BÖLÜM I GÜMRÜK BÝRLÝÐÝ NEDÝR?

Transkript

1 BÖLÜM I GÜMRÜK BÝRLÝÐÝ NEDÝR? GÜMRÜK BÝRLÝÐÝ NÝN KURULUÞU Ýkinci dünya savaþýnýn yýkýcý sonuçlarý Avrupa ülkeleri arasýnda öncelikle ekonomik, daha sonra da politik ve savunma alanlarýnda iþbirliðine girme ihtiyacýný doðurmuþtur. Bunu hýzlandýran da, Marshall yardýmý adý altýnda Avrupa ya akan sermayenin kendilerini giderek ABD ye baðýmlý kýlacaðýný görmeleridir. Avrupa menþeli yeni bir sermaye piyasasý kurmak isteyen Batý Avrupa ülkeleri, ekonomik potansiyellerini biraraya getirerek, güçlü bir Ortak Pazar oluþturmayý planlamýþtýr. Bu amaçla da ilk etapta Fransa nýn öncülüðünde kömür ve çeliðin üretim ile kullanýmýnýn uluslarüstü bir organa býrakýlmasý kararlaþtýrýlmýþ, 1951 Paris Sözleþmesiyle Almanya, Belçika, Fransa, Hollanda, Ýtalya ve Lüksemburg arasýnda kurulan AKTÇ ( Avrupa Kömür ve Çelik Topluluðu) ile üye ülkeler arasýnda kömür ve çelikte gümrük birliði uygulamasý baþlamýþtýr. Bu deneme, sözkonusu 6 ülkeyi baþka alanlarda da ekonomik bütünleþmeye yöneltmiþ ve 1957 yýlýnda atom enerjisinin barýþçý amaçlarla kullanýmýný öngören EUROTOM ile Avrupa Ekonomik Topluluðu(AET) kurulmuþtur. AET ye hukuken ve fiilen uluslararasý bir kuruluþ olma niteliðini kazandýran Roma Antlaþmasý 1 Ocak 1958 tarihinde yürürlüðe girmiþtir. AET nin nihai hedefi Avrupa nýn siyasal bütünlüðü olmuþtur. Bu hedefe ulaþmak için de öncelikle ekonomik dengeyi saðlamak üzere üye ülkeler arasýnda mallarýn, hizmetlerin, sermayenin ve emeðin serbestçe dolaþtýðý bir ortak pazar ve gümrük birliði tesis edilmiþtir. Böylelikle üye ülkeler kendi aralarýnda gümrük vergilerini sýfýra indirip, dýþ dünyaya ortak bir gümrük tarifesi uygulayarak, ticareti engelleyen her türlü sýnýrlamayý kaldýrmayý ve dýþ ticaretlerinin geniþlemesini saðlamayý amaçlamýþlardýr. Ekonomik aðýrlýklý olan birliðin yapýsý, 1 Temmuz 1987 tarihli Tek Avrupa Senedi ile önemli deðiþikliklere uðramýþ ve Ortak Pazar hedefi yeniden tarif edilmiþtir. Kurucu Roma Antlaþmasý nda önemli deðiþiklikler yapan tek senet ile artýk üye ülkeler arasýnda ortak bir dýþ politika oluþturulmasý ve uygulanmasý gündeme gelmiþtir. Bu amaçla karar alma sürecini hýzlandýracak tedbirler belirlenmiþ, Avrupa Parlamentosu nun yetkileri arttýrýlmýþ ve 1957 lerin AET si, Avrupa Topluluðu(AT) na dönüþtürülmüþtür lý yýllara gelindiðinde Birliðin yapýsý bir kez daha yenilenmiþtir. 7 Þubat 1992 de imzalanýp, 1 Kasým 1993 te yürürlüðe giren ve resmi adý Avrupa Antlaþmasý olan Maastricht Antlaþmasý ile Roma Antlaþmasý nda kapsamlý deðiþikliklere gidilerek, çok önemli siyasi hedefler seçilmiþtir. Bu hedefler, ortak güvenlik ve dýþ politika ile adalet ve içiþleri üzerine bina edilmiþ, ekonomik ve parasal ortaklýktan, çevre, tüketici haklarý, saðlýk, haberleþmeye kadar hemen tüm alanlarda bütünleþme amaçlanmýþtýr. Bu son düzenleme ile de günümüzün Avrupa Birliði (AB) doðmuþtur.

2 AB nin bugün itibariyle 15 üyesi vardýr. Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Kýbrýs Rum Kesimi, Letonya, Litvanya, Macaristan, Malta, Polonya, Romanya, Slovakya, Slovenya ile Türkiye de aday ülke statüsündedir. Ancak AB baþta olmak üzere tüm platformlarda, diðer adaylardan farklý bir muamele gördüðü için Türkiye nin 12+1 konumunda olduðu ifade edilmektedir. BÝRLÝK VE TÜRKÝYE Türkiye, AET, AT veya AB ile neden, nasýl ve ne zaman iliþki kurmuþtur? Ülkemizin, AB(AET) ile iliþkisi baþlangýçta; - Siyasal bir tercih ve - Soðuk savaþ yýllarýnýn çok özel þartlarýna dayanmýþtýr tarihli Roma Antlaþmasý nýn yürürlüðe girmesinden sonra 15 Temmuz 1959 da Yunanistan, sadece 16 gün sonra da 31 Temmuz 1959 da Türkiye topluluða katýlmak için müracaat etmiþtir. Türkiye nin gerekçesi, uzun dönemde Batý Avrupa da kurulabilecek siyasal bir birliðin dýþýnda kalmamak ve Gümrük Birliði içinde Yunanistan a verilecek ticari tavizlerden yoksun olmamaktý. 4 yýl süren görüþmelerden sonra 12 Eylül 1963 te, Türkiye-AET arasýnda bir ortaklýk kuran Ankara Anlaþmasý imzalanmýþtýr. 1 Aralýk 1964 tarihinde yürürlüðe giren anlaþma ile, Türkiye ekonomisinin kalkýndýrýlmasýný hýzlandýrmak, Türk halkýnýn istihdam seviyesi ve hayat þartlarýnýn yükseltilmesini saðlamak için taraflar arasýnda ticari, ekonomik iliþkileri aralýksýz ve dengeli olarak güçlendirmeyi teþvik etmek öngörülmüþtür. Türkiye nin kalkýnmasýna yardýmcý olmak üzere de topluluðun Türkiye ye ekonomik yardýmda bulunmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. Böylece Türkiye-AET arasýnda, Gümrük birliðinin esaslarý, mallarýn, kiþilerin, sermayenin ve hizmetlerin serbest dolaþýmý, tarým, ulaþtýrma, rekabet, mevzuat ile ekonomik ve ticari politikalarýn uyumlulaþtýrýlmasý, ortaklýk organlarý, Türkiye nin tam üyelik imkanlarý, ortaklýk iliþkisinde çýkabilecek uyuþmazlýklarýn çözümü gibi konular hükme baðlanmýþtýr. Bunlarýn gerçekleþmesi için ise öncelikle Gümrük Birliði nin gittikçe geliþen þekilde kurulmasý benimsenerek, hazýrlýk, geçiþ ve son dönem olarak üç aþamalý bir takvim belirlenmiþtir. Türkiye nin Topluluða tam üye sýfatýyla katýlabilmesi yolunu açýk tutan Ankara Anlaþmasý nda, yürürlük süresine iliþkin bir hüküm yer almamaktadýr. Buna iliþkin 28. Madde de, Anlaþmanýn iþleyiþi Topluluðu kuran Antlaþmadan doðan yükümlülüklerin tümünün Türkiye tarafýndan üstlenilebileceðini gösterdiðinde akit taraflar, Türkiye nin topluluða katýlma imkanýný inceleyeceklerdir demekle yetinilmiþtir. 2

