KENTSEL DÖNÜġÜM SÜRECĠNE DÖNÜġÜM ALANLARINDAN BAKMAK: ĠSTANBUL MALTEPE (BAġIBÜYÜK VE GÜLSUYU MAHALLESĠ) ÖRNEĞĠ

Transkript

1 T.C. SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ KAMU YÖNETĠMĠ ANABĠLĠM DALI KENTSEL DÖNÜġÜM SÜRECĠNE DÖNÜġÜM ALANLARINDAN BAKMAK: ĠSTANBUL MALTEPE (BAġIBÜYÜK VE GÜLSUYU MAHALLESĠ) ÖRNEĞĠ DOKTORA TEZĠ Cem ERGUN Tez DanıĢmanı Prof. Dr. HÜSEYĠN GÜL ISPARTA-2011

2

3 i ÖNSÖZ Bu çalıģmada yakın dönemin en yaygın kentsel/kamu politikası olan kentsel dönüģüm projelerinin dönüģüm alanlarında yaģamakta olan kesimler tarafından nasıl algılandığı ve bu kesimleri nasıl etkilediği ortaya konmaya çalıģılmıģtır. Bu çerçevede Ġstanbul Maltepe Ġlçesi BaĢıbüyük ve Gülsuyu Mahalleleri nde mahalle sakinlerinin kentsel dönüģüm sürecini nasıl değerlendirdikleri, projeye iliģkin görüģ, beklenti ve önerileri ile yaģam alanları kentsel dönüģüm alanı ilan edildikten sonraki süreçte neler yaģadıkları saptanmaya çalıģılmıģtır. Bu çalıģmanın ortaya çıkması ve olgunlaģmasında verdiği destek kadar hayatın her alanında ve her konuda zaman-mekan gözetmeksizin her Ģeyi danıģabilme olanağı sağlayan değerli hocam Prof. Dr. Hüseyin Gül e öncelikle teģekkür etmek isterim. Lisans eğitimimden bugüne kadar desteğini eksik etmeyen ve akademik düzeyin ötesinde hayata dair de yol göstericilik yapan değerli hocam Prof. Dr. Songül Sallan Gül e de teģekkürü bir borç bilirim. ÇalıĢmaya baģladığım dönemden itibaren yapıcı eleģtirileri ve önerileri ile yol gösteren Prof. Dr. ġaban SitembölükbaĢı na, Yrd. Doç. Dr. Pervin ġenol a ve Yrd. Doç Dr. Ġsmail Gökdayı ya ve yoğun çalıģma temposu içinde zaman ayıran ve Isparta ya gelen Prof. Dr. YeĢim Edis ġahin e ve Doç. Dr. Firdevs GümüĢoğlu na buradan teģekkürlerimi sunmak isterim. ÇalıĢma boyunca mekanları yakın kılan ve her türlü desteği sağlayan baģta çalıģmanın yapıldığı mahallelerde yaģayan dostlar olmak üzere Hade ve Mehmet Ģahsında ĠMECE ye, Özgür ġahsında DayanıĢmacı Atölye ye, Erbatur ÇavuĢoğlu na, ġükrü Aslan a, Murat Cemal Yalçıntan a, Erdoğan ve Adem ağabeylere, Nurten ablaya, Sinan Danacı ya, Erdem ve Kayhan Geyik e, her çalıģmamda olduğu gibi yine kahrımı çeken ve desteğini esirgemeyen Ozan ġulha ya, Arbak Demirdağ ve Hande Ersöz Demirdağ a, AyĢe Alican ve Fatih Kahraman a, beni her zaman destekleyen ve motive eden aileme ve bu çalıģmada desteği olan herkese çok teģekkür ederim. Gerek yüksek lisans gerekse doktora eğitimim boyunca sabırla yardımcı olan üniversitemiz Sosyal Bilimler Enstitüsü ve Bilimsel AraĢtırma Projeleri Koordinasyon Birimi çalıģanlarına da teģekkürlerimi sunmak isterim.

4 ii En büyük teģekkürü ise hayatıma girdiğinden beri yaģamın her alanında karanlığı aydınlığa, umutsuzluğu umuda ve inançsızlığı inanca çeviren; beraberliğimiz boyunca geçen sürenin büyük kısmını Ġstanbul da ve baģka kentlerde tezimle ilgili çalıģmalarla geçirmeme ses çıkarmayan, en büyük destekçim olan can yoldaģım AyĢe ye çok teģekkür ederim. Son olarak da aramıza yeni katılan kızım Eylül e insan onuruna yakıģan bir hayatı olması dileklerimi sunmak isterim. Cem Ergun

