CCCDİYABET SAĞLIK PROFESYONELLERİ İÇİN ULUSLARARASI EĞİTİM REHBERİ

Transkript

1 U L U S L A R A R A S I D I Y A B E T F E D E R A S Y O N U CCCDİYABET SAĞLIK PROFESYONELLERİ İÇİN ULUSLARARASI EĞİTİM REHBERİ Diyabet Eğitimi Danışma Kurulu

2 Internatinal Diabetes Federatin, 2008 Tüm hakları saklıdır. Bu yayının tamamı veya hiçbir bölümü Uluslararası Diyabet Federasynu nun (IDF) yazılı izni lmaksızın çğaltılamaz veya alıntı yapılamaz. IDF yayınlarının yeniden üretilmesi ya da çğaltılması için izin şu kaynaktan sağlanmalıdır: IDF Cmmunicatins, Avenue Emile De Mt 19, B-1000 Brussels, Belgium, ya da fax Bu ya da diğer IDF yayınları aşağıdaki adresten sağlanabilir: Internatinal Diabetes Federatin Executive Office Avenue Emile De Mt 19 B-1000 Brussels Belgium Tel: Fax: ISBN:

3 Uluslararası Diyabet Federasynu Diyabet Eğitimi Danışma Kurulu Diyabet Sağlık Prfesynelleri İçin Uluslararası Eğitim Rehberi

4 Rehber bir öğrenim deneyiminin tümünü tanımlayan ve spesifik eğitim hedeflerine ulaşmayı tasarlayan bir dökümandır (Berg, 1982) Türkçe baskı için önsöz Uluslararası Diyabet Federasynu Diyabet Eğitimi Danışma Kurulu (IDF DECS) tarafından 2002 yılında basılmış lan rehberi Türkçe ye çevirerek basımını gerçekleştirmiştik. Ülkemizde de ilgi gören ve baskısı tükenmiş lan rehber 2008 yılında DECS tarafından yenilendi. IDF in yayınları genellikle İngilizce de dahil tplam 6 dilde yayınlanmaktadır. Biz bu eğitim rehberinin aynı anda Türkçe baskısını hazırlamakla bu çalışmada yedinci dil larak Türkçe yi IDF yayınları içine yerleştirmiş lduk. Böylece Türkçe rehber altı dilde yayınlanan diğer rehberler ile birlikte IDF tarafından dağıtılacaktır. Rehberin CD larak elektrnik yayınının yanısıra kitap larak basımı da yapılacaktır. Rehberin Türkçe versiynunun hazırlanması için destek lan Sayın Marg McGill ve DECS üyelerine, titiz çalışması, yönetimi ve dstluğu ile önemli katkısı lan Sayın Catherine Regniers e teşekkürü brç bilirim. Çeviri knusunda birlikte çalıştığımız Sayın Can Erhan Kızmaz a, Sayın Şenay Kızmaz nezdinde basım knusunda destek lan EOS Ajans a ve çalışmalar sırasında yardımcı lan öğrencim Feride Badur a teşekkür ederim. Yayının dünyanın her bölgesinde Türkçe kaynak arayışında lan tüm sağlık çalışanlarına ulaşarak faydalı lmasını diliyrum. Saygılarımla. Yard.Dç.Dr.Şeyda Özcan IDF Diyabet Eğitimi Danışma Kurulu Üyesi