3 Ankara Anlaþmasý bir çerçeve anlaþmasýdýr. Bu anlaþmada da, Türkiye-AET arasýnda gümrük birliðini tesis eden protokollerde de öngörülen hedef, diðer üyeler statüsünde Avrupa Ekonomik Topluluðu na ya da bugünün AB sine girmektir. Anlaþmanýn imzalandýðý dönemde tek karar mercii Baþbakanlýk ve Dýþiþleri Bakanlýðý olmuþtur. Dönemin Baþbakaný merhum Ýsmet Ýnönü, bu anlaþmayý bozma imkanýmýz olup, olmadýðýný, ileride istersek çýkýp, çýkamayacaðýmýzý sormuþ, evet cevabýný alýnca Ankara Anlaþmasý ný onaylamýþtýr. Türkiye-AET arasýnda Ankara Anlaþmasý nýn imzalanmasý öncesinde de ilginç olaylar yaþanmýþtýr. Bu dönemi, Merkez Bankasý nýn Mart 1995 te Ankara da düzenlediði Avrupa Birliði ve Türkiye-AB Ýliþkileri Eðitim Programýnda, dönemin Türkiye-AT Derneði Yönetim Kurulu Baþkaný Prof.Dr. Haluk Günuður un sunduðu bildiriden aktarmak istiyoruz: Türkiye nin AET ile görüþme stratejisi baþýndan beri Yunanistan a göre belirlenmiþti. Taktik olarak Yunanistan sürekli olarak bu iliþkinin Gümrük Birliði modeline oturtulmasý gerektiðini söylemiþtir. Yani kýsacasý Gümrük birliði ortaklýðý tam üyeliðe giden bir entegrasyon modelidir. Gümrük Birliði aslýnda son derece baðýmlý bir modeldir. Çünkü bu model baþvuranlarý daha sonra tam üyeliðe götürebilecektir. Yunanistan la görüþmeler yaklaþýk 1 ay önce baþlamýþtýr. Bundan da yararlanarak Türk delegasyonu, (Yunanistan la nasýl bir model oluþturuyorsanýz, Türkiye ile de ayný modeli oluþturun) demiþtir. Yunanistan la yapýlan modelin Gümrük Birliði temeline oturan bir ortaklýk anlaþmasý olduðu kesinleþince, Türkiye de bundan geri kalmak istememiþtir. 1 Prof. Günuður un verdiði bilgiye göre, Ankara Anlaþmasý 12 Þubat 1964 de onaylanmak üzere GATT a (Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaþmasý- sonradan Dünya Ticaret Örgütü ne dönüþmüþtür) sunulmuþtur. Çünkü Gümrük Birliði, GATT kurallarýna istisna teþkil eden bir modeldir ve Türkiye GATT üyesidir. AET ile yapýlan bu anlaþma ile GATT ýn genel kuralý olan en çok kayrýlan ülke kuralý bir tarafa býrakýlacaktýr. O dönemde Yunanistan, GATT ýn Ankara Anlaþmasýný onaylamamasý için çalýþmýþtýr. Çünkü AET nin Yunanistan ile yaptýðý Atina Anlaþmasý ve Türkiye ile yaptýðý Ankara Anlaþmasý arasýnda farklýlýk vardýr. Atina Anlaþmasý ile gümrükler AT a karþý doðrudan indirilirken, Türkiye ye 5 yýllýk bir hazýrlýk dönemi öngörülmüþtür. Ýnanýlmaz ama bize bir ayrýcalýk tanýnmýþtýr. Diðer AB üyesi ülkelerin baskýsý ile Yunanistan itirazýný geri çekmiþse de GATT, Ankara Anlaþmasýný onaylamamýþ, ileride Gümrük Birliði ile ilgili takvim sunulduðunda deðerlendirileceðini bildirmiþtir. Kýsacasý GATT, Ankara Anlaþmasý ný onaylamamýþ ama reddetmemiþtir de. GATT 1 Ocak 1973 te Katma Protokolün yürürlüðe girmesinden sonra Ankara Anlaþmasý na çerçeve anlaþmasý olarak onay vermiþtir. 1 Haluk Günuður, Avrupa Birliði El Kitabý, 2.Baský,

4 Ankara Anlaþmasý çerçeve anlaþmasý niteliðindedir. Çünkü bir de katma protokol bulunmaktadýr. Anlaþma 33 maddeyken, Protokol 64 maddede düzenlenmiþtir. Yunanistan ile yapýlan Atina Anlaþmasý ise ikisinden de farklýdýr. Bu anlaþma 72 maddeden teþkil edilmiþtir, bir anlamda Ankara Anlaþmasý artý Katma Protokolümüz ayarýndadýr. Atina Anlaþmasý karma nitelikte, Ankara Anlaþmasý ise biri çerçeve, diðeri uygulama özelliðindedir.. Kurucu anlaþmalar ve Ankara Anlaþmasý nda da görüldüðü gibi, Gümrük Birliði ve AET ya da AB ye tam üyelik bir bütündür. Asýl kurum AB dir. Bu kurum içinde 10 ayrý çark birlikte dönmektedir ve bu da tam üyeliðe baðlýdýr. Gümrük Birliði tek baþýna, baðýmsýz ticari bir bölüm deðil, AB nin diðer organlarý ile bir bütündür. AB nin gerek aday ülkelerle, gerekse de üçüncü ülkelerle 8 ayrý çeþit ekonomik iliþkisi bulunmaktadýr. Bunlar, Avrupa Ekonomik Alaný ve EFTA, Avrupa Anlaþmalarý, Gümrük Birlikleri, Avrupa-Akdeniz Ortaklýk Anlaþmasý, Ýþbirliði Anlaþmalarý, Lome Anlaþmalarý, Tekstil Anlaþmalarý ile Geniþletilmiþ Preferanslar Sistemidir. Gümrük Birliði, AB nin, ticari iliþkilerini düzenleyen araç veya sistemlerden sadece birisidir. AB nin üçüncü ülkelerle ticari ortaklýðý, genelde serbest ticaret bölgesi niteliðindedir. Serbest ticaret bölgeleri ile Gümrük Birliði arasýndaki temel fark; birincisinde ortaklar arasýnda sadece gümrük vergisi, eþ etkili vergi ve miktar kýsýtlamalarýnýn kaldýrýlmasýdýr. Gümrük Birliði nde ise, bunlarýn yaný sýra üçüncü ülkelere ortak gümrük tarifesi uygulanmaktadýr. Burada en önemli husus, gümrük birliðinin sadece AB üyesi ülkeler arasýnda oluþmasý ve kararlarýn AB tarafýndan alýnmasýdýr. Bu sebeple de, AB üyesi ülkeler, ya önce tam üye olup, ardýndan Gümrük Birliði ni imzalamýþlar ya da bu iþlemi eþ zamanlý yapmýþlardýr. AB ile bu iliþki (tam üyelikten sonra veya tam üyelikle eþ zamanlý) hangi þekilde tesis edilmiþ olursa olsun, üye ülkelerin, Gümrük Birliði döneminde uðradýklarý zararlarý karþýlamak için ciddi miktarlarda mali destek almýþ olmalarý bir diðer önemli noktadýr. AB ye üye veya üye adayý olmaksýzýn Gümrük Birliði Anlaþmasý ný imzalamýþ tek ülke Türkiye dir. Türkiye bu anlaþma ile, karar mekanizmalarýnda yer almadan, AB nin üst kuruluþlarýnca belirlenen kural ve kararlara uymayý peþinen kabul etmiþtir. AB nin geniþleme takvimine bakýldýðýnda rekorun Türkiye de olduðu görülmektedir. Kurucu üyeler dýþýndaki üye ülkeler, baþvuru tarihlerinden itibaren 4 ila 9 yýl içinde AB ye kabul edilmiþ, aday ülkelerle de yine baþvuru tarihlerinden itibaren 2 yýl içinde müzakerelere baþlanmýþtýr yýlýnda yaptýðýmýz müracaat esas alýndýðýnda, 43 yýl gibi bir süre ile rekor, tartýþmasýz Türkiye dedir. Ve ne yazýk ki bu geçen sürede Türkiye-AB iliþkisi neredeyse sadece Gümrük Birliði ile sýnýrlý kalmýþtýr. Ve yine ne yazýk ki, bu kadar ülke içinde AB ye üyeliði gerçekleþmeden Gümrük Birliði anlaþmasýnýn imzalattýrýldýðý tek ülke olan 4

5 Türkiye ye, anlaþmalarda öngörülen mali yardýmlar da yapýlmamýþtýr. Bu farklý uygulama bile tek baþýna Gümrük Birliði nin tartýþýlmasýný gerektiren bir husustur. Nihai hedef AB üyeliði olduðu ve anlaþmalarda yer alan düzenlemelerin paralel gerçekleþtirilmesi öngörüldüðü halde Türkiye-AB iliþkisinde sadece Gümrük Birliði ne öncelik verilmiþ, tam üyelik talebimiz her seferinde Gümrük Birliði nin geliþtirilmesi ve derinleþtirilmesi stratejileri ile cevaplandýrýlmýþtýr. Ankara Anlaþmasý nýn yürürlüðe girmesinden sonra baþlayan hazýrlýk döneminden sonra geçiþ ve nihayet AB nin uygun görmesi ile son döneme gelinmiþ ve Gümrük Birliði nin tamamlanmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. Oysa ileriki bölümlerde detaylý bir þekilde anlatýlacaðý gibi ortada gerçek bir Gümrük Birliði uygulamasý yoktur. Ortaklýk AB nin istediði konularda ve istediði ölçülerde yürütülüyordu buna raðmen tamam denildi. En önemli husus,türkiye nin o güne kadar, AB dýþýndaki ülkelerle ticaretinde baðýmsýz olmasýydý. Ýþte Gümrük Birliði nin tamamlanmasý adý altýnda yapýlan anlaþma ile Türkiye nin üçüncü ülkelerle iliþkisi, kýsacasý dýþ ticaret rejimi tümüyle AB nin kontrolüne girmiþtir. AB nin Gümrük Birliði politikasý, sanayi, ticaret ve tarým alanlarýndadýr. Birliðin, bunun dýþýnda ortak sosyal, taþýmacýlýk, vergi ve mali politikalarý bulunmaktadýr. Türkiye aðýrlýklý olarak sanayi ve ticaret politikalarý açýsýndan Gümrük Birliði ne dahil edilmiþ, tarým ürünleri dýþarýda tutulmuþtur. Bunun için tarým politikasý çerçevesinde yürürlüðe konulan Ortak Piyasa Düzenlerine dahil ürünler ve bazý iþlenmiþ tarým ürünlerinde Türkiye için bir taviz rejimi formülü bulunmuþtur. Bu alanda özel uygulama yapýlmasýnýn gerekçeleri ve sonuçlarý daha sonra ele alýnacaktýr. Ancak, Türkiye ye hemen hiçbir konuda normal bir ülke veya ortak adayý gibi davranýlmadýðýný, hep özel formüller üretildiðini ve iþlerin hep zorlaþtýrýldýðýný peþinen belirtmemiz gerekmektedir. Burada unutulmamasý gereken temel husus, Türkiye nin sýradan bir üçüncü ülke olmadýðý, AB ye tam üyelik hedefiyle bu ortaklýða girdiðidir. Gümrük Birliði tümüyle ticari bir ortaklýktýr. Kapsadýðý alanlar ve mekanizmalar, Türkiye-AB arasýnda daha ileri bir entegrasyon ve nihayet tam üyeliðe hazýrlýk amacýný gerçekleþtirmeye yönelik unsurlarý içermektedir. Ancak AB, Gümrük Birliði nden doðan yükümlülüklerinin çok önemli kalemlerini yerine getirmediði gibi, Türkiye ye tam üyelik konusunda net bir perspektif vermemekte, buna karþýlýk ticari bir ortaklýk üzerinden sistematik olarak bir takým siyasi taleplerde bulunmaktadýr Mart ýnda imzalanýp, 1 Ocak 1996 tarihinde yürürlüðe giren Gümrük Birliði anlaþmasý ne yazýk ki etraflýca tartýþýlmamýþ, ancak yetkili ve etkili bazý kesimler, bunu Türkiye nin kurtuluþu ve AB ye giriþin son adýmý olarak sunmuþlardý. 6 yýlýn sonunda ise baþlangýçta Gümrük Birliði ni canla, baþla 5