5 iii ÖZET KENTSEL DÖNÜġÜM SÜRECĠNE DÖNÜġÜM ALANLARINDAN BAKMAK: ĠSTANBUL MALTEPE (BAġIBÜYÜK VE GÜLSUYU MAHALLESĠ) ÖRNEĞĠ Cem ERGUN Süleyman Demirel Üniversitesi, Kamu Yönetimi Bölümü Doktora Tezi, DanıĢman: Prof. Dr. Hüseyin GÜL 369 sayfa, Ocak 2011 Bu çalıģmada öncelikle kent, kentleģme, kentlileģme, kent yoksulluğu, enformel sektör, gecekondu ve kentsel dönüģüm kavramlarına açıklık getirilmektedir. Ardından kentsel mekanların ele alınıģ biçimlerinin, sosyal devlet anlayıģının hakim olduğu 1940 lı yıllardan günümüzün küreselleģme sürecine kadar geçen dönemde nasıl değiģtiğine değinilmektedir. Türkiye de kentsel dönüģümün yasalar çerçevesinde geliģimi, uygulama biçimleri ve toplumsal yansımaları tartıģılmakta; Ġstanbul özelinde kentsel dönüģümün genel seyri ele alınmaktadır. Genel olarak çalıģma; bir kamu politikası olarak kentsel dönüģüm projelerinin neden ve sonuçlarından çok, uygulama sürecine, bir bütün olarak uygulamadan doğrudan etkilenen kesimlerin yaģam süreçlerine ve bu iki sürecin etkileģimine odaklanmaktadır. ÇalıĢmada ayrıca 1980 sonrası dönemde sermayenin yatırım alanı haline gelen kentlerde nasıl bir değiģim/dönüģüm yaģandığı, bu değiģim/dönüģümlerin kentlilere nasıl yansıdığı ortaya konmaya çalıģılmaktadır. ÇalıĢmanın alan uygulaması Ġstanbul Maltepe Ġlçesi BaĢıbüyük ve Gülsuyu Mahallelerinde yürütülmüģtür. Her iki mahalleden 50 ve toplamda 100 kiģiyle derinlemesine mülakat yapılmıģtır. Mülakatlar ses kayıt cihazı ile kayıt altına alınmıģtır. Aynı zamanda, mülakat sürecinde araģtırmacı tarafından notlar da alınmıģtır. Her iki mahallede alan araģtırması sürecinde fotoğraf çekimi yapılarak görsel malzeme de toplanmıģtır. BaĢıbüyük ve Gülsuyu nda yaģamakta olan kesimlerin kentsel dönüģüm süreçlerinde ne ölçüde söz sahibi oldukları ve katıldıkları; kentsel dönüģüm projelerine iliģkin algıları, değerlendirmeleri, beklentileri ve önerileri saptanmıģ; bu saptamalardan hareketle mahallelinin de içinde yer aldığı bir projenin nasıl Ģekillendirilebileceği ortaya konmaya çalıģılmıģtır. Anahtar Kelimeler: Kent, kentleģme, kentsel dönüģüm, katılım, kent politikaları, metakent, küresel kent, gecekondu, soylulaģtırma

6 iv ABSTRACT A LOOK AT URBAN REGENERATĠON PROCESS FROM REGENERATĠON AREAS: THE CASES OF BAġIBÜYÜK and GÜLSUYU NEĠGHBORHOODS ĠN MALTEPE DĠSTRĠCT, ĠSTANBUL Cem ERGUN Süleyman Demirel University, Department Of Public Administration Ph. D., 369 pages, January 2011 Supervising Professor: Prof. Dr. Hüseyin GÜL In this paper first, concepts such as city, urbanization, urban poverty, informal sector, squatter housing and urban regeneration are defined. Second, it deals with the change in the meaning of urban space in retrospect since the 1940 s when welfare state became dominant form of the state until today, the era of globalization. Thirdly, the development of urban regeneration in Turkey within the framework of the regulations, implementation process and social consequences are discussed and the general situation of urban regeneration in Istanbul is presented. In general, this study focuses on implementation process and the direct influence of this process on the process of dwellers social life in the regeneration neighborhoods, and interaction between these two processes. Finally, in this study it is also attempted to reveal what sorts of transformations have taken place during the period after 1980 in cities that have become the major investment areas for capitalists and how this regeneration has affected citizens. This study s field research is conducted in Basibuyuk and Gulsuyu Neighborhoods in Maltepe District in Istanbul. Detailed interviews are carried out with 50 people in each districts, and 100 people in total. These interviews are also recorded. At the same time, notes are taken by researcher. Photos of the neighborhoods are also taken as a visional material in both districts in the period of field study. During the field research, one of the main goals was to determine the level of participation of citizens in the process of urban regeneration. Besides, the feelings, evaluations, expectations and suggestions of the settlers living in Basibuyuk and Gulsuyu districts with regard to regeneration are determined; then depending on the views and opinions of the neighborhood dwellers, how can a regeneration project could be formed with the involvement of the settlers of the regeneration area is attempted to determine. Keywords: City, urbanization, urban regeneration, participation, urban policy, meta-city, global city, squatter housing, gentrification.

7 v ĠÇĠNDEKĠLER ÖNSÖZ... Ġ ÖZET... ĠĠĠ ABSTRACT... ĠV ĠÇĠNDEKĠLER... V KISALTMALAR DĠZĠNĠ... VĠĠĠ TABLOLAR DĠZĠNĠ... ĠX GĠRĠġ... 1 BĠRĠNCĠ BÖLÜM ARAġTIRMA KONUSU VE YÖNTEMĠ ARAġTIRMANIN KONUSU ARAġTIRMA SORUSU ARAġTIRMANIN AMACI VE ÖNEMĠ ARAġTIRMANIN KAVRAMSAL VE KURAMSAL ÇERÇEVESĠ ARAġTIRMA YÖNTEMĠ Araştırmanın Varsayımları Araştırmanın Bağımlı-Bağımsız Değişkenleri Araştırma Örneklemi ve Kapsamı Veri Kaynakları ve Veri Toplama Teknikleri Araştırmanın Metodolojisi ÇALIġMANIN ĠÇERĠĞĠ ĠKĠNCĠ BÖLÜM TEMEL KAVRAM VE TARTIġMALAR KENT KENTLEġME KENTLĠLEġME TÜRKĠYE DE KENTLEġME VE KENTLEġMEYE EKLEMLĠ SORUNLAR Yoksulluk ve Kent Yoksulluğu Yoksulluk Kültürü Yapısal Yoksulluk Enformel Sektör Gecekondu Olgusu Gecekondu Olgusuna YaklaĢımlar Kullanım Değerinden DeğiĢim Değerine Gecekondu SONRASINDA KENT EKONOMĠSĠNDE YAġANAN DEĞĠġĠM VE GECEKONDU OLGUSUNA YANSIMALARI YENĠ KENTSEL YATIRIM ALANI OLARAK GECEKONDU BÖLGELERĠ KENTSEL DÖNÜġÜM Kentsel Yeniden Canlandırma Kentsel Koruma Kentsel Yeniden Geliştirme Kentsel Yeniden Üretim Kentsel Yenileme Kentsel Soylulaştırma... 61

8 vi Kentsel Dönüşüm ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KURAMSAL ÇERÇEVE SOSYAL DEVLET ANLAYIġINDAN KÜRESELLEġMEYE KENTLER SOSYAL DEVLET KÜRESELLEġME KÜRESELLEġME SÜRECĠNDE SOSYAL DEVLET ANLAYIġINDA ORTAYA ÇIKAN DÖNÜġÜM Vatandaş Odaklı Devletten Piyasa Dostu Devlete Sosyal Devlet Çözülürken Yükselen Yerellikler KÜRESELLEġME SÜRECĠNDE KENTLER: SERMAYENĠN KENTLERĠ YENĠDEN KEġFĠ KÜRESEL KENTLER YARIġAN KENTLER KÜRESEL YARIġTA PAZARLANAN MEKÂNLAR: META KENTLER Metalaşan Kentlerde Sosyo-Mekânsal Ayrışma DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TÜRKĠYE DE KENTSEL DÖNÜġÜMÜN YASALAR ÇERÇEVESĠNDE GELĠġĠMĠ SAYILI KUZEY ANKARA GĠRĠġĠ KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠ KANUNU SAYILI YIPRANAN TARĠHĠ VE KÜLTÜREL TAġINMAZ VARLIKLARIN YENĠLENEREK KORUNMASI VE YAġATILMASI HAKKINDA KANUN SAYILI BELEDĠYE KANUNU Belediye Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun SAYILI BÜYÜKġEHĠR BELEDĠYESĠ KANUNU DÖNÜġÜM ALANLARI HAKKINDA KANUN TASARISI TOKĠ NĠN YENĠDEN YAPILANDIRILMASI VE KENTSEL DÖNÜġÜM SÜRECĠNDE TOKĠ YASAL ÇERÇEVENĠN GENEL DEĞERLENDĠRMESĠ BEġĠNCĠ BÖLÜM TÜRKĠYE DE KENTSEL DÖNÜġÜM BĠÇĠMLERĠ VE YANSIMALARI KENTSEL DÖNÜġÜM UYGULAMA ALANLARI Konut Alanlarında Kentsel Dönüşüm Kent Merkezlerinde Kentsel Dönüşüm Afet Zararlarını ve Kentsel Riskleri Azaltmak Amaçlı Kentsel Dönüşüm Sanayi Alanlarında Kentsel Dönüşüm Liman ve Dok Alanlarında Kentsel Dönüşüm TÜRKĠYE DE KENTSEL DÖNÜġÜM PROJELERĠNĠN YER SEÇĠM SÜREÇLERĠ KENTSEL PAZARDA YER EDĠNME ARACI OLARAK KENTSEL DÖNÜġÜM PROJELERĠ KENTSEL DÖNÜġÜM UYGULAMALARINDA SOYLULAġTIRMANIN ĠZLERĠ: MEKAN KULLANICILARININ DEĞĠġĠMĠ TASFĠYE ETME VE DIġLAMA ARACI OLARAK KENTSEL DÖNÜġÜM KENTSEL DÖNÜġÜM OLGUSUNA GENEL BĠR BAKIġ

9 vii ALTINCI BÖLÜM KÜRESELLEġME SÜRECĠNDE ĠSTANBUL SONRASI DÖNEMDE TÜRKĠYE DE YAġANAN DÖNÜġÜM VE KENTLER ĠSTANBUL UN KÜREDEKĠ KONUMU: KÜRESEL KENT-ULUSLARARASI KENT TARTIġMALARI TÜRKĠYE NĠN KÜRESELLEġME ANAHTARI OLARAK ĠSTANBUL ĠSTANBUL DA KENTSEL DÖNÜġÜM YEDĠNCĠ BÖLÜM ARAġTIRMA BULGULARI: BAġIBÜYÜK VE GÜLSUYU MAHALLELERĠNDE KENTSEL DÖNÜġÜM ARAġTIRMA SAHASININ ÖZELLĠKLERĠ BULGULAR Görüşülen Kişilerin Demografik Özellikleri Konut Özellikleri ve Mülkiyet Durumu İstihdam Süreçleri Mahallede Yaşam Süreçleri Kentsel Dönüşüm Süreci Araştırma Sürecinin Genel Değerlendirmesi SEKĠZĠNCĠ BÖLÜM SONUÇ VE ÖNERĠLER KAYNAKÇA EKLER ÖZGEÇMĠġ

10 viii TOKĠ ĠBB STK YÖK ġpo TMMOB TÜSĠAD KISALTMALAR DĠZĠNĠ T.C. BaĢbakanlık Toplu Konut Ġdaresi BaĢkanlığı Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi Sivil Toplum KuruluĢu Yüksek Öğretim Kurumu ġehir Plancıları Odası Türk Mühendis Ve Mimarlar Odaları Birliği Türk Sanayicileri Ve ĠĢ Adamları Derneği DPT T.C. BaĢbakanlık Devlet Planlama TeĢkilatı MüsteĢarlığı DĠE MSÜ ġpb IMF DTÖ ABD AEP TBMM YAYED ÇMO AB DPA ĠETT TÜRK-Ġġ TMMOB PMO TMMOB JMO Devlet Ġstatistik Enstitüsü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi ġehir Ve Bölge Planlama Bölümü Uluslararası Para Fonu Dünya Ticaret Örgütü Amerika BirleĢik Devletleri Acil Eylem Planı Türkiye Büyük Millet Meclisi Yerel Yönetim AraĢtırma Yardım Ve Eğitim Derneği Çevre Mühendisleri Odası Avrupa Birliği DayanıĢmacı Planlama Atölyesi Ġstanbul Elektrik Tramvay Ve Tünel ĠĢletmeleri Türkiye ĠĢçi Sendikaları Konfederasyonu Türkiye Mühendis Ve Mimarlar Odaları Birliği Peyzaj Mimarlığı Odası Türkiye Mühendis Ve Mimarlar Odaları Birliği Jeoloji Mühendisleri Odası