5 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Önsöz Uluslararası Diyabet Federasynu nun misynu diyabette bakımı, krumayı ve tedaviyi dünya genelinde iyileştirmektir. Eğitimli sağlık uzmanlarının ve sağlık uzmanlarına yönelik eğitim prgramlarının eksikliği, yüksek kalitede diyabet eğitimi ve bakımının önündeki en önemli engel larak, Uluslararası Diyabet Federasynu nun (IDF) pek çk üyesi tarafından dile getirilmeye devam etmektedir. Bu ihtiyaca yönelik, IDF Diyabet Eğitimi Danışma Kurulu (DECS), 2002 yılında bütün IDF üyeleri tarafından kullanılabilecek bir eğitim rehberi yayınlamıştır. Bu çalışmaya dünyanın her tarafından katkıda bulunulmuş ve böylece Federasyn un küresel gereksinimleri yansıtılmıştır. Eğitim rehberi, bütünüyle kapsamlı bir prgramın yürütülmesinde ya da bazı bölümleriyle kısa grup çalışmalarında kullanılmıştır. Yerel sağlık uzmanlarının, kurumların ve kuruluşların değişik ve özel ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde klayca adapte edilebilmiştir. DECS in felsefesi yüksek kalitede bir diyabet eğitimi sağlamak lduğu için, sağlık uzmanları iyi bir klinik anlayış ve yeterliliğe sahip lmalıdırlar. Dlayısıyla, Eğitim Rehberi nde patfizylji ve diyabetin klinik yönetimiyle ilgili önemli knular yer almaktadır. Bu ylla, iyi eğitilmiş sağlık uzmanlarınca verilecek diyabet eğitimi, başarılı bir bireysel diyabet yönetiminin anahtarını luşturan klinik bakımla bütünleşecektir. Biz, bu eğitim rehberini, 2008 yılında, gözden geçirip yenilerken diyabet yönetimi ve eğitimine yönelik yeni ve yenilikçi yaklaşımlar rtaya çıkmaktadır. Bunun snucu larak bu belge, yeni lgulara göre gelişen canlı bir yapıya sahiptir. Rehberin bu baskısı iki yeni mdül içermektedir. Halihazırda gelecek baskıları için planların yapıldığı bu eğitim rehberinin, sağlık uzmanlarının bilgisini ve anlayışını artırmaya yönelik bir adım lmaya devam edeceğine ve dlayısıyla diyabetle yaşayanlara daha iyi bir bakım sunulmasına vesile lacağına bütün samimiyetimle inanmaktayım. Marg McGill IDF Başkan Yardımcısı IDF Diyabet Eğitimi Danışma Kurulu Başkanı

6 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu İçindekiler Sunuş 2 Türkçe Baskı İçin Önsöz 2 İngilizce Baskı İçin Önsöz İçindekiler 4 Çevirmenler ve Editörler Kurulu 6 Giriş 7 Arka Plan 7 Eğitim Rehberi 8 Temel Prensipler 9 Terimler Sözlüğü 9 DECS Eğitim Rehberi Çerçevesi 11 Eğitim Rehberi Çerçevesinin Amacı 11 Organizasyn ve Yönetim 11 Öğrenciler 11 Öğretim ve Destek Persneli 11 Eğitim Rehberi Belgesinin Hazırlanması 12 Eğitim Rehberi İçeriği 12 Spesifi k İçerik 12 Değerlendirme 13 Eğitim Tesisleri 13 Kaynaklar 13 Mdül I Mdül I-1 Diyabet Eğitimcisinin Rlü 15 Mdül I-2 Ekip Yönetimi 17 Mdül I-3 Öğretim ve Öğrenim 20 Mdül I-4 Psikssyal ve Davranışsal Yaklaşımlar 25 Mdül I-5 Tplumsal Farkındalık, Sağlığı Geliştirme ve Diyabetten Kruma 30 Mdül I-6 Araştırma 33 Mdül I-7 Değerlendirme 36 Mdül II Mdül II-1 Diyabetin Tanısı, Sınıfl andırılması ve Tanıtımı 38 Mdül II-2 Patfi zylji 41 4