6 savunanlarýn büyük bölümü bunun Türkiye ekonomisinin aleyhine olduðunu görmüþlerdir. Bu iliþki, ülkemiz ekonomisi üzerinde çok önemli ve olumsuz etkilerde bulunduðu gibi hayati önemde siyasi faturalarýn önümüze konulmasýna yol açmýþtýr. Aslýnda bunun böyle olacaðý baþýndan belliydi. Anlaþmayý yaptýðýmýz AET deðil, ancak bunun devamý olan AB nin izlediði Gümrük Birliði üstünden siyaset stratejisi, yeterince karmaþýk olan mekanizmayý daha da içinden çýkýlmaz hale getirmiþ, iliþki, Türkiye açýsýndan baþlangýç amacýndan çok farklý mecralara sürüklenmiþtir. En azýndan beraber yola çýktýðýmýz ve neredeyse ayný anlaþmalarý yaptýðýmýz Yunanistan bugün birlik üyesidir, Türkiye deðil. Bugün AB ile iliþkilerimizdeki geliþmelere paralel olarak, Gümrük Birliði ile ilgili tartýþmalar yeniden güncelleþmiþtir. Ancak AB nin diðer talepleri gibi Gümrük Birliði de, doðru temeller üzerinde, saðlýklý ve objektif bir þekilde deðerlendirilmediði için bir türlü sonuca varýlamamakta, Türkiye ekonomisinin elini-kolunu baðlayan bu tek yanlý anlaþma ile ilgili olarak olumlu veya olumsuz bir politika geliþtirilememektedir. Bu sebeple, bir yandan Gümrük Birliði iliþkisinin, öte yandan da iç içe mekanizmasý sebebiyle AB ye üyelik hedefimizin, ciddi anlamda bir kez daha gözden geçirilmesi gerekmektedir. TÜRKÝYE NÝN ÖZEL YOL HARÝTASI; GÜMRÜK BÝRLÝÐÝ Türkiye nin nihai hedefi AET ye üye olmaktýr. Bunun doðal sonucu Türkiye-AET iliþkisi ekonomi aðýrlýklý sürmüþ ancak özellikle topluluk AT ya da AB ye dönüþtükten sonra diðer hususlar gözardý edilerek, iliþki sadece Gümrük Birliði ile sýnýrlý tutulmak istenmiþtir. Bunun gerçek sebebini ve þeklini gösteren en önemli belge, 14 Nisan 1987 tarihli tam üyelik müracaatýmýza, 18 Aralýk 1989 da verilen cevaptýr. Bu cevaba geçmeden önce, baþvurumuz üzerine Birliðin nasýl bir tutum izlediðini anlatmak istiyoruz. Türkiye, bu baþvuruyu özellikle Gümrük Birliði nin gereklerinden birisi olan iþçilerin serbest dolaþým hakkýnýn verilmemesi üzerine, iliþkilere yeni bir ivme kazandýrmak amacýyla yapmýþtýr. Ancak daha baþlangýçta iþler karýþmýþtýr. Artýk Birlik üyesi olan Yunanistan, burada da devreye girmiþ ve baþvurumuzu engellemek için büyük çaba göstermiþtir. Türkiye-AT Derneði Yönetim Kurulu Baþkaný Prof.Dr. Haluk Günuður un Merkez Bankasý seminerinde sunduðu bildiriye göre, Almanya da Yunanistan a destek verir ve Türkiye nin baþvurusu için oyalama taktiði izlenir. Ýki ülkenin stratejisi, baþvurumuzun Komisyona gönderilmesidir. Normalde o dönemde böyle bir uygulama yoktur. Mekanizma, baþvurunun teknik organda görüþülmesi, sonra da Konseyin önüne gelmesidir. Türkiye uzun süre oyalanýr. Sonunda yapýlan 6

7 baskýlar ve Türk iþçilerinin Alman bankalarýndaki hesaplarýný çekme tehdidi üzerine baþvurumuz iþleme konulur ama Yunanistan ve Almanya nýn istediði gibi Komisyona gönderilir. Bundan sonra gelen ikinci aþama daha da zor olur. Türkiye ile ilgili aþaðýda anlatýlan görüþ, 2.5 yýl Komisyonda bekler. Gerçekten en uzun görüþ hazýrlama süresi bizimle ilgili olmuþtur. AT Komisyonu tarafýndan hazýrlanan ve bekleme rekoru kýran GÖRÜÞ toplam 164 sayfadýr. Bunun 150 sayfasý ekonomi ile ilgili olurken, siyasi deðerlendirmelere sadece 14 sayfa ayrýlmýþtýr. Bu rapora göre, Türkiye, Topluluða katýlmaya ehil bir ülkedir, ancak ekonomik, siyasi ve sosyal nedenlerle Topluluk ve Türkiye bu katýlýma hazýr deðillerdir. AT Dýþiþleri Bakanlarý Konseyi, Komisyon un hazýrladýðý bu görüþü 5 Þubat 1990 tarihinde kabul etmiþtir. Raporda, öncelik ve aðýrlýk, Türkiye ekonomisinin yapýsý ve geliþmesine verilmiþtir. AB, baþvurumuz üzerine, bundan sonraki geliþme stratejisini þekillendirip, birtakým kriterler geliþtirilmesi gerektiðini kararlaþtýrýrken, Türkiye ile ilgili olarak þu deðerlendirmeyi yapmýþtýr. Türkiye büyük bir ülkedir. Herhangi bir topluluk üyesi devletten daha büyük bir coðrafi alaný vardýr ve ileride daha büyük bir nüfusa sahip olacaktýr (1988 de 53 milyon, 2000 yýlýnda tahmin edilen nüfus 68 milyon). Genel geliþmiþlik düzeyi Avrupa ortalamasýnýn bir hayli altýndadýr un son çeyreðinde Komisyonun deðerlendirmesine göre, Türkiye nin ekonomik ve politik durumu, son zamanlardaki geliþmelerin olumlu taraflarýna raðmen, eðer topluluða katýlýrsa Türkiye nin karþýlaþacaðý intibak sorunlarýnýn orta vadede aþýlabileceðine Komisyonu ikna etmemektedir. 2 Ekonomik durumumuz ile ilgili tespitler ise þöyle olmuþtur : 1980 den bu yana, Türkiye ekonomisi, dikkate deðer bir atýlým yapmýþtýr. Türkiye nin baþardýðý ilerleme, ülkenin, önünde duran intibak sorunlarýný çözebilmesi için devam etmelidir. Dört tür zorluðun aþýlmasý gerekecektir: Hem tarýmda hem sanayide, son derece büyük yapýsal dengesizlikler; bu yýl kötüleþmiþ olan makro-ekonomik dengesizlikler; yüksek sýnai korumacýlýk düzeyleri; düþük bir sosyal koruma düzeyi 1980 den bu yana kaydedilmiþ olan ilerlemeye raðmen, topluluk ve Türkiye arasýnda hâlâ büyük bir geliþme farký vardýr, öyle ki kiþi baþýna GSMH nin karþýlaþtýrýlmasý, Türkiye de satýn alma gücünün topluluk ortalamasýnýn üçte biri olduðunu göstermektedir. Türkiye deki hýzlý nüfus artýþý göz önüne alýndýðýnda ve bu artýþý yavaþlatmaya yönelik gayretlere raðmen, kýsa sürede azaltýlmasý muhtemel görünmeyen bu geliþme farký, istihdamýn yapýsýna (iþgücünün %50 den fazlasý tarýmda istihdam edilmektedir) ve düþük üretkenlik düzeyine de yansýmaktadýr den bu yana Türkiye dýþ borçlarýný stabilize etmede ve dýþ ticaret dengesini düzeltmede baþarýlý olmuþsa da, makro-ekonomik dengeyi saðlamada baþarýlý olamamýþtýr. Öyle ki, Topluluktaki enflasyon oranýndan bir kaç kat daha yüksek bir enflasyon ile son derece yüksek bir iþsizlik 7