11 ix TABLOLAR DĠZĠNĠ TABLO 1 KÜRESELLEġME SÜRECĠNE FARKLI EKLEMLENME BĠÇĠMLERĠ VE FARKLI KENT TĠPLERĠ TABLO 2. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN DOĞUM YERĠ TABLO 3. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KONUTUNUN MÜLKĠYET DURUMU TABLO 4. GÖRÜġÜLEN KĠġĠ MÜLK SAHĠBĠ ĠSE MÜLKÜ EDĠNME BĠÇĠMĠ TABLO 5. GÖRÜġÜLEN KĠġĠ KĠRACI ĠSE AYLIK KĠRA BEDELĠ TABLO 6. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KONUT KULLANIM ALANI TABLO 7. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KONUT ODA SAYISI TABLO 8. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN NE Ġġ YAPTIĞI TABLO 9. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN DAHA ÖNCE ÇALIġTIĞI/ġU AN ÇALIġMAKTA OLDUĞU ĠġĠ NASIL BULDUĞU TABLO 10. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENDĠSĠ DIġINDA HANE HALKINDAN VARSA GELĠR SAĞLAYAN KĠġĠNĠN YAPTIĞI Ġġ TABLO 11. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN TOPLAM HANE GELĠRĠ TABLO 12. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN VE EVDE VARSA DĠĞER ÇALIġANLARIN ĠġE NASIL GĠDĠP GELDĠĞĠ TABLO 13. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN VE EVDE VARSA DĠĞER ÇALIġANLARIN ĠġE NE KADAR ZAMANDA GĠDĠP GELDĠĞĠ TABLO 14. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN VE EVDE VARSA DĠĞER ÇALIġANLARIN ĠġE GĠDĠġ GELĠġ TOPLAM MASRAFLARI TABLO 15. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN BU MAHALLEDEN ÖNCE ĠKAMET ETTĠĞĠ YER TABLO 16. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN DAHA ÖNCE ĠKAMET ETTĠĞĠ YERDEN AYRILMA SEBEBĠ TABLO 17. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KAÇ YILDIR GÖRÜġMENĠN YAPILDIĞI MAHALLEDE OTURDUĞU TABLO 18. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN BU MAHALLEYĠ SEÇME NEDENĠ TABLO 19. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN ġu ANDA OTURDUĞU KONUTTAN MEMNUN OLUP OLMAMA NEDENĠ TABLO 20. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN YAġADIĞI ÇEVREDEN MEMNUN OLUP OLMAMA NEDENĠ TABLO 21. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KOMġULARIYLA NE SIKLIKLA BĠR ARAYA GELDĠĞĠ TABLO 22. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KOMġULARIYLA EN ÇOK YARDIMLAġTIĞI KONU. 261 TABLO 23. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN AKRABALARIYLA GÖRÜġME SIKLIĞI TABLO 24. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN EV ALIġVERĠġĠNĠ NEREDEN YAPTIĞI TABLO 25. GÖRÜġÜLEN KĠġĠYE KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠ HAKKINDA RESMĠ KURUMLAR TARAFINDAN BĠLGĠ VERĠLĠP VERĠLMEDĠĞĠ TABLO 26. GÖRÜġÜLEN KĠġĠYE KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠNE ĠLĠġKĠN PROJE HAZIRLANIRKEN FĠKRĠNĠN SORULUP SORULMADIĞI TABLO 27. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN PROJE SÜRECĠNDE SÖZ SAHĠBĠ OLUP OLMADIĞI TABLO 28. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠ HAKKINDA NASIL BĠLGĠ EDĠNDĠĞĠ TABLO 29. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠ HAKKINDAKĠ BĠLGĠSĠNĠN ĠÇERĠĞĠ TABLO 30. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠNDEN NE KADAR ZAMANDIR HABERĠ OLDUĞU TABLO 31. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠ HAKKINDA NE DÜġÜNDÜĞÜ

12 TABLO 32. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠ DOĞRULTUSUNDA NE YAPMAYI DÜġÜNDÜĞÜ TABLO 33. GÖRÜġÜLEN KĠġĠYE GÖRE OTURDUĞU MAHALLEDE YAġAYANLARIN KENTSEL DÖNÜġÜM SÜRECĠNDEN NASIL ETKĠLENECEKLERĠ TABLO 34. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN OTURDUĞU MAHALLEDE YAġAYANLARIN KENTSEL DÖNÜġÜME YÖNELĠK TUTUMLARI HAKKINDA NE DÜġÜNDÜĞÜ TABLO 35. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENTSEL DÖNÜġÜM SÜRECĠNDE NELER YAġADIĞI TABLO 36. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN OTURDUĞU MAHALLEDE KENTSEL DÖNÜġÜM SÜRECĠNDE NELER YAġANDIĞI TABLO 37. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN ġu AN OTURDUĞU EVĠN BULUNDUĞU ALANIN KENTSEL DÖNÜġÜM SÜRECĠNDE DEĞER KAZANIP KAZANMAYACAĞI HAKKINDAKĠ GÖRÜġÜ TABLO 38. GÖRÜġÜLEN KĠġĠYE KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠ KAPSAMINDA NASIL BĠR TEKLĠF YAPILDIĞI TABLO 39. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠ KAPSAMINDA YAPILAN TEKLĠF HAKKINDA NE DÜġÜNDÜĞÜ TABLO 40. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENDĠSĠNE YAPILAN TEKLĠFLE MEVCUT KOġULLARINI KARġILAġTIRDIĞINDA NE DÜġÜNDÜĞÜ TABLO 41. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠNĠN BAġ AKTÖRÜ OLARAK KĠMĠ GÖRDÜĞÜ TABLO 42. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠNĠ HAZIRLAMIġ OLAN BELEDĠYE BAġKANINA OY VERĠP VERMEDĠĞĠ TABLO 43. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN SÖZ HAKKI OLSA MAHALLESĠNE YÖNELĠK NASIL BĠR UYGULAMA YAPILMASINI ĠSTEDĠĞĠ TABLO 44. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN HANGĠ KOġULLARDA KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠNĠ KABUL EDECEĞĠ TABLO 45. GÖRÜġÜLEN KĠġĠNĠN KENTSEL DÖNÜġÜM PROJESĠ ĠLE OTURDUĞU MAHALLENĠN NASIL DÖNÜġECEĞĠNĠ DÜġÜNDÜĞÜ x

13 1 GĠRĠġ Nüfusun belirli bir mekânsal ölçekte yoğunlaģmasına yol açan Tarım Devrimi ile birlikte insanın yerleģikleģmesinin de temelleri atılmıģ ve böylelikle insanlık tarihi de kentlerin tarihi ile birlikte anılmaya baģlanmıģtır. Kentlerin varlığı ve geliģimi toplumların geliģmiģlik ölçütü olarak algılanmıģ ve medeniyet tarihi kentler çerçevesinde ele alınmıģtır. YerleĢik yaģama geçilmesiyle birlikte toplumsal yaģantıda en önemli mekânsal ölçek haline gelen kentler, toplumların üretim ve yönetim tarzlarındaki değiģimlere paralel olarak tarihsel süreç içinde dönüģümler geçirerek günümüze kadar gelmiģlerdir. Ortaya çıkıģından günümüze kadar ekonomik, politik, sosyal ve fiziksel niteliklerinde değiģikliğe uğrayan kentlerin günümüzdeki anlamıyla tartıģılması süreci ise Sanayi Devrimi nden sonra baģlamıģtır. Bu dönemde üretim tarzının köklü bir değiģime uğraması ve sanayinin kentlerde yoğunlaģmasına paralel olarak kentli nüfus da önemli oranda artmıģtır. Tarımsal faaliyetlerden kopan oldukça geniģ bir nüfus, sanayiye dayalı üretimin yoğunlaģtığı kentlere yönelmiģ ve kentler üretimin örgütlendiği mekânsal ölçekler haline gelmiģlerdir. Kapitalist sistemin kendini var ettiği ve yenileme/geliģme aracı olarak gördüğü kentler, Sanayi Devrimi ile birlikte metaların akıģ sistemlerinde yer alma biçimlerine göre tanımlanmaya baģlamıģlardır. UlaĢım akslarına, su, enerji ve hammadde kaynaklarına ulaģılabilirlikleri doğrultusunda değer kazanan ve üretim merkezi olan kentlerde, üretimin örgütlenmesi için emek ve hammadde/enerji yoğunluğunun bulunması gerekli/yeterli temel kriter olarak görülmüģtür. Bu kritere sahip kentler sermayenin yöneldiği ve yeniden üretilerek yönetildiği mekânlar olarak önem kazanmıģlardır. Bir diğer ifade ile Sanayi Devrimi sonrasında kentleri biçimlendiren ve kentlere önem kazandıran etkenler, sanayinin yani sermayenin yer seçim kriterleri olmuģtur. Kent üzerine yapılan çalıģmalarda üzerinde durulan noktalar tarihsel süreç içinde farklılıklar göstermiģtir. Ġçinde bulunduğu dönemin özelliklerine göre ticaret, üretim, yönetim, din hiyerarģisi gibi etkenler ve bu etkenlere yön veren güçlerin (sermaye, kral-derebeyi-imparator, papa-halife) konumlanıģına göre önem kazanan

14 2 kentler, günümüzde ise küresel sermayenin etkisi doğrultusunda ortaya çıkan dünya kenti, küresel kent, yarıģmacı kent vb tanım ve geliģmeler doğrultusunda ele alınmaktadır. Sermayenin geliģim ve varlığını sürdürebileceği mekân olarak keģfettiği kentler, bu özelliğini günümüzde de korumakla birlikte değiģime de uğramaktadırlar. Günümüzde üretim biçimlerinde, üretilen ürünlerde ve hizmetlerde, bunların akıģ biçimlerinde ortaya çıkan dönüģüme, yani kapitalizmin dönüģümüne paralel olarak, kentlerin konumları ve görevleri de değiģmektedir. Tarihsel süreç içinde dönemsel olarak yaģadığı derin krizlerden kendisini sürekli yenileyerek çıkan kapitalist sistem, 1980 sonrası dönemde de 1970 lerde yaģadığı krizlerin etkisini silmek adına kendisini yeniden yapılandırmıģ ve bu dönemde kapitalist sistemin yeni biçimi küreselleģme söylemiyle karģımıza çıkmıģtır. Neoliberal anlayıģtan beslenen küreselleģme; ulaģım, haberleģme, taģımacılık gibi alanlarda yaģanan geliģmeler sayesinde sermayenin sınır tanımaksızın dolanımının önünün açılmasını hedeflemektedir. Günümüzün hâkim görüģü olan neoliberal küreselleģme söylemi, ulus devletin artık egemenliğini yitirdiğini ve küresel ekonominin ulus devlet sınırları içinde değil yeni bir mekânsal mantıkla organize edildiğini ileri sürmektedir. Önceleri ulus-devletler aracılığı ile gerçekleģtirilen sermaye, mal, hizmet ve bilgi akıģları artık kentler aracılığı ile gerçekleģtirilmeye baģlamıģtır. Etkinliğini günden güne arttıran neoliberal küreselleģme politikalarının etkisiyle kentsel mekân, günümüzde sermaye birikiminin kaynağı olarak öne çıkmaktadır. Sermaye ve aktörlerinin sınır tanımaksızın serbestçe hareket edebildiği ve ulus devletin etkinliğinin azaldığı söyleminin egemen olduğu günümüzde, küresel ya da bölgesel ölçekte ekonomik etkinliğin ve karar verme mekanizmalarının merkezi olarak karģımıza kentler çıkmakta ve bu kentler; küresel kent olarak adlandırılmaktadır. Sermaye açısından her dönem önem taģıyan kentler, günümüzde üretimin örgütlendiği mekânlar olmalarının ötesinde küresel ekonominin kalbinin attığı, kontrol edildiği ve yönetildiği mekânlar haline gelmektedirler. Bir diğer ifade ile belli sayıdaki kent, küresel kent niteliğine bürünerek, dünya ölçeğinde karar alma ve uygulama süreçlerine yön verir duruma gelmiģtir. Günümüzde kentler ve kent yöneticileri yaģanan sosyo-ekonomik değiģimlerle birlikte, ulusal ekonomileri de aģarak küresel ekonominin birer aktörü

15 3 haline gelmiģler ve konumlarına/etkinliklerine göre kentler hiyerarģisinde yer edinme çabasına girmiģlerdir. Dünya genelinde küresel kent olarak adlandırılan az sayıda kentin ortak özelliği olarak, geliģmiģ ülkelerde yer almaları ve tarihsel geçmiģlerinde kapitalist sermayenin birikim mekânları olmaları karģımıza çıkmaktadır. Bir kentin küresel kentler arasındaki konumunu sermayenin o kentte konuģlanma biçim ve yoğunluğu belirlemektedir. Kentin küresel sermayeye sunduğu olanaklar ve küresel ekonomide oynadığı rol, küresel kentler hiyerarģisinde kente yer açmaktadır. Sermayeye sunulan olanakların baģında gerekli altyapının varlığı, yeni yatırım alanlarının ve kentsel arazilerin oluģturulması, küresel sermaye için çalıģan aktörlere yeterli derecede iģ, alıģveriģ merkezleri, kültürel faaliyet alanları sağlanması ve lüks konutların varlığı gibi özelliklere sahip olunması vurgulanmaktadır. Ekonominin küreselleģtiği günümüz dünyasında her ne kadar belli baģlı kentler küresel kent olarak adlandırılsa da özellikle azgeliģmiģ ülkelere sermayeye gerekli kolaylıklar, altyapı hizmetleri, yatırım ve yaģam alanları sunan kentlere sahip olmaları durumunda küresel süreçlerde yer alabilecekleri ve bu kentlerin küresel kent kategorisine dâhil olabilecekleri doktrine edilmektedir. AzgeliĢmiĢ ülke hükümetleri ve kent yöneticileri, küresel süreçlere dâhil olabilmek adına küresel sermaye açısından en cazip olduğu düģünülen kentlerine yönelik politikalar geliģtirmekte ve belli baģlı kentlerini sermaye açısından tercih edilir kılma çabalarına yönelmektedirler. Küresel sermayeyi çekebilmek ve kalıcı kılabilmek adına hayata geçirilen uygulamalar ve harcanan yoğun çabalar küresel kent olma adına kentler arasında bir yarıģa neden olmaktadır. Kentleri bu yarıģta öne geçirmek adına ulusaģırı iģ merkezleri, alıģveriģ merkezleri, lüks konut alanları, uluslararası havaalanı, fuar alanları, teknoparklar, oteller vb yapılar ardı ardına inģa edilmekte ve kentler pazarlanabilir birer meta oldukları anlayıģı çerçevesinde sosyal, kültürel, toplumsal tüm kazanımları ve birikimleri göz ardı edilerek yeniden yapılandırılmaktadırlar. Küresel kent olabilme yarıģında kentler; tarihi, kültürel, sosyal, doğal, çevresel vb. değerlerinden ve varlıklarından dahi ödün vermeye razı olmaktadırlar. Türkiye de de küresel süreçlere eklemlenmenin aracı ve küresel kent potansiyeli taģıyan kent olarak Ġstanbul görülmektedir. Tarihsel süreçte uluslararası anlamda her zaman gözde bir kent olan Ġstanbul, önüne küresel kent olma hedefi

16 4 konularak son yıllarda adeta yeniden yapılandırılmaktadır. Kentin küresel kent yapılma vizyonu doğrultusunda iģ ve alıģveriģ merkezleri, lüks oteller ve konut alanları vb inģa edilmekte ve bu alanların inģa edilebilmesi için yeterli kentsel arsa stoku bulunmadığından, arsa talebini karģılayacak yeni politikalar geliģtirilmektedir. Bu politikaların günümüz pratiğine yansımaları ise kentsel dönüģüm projeleri olmaktadır. Özellikle TOKĠ ve ĠBB bu doğrultuda Ġstanbul un küresel kent olma hedefinin gerçekleģtirilmesi ve kente yeni bir imaj kazandırılarak küresel sermaye açısından cazip bir yatırım alanı olabilmesi için kentsel dönüģüm projelerinin temel anahtar olduğunu sıklıkla vurgulamaktadırlar. Ġstanbul genelinde hazırlanan ve uygulamaya konulan kentsel dönüģüm projelerinin, dönüģüm alanı olarak kent içi eski yerleģim merkezlerinin yanı sıra yoğun olarak gecekondu bölgelerini kapsadığı görülmektedir. Türkiye gibi ülkelerde kentleģme, modernleģme ve kalkınma açılarından oldukça önemli bir yere sahiptir. KentleĢme, geliģme ile eģdeğer kabul edilebilmektedir. Öyle ki, kentleģme hızlı, çarpık ve gecekondulaģma Ģeklinde gerçekleģmesine karģın 1990 lara kadar olumlu görülmüģtür. Türkiye de kentleģme geliģmiģ Batı ülkelerindekilerden farklı bir biçimde gerçekleģmiģtir. Batıda sanayileģmeyle paralel biçimde gerçekleģirken, Türkiye vb azgeliģmiģ/geliģmekte olan ülkelerde kentleģme, sanayileģmeden bağımsız bir biçimde ilerlemiģtir. II. Dünya SavaĢı sonrası kentleģme oranı hızla artarken, sanayinin dolayısıyla istihdam olanaklarının yetersizliği iģ süreçlerinde, konut sayısının düģüklüğü ise yerleģme süreçlerinde kente yeni gelen kesimlerin sıkıntılar yaģamasına neden olmuģ ve kötü yaģam koģullarıyla karģı karģıya kalmalarına yol açmıģtır. Bu süreçte kentle formel yollardan bütünleģemeyen yeni kentliler, sorunlarına formel olmayan yollardan çözüm aramıģlardır. Konut sorununu yasal olmayan yollardan, gecekondular inģa ederek çözen bu kesim, iģ sorununu da enformel/türedi iģlere yönelerek ya da yeni iģ alanları yaratarak çözmeye çalıģmıģlardır. Emek yoğun üretimin olduğu bu dönemde, gerek konut gerekse istihdam sorununu devlete ek bir yük getirmeden çözen bu kesimin dönem dönem çıkarılan imar afları ve yapılan yasal düzenlemelerle desteklendiği bile ifade edilebilir. Küresel kentler ya da küresel kent olma çabasındaki kentler, sanayinin kent merkezlerinin dıģına itilmesi sonucunda finans, bankacılık, hukuki ve idari hizmetler,

17 5 reklâmcılık, turizm, ticaret, biliģim vb farklı hizmet sektörlerinde geliģme gösterirlerken, bu kentlerde talep edilen emekte de farklı nitelikler aranmaktadır. Bu sektörlerde yüksek nitelikli profesyonel emeğe olan talep hızla artarken, hizmetler sektöründe düģük ücretle çalıģacak kesim dıģındaki emek çok da önemsenmemektedir. Küresel kent olma/yapılma çabasındaki Ġstanbul da da bir yandan üretim biçimleri değiģirken bir yandan da değiģen iģgücüne yönelik yeni iģ ve yaģam alanları oluģturulmaya çalıģılmaktadır. Bu çabalar beraberinde iģ ve ofis merkezlerinin, alıģveriģ ve eğlence merkezlerinin, bu merkezleri kullanan ve buralarda çalıģanların barınma ihtiyacını karģılamaya yönelik lüks konut alanlarının ve otellerin yapımı için kentsel dönüģümü gerekli kılmaktadır. Kentlere göçün ilk baģladığı 1950 li yıllarda kentleri çevreleyen gecekondu bölgeleri, süreç içinde kentlerin dıģa doğru büyümesiyle kent merkezine yakın alanlar konumuna gelmiģlerdir. Bir yandan emek yoğun sanayinin kent dıģına çıkarılmasıyla bu sektörde çalıģan kesimlere ihtiyacın kalmaması diğer yandan da küresel sermaye ve aktörleri için yeni iģ ve yaģam alanları oluģturmak için kentsel alanlara ihtiyaç duyulması nedeniyle günümüzde gecekondu bölgeleri hedef haline gelmiģ durumdadır. Ülkemizde yakın dönemde hemen her kentte uygulanan ve sıklıkla duymaya baģladığımız bir kentsel politika olan kentsel dönüģüm projeleri, dünyada özellikle iģlev yitiren alanlara ve yerleģim yerlerine yeniden iģlev kazandırma kaygısıyla hayata geçirilmiģtir. Özellikle Batı Avrupa da II. Dünya SavaĢı nın izlerini silmek ve yıkılan alanları yeniden kazandırmak amacıyla kentlere müdahaleyi içeren bu uygulamalar, temelde kentlileri göz önünde bulundurarak yaģam alanlarında iyileģtirme yapma kaygısıyla oluģturulmuģtur. Yakın dönemde Türkiye de hayata geçirilen kentsel dönüģüm projeleri ise kentsel alanlara yeni iģlevler kazandırma çabalarının izlerini taģırken, kentlerde yaģayanların da değiģmesine neden olmaktadır. Ülkemizde hemen her kentte hayata geçirilen kentsel dönüģüm projeleri özellikle plansız ve kontrolsüz biçimlenmiģ kentler söz konusu olduğunda baģlangıçta olumlu anlamlarla yüklü olarak karģımıza çıkmaktadır. Plansız ve kontrolsüz mekansal geliģmenin özellikle kentli yoksul kesimler açısından ortaya çıkardığı kötü yaģam ve barınma koģullarının dönüģüm projeleriyle iyileģtirileceği söylemi yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Ancak bu çalıģma kapsamında ele

18 6 alınan BaĢıbüyük ve Gülsuyu Mahalleri de dâhil olmak üzere, ülke genelinde hazırlanan ve uygulanan kentsel dönüģüm projelerinde kentlerin fiziksel ve ekonomik özelliklerinin ön plana çıktığı ve sosyal-kültürel dokunun göz ardı edilebildiği görülmektedir. Kentsel alanlardaki ekonomik, kültürel, sosyal, fiziksel ve toplumsal boyutları bir bütün dâhilinde ele alması gereken kentsel dönüģüm projeleri, aynı zamanda kentteki tüm aktörleri de paydaģ kılmalıdır. Bu bağlamda kentsel dönüģüm projelerinin kamu-özel sektör birimleri, sivil toplum kuruluģları, farklı meslek grupları ve dönüģüm alanı ilan edilen mekânsal ölçeklerde yaģayan yerel halkı da içerecek ve tüm bu aktörleri projenin hazırlanması, uygulanması ve sonlandırılması sürecinde etkin kılacak biçimde hazırlanması gerekmektedir. Ancak özelde Ġstanbul genelde ise tüm ülkede hayata geçirilen kentsel dönüģüm projelerinin ortak özelliklerinin yoksul ve iģçi kesimlerin yaģam alanı olan gecekondu bölgelerini hedef alan olarak seçmelerinin yanı sıra; dönüģüm alanlarında yaģayan kesimlerin görüģ, talep ve önerileri dikkate alınmaksızın ve bu kesimler hazırlama ve uygulama süreçlerine dahil edilmeksizin uygulanması olduğu görülmektedir. Çoğu kez yerel yönetim-tokġ iģbirliğinde hazırlanan ve uygulamaya geçileceği aģamada kamuoyu ile paylaģılan kentsel dönüģüm projeleri bu özellikleri nedeniyle eksik kalmaktadır. Bu çalıģmada halk katılımını sağlamayan proje örneklerinden biri olan Ġstanbul Maltepe Ġlçesi ndeki BaĢıbüyük ve Gülsuyu Mahallerini bu mahallelerde gerçekleģtirilen kentsel dönüģüm projelerini konu edinmektedir. Yakın dönemin en yaygın kentsel politikası olan kentsel dönüģüm projelerinin ortaya çıkıģ süreci ve olası sonuçlarının yanı sıra, projelerin uygulama süreçlerinin mahalle sakinlerinin yaģamını nasıl etkileyebileceği, sosyo-kültürel hayatın yanı sıra yerleģim ve istihdam süreçlerine iliģkin olası etkileri ve sonuçları incelenmektedir. Her iki mahallede yaģayan kesimlerin kentsel dönüģüm projelerine iliģkin algıları, görüģleri, değerlendirmeleri, önerileri ve beklentileri ele alınmaktadır. Genel olarak çalıģma bir kamu politikası olarak kentsel dönüģüm projelerinin neden ve sonuçlarından çok, politikanın uygulama sürecine ve bir bütün olarak uygulamadan doğrudan etkilenen kesimlerin yaģam süreçlerine ve kentsel dönüģümün bu süreçlere etkileri üzerine odaklanmaktadır.

19 7 BĠRĠNCĠ BÖLÜM ARAġTIRMA KONUSU VE YÖNTEMĠ Bu bölümde araģtırmanın konusu, sorusu, amacı, yararı ve önemine yer verilmekte; çalıģmanın diğer çalıģmalardan farklı yönleri üzerinde durulmakta ve çalıģmanın temel amacı ifade edilmektedir. Ayrıca çalıģmada ortaya konulan kavramsal ve kuramsal çerçeve genel özellikleri kapsamında tanımlanmaktadır. AraĢtırma sürecinde nasıl bir yol izlendiğine yer verilen araģtırma yöntemi alt baģlığında araģtırmanın varsayımları belirlenmekte ve bağımlı-bağımsız değiģkenler belirtilmektedir. Aynı alt baģlıkta araģtırmanın kapsam ve örneklemi, veri toplama teknikleri, kaynakları ve elde edilen verilerin değerlendirme yöntemi ortaya konmaktadır AraĢtırmanın Konusu AraĢtırmanın konusunu Ġstanbul Maltepe ilçesinde kentsel dönüģüm alanı ilan edilen BaĢıbüyük ve Gülsuyu mahallelerinde uygulanan kentsel dönüģüm projeleri ile kentsel dönüģümün etkileri ve mahalle sakinlerinin süreci algılama ve değerlendirme biçimleri oluģturmaktadır sonrası dönemde üretim biçimlerinde yaģanan dönüģüm ve sermayenin yeni yatırım alanı olarak kentlere yönelmesiyle birlikte gecekondular ve gecekondulu nüfusa yaklaģım da değiģmeye baģlamıģtır lerden itibaren giderek yaygınlaģan ve hâkim ideoloji haline gelen küreselleģme ve yeni sağ liberal politikalar kentleri de etkisi altına almıģtır. Bu süreçte özellikle küresel sermayenin hedefi haline gelmiģ olan kentlerde (küresel kent, dünya kenti vb ifadelerle de anılan kentler), devletlerin ve sermayenin küresel çıkar ve politikalarını korumak adına yeniden iskân projeleri üretilmiģ, tabiri yerindeyse sermayeye yer açmak için yerel olanın yerinden edilmesi konusunda giriģimler hız kazanmıģtır. Sermaye kesimi için 1970 li yıllara kadar en karlı yatırım alanı iç pazara dönük sanayi üretimiyken, 1980 li ve 1990 lı yıllar sahip olunan arsaların üzerine lüks konutlar, oteller, iģ merkezleri vb inģa ederek, tarihi/kültürel mekânların restorasyonuyla paraya para katma ve daha büyük karlar elde etmek için yeni arsalar elde etme zamanı haline gelmiģtir. Bu dönemde sanayi

20 8 hizmetleri yavaģ yavaģ kent dıģına taģınırken, kent merkezlerinde kalan eski fabrikaların arsaları kadar onları çevreleyen gecekondular ve arsaları ile yoksul ve marjinal kesimlerin yaģadığı kent içi eski alanlar çok değerli hale gelmiģtir (Sönmez, 1996: 76 77, 84). Kentlere göçün ilk baģladığı 1950 li yıllarda kentleri çevreleyen gecekondu bölgeleri, süreç içinde kentlerin dıģa doğru büyümesiyle kent merkezine yakın alanlar konumuna gelmiģlerdir. Günümüzde ise kent merkezinde yer edinmek isteyen sermayenin temel hedefi ve öncelikle elde edilmek istenen alanlar halindedirler. Gerek Türkiye de gerekse aynı toplumsal tecrübelere sahip olan ve kentleģme açısından benzer süreçlerden geçmiģ ülkelerde yakın dönemde yapılan kentsel dönüģüm tartıģmalarının odak noktasını da yoksul kesimlerin yaģadığı gecekondu bölgeleri oluģturmaktadır. Önceleri gecekonduya yönelik çözüm arayıcı ya da affedici özellikler taģıyan politik tutum ve tercihler, günümüzde yıkma ve yok etme tutumu çerçevesinde değerlendirilmektedir. Günümüz gecekondu politikalarında önceki dönemlerden bir kopuģ ve bir kırılma olduğu, gecekonduları ve gecekonduluları dıģlayan bir anlayıģın hâkim hale geldiği görülmektedir. Günümüz politikalarına damgasını vuran dıģlayıcı söylemin temel nedeni gecekondu alanlarının sermaye açısından yeni yatırım alanları olarak önem kazanmıģ olmasıdır. Sermaye birikim süreçleri açısından kentin önemli ve merkezi noktalarına yakın olan gecekondu mahallelerinin değiģim değeri önem kazanmaya baģlamıģtır. Bir yandan barınma ihtiyacını karģılayan yapılar olma özelliğini kaybeden diğer yandan da sanayi açısından ucuz iģgücü sağlama iģlevini yitiren gecekondular gözden çıkarılırken; gecekondu bölgeleri de küresel sermayenin çekim alanları olarak yeniden yapılandırılmaya çalıģılmaktadır. Bu yeniden yapılandırma sürecinde, gecekondulu nüfusun yaģanabilir kıldıkları yaģam alanlarını terk etmeleri ve kentlere yeni bir görünüm kazandırılması söylemi yoğun bir biçimde vurgulanmaya baģlamıģtır (Aslan, 2007a: 129). Tarihsel süreçte sorunlu bir yapıya sahip olduğu gerçeği göz ardı edilemeyecek Türkiye kentlerinde, çarpık yapılaģma ve sağlıksız kentleģmeye çözüm olarak son yıllarda kentsel dönüģüm projeleri gösterilmektedir. Bu doğrultuda yerel yönetimler ve TOKĠ iģbirliği ile kentsel dönüģüm projeleri hazırlanmakta ve hızla uygulamaya konulmaktadır. DönüĢüm alanı ilan edilen yerler ise genellikle yoksul ve marjinal kesimlerin yaģamakta olduğu gecekondu bölgeleri ve eski kent merkezleri