diğer -6,928-6, Nisan itibariyle yıllık (Milyon $) -24,650-27,940-3, Merkez Bankası Döviz Rezervi 4/6/10 31/12/09 26/12/08 28/12/07 TOPLAM 75,938 74,810 73,347 74,028.Döviz rezervi 71,785 70,689 70,075 71,264.Altın 4,153 4,121 3,272 2,764 Reel Kur Endeksi (1995=100) TÜFE'ye göre ÜFE'ye göre(*) TÜFE'ye göre ÜFE'ye göre(*) Mayıs Mayıs Mayıs Mayıs Mayıs Mayıs Mayıs Mayıs Mayıs Mayıs (*)2005 öncesi TEFE'ye göre Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon TL) (Ocak-Mayıs). Gelir 102,617 86, Harcama 112, , Denge -9,983-20, Faiz dışı denge 14,233 5, İç Borç Stoku (Milyon TL) (Nisan sonu).tutar 343, , Vadeye kalan süre (ay) İç Borçlanma (İskontolu ihaleler) Tutar (Milyon TL) Faiz (%) Tutar (Milyon TL) Faiz (%).Mayıs 3, , Ocak-Mayıs 32, , Yurtiçindekilerin toplam TL mevduatı (Bin TL) TOPLAM 328,392, ,128, Vadesiz 45,173,234 35,403, Vadeli 283,219, ,724, Bankalara göre. Kamu 143,230, ,054, Özel 145,601, ,947, Yabancı 39,560,197 31,125, Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon Dolar) 28/5/10 25/12/09 26/12/08 28/12/07 TOPLAM 90,859 98,563 89,760 94,767. ABD Doları 50,073 55,764 51,168 52,963. Euro 31,461 28,391 26,206 27,066 (Dolar karşılığı) 38,789 40,839 36,778 39,808.Diğer dövizler (dolar karşılığı) 1,996 1,959 1,813 1,996 Mevduatın Vade Dağılımı (Bin TL) a- TL mevduat 353,440, ,301, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 45,677,028 36,130, Bir ay 106,467,684 77,223, Üç ay 188,490, ,106, Altı ay 9,772,829 6,248, Bir yıl ve daha uzun 3,033,156 4,592, b-yabancı para mevduat 157,494, ,324, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 26,865,420 24,961, Bir ay 50,869,267 51,927, Üç ay 59,995,930 57,681, Altı ay 7,263,079 8,013, Bir yıl ve daha uzun 12,501,209 12,740, Mevduat Bankaları Kredileri (Bin TL) TOPLAM 337,854, ,135, Yurtiçi krediler 336,373, ,849, TL krediler 279,496, ,178, Yabancı para krediler 56,877,092 29,670, Yurtdışı krediler 1,480,823 1,286, Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin TL) 28/5/10 29/5/09 Değ.(%) TOPLAM 139,757, ,764, Tüketici kredileri 101,897,310 82,411, Konut 47,808,293 38,043, Taşıt 4,073,224 4,655, Diğer 50,015,793 39,711, Kredi kartları 37,860,378 33,352, Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri 3,662,538 2,809, Kredi kartları 3,939,572 3,296, Repo Hacmi (Bin TL) 4/6/10 13/12/09 26/12/08 28/12/07. Müşterilerle yapılan 2,991,517 1,382,708 2,198,722 2,732,995. Mali kuruluşlar arasında yapılan 20,509,960 19,756,071 14,061,334 18,238, EKONOMİK FORUM l Haziran 2010

5 En Yüksek Faiz Oranları (7 Haziran 2010 itibariyle) TL mevduata Para Arzı (Bin TL) M1 108,589,482 89,530, DOLAŞIMDAKİ PARA 38,560,007 31,302, Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para 42,435,994 34,542, Banka Kasaları (-) 3,875,987 3,239, VADESİZ MEVDUAT (TL) 43,904,642 33,205, Mevduat Bankaları 40,828,851 31,351, Katılım Bankaları 3,054,168 1,840, TCMB 21,623 14, VADESİZ MEVDUAT (YP) 26,124,833 25,022, Mevduat Bankaları 24,373,849 23,574, Katılım Bankaları 1,686,180 1,366, TCMB 64,804 81, M2 515,018, ,423, VADELİ MEVDUAT (TL) 290,804, ,299, Mevduat Bankaları 275,273, ,052, Katılım Bankaları 15,531,779 11,246, TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) 115,624, ,593, Mevduat Bankaları 108,239, ,450, Katılım Bankaları 7,385,076 7,142, TCMB - - M3 542,758, ,599, REPO 4,441,589 4,162, PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) 23,298,523 24,012, İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Mart 10 Şubat 10 Mart ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) Tarım dışı işsizlik oranı (%) Genç nüfusta işsizlik oranı (%) Tüketici Güven Endeksi Nisan 10 Mart 10 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ Satın alma gücü (mevcut dönem) Satın alma gücü (gelecek dönem) Genel ekonomik durum(gelecek dönem) İş bulma olanakları (gelecek dönem) Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malları satın almak için uygunluğu İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde) Mayıs Sanayi Üretimi Değişimi (%) Nisan 2010 Nisan 2009.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Bin TL) (Ocak-Nisan). Madencilik 353, , Enerji 19,938,514 1,666, İmalat 1,918, , Hizmetler 2,464,762 1,093, Toplam 24,675,752 3,929, Turist Sayısı ABD Doları mevduata Euro mevduata Ocak-Nisan Şirket Kuruluşları (Ocak-Nisan). Kurulan 18,290 14, Kapanan 4,436 3, İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Yapı sayısı (Yıllık). Ruhsat 22,897 27, Yapı kullanma izin belgesi 13,632 25, Protestolu Senetler (Ocak-Nisan). Adet 297, , Tutar (Bin TL) 1,457,257 2,510, (*) Her birinin tutarı TL'nin üstündeki senetler Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon Dolar) (Ocak-Mayıs) Toplam 5,340 4, Kamu 4,844 3, Merkez Bankası IMF'ye ödemeler Çeşitli Göstergeler Ç Ç Ç Ç Toplam dış borç stoku (Milyon $) 271, , , , ,669 Kısa vade 52,030 49,967 48,575 47,904 50,447 Orta-uzun vade 219, , , , ,222 Kamu 83,454 83,571 78,273 76,238 78,285 Kısa Vade 3,598 3,397 2,910 2,732 3,248 Uzun Vade 79,856 80,174 75,363 73,506 75,037 TCMB 13,305 13,634 13,587 13,007 14,066 Kısa Vade 1,776 1,816 1,801 1,723 1,874 Uzun Vade 11,529 11,818 11,786 11,284 12,192 Özel 174, , , , ,318 Kısa Vade 46,656 44,754 43,864 43,449 45,325 Uzun Vade (1) 127, , , , ,993 Dış borç stokunun GSYH'ye oranı (%) Toplam Kısa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel Dış borç stokunun yüzde dağılımı Toplam Kısa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel Dış borç stokundaki yüzde değişim (%) Toplam Kısa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel FİNANSAL GÖSTERGELER (%) Toplam dış borç stoku / ihracat (FOB) Dış borç servisi / GSYH Dış borç servisi / ihracat (FOB) Özel sektör borcu / ihracat (FOB) Faiz / GSYH Faiz / ihracat (FOB) TCMB rezervler (net) / Dış borç stoku TCMB rezervler (net) / Kısa borçlar TCMB rezervler (brüt) / Toplam dış borç TCMB rezervler (brüt )/ Kısa borçlar TCMB rezerv (brüt) / İthalat (CIF) TCMB rezerv (net)/ İthalat (CIF) Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (brüt) Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (net) Cari işlemler dengesi / GSYH Makro ekonomik büyüklükler (Milyon Dolar) GSYH (Milyon $) 617, ,094 İhracat (FOB) (2) (3) 102,139 99, , , ,028 İthalat (CIF) (3) -140, , , , ,964 Cari işlemler dengesi (3) -13,853-15,315-21,364-31,562-41,812 TCMB rezervler (brüt) 70,689 70,918 65,861 67,121 71,008 TCMB rezervler (net) 74,809 74,644 69,361 70,545 74,236 Dış kredi kullanımları (3) 35,639 36,020 42,041 57,135 65,867 Dış borç servisi (3) 57,735 59,904 56,630 53,205 53,379 Anapara 47,404 48,758 45,222 41,677 41,591 Faiz 10,331 11,146 11,408 11,528 11,788 (1) 1 Ekim 2001 tarihinden itibaren TCMB tarafından izleniyor. (2) Bavul ticareti ve diğer mallar hariç. (3) 12 aylık toplam. Haziran 2010 k EKONOMİK FORUM 123