8 oranýný ayný anda yaþamaktadýr. Türk sanayisi, Toplulukta olduðundan çok daha yüksek bir koruma düzeyi sayesinde geliþebilmiþtir. Sanayi sektörlerinin ayakta durmasýný tehlikeye atmaktan kaçýnmak için, Türkiye, Ankara Anlaþmasý nda belirlenmiþ olan liberalleþme ve gümrük birliði takvimini yavaþlatmýþ ve anlaþmanýn hükümlerine aykýrý, yeni bir ithalat vergileri sistemini bile uygulamaya koymuþtur. Büyük ölçüde bütçe açýklarý yoluyla finanse edilen kamu yatýrýmlarý alanýnda önemli gayretlere ve yüksek düzeyde endüstriyel büyümeye raðmen, iþsizlik düzeyi kaygý vericidir. Yüksek orandaki nüfus artýþý dikkate alýnýrsa, iþsizliðin muhtemel seyri de kaygý vericidir. Kiþisel gelirlerin düþük düzeyde olmasý, doðal olarak, iþçilerin sosyal durumunu etkilemektedir ve bu, Türkiye nin, topluluk tarafýndan kabul edilmiþ veya edilmek üzere olan sosyal standartlara kendini kýsa bir sürede intibak ettirmesinde zorluk yaratacaktýr. Ýþte bunlar, Türkiye nin topluluða katýlma ihtimali ile ve Tek Sened in uygulanmasýnýn daha da sertleþtirdiði topluluk ekonomisinin þartlarýna kýsa bir süre içinde uyum gösterme kaabiliyeti ile ilgili olarak ekonomik durumun ve yapýsal verilerin gündeme getirdiði baþlýca sorunlardýr. Bu dengesizlikler devam ettiði sürece, Topluluðun ekonomik ve sosyal politikalarýndan doðan yükümlülükleri üstlenmede Türkiye nin ciddi zorluklar yaþayacaðýndan korkulmalýdýr. Bu kuþkular yanýnda, Türkiye nin katýlmasýnýn topluluðun kendi kaynaklarý üzerine koyacaðý yükle ilgili olarak topluluðun hissedebileceði kaygý vardýr. Ýlave bütçe yükü, özellikle Türkiye nin yapýsal fonlara dahil edilmesinden gelecek olan yük, Türkiye nin nüfusu ve geliþme düzeyi dikkate alýnýrsa, en son katýlmalar sýrasýndaki (Burada Yunanistan, Portekiz ve Ýspanya kast edilmektedir) yükten bile daha aðýr olacaktýr. Bir geçiþ döneminin sonunda bile olsa er veya geç gerçekleþecek olan Türk iþgücünün topluluk emek pazarýna giriþi, özellikle iþsizliðin topluluk içinde yüksek düzeyde olmaya devam ettiði bir dönemde, korku vermektedir. 3 Nitekim Türkiye, AB nin ekonomik ve sosyal politikalarýndan doðan yükümlülüklerin getirdiði zorluklarý Gümrük Birliði ortaklýðý ile yaþamýþ, bu arada AB, korkusunu açýkça ifade ettiði Türk iþgücünün topluluk pazarýna giriþine tek yanlý kararlarla izin vermemiþtir. Daha sonraki bölümlerde detaylý bir þekilde görüleceði gibi, Gümrük Birliði nden doðan mali yardýmlar ve yapýsal fonlardan yararlanmamýz da yine haksýz ve hukuksuz bir biçimde engellenmiþtir. AB, yukarýda anlatýlan tespitleri sebebiyle Türkiye nin üyelik baþvurusunu reddetmiþ, ancak, hemen ardýndan, Türkiye ye, topluluða üye olma ehliyeti üzerinde þüphe yaratmaksýzýn bir yol haritasý çizilmesini kararlaþtýrmýþtýr. Bugüne kadar adým adým uygulandýðý görülen bu yol haritasýnýn sebepleri açýkça anlatýlýrken, özetle þu tekliflere yer verilmiþtir: Topluluk, Türkiye ile iliþkilerini yoðunlaþtýrma, politik ve ekonomik modernleþme sürecini bir an önce tamamlamasý için bu ülkeye yardým etmede temel bir menfaate sahiptir. Topluluk ile ortaklýk baðý olan 2 Türkiye nin Avrupa Topluluðuna Katýlma Baþvurusu ile ilgili AT Komisyonu Görüþü, , 3 Türkiye nin Avrupa Topluluðuna Katýlma Baþvurusu ile ilgili AT Komisyonu Görüþü, , 8

9 Türkiye, geniþleyen büyük bir ülkedir; ayný zamanda, stratejik açýdan önemli bir jeopolitik konum iþgal ederek, Atlantik ittifaký içinde üye devletlerin ortaklarýndan biridir. Türkiye nin modernleþme çabalarýna katkýda bulunmak için, Komisyon, topluluk tarafýndan (Türkiye ye, bu ülkenin topluluða üye olma ehliyeti üzerinde þüphe yaratmaksýzýn), Ankara Anlaþmasý imza edildiði zaman gösterilmiþ olan siyasi iradeye uygun olarak, her iki ortaðýn daha fazla karþýlýklý baðýmlýlýk ve bütünleþme yoluna girmelerine imkan verecek bir dizi somut tedbir teklif etmesini tavsiye eder. Bu tedbirler, Türkiye nin özlemlerine ve gereksinmelerine yanýt veren aþaðýdaki dört unsur üzerinde yoðunlaþacaktýr: Gümrük Birliðinin tamamlanmasý, mali iþbirliðinin yeniden baþlatýlmasý ve yoðunlaþtýrýlmasý, endüstriyel ve teknolojik iþbirliðinin geliþtirilmesi ve politik ve kültürel baðlarýn güçlendirilmesi. Bu tedbirler, halen Türkiye ve topluluk arasýndaki iliþkilerin tabi olduðu ortaklýk anlaþmasýnýn çerçevesi içine yerleþtirilmelidir. Anlaþmanýn hükümlerine uygun olarak, 1995 yýlýnda gümrük birliðinin tamamlanmasý Topluluk tarafýndan, Türk tekstil ve tarým ürünlerindeki ticaretle ilgili düzenlemelerin gözden geçirilmesini gerektirecektir. Gümrük Birliði, Türkiye tarafýndan, onun düzgün iþleyiþi için elzem olan ortak politikalarýn benimsenmesini gerekli kýlacaktýr. Dördüncü mali protokolün kaynaklarý serbest býrakýlarak, mali iþbirliði canlandýrýlmalýdýr. Topluluk, hem Türkiye yi hem de topluluðu ilgilendiren altyapý projelerinin finanse edilmesi için Avrupa Yatýrým Bankasý Tüzüðü nün 18. maddesi çerçevesinde tek taraflý olarak krediler verme imkaný üzerinde de düþünmelidir. Baþta risk sermayesi olmak üzere elindeki muhtelif araçlarý kullanarak, topluluk, daha sýký endüstriyel iþbirliðini ve doðrudan yatýrýmlarý teþvik etmelidir. Gümrük Birliði nin tamamlanmasý, bu hedeflere ulaþýlmasýna önemli bir katký yapacaktýr. Ayný ruh içinde, topluluk ve Türkiye, bilim ve teknoloji alanýnda iþbirliðini güçlendirmelidirler. Bu amaçla, topluluk Türkiye ye, bu ülkenin gereksinmeleri ve kaynaklarýna uygun biçimde, topluluk araþtýrma programlarýna katýlma imkanýný sunmalýdýr. Þimdiki siyasi diyalog çerçevesinin ötesine giderek topluluk ve Türkiye arasýndaki siyasi baðlarýn yoðunlaþtýrýlmasý bir hedef olmalýdýr. Bir baþka imkan, Türkiye yi, kendisi ve topluluk için özel ilgi konusu olan veya taraflardan birinin diðeri için yararlý bilgilere sahip olduðu konulardaki tartýþmalara dahil etmeye yönelik özel prosedürler olabilir. Ayrýca, daha fazla karþýlýklý anlayýþa katkýda bulunmak amacýyla, topluluk ve Türkiye arasýndaki eðitim ve kültür iliþkilerinin yoðunlaþtýrýlmasý da uygun olacaktýr. Bu amaçla, Türkiye nin bazý topluluk programlarýna dahil edilmesi faydalý olabilir. 4 Büyük bölümümüz, Türkiye nin Gümrük Birliði ne, hem de büyük mücadelelerle 1995 yýlýnda girdiðimizi zannediyoruz. Ancak görüldüðü gibi, Gümrük Birliði sürecinin tamamlanmasýna 1989 yýlýnda karar verilmiþtir. Bu yol haritasý, mali yardýmlar baþta olmak üzere AB nin kendisine ait yükümlülükleri dýþýnda neredeyse harfiyen uygulanmýþtýr. Nitekim, Gümrük Birliði anlaþmasýnýn imzalandýðý 1995 yýlýnda Türkiye-AB Ortaklýk Konseyi nin tavsiye kararý da, yýllarýnda çizilen bu yol haritasý ile örtüþmüþtür. Ortaklýk Konseyi, Türkiye ile iþbirliðinin geliþtirileceði alanlarý, Sýnai, Trans-Avrupa þebekeleri, enerji, ulaþtýrma, telekominikasyon, tarým, çevre, istatistik, kültür, enformasyon vs olarak belirlemiþ, bu arada sosyal ve siyasi diyalogun geliþtirilmesini tavsiye etmiþtir. 4 Türkiye nin Avrupa Topluluðuna Katýlma Baþvurusu ile ilgili AT Komisyonu Görüþü, , 9

10 Buradaki anahtar cümle siyasal diyalog dur. AB, Gümrük Birliði anlaþmasýný tamamlama gerekçesi ile bir yandan dýþ ticaretimizi kontrol altýna alma imkanýna kavuþurken, öte yandan siyasal diyalog un geliþtirilmesi adý altýnda, bundan sonraki dönemde peþ peþe gelecek olan ve ülkenin hem iç, hem de dýþ politikasýnýn can damarý niteliðindeki konularda siyasi taleplerde bulunmaya zemin hazýrlamýþtýr. Bu bölümü tamamlamadan önce Prof. Günuður a atfen, yine ayný bildiriden çok ilginç bir notu aktarmak istiyoruz. AT, Yunanistan ýn baþvurusu üzerine de bir Görüþ hazýrlamýþtýr. Türkiye nin aksine aylarla sýnýrlý bir sürede hazýrlanan raporda, Yunanistan ýn üyeliði ile ilgili olarak olumsuz görüþ bildirilmiþtir. Raporda, Yunanistan ýn AT ýn fonlarýný bitireceðinden ve bu ülkede, hayat düzeyinin çok düþük olmasýndan bahsedilerek, açýkça Yunanistan üyeliðe alýnmasýn denilmiþtir. 5 Ama AT ýn siyasi otoritesi Yunanistan ýn üyeliðe alýnmasýna karar vermiþtir. AB, Türkiye hakkýnda hiçbir zaman böylesi kesin ifade kullanmadýðý halde deðil tam üyeliðimiz, adaylýða kabulümüz bile uzun zaman mümkün olmamýþtýr. NE UMDUK NE BULDUK? Gümrük Birliði Anlaþmasý 6 Mart 1995 te imzalanmýþ ve 1 Ocak 1996 tarihinde yürürlüðe girmiþtir. Türkiye nin Gümrük Birliði nden büyük beklentileri vardý. Bu beklentileri þöyle özetlemek mümkündür: 1- Türkiye den, AB ye yapýlan ihracatta patlama olacak 2- AB den ve diðer ülkelerden Türkiye ye yatýrým sermayesi akacak 3- Ülkemize yüksek teknoloji gelecek, her alanda standartlarýmýz yükselecek 4- AB nin üçüncü ülkelerle yaptýðý imtiyazlý ticaret anlaþmalarýndan yararlanacaðýz 5- AB den büyük mali yardýmlar gelecek 6- AB kapýsý açýlacak ve en kýsa zamanda üye olacaðýz AB ile imzaladýðýmýz Katma Protokol ün ilk maddesi, Karþýlýklý ve dengeli yükümlülükleri esas alýr demektedir. Türkiye, bu ilkeye bugüne kadar tüm zorluklara raðmen büyük ölçüde uymuþ, mesela, yýllýk listelerde gümrük indirimi taahhütlerini yerine getirmiþtir. Sonuçta da AB, Türkiye pazarýnda Japonya ve ABD karþýsýnda büyük imtiyazlara sahip olmuþ, yatýrým kolaylýklarýndan yararlanmýþtýr. Buna karþýlýk, Türkiye Gümrük Birliði ne girmekle ne kazanmýþtýr, beklentileri hangi ölçüde gerçekleþmiþtir, AB taahhütlerini yerine getirmiþ midir? gibi sorularýn cevaplarýný aramamýz, daha doðrusu 6 yýlýn muhasebesini yapmamýz gerekmektedir. Bu ticari ortaklýðýn, ülkemiz ekonomisine etkilerini ve Gümrük Birliði anlaþmasýný imzalama gerekçelerimizi, beklentilerimiz ýþýðýnda deðerlendirdiðimizde önümüze çýkan tablo ana baþlýklarý ile þöyledir: 5 Haluk Günuður, Avrupa Birliði El Kitabý, 10

11 I- ÝTHALAT- ÝHRACAT DENGEMÝZ Gümrük Birliði ne dahil olduðumuz 1996 yýlýndan sonra ihracatýmýz deðil, adeta ithalatýmýz patlamýþtýr. DPT nin 8 inci 5 Yýllýk Kalkýnma Planý Öncesinde AB ve Dýþ Ekonomik Ýliþkilerde Geliþmeler ( ) Raporu na göre, 1996 yýlýnda AB ülkelerinden yaptýðýmýz ithalat yüzde 37.2 oranýnda artarak, 23,1 milyar dolara ulaþmýþtýr. Bu oranlar 1997 de yüzde 7.5, 1998 de yüzde 3.1, 1999 da yüzde 11.1, 2000 yýlýnýn Ocak-Mart döneminde de yüzde 29.3 olarak gerçekleþmiþtir. Ayný dönemde AB ülkelerine ihracatýmýz, 1996 yýlýnda yüzde 4.3, 1997 de yüzde 6.1, 1998 de yüzde 6.7, 2000 yýlýnýn Ocak-Mart döneminde ise yüzde 0,3 oranýnda atmýþtýr. 6 DÝE nin rakamlarýna göre de, AB ülkelerinden ithalatýmýzýn deðerleri, 1998 de 24 milyar dolar, 1999 da 21 milyar dolar, 2000 de 26 milyar dolar ve 2001 yýlýnýn Ocak-Eylül dönemi itibariyle 13.5 milyar dolar olarak gerçekleþmiþtir. Ayný dönemdeki ihracat deðerlerimiz, 1998 de 13 milyar dolar, 1999 ve 2000 yýllarýnda 14 er milyar dolar, 2001 in Ocak-Eylül döneminde yaklaþýk 12 milyar dolardýr. 7 Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý nýn tespitlerine göre ise, 1995 te AB ülkelerinden 16 milyar 866 milyon dolarlýk ithalat yaparken, 1 yýl sonra bu rakam 23,1 milyar dolara çýkmýþtýr. Ayný yýl yapýlan ihracatýmýzýn deðeri 11,5 milyar dolarda kalýrken, 1997 yýlý ithalatýmýz 24,9 milyar dolar, ihracatýmýz 12,2 milyar dolar, 1998 de de ithalatýmýz 24,1 milyar dolar, ihracatýmýz 13,4 milyar dolar olarak gerçekleþmiþtir yýlýnda ise 21,4 milyar dolarlýk ithalata karþýlýk, 14,3 milyar dolarlýk ihracat, 2000 yýlýnda da 26,3 milyar dolarlýk ithalata karþýlýk, 14,3 milyar dolarlýk ihracat yapýlmýþtýr. 8 DPT nin 8 inci 5 Yýllýk Kalkýnma Planý Döneminde AB ve Dýþ Ekonomik Ýliþkilerde Geliþmeler ( ) Raporu ndaki rakamlara göre, AB ile dýþ ticaret açýðýmýz 1995 de 5.8 milyar dolar iken, 1996 da 11.6, 1997 de 12.6, 1998 de 10.6, 1999 da 7.1, 2000 yýlýnýn Ocak-Mart döneminde 1.9 milyar dolar olmuþtur. 9 Gümrük Birliði nden sonra Türk pazarý, AB nin dünyadaki 6. büyük pazarý haline gelmiþtir.(ab raporlarýna göre de aday ülkeler içinde, Polonya dan sonra yüzde 25 lik oran ile ikinci Pazar durumundayýz). Böylece AB nin birikmiþ stoklarýnýn yüzde 20 sini ithal etmeye baþlamýþ olduk. AB nin dýþ ticaret fazlasý verdiði ülkeler içinde Türkiye 4.sýrada yer almaktadýr. Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý nýn tespitlerine göre de, AB nin ithalatýnda Türkiye 12. sýrada yer almakta ve yüzde 1.77 paya sahip bulunmaktadýr. 10 Gümrük Birliði nden sonra AB ülkelerine ihracatýmýz artmamýþtýr. Zira AB, Türkiye den yaptýðý sanayi ürünleri ithalatýnda Gümrük Birliði nden önce de sýfýr gümrük vergisi uyguluyordu. Bu sebeple Gümrük Birliði, Türkiye ye ihracat açýsýndan herhangi bir avantajlý durum yaratmamýþtýr. 6 Devlet Planlama Teþkilatý (DPT), 8 inci 5 Yýllýk Kalkýnma Planý Öncesinde AB ve Dýþ Ekonomik Ýliþkilerde Geliþmeler ( ) Raporu 7 Devlet Ýstatistik Enstitüsü, 8 Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý, AB ve Türkiye, raporu 9 DPT, 8 inci 5 Yýllýk Kalkýnma Planý Öncesinde Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý 11

12 DPT nin rakamlarýna göre, AB ile ithalatýmýz genel toplam ithalatý artýþýnýn üzerinde bir seyir izlemektedir döneminde özellikle cep telefonu, otomotiv ve otomotiv yan sanayii ile çeþitli elektrikli, elektronik ve elektriksiz makine cihazlarýnýn ithalatý öne çýkmýþtýr. Sonraki yýllarda ilaç ithalatý da bu artýþta etkili olmuþtur. Bugün itibariyle Ýthalatýn belli bir seviyeye çekildiði görülmektedir. Ancak DPT, bunun sebebini 2000 yýlýnda Euro nun dolar karþýsýnda deðer kaybýnýn AB den yapýlan ithalatýn dolar deðerinin düþmesine, bunun da genel ithalat artýþýnýn gerisinde kalmasýna yol açmasý ile izah etmektedir. 11 Ülkemizin GB öncesi ve sonrasý dýþ ticaretinde önemli açýklar meydana geldiði, birliðin ülkemizin aleyhine iþlediði, dýþ ticaretle ilgili tüm kuruluþlarýmýzýn rakamlarýnda ortaya çýkmaktadýr. Özellikle ihracatta patlama beklentisinin gerçekleþmediði ortadadýr. Bu durum yýllarý itibariyle dýþ ticaretimiz içinde AB nin payýna iliþkin aþaðýdaki tabloda da görülmektedir: TÜRKÝYE NÝN DIÞTÝCARETÝ VE AB NÝN PAYI Milyon $ Genel Avrupa Birliði AB nin Payý (%) Yýl Ýhracat Deð (%) Ýthalat Deð (%) Ýhr/Ýth Ýhracat Deð (%) Ýthalat Deð (%) Ýhr/Ýth Ýhracat Ýthalat Hacim , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,587-1,4 40,687-11,4 65,3 14,348 6,3 21,416-11,0 67,0 54,1 52,6 53, ,324 2,8 53,983 32,7 50,6 14,352 0,03 26,388 23,2 54,4 52,5 48,9 50,1 2000* 2, , ,7 1, , ,3 55,5 46,6 50,2 2001* 2,169 2,2 3,973 23,0 54,6 1,216 3,1 1,836 21,9 66,2 56,1 46,2 49,7 (*) Ocak Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý, 11 DPT, 8 inci 5 Yýllýk Kalkýnma Planý Döneminde AB ve Dýþ Ekonomik Ýliþkilerde Geliþmeler Raporu 12