7 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Mdül III Mdül III-1 Bireysel Yönetim 43 Mdül III-2 Kan Glikzunu Düşürücü İlaç Tedavisi 46 Mdül III-3 İnsülin Tedavisi 49 Mdül III-4 Fiziksel Aktivite 52 Mdül III-5 Beslenme Tedavisi 55 Mdül III-6 Kısa Dönem Kmplikasynları 65 Mdül III-7 Uzun Dönem Kmplikasynları 69 Mdül III-7a Diyabetik Retinpati 70 Mdül III-7b Diyabetik Nefrpati 73 Mdül III-7c Diyabetik Nörpati 76 Mdül III-7d Kardiyvasküler Hastalık 80 Mdül III-7e Uyku Bzuklukları 84 Mdül III-7f Ağız Sağlığı ve Diyabet 86 Mdül III-8 Tamamlayıcı Tedaviler 88 Mdül III-9 Diyabet ve Cinsel Sağlık 90 Mdül IV Mdül IV-1 Çcuk ve Ergen Diyabeti 92 Mdül IV-2 Gebelik Diyabeti 99 Mdül IV-3 Tanılanmış Diyabeti Olan Kadınlarda Gebelik 101 Mdül IV-4 İleri Yaştaki Yetişkinler 103 Mdül IV-5 Cerrahi Uygulamalarda Yönetim 105 Ekler Ek 1 Örnek Haftalık Prgram 107 Ek 2 Fiziksel Ortam / Düzen 108 Ek 3 Küçük Grup Çalışması / Vaka Çalışması 109 Ek 4 Önerilen İnternet Siteleri 111 Ek 5 Mentrluk (Danışmanlık/Rehberlik) 112 5

8 U lu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Çevirmenler ve Editörler Kurulu 2008 b a s k ı s ı Editörler Anne Beltn, Kanada Trisha Dunning, Avustralya Anne-Marie Feltn, UK Martha Funnell, USA Debbie Jnes, Bermuda Eva Kan, Hng Kng, Çin Halk Cumhuriyeti Marg McGill, Avustralya Şeyda Özcan, Turkiye Kaushik Ramaiya, Tanzania Sheridan Waldrn, UK İnceleyenler Janne Hamiltn, Kanada Kavita kapur, India Brenda Lim, Singapur Achu Phebe, Kamerun Elena Shelestva, Gergia 2008 T ü r k ç e b a s k ı s ı Çeviri Editörü Yard.Dç.Dr.Şeyda Özcan Çeviri Yard.Dç.Dr.Şeyda Özcan Erhan Can Kızmaz 2002 b a s k ı s ı Yazarlar Marg McGill, Başkan, DECS, Avustralya, Baş-Editör Anne Beltn, Başkan Yardımcısı, Rehber Yürütücü Kurulu, Kanada, Editör Trisha Dunning, Başkan Yardımcısı, Rehber Yürütücü Kurulu, Avustralya, Editör Juan Jsé Gagliardin, Arjantin Eva Kan, Hng Kng, Çin Halk Cumhuriyeti Nra Mecuri, Arjantin Jane Overland, Avustralya Frank Snek, Hllanda Sheridan Waldrn, UK İnceleyenler Ellen Aslander-van Vliet, Hllanda Linda Beeney, Avustralya Anne Bker, UK Keith Campbell, USA Lretta Cx, UK Marg Drcas, Kanada Pamela Dysn, UK Lynn Edwards, Kanada Patricia Fkumlah, Kamerun Debrah Fte, Avustralya Gary Steven Frst, UK Elaine Hibbert-Jnes, UK Axel Hirsch, Almanya Helen Jnes, Kanada Suha Khury, İsrail Selina Khr, Çin Halk Cumhuriyeti Nrma McGugh, UK Lrna Mellr, Avustralya Nreen Merritt, Barbads Angie Middlehurst, Avustralya Vanessa Nube, Avustralya Nishita Ojha, Tanzanya Emel Özer, Turkiye Tracey Parkin, UK Dympna Pearsn, UK Danielle Peters, Lüksemburg Brenda Purnell, UK Linda Simineri, USA Nuha Saleh Stattin, İsveç Nancy Simpsn, Kanada Chas Skinner, UK Lea Srensen, Avustralya Jhane Suttn, UK Peter Swift, UK Briny Thmas, UK Drthy Thmas, Avustralya Jacqui Trughtn, UK Yianna Vvides, USA Olwyn Westwd, UK Rebecca Wng, Çin Halk Cumhuriyeti 6