13 II- TÜKETÝM MALLARI ÝTHALATI REKORU KIRILDI Bu arada 1996 yýlýnda özellikle AB ülkelerinden yapýlan tüketim mallarý ithalatýnda büyük oranlarda artýþ meydana gelmiþtir da tüketim mallarý ithalatýmýz yüzde 76,5 oranýnda artarken, sermaye mallarýnda yüzde 25,7, ara mallarýnda da yüzde 14,6 oranýnda artýþ olmuþtur. Tüketim mallarý ithalatý 1997 de yüzde 25, 1998 de yüzde 0,1, 1999 da yüzde 5, 2000 yýlýnýn Ocak-Mart döneminde yüzde 31,7 oranýnda gerçekleþmiþtir yýllarýnda AB ülkelerinden yaptýðýmýz ithalatta oraný en az düþen yine tüketim mallarý olmuþtur. Diðer kalemlerde yüzde oranlarýnda azalma yaþanýrken, tüketim mallarýnda bu oran yüzde 0,1 ile 5 arasýnda gerçekleþmiþtir. Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý nýn rakamlarý da, 90 lý yýllarýn baþýnda yüzde 3,2 oranýnda artan tüketim mallarý ithalatýnýn döneminde ortalama yüzde 38.5 gibi bir orana ulaþtýðýný göstermektedir. DTM, bu artýþýn, Çeþitli uluslararasý yükümlülüklerin uygulanmaya baþladýðý dönem den kaynaklandýðýný belirtmektedir ki, söz konusu olan Gümrük Birliði uygulamalarýdýr. DTM, tüketim mallarý ithalatýnýn genel ithalat artýþýnýn üzerinde bir seyir izleyerek, 1995 yýlýnda 1.4 milyar dolarken, 2000 yýlýnda 5 milyar dolarý geçtiðini hesaplamýþtýr. 13 Ayný dönemde AB ülkelerinden yapýlan toplam ithalat içinde tüketim mallarýnýn payý yüzde 8.8 den, yüzde 19.3 e yükselmiþtir. Gümrük Birliði nden sonra AB den ithalatýmýzý bazý kalemler itibariyle özetlersek; 1995 yýlýnda otomobil ithalatýmýzda AB ülkelerinin payý yüzde 46 iken bu oran, 1996 da yüzde 73 e yükselmiþtir. AB ülkelerinden otomobil ithalatýmýz, 1997 de yüzde 77, 1998 de yüzde 74 ve 1999 da yüzde 84 seviyelerinde olmuþtur. Yine kimya sektöründe 1998 itibariyle toplam ihracatýmýz yüzde 21 artarken, ithalatýmýz yüzde 68 oranýnda artmýþ ve 1 milyar dolarlýk ihracata karþýlýk 6.5 milyar dolarlýk ithalat yapýlmýþtýr. Ýlaç sektöründe AB ülkeleri ile 1996 da yaklaþýk 360 milyon dolar olan ithalatýmýz, 2000 de 1 milyar dolara yaklaþmýþtýr. 14 Dayanýklý tüketim mallarýnda AB ile oluþturulan Gümrük Birliði ve AB nin 3. ülkelere uyguladýðý gümrük tarifeleri neticesinde arasýnda ithal ürünlerin ülkemiz pazarlarýndaki payý buzdolabýnda yüzde 5 ten yüzde 25 e, çamaþýr makinesinde yüzde 1.5 dan yüzde 15 e, bulaþýk makinesinde yüzde 1.2 den yüzde 40 a, fýrýnda ise yüzde 0,5 den, yüzde 10 a çýkmýþtýr. Üretici firmalarýn bir çoðu bir veya iki ürünü üretmekte, diðerlerini ise ithal etmektedir DPT, 8 inci 5 Yýllýk Kalkýnma Planý Öncesinde Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý, 14 DPT, 8 inci 5 Yýllýk Kalkýnma Planý Türkiye-AB iliþkileri Özel Ýhtisas Komisyonu Raporu 13

14 Bütün bu geliþmelerin ardýndan firmalarýmýz ya AB firmalarý ile ortaklýk kurma ya da onlarýn temsilciliðini alma yoluna gitmiþlerdir. Bunun doðal sonucu olarak da ne teknoloji transferi gerçekleþmiþ, ne de standartlarýmýz yükselmiþtir. Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliði nin hazýrladýðý Gümrük Birliði Hakkýnda Sorular ve Yanýtlar baþlýklý deðerlendirmede, Gümrük Birliði tüketim mallarý ithalatýnda büyük bir artýþa yol açmýþ mýdýr? þeklindeki soruya þu cevap verilmiþtir: Tüketim mallarý, Türkiye nin toplam ithalatý içinde küçük bir yer tutmaktadýr (Ýthalatýn yüzde 10 u civarýnda). Geri kalan yüzde 90 sermaye mallarý, yarý mamul mallar ve hammaddelerdir. Bunlar üretimde girdi olarak kullanýlýr. Bu saðlýklý ithalat yapýsý, GB nin uygulamaya girmesinden beri deðiþmemiþtir. 16 Görüldüðü gibi AB, soruya doðrudan cevap vermemekte, Türkiye nin AB den ithal ettiði tüketim mallarýna ait rakamlar sorulduðu halde, toplam ithalatýmýz içindeki tüketim mallarýnýn yüzdesini vermektedir. Toplam ithalattaki tüketim mallarýnýn oraný önemli olmamakla beraber, sorunun doðru cevabýný sadece burada bulamayýz. Türkiye ile AB arasýndaki ticaretin mal gruplarýna göre daðýlýmýný da aþaðýdaki tabloda görmek mümkündür. TÜRKÝYE NÝN AB ÝLE TÝCARETÝNÝN MAL GRUPLARINA GÖRE DAÐILIMI Milyon $ ÝHRACAT Yýl Yatýrým Ara malý Tüketim Toplam Deðer Pay (%) Deð. (%) Deðer Pay (%) Deð. (%) Deðer Pay (%) Deð. (%) , , , ,9 26, ,8 25, ,3 29, ,4 24, ,3 5, ,3 2, ,5 6, ,5 10, ,0 4, ,6 15, ,2 12, ,2 8, ,4 29, ,7 8, ,9 4, ,7 6, ,3 1, ,3-2, DPT, Türkiye Avrupa Birliði Ýliþkileri Özel Ýhtisas Komisyonu Raporu 16 Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliði, Gümrük Birliði Hakkýnda Sorular ve Yanýtlar, 14

15 ÝTHALAT Yýl Yatýrým Ara malý Tüketim Toplam Deðer Pay(%) Deð. (%) Deðer Pay (%) Deð. (%) Deðer Pay (%) Deð. (%) , , , ,7 50, ,5 52, ,8 87, ,9 52, ,7 22, ,4 92, ,5-0, ,3 8, ,2 23, ,8-2, ,1-5, ,0 2, ,3-15, ,2-10, ,5-2, ,8 20, ,8 17, ,3 44, Kaynak: Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý, ( III-YABANCI SERMAYE ARTMADI AZALDI Beklentilerin tersine ülkemize gelen sermaye miktarýnda da azalma olmuþtur. Yabancý sermaye, ülkemize fabrika kurma yerine daha karlý olan mal getirme yolunu seçmiþ, hatta üçüncü ülkelerde ucuza yaptýrdýklarý fason mallarý bol miktarda ülkemize sokmuþlardýr. Türkiye yerine Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan gibi ülkelere yatýrým yapmayý tercih etmiþlerdir. Türkiye, potansiyeline göre en az yabancý sermaye yatýrýmý çeken ülke olmakla kalmamýþ, 1998 yýlýnda Romanya, Azerbaycan ve Kazakistan ýn bile gerisine düþmüþtür yýlýnda, Çin 40, Brezilya 31, Meksika 11, Rusya Federasyonu 3, Kazakistan 1.6, Romanya 1, Azerbaycan 0,7 milyar dolarlýk direkt yabancý sermaye çekerken, Türkiye ye gelen yabancý sermaye 0,8 milyar dolar da kalmýþtýr. Ülkemize yabancý sermaye gelmediði gibi Türk sermayesi yurtdýþýna çýkmaya baþlamýþtýr. Yabancý finans kurumlarý yetkilileri, uluslararasý tahkime raðmen, enerji sektörü haricinde Türkiye ye direkt yabancý sermaye yatýrýmý gelmeyeceðini ifade etmektedirler. Yabancý sermayenin özellikle, AB üyeliðine adaylýklarý resmen kabul edilen ülkelere yöneliþi, Türkiye nin AB içindeki konumu ve geleceði hakkýnda acaba bize bir fikir vermiyor mu? 15

16 DPT nin raporuna göre, 1995 de 935 milyon dolar olan yabancý yatýrým, 1996 da 937 milyon dolar, 1997 de 873 milyon dolar, 1998 de 982 milyon dolar olarak gerçekleþmiþ ve 1999 da 693 milyon dolara düþmüþtür te yüzde 46,8 olan yabancý yatýrým gerçekleþme oraný, 1999 itibariyle yüzde 11,8 olmuþtur. 17 IV- KOBÝ LERÝN DURUMU Gümrük Birliði nin, ülkemiz ekonomisine bu temel noktalardaki doðrudan olumsuz etkilerinin yaný sýra dolaylý pek çok olumsuz etkisi de olmuþtur. Özellikle tarým, tekstil ve otomotiv sanayiimiz büyük zarar görmüþtür. AB nin, Gümrük Birliði Anlaþmasýna dayanarak her türlü malý gümrüksüz sokmasý neticesi KOBÝ ler yok olma noktasýna gelmiþtir. Çünkü AB nin kendi esnaf ve sanatkarlarý ile KOBÝ lerine yönelik uyguladýðý kapsamlý bir teþvik sistemi bulunmaktadýr. Oysa Gümrük Birliði ne geçiþ sýrasýnda Türkiye deki esnaf ve sanatkarlar ile KOBÝ ler ayný imkanlara sahip olmadýklarýndan Avrupalý rakiplerine göre zayýf durumda kalmýþlardýr. Bunun yaný sýra özellikle AB nin KOBÝ lerin rekabet edebilirliðini saðlamak ve korumak amacýyla taahhüt ettiði fonlar yine siyasi engeller nedeniyle kullanýlamamýþtýr. V- ÜÇÜNCÜ ÜLKELERLE ÝLÝÞKÝLERÝMÝZ ENGELLENDÝ AB ile yapýlan anlaþmalar gereði, Türkiye, üçüncü ülkelerle iliþkilerinde topluluðun Ortak Gümrük Tarifesi ile topluluk dýþýndaki ticareti konusunda AB nin diðer mevzuatlarýný uygulamayý kabul etmiþtir. Yine anlaþmalar ile, AB ve Türkiye nin üçüncü ülkelere karþý koordinasyonunun saðlanmasý amacýyla taraflarýn birbirlerini bilgilendirmeleri, gerektiðinde Ortaklýk Konseyi bünyesinde danýþmalar yapmalarý ve sýký bir iþbirliði öngörülmüþtür. Ancak Türkiye-AB ortaklýk iliþkisinde bu iþletilmemekte, Topluluk gerek müzakere ettiði katýlým anlaþmalarý, gerek diðer ticari nitelikli anlaþmalar konusunda Türkiye yi bilgilendirmemektedir. Türkiye nin AB nin karar alma mekanizmasý dýþýnda kalmasý bu tür anlaþmalara engel olamamasýný da beraberinde getirmektedir. AB Komisyonu, istediði her ülke ile gümrükleri kaldýrma, serbest ticaret anlaþmasý yapma gücüne sahiptir. Türkiye ise Komisyon kararlarýný kendi aleyhine de olsa uygulamak zorunda kalmaktadýr. Öte yandan AB nin üçüncü ülkelerle yaptýðý imtiyazlý sözleþmelerden yararlanmamýz ise çeþitli yollarla engellenmektedir. 17 DPT, 8 inci Yýllýk Kalkýnma Planý Öncesinde AB ve Dýþ Ekonomik Ýliþkilerde Geliþmeler Raporu 16

17 GB çerçevesinde hazýrlanan 1/95 Sayýlý Kararýn 16. Maddesi nde, Türkiye ticaret politikasýný, Topluluðun ticaret politikasýna uyumlu hale getirmek amacýyla bu kararýn yürürlüðe girmesinden itibaren 5 yýl içinde Topluluðun tercihli gümrük rejimine aþamalý olarak uyum saðlar. Bu uyum, hem otonom rejimleri, hem de üçüncü ülkelerle tercihli anlaþmalarý kapsar. Bu amaçla, Türkiye gerekli önlemleri alýr ve ilgili ülkelerle karþýlýklý yarar temeline dayanan anlaþmalarý müzakere eder. Ortaklýk Konseyi, kaydedilen geliþmeleri düzenli aralýklarla inceler. Bu durumlarýn her birinde bu tarife tercihlerinin tanýnmasý, Topluluðun söz konusu tercihlerin tanýnmasýný düzenleyen menþe hükümleriyle ayný hükümlere uyulmasý þartýna baðlýdýr. denilmiþtir. 18 Bu düzenleme, Eðer AB bir üçüncü ülke veya bölge ile imtiyazlý ticaret anlaþmasý yaparsa, Türkiye de ayný þekilde bu ülke ile benzer anlaþma yapabilir. anlamýna gelmektedir ki, AB nin yaptýðý anlaþmalardan otomatik olarak yararlanmamýz söz konusu deðildir. Sadece; müzakere yapmamýz öngörülmüþtür. Bu bir ek imkan gibi görünse de, uygulamada iþletilmemektedir. Öncelikle tek yanlý olduðundan ve AB üyesi olmadýðýmýzdan söz konusu ülkelerle ayrýca ikili anlaþma yapmamýz gerekmektedir. Kaldý ki, AB nin tercihli sistemi dinamik bir yapý arz etmekte, bu çerçevede topluluk yeni anlaþmalar yapmakta, mevcut anlaþmalarýn ise yapýsý deðiþebilmektedir. Mesela, Türkiye-AB arasýnda Ortaklýk Konseyi kararýnýn imzalanmasýnýn üzerinden 1 yýl geçmeden AB-Baltýk ülkeleri ve AB-Ýsrail Serbest Ticaret Alaný anlaþmalarý yapý deðiþtirerek, ortaklýk anlaþmalarý halini almýþtýr.yine ortaklýk iliþkisi perspektifinde Tunus ve Fas ile görüþmeler tamamlanmýþ, Mýsýr ile devam ettirilmektedir. Türkiye, bu ülkelere baþvurmuþ, benzer anlaþmalar yapma teklifinde bulunmuþtur. Tunus bu talebi yerine getirmemiþtir ve iþi sürüncemede býrakmýþtýr. Çünkü Fransa, Tunus üzerinde Türkiye ile ikili anlaþma yapýlmamasý için baský uygulamaktadýr. Tunus un Fransa, dolayýsýyla AB ile menfaati daha fazla olduðundan bu baskýlar sonuç vermektedir. Anlaþma yapýlamadýðý için de, Türk ürünleri Tunus baþta olmak üzere Kuzey Afrika ülkelerine vergili girmektedir. Çünkü bu ülkeler, Türk menþeli ürünlere yüzde 10 civarýnda gümrük vergisi uygulamaktadýrlar. Ama bu ülke mallarý gümrüksüz olarak AB üzerinden Türkiye ye girebilmektedir. Türkiye bu pazarlarda, vergisiz AB ürünleri ile rekabet edemez hale gelmiþtir. AB ayný dönemde kendi dýþýndaki birçok ülkeye de Türkiye ye saðladýðý gümrük indirimini uygulamýþtýr. Yani özel bir imtiyazýmýz bulunmamaktadýr, daha açýkçasý üçüncü ülkelerle ayný konumda tutulmaktayýz. Oysa ki, ayný konumda olduðumuz üçüncü ülkeler, AB ile iliþkilerinde ne ortak üye veya aday ülke statüsündedir ve ne de Türkiye nin AB ye verdiði imtiyazlarý vermiþlerdir. Karþýlýklý haklar açýsýndan Kuzey Afrika ülkelerinin gerisine düþtüðümüz bir gerçektir. Kaldý ki, Gümrük Birliði Anlaþmasýnýn 18 T.C. Dýþ Ýþleri Bakanlýðý, 1/95 Sayýlý Ortaklýk Konseyi Kararý (Gümrük Birliði Kararý), 17

18 imzalanmasýndan önce zaten AB ile ticari bütünleþme içindeydik. Ama AB nin karar ve yönlendirmelerine baðlý olmadýðýmýzdan, dýþ ticaret politikamýzda tamamen baðýmsýzdýk. Gümrük Birliði ile ülkemizin, AB dýþýndaki tüm ülkelerle iliþkilerinin de ipotek altýna alýndýðýný belirtmiþtik. Prof. Dr. Erol Manisalý, bu durumu þöyle bir örnekle açýklamaktadýr: AB, Tunus ile imtiyazlý ticaret anlaþmasý yapmýþtýr. Sanayi ürünleri gümrüksüz dolaþmaktadýr. AB, üçüncü bir ülkeye mesela Irak ya da Japonya ya ticari ambargo uygularsa Türkiye buna uymak zorunda kalacaktýr. Ama Tunus un böyle bir yükümlülüðü bulunmamaktadýr. AB bugüne kadar 24 ülke ile tercihli anlaþmalar imzalamýþtýr. Bu anlaþmalar 9 ülke ile ortaklýk, 8 ülke ile serbest ticaret ve 7 ülke ile de iþbirliði niteliðindedir. Türkiye, bu anlaþmalarýn hiçbirinin yapýlmasýnda yoktur ama Gümrük Birliði ile bu anlaþmalardaki esaslarýn yükümlülüðünü 5 yýl içinde üstlenmeyi kabul etmiþtir. 19 Söz konusu anlaþmalar içinde ülkemizin milli çýkarlarý ile ters düþenler olmasý da ihtimal dahilindedir. Nitekim AB, Kýbrýs Rum Yönetimi ile ticaret anlaþmasý imzalamýþtýr. Ortaklýk Konseyi nin 1/95 Sayýlý Kararý nýn 16. Maddesi ne göre Türkiye de kademeli olarak, 5 yýl içinde Kýbrýs Rum Yönetimi ile gümrüklerini sýfýra indirecektir. Bunun için karþýlýklý müzakere yapýlmasý gerekmektedir. Ancak Türkiye, bugüne kadar AB nin Kýbrýs Rum Yönetimi ile yaptýðý anlaþmayý üstlenmemiþtir. AB, kendi ekonomik çýkarlarýný düþünerek özellikle Kuzey Afrika ve Amerika ülkeleri ile yaptýðý tercihli anlaþmalardan yararlanmamýzý çeþitli yollarla engellerken, Kýbrýs Rum Yönetimi ile yaptýðý anlaþmayý üstlenmemizi ýsrarla istemektedir. Nitekim AB, Kýbrýs Rum Kesimi ile anlaþma yapmamýzý 2001 Ýlerleme Raporu na taþýmýþ ve baský yapmaya baþlamýþtýr. Görüldüðü gibi AB burada da çifte standartlý davranmakta, Gümrük Birliði ne siyasi yaklaþýmýný sürdürmekte, tercihli anlaþmayý imzalatarak, ilk etapta ticari de olsa Türkiye nin, Rum Kesimini tanýmasýnýn yolunu açmaya çalýþmaktadýr. Prof. Manisalý nýn Avrupa Çýkmazý isimli kitabýnda yaptýðý deðerlendirmeye göre, mesela AB nin üçüncü ülkelerle iliþkilerine yönelik düzenlemeler kapsamýnda ileride Azerbaycan ile Ermenistan arasýnda yeni bir ihtilaf çýktýðýnda AB, Azerbaycan a ticari ambargo koyduðu takdirde,türkiye nin buna da uymasý gerekecektir. Kaldý ki, Avrupa Parlamentosu, 2002 de onayladýðý Kafkasya Raporu nda, Türkiye nin Ermenistan a uyguladýðý ambargoyu kaldýrmasýný istemiþtir. AP, GB 19 Erol Manisalý, Avrupa Çýkmazý,1.Basým/Þubat 2000 Türkiye-Avrupa Birliði Ýliþkileri (sf ) 18

19 anlaþmasýndan cesaret almýþ olmalý ki, açýkça dýþ politikamýza müdahale anlamýna gelen böyle bir talepte bulunulabilmiþtir. AB Komisyonu Türkiye Temsilciliði nce hazýrlanan AB-Türkiye Gümrük Birliði- Refah Ýçinde Birlikte baþlýklý çalýþma raporunda, üçüncü ülkelere yönelik ortak ticaret politikasý anlatýlýrken, karar mekanizmasýnda bulunmadýðýmýz AB nin bu konuda aldýðý kararlara uyma mecburiyetimiz, açýkça þöyle ifade edilmiþtir: Anlaþmaya göre, Türkiye baðýmsýz olarak veya AB nin rýzasý olmaksýzýn, kendi tarifelerini Ortak Gümrük Tarifesi nin altýna indirme veya baþka herhangi bir þekilde deðiþtirme hakkýna sahip olmayacaktýr. Ancak Ortak Gümrük Tarifesi ni deðiþtirmek, gümrük vergilerini askýya almak veya yeniden uygulamaya koymak ise Topluluk tarafýndan alýnan kararlar ve tarife, kotalar veya fiyat tavanlarý ile ilgili olarak alýnan kararlar hakkýnda Türkiye ye bilgi verilecek ve bu amaçla kurulmuþ olan GB Ortaklýk Komitesi içinde önceden istiþarelerde bulunulacaktýr. 20 Ayný raporda, Tercihli ticaret sistemleriyle ilgili olarak, Türkiye nin GB kararý gereðince, kendilerini Topluluk la baðlayan bir anlaþma yapmamýþ ülkeler ile tercihli ticaret anlaþmalarý müzakere etmekten kaçýnmasý gerektiði de kaydedilerek, Türkiye, 45 farklý ülkeden gelen tekstil ve giyim ürünleri üzerine uygulanan AB nin kota ve gözetim tedbirlerini benimsemelidir. uyarýsý yapýlmýþtýr. Üçüncü ülkelerle iliþkileri konusunda AB adayý Merkezi ve Doðu Avrupa Ülkelerinin durumuna da göz atmak istiyoruz. Mesela, AB, Birleþik Devletler Topluluðu na Üçgen Operasyonlarý adý altýnda toplam 2 milyar Euro tahsis etmiþtir. Bu kaynaðýn, topluluk ve eski doðu bloku ülkeleri (Polonya, Macaristan, Çekoslovakya, Romanya, Letonya, Litvanya, Estonya ve eski Yugoslavya) mallarýnýn satýn alýnmasýnda kullanýlmasý istenmiþtir. Ancak Doðu Avrupa ülkeleri AB ye baþvurarak, özellikle Comecon un çökmesinden sonra Sovyetler Birliði ne olan geleneksel tarým ürünleri ihracatýnýn durma noktasýna geldiðini, ticari engeller sebebiyle bu ürünleri Topluluða da satamadýklarýný bildirmiþler ve bu krediden yararlanma imkaný istemiþlerdir. Topluluk üretici ve ihracatçýlarýnýn büyük tepkisine raðmen AB Komisyonu, Polonya, Macaristan, Çekoslovakya, Bulgaristan, Romanya ve Yugoslavya nýn kredi kapsamýna alýnmasýný kabul etmiþlerdir. 21 Görüldüðü gibi AB, istediði takdirde aday ülkelerin taleplerini dikkate almakta, üçüncü ülkelerle olan sýkýntýlarýný gidermek için gerekirse kredi verebilmektedir. 20 AB Komisyonu Türkiye Temsilciliði, AB-Türkiye Gümrük Birliði- Refah Ýçinde Birlikte Çalýþma, s.3, 21 Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý, Avrupa Birliði ve Türkiye, Ekim

20 GB NÝN TEKSTÝL SEKTÖRÜMÜZE ETKÝLERÝ Gümrük Birliði Anlaþmasý, geçen 5 yýllýk süre zarfýnda tekstil baþta olmak üzere birçok sektörümüzü olumsuz yönde etkilemiþtir. Nitekim 1995 yýlýnda AB ülkelerine tekstil ihracatýmýz yüzde 28 oranýndayken, 1996 da yüzde 4, 1997 de yüzde 6, 1998 de yüzde 10, 1999 da yüzde 3 olmuþtur. 22 Ülkemizin lokomotif sektörlerinden olan tekstil, ihracatýmýzda yüzde lýk bir paya sahiptir ve bunun yüzde 65 i AB pazarýna yapýlmaktadýr. Adeta ihracatýmýzý yönlendiren tek üründür. Bu büyüklük, toplam ihracatýmýzý, iç ve dýþ ekonomik dengelerimizi etkileyen bir orandýr. AB nin ülkemize tekstil ve konfeksiyon ihracatýnda uyguladýðý miktar kýsýtlamalarý kaldýrýlmýþtýr. Ancak uygulanan bazý politikalar, hem bu sektörün Gümrük Birliði nden aradýðýný bulamamasýna yol açmýþ, hem de gelecekte ciddi tehlikelerle karþý karþýya býrakýlmýþtýr. Mesela Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Polonya tekstilde rakibimiz durumundadýr. Birkaç yýl içinde üyeliðe alýnacak olan bu ülkeler, AB nin tüm karar mekanizmalarýnda söz sahibi olacaklardýr. Türkiye ise AB kapýsýnda beklemeye devam ederek, tekstilde bu ülkelerle rekabet etmeye çalýþacaktýr. AB nin üçüncü ülkelerle yaptýðý serbest ticaret anlaþmalarý ise baþta tekstil olmak üzere tüm sektörlerimizi etkileyen en önemli konudur. AB nin, tekstil ve konfeksiyon sektöründe sýfýr kota, sýfýr gümrük politikasýný öne çekmesi tekstilde büyük bir durgunluða yol açmýþtýr. Mesela, yýllarý arasýnda tekstilde AB ye ihracatýmýz yüzde 20 artarken, tekstil konfeksiyon ithalatýmýzda yüzde 75 oranýnda artýþ olmuþtur. Böylece Gümrük Birliði bu sektörde sadece AB lehine çalýþmýþtýr. Gümrük Birliði ortaklýðýna raðmen AB, pamuk ipliði ihracatýmýzda bile asgari fiyat uygulanmasýný talep etmekte, iþlenmiþ birçok gýda ve tarým ürünümüze Kuzey Afrika, Doðu Avrupa, Orta Asya ve Suriye gibi ülkelere uygulamadýðý sýnýrlamalarý getirmektedir. AB, Türkiye den herhangi bir görüþ sormadan Meksika ile de bir serbest ticaret anlaþmasý imzalamýþtýr. Bu anlaþma ile, Türk tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin Meksika ya AB üzerinden gümrüksüz ve kotasýz girmesi engellenmiþ, ama Meksika nýn tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin AB üzerinden Türkiye ye rahatça girmesine göz yumulmuþtur. 23 Türkiye Tekstil Ýþverenleri Sendikasý Yöneticilerinin 28 Kasým 2001 tarihinde Cumhurbaþkaný Ahmet Necdet Sezer i ziyaretinde de, sektörün sorunlarý dile getirilirken, Gümrük Birliði Antlaþmasý nýn Türkiye nin aleyhine bir seyir izlemesi, AB ile aramýzdaki dýþ ticaret açýðýnýn gittikçe büyümesi ve AB nin üçüncü ülkelerle yaptýðý serbest ticaret antlaþmalarýnýn, ülkemizi özellikle Uzakdoðu 22 DPT, Türkiye- Avrupa Birliði Ýliþkileri Özel Ýhtisas Komisyonu Raporu, TBMM Tekstil ve Konfeksiyon Sorunlarýný Araºtýrma Komisyonu Raporu, Nisan 2001; Türkiye Tekstil Sanayii Ýþ verenleri Sendikasý, Ulusal Ýstikrar Programý ve 2000 li Yýllarda Tekstilde Dýþ Rekabet Semineri, bildiriler, Nisan