9 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Giriş Bir eğitim rehberi şekillendirilirken öğretim ve öğrenim terileri, yaratıcılık, eğlence ve deneysel öğrenim bir araya getirilmelidir. İyi yetişmiş ve klinikte etkili lan diyabet eğitimcilerinin eğitiminde, kapsamlı bir eğitim rehberi temel rl ynamaktadır. Bu, Uluslararası Diyabet Federasynu nun (Internatinal Diabetes Federatin; IDF) Diyabet Eğitimi Danışma Birimi nin (Cnsultative Sectin n Diabetes Educatin; DECS) diyabet eğitimi kavramı ile uyumludur ve IDF in diyabeti önleme stratejileri ve snuçlarını iyileştirme çabalarına yönelik larak diyabetlileri ve sağlık ekibi üyelerini yetkin kılma görüşünün bir parçasıdır. Ayrıca, bir eğitim rehberi küresel diyabet eğitimi standartlarının yerine getirilmesini klaylaştıran bir mekanizma larak hizmet edebilir; sağlık bakım ekibi üyelerinin uyumlu bir şekilde çalışmalarını sağlayabilir; akademik ve klinik bütünlüğe sahip lan dinamik bir disiplininin gelişimini destekler. Arka Plan Diyabet eğitimcilerinin sürekli bir hazırlık ihtiyacı, DECS tarafından birkaç yıldan beri fark edilmektedir. Bu ihtiyaç, sağlık prfesynelleri için eğitim prgramlarının geliştirilmesi ve eğitim tplantılarının yapılması knusunda, dünyanın pek çk ülkesinden iletilen, çk sayıda yardım isteği ile dğrulanmıştır. Bu nedenle, uluslararası bir eğitim rehberi: Sağlık çalışanlarına yönelik eğitim prgramları için rtak bir çerçeve tanımlayacaktır. DECS tarafından, ilk larak, 1998 yılında geliştirilen, 2003 ve 2008 yıllarında gözden geçirilen Diyabet Eğitimi İçin Uluslararası Standartlar temeli üzerinde, rtak bir uygulama standardını destekleyecektir. Yeniden yapılandırma ve gözden geçirme sürecine, en iyi uygulamaları belirleme ve hedefl emeye izin veren kaliteli diyabet eğitimini sağlayacaktır. Diyabet eğitimcilerinden beklenen rlle uyumlu lacaktır. Diyabet eğitimcilerini ileri uygulama seviyesine hazırlayacaktır. Eğitim prgramlarının DECS tarafından tanınma süreci, müfredatın Uluslararası Eğitim Standartlarında tanımlanmış lan yapı, süreç ve snuç standartlarına göre değerlendirilmesinin yanısıra, her eğitim rehberinin ayrılmaz bir parçası lan içsel değerlendirmeyi tamamlayan bir dışsal inceleme sürecidir. Pek çk ülkenin diyabet eğitimcilerine yönelik iyi planlanmış ve yapılandırılmış eğitim prgramlarının lduğu görülmektedir. Bununla birlikte, pek çk ülkede yöneticiler 7

10 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu ve sağlık hizmeti verenler diyabet eğitiminin, diyabet tedavisinde önemli bir rl ynadığını, her diyabet bakım girişiminin bir eğitim süreci lduğunu ve sağlık prfesynellerini etkili diyabet eğitimcileri kılmak için özel eğitimin gerektiğini yeni yeni kabul etmeye başlamışlardır. Bu alanlarda eğitim prgramları ve eğitim rehberleri, sağlık prfesynellerini diyabet eğitimcisi rlüne hazırlamak için gereklidir. Diyabet eğitimi bir uzmanlık alanıdır ve şayet etkili bir biçimde gerçekleştirilmek isteniyrsa, ileri seviyede bilgi ve deneyim gerektirir. Bu nedenle bir uluslararası eğitim rehberi yöneticelere/karar vericilere ve sağlık hizmeti verenlere, uzman bir uygulayıcı ve diyabet bakım ekibinin etkili bir üyesi larak diyabet eğitimcisinin özel bilgi, yetenek ve rle sahip lmasının önemini ve yanısıra etkili bir diyabet eğitimi vermedeki karmaşıklıkları anlamalarına yardımcı lacaktır. Sn n yılda, diyabet eğitimcisinin rlünün klinik değerlendirme, kmplikasynların değerlendirilmesi ve yönetim, tıbbi tedavinin düzenlenmesi ve araştırma knuları da dahil lmak üzere, ileri klinik becerileri içeren eğitim hazırlığının ötesine uzandığı görülmüştür. Bazı ülkelerde Uzman Klinisyen Hemşire (Nurse Practitiner) rlü ve diğer ileri uygulama rlleri rtaya çıkmış ve gelişmiştir. Bu pratisyenler, ileri düzeyde geniş bir uygulama alanına sahip lan yüksek becerili klinisyenlerdir. Bu ileri uygulamalar, ilaç tedavisi başlatma, uzmana sevk etme, tanı testlerini düzenleme ve istekte bulunmadır. Bu sağlık uzmanları mevcut lduğu taktirde, eğitim rehberi nları ileri düzeyde, etkili ve güven içinde çalışmaya hazırlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Bu eğitim rehberi içinde yer alan bazı ileri düzey yetenekler (*) işaretiyle belirtilmiştir. Diğerlerine ise, örneğin bir ilacı reçetelendirmek gibi, göndermede bulunulmamıştır. Bu belge, kişilere ve kuruluşlara diyabet eğitimcileri için eğitim prgramları hazırlamada yardımcı lmak için geliştirilmiştir. Kişilerin bulundukları ülkelerin yasa ve yönetmeliklerine, mesleki ve kültürel gerekliliklerine uygun bir bağlam içinde ele alınmalıdır. Bu belge içinde çizilen eğitim rehberi çerçevesi sadece bir yl göstericidir. DECS tarafından 2006 yılında rehberi destekleyecek didaktik bir eğitim materyali larak bir slayd serisi hazırlandı. Rehberin hedeflerine uygun larak, her biri Pwerpint sunusu ve eğitimci ntları ile birlikte hazırlanmış lan 19 mdül IDF web sitesinden elde edilebilir ( Bu dökümanın her bir bölümünde elde edilebilecek slaydlarla ilgili IDF web sitesi adresi referans larak verilmiştir. Eğitim Rehberi Bir eğitim rehberi geliştirilirken: Anahtar kurumsal paydaşların (stakehlder) dahil edilmesi Hedef kitleye uygun lması İçeriğin güncel uygulamayı yansıtması ve mümkünse bu içeriğin kanıta ya da en azından görüş birliğine (knsensüse) dayanmasının sağlanması Değişime uyum sağlaması için eğitim rehberinin düzenli larak gözden geçirilmesi Terinin uygulamaya bağlanması önemlidir. 8

11 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Temel Prensipler Bir eğitim rehberi: Öğrencileri bilgi kazanmak ve diyabet eğitimi vermede beceri ve yeterliliklerini geliştirmek için desteklediğini Önceki diyabet bilgilerinin anlaşılmasına yönelik uygun yöntemlere sahip lduğunu Uygun lduğunda ilgili kuruluşlar, dernekler ve diğer yapılarla, örneğin klinik deneyim sağlamak için, iş birliği yapacak bir yönteme sahip lduğunu Teri, araştırma* ve klinik uygulamayı birleştirdiğini Yansıtıcı uygulamayı (refl ective practice), prblem çözme ve karar verme becerilerini kullandığını Standartlar ve yeterlilik üzerine temellendirildiğini Klinik deneyimin ve gözetimin/ süpervizynun miktarı ve niteliği de dahil lmak üzere, eğitim rehberini luşturmak için uygun kaynaklara sahip lduğunu Klinik deneyim başladığında, lanakları naylayacak ve takibini yapacak uygun bir prsedüre sahip lduğunu Kursun başarıyla tamamlanmasıyla, diyabet eğitiminde yeterliliğe ulaşılacağını Öğrencileri mesleki srunlarını, rl çatışmalarıyla ve kendilerinden beklenen rle uygun diyabet eğitimini gerçekleştirmeyle ilgili srunları aşacak dnanıma sahip kılacağını Prgramın, gerçekleştirileceği belirli tpluluk ve sağlık sistemi bağlamında açıkça tanımlanmış lduğunu kanıtlamak ihtiyacındadır. * Araştırma, rjinal araştırma prjesi geliştirmede bizzat görev alma ve işbirliği yapmanın yanısıra, pratikte araştırma bulgularını değerlendirme, kullanma ve uygulamayı da ifade eder. Terimler Sözlüğü Diyabetik Diyabetik sözcüğü diyabetli bireyi tanımlayan bir isim larak kullanılmamalıdır; diyabetli birey ya da diyabetli bireyler terimleri kullanılmalıdır. Diyabetik, cansız bejeler için kullanılmalıdır; örneğin, diyabetik yiyecekler ya da diyabetik retinpati gibi diyabete bağlı kmplikasynlarda lduğu gibi. Eğitim Hizmeti Veren Eğitim prgramını gerçekleştiren kişi ya da kurum. Eğitim Müfredatı Eğitim prgramının genel amaçlarını, içeriğini (genellikle her biri kendi hedef grubunu içeren başlıklara/mdüllere bölünmüş lan), öğrencilerin nasıl seçildiğini, öğretim kadrsu ve kaynaklar hakkındaki ayrıntıları, referansları/metinleri, değerlendirme sürecini ve mümkün lduğunda önceki öğrenimleri anlama, değerlendirme yöntemini tanımlayan ayrıntılı bir plandır. Eğitim müfredatı, aynı zamanda prgramı sunan rganizasynun altyapısıyla ilgili genel bilgiler verir. Eğitim müfredatı ayrıntılı bir ders planı değildir. Bununla birlikte, ders planı eğitim müfredatı ile uyumlu lmalı; içeriğe özgü ayrıntılar içermeli ve öngörülmüş amaçları, 9

12 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu hedefl eri, öğrenim snuçlarını karşılayabilecek durumda lmalıdır. Klinik Deneyim Kurs belgesi, teriyi uygulama alanında ya da klinik rtamda kullanması ve klinik alanda yeterliliğe ulaşması için öğrencinin diyabet ve gereken klinik beceriler hakkında bilgiyi nasıl edineceğini göstermek zrundadır. Klinik deneyim, bir disiplinlerarası diyabet bakım ekibinde yer alan deneyimli bir diyabet eğitimcisinin rehberliği/gözetimi altında gerçekleşmelidir. Kursun Esnekliği Bir kursa ulaşabilirliği klaylaştırmak amacıyla içeriğini, ulaşabilirliğini ve veriliş şeklini gözeterek esnekliğe sahip lunmalıdır. Kursun verildiği ülkeye uygun standart ve düzeyde gerçekleştirmelidir. Mdül Eğitim Rehberi nin bir knuya yönelik amaçlar, hedefl er, öğrenim snuçları ve öğretim yöntemleri, mdüle ayrılan süre, kendi kendine öğrenim ve değerlendirme yöntemi hakkında ayrıntılar içeren, bir başlık altındaki her bir bölümüdür. Mdül; ayrıca bir ünite ya da knu larak anlaşılabilir. Öğretim Kadrsu Eğitim rehberini öğreten persnel Önceki Öğrenimlerin Tanınması Önceki öğrenimler, diyabet eğitimcisi prgramı başlamadan önce edinilmiş lan bilgileri ve yeterliliği ifade eder. Her prgram uygun nktada önceki öğrenimlerin yeni öğrenimlere nasıl dahil edileceğini açıkça rtaya kymalıdır. Önceki diyabet eğitimi deneyimlerine ne kadar güvenileceğini gösteren net ilkeler ve diğer eğitim rtamlarında ele alınmış lan incelemeye uygun üniteler gösterilmelidir. Tanınma Eğitim prgramlarının tanınması, Diyabet Eğitimi Danışma Bölümü nün diyabet eğitimcilerini, sağlık sistemleri ve hizmetlerinde, yeterli ve güvenli bir şekilde görevlerini yapmaya hazırlayacağından emin lmak için bir eğitim rehberini incelemesi sürecidir ve bu suretle, kursun uygun bir standartta verildiği ve IDF tarafından tanındığı knusunda öğrencilere, tüketicilere, sağlık hizmeti sağlayıcılarına ve yönetimlere güvence verilmektedir. Tanınma, 3 yıllık bir perid için standardı karşılayan kurslara verilmektedir. Bu süreden snra, yeniden tanınma aranmalıdır. Daha fazla ayrıntı için IDF in sitesini ziyaret ediniz: Nt: Tanınma bireylere değil; kurslara yöneliktir. Yeterlilik Yeterlilik, işlemleri dğru bir şekilde uygulayabilme ve diyabet eğitimcisi rlünün temel unsurlarını yerine getirme kapasitesini ifade eder. Kursun bitiminde öğrenciler, yaptıkları uygulamalarda gözetime değil de desteğe ve yl göstericiliğe ihtiyaç duyar hale gelmelidirler. 10

13 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu DECS Eğitim Rehberi Çerçevesi Eğitim Rehberi Çerçevesinin Amacı Uluslararası eğitim rehberi çerçevesinde bulunan bilgi, eğitim rehberi yaklaşımlarının yenilik ve değişim için çeşitliliğini zenginleştirmeye izin verirken, aynı zamanda bu eğitim rehberinin: Diyabet eğitimcilerine eğitim veren kursların düzenlenmesinde görev alan eğitim hizmeti verenlere ve öğretim kadrsuna rehber lması DECS tarafından tanınması amacıyla sunulan eğitim müfredatının değerlendirilmesi için temel ilkeleri göstermesi Diyabet eğitimcilerinin sergilemeleri beklenen rle hazırlanmasını sağlayan bir araç lması Diyabet eğitiminin temel standardını sağlayan bir yöntem işlevi görmesi öngörülmektedir. Kriterler sağlık bakım uzmanlarının eğitimine yönelik bir kurs ya da prgram için eğitim rehberi hazırlanırken göz önüne alınması ve dahil edilmesi gereken önemli alanları bir araya getirmektedir. Organizasyn ve Yönetim Eğitim müfredatı, kursun felsefesinin ve genel amaçlarının IDF in, eğitim hizmeti verenin ve prgramın yürütüleceği ülkeninki ile uyumlu lduğunu belirten bir ifade içermelidir. Organizasynun fi nansal kaynaklarıyla rantılı lan kursu gerçekleştirmek için yararlanılacak uygun insan ve araç kaynakları lmalıdır. Eğitim müfredatı, deneyimli bir kurs krdinatörü tarafından yönetilmelidir. Öğrenciler Kursa kayıt lan öğrenciler, eğitim hizmeti verenin ve ilgili ülkenin nrmal gerekliliklerini ve seçim yöntemini karşılayan uygun özelliklere sahip lmalıdırlar. Ayrıca bu, eğitim müfredatında tanımlanmalıdır. Öğrencilerin sağlık mesleği ile ilgili geçmişi, mesleki deneyimi lmalıdır. Öğretim ve Destek Persneli Bir kurs krdinatörü, kursun düzenli bir şekilde verilmesini sağlamalı ve rganizasynun bütün srumluluğunu üstlenmelidir Öğretim elemanları, öğretim verdikleri alanda akademik ve mesleki larak nitelikli lmalı ve disiplinlerarası diyabet ekibinde çalışma tecrübesine sahip lmalıdırlar Öğretim kadrsunda: Eğitim müfredatı içindeki knuları öğretmek 11

14 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Deneyimli uzmanlarla klinik alanlarda işbirliği yapmak önemli lduğunda, özellikle klinik alanlarda öğrencilere gerekli rehberlik, gözetim ve desteği sağlamak için yeterli sayıda öğretim elemanı bulunmalıdır. Her öğretim elemanı için diplma ve deneyimlerinin listesini içeren bir özgeçmiş metni, eğitim müfredatına knulmalıdır. Eğitim Müfredatının Hazırlanması a.) Kursun başarıyla tamamlanması, diyabet eğitiminde ilgili ülke için naylanmış/ biçimlendirilmiş bir yeterliliğe ulaşmayı sağlamalıdır. b.) Eğitim müfredatı, IDF in Uluslararası Eğitim Standartlarını, yetki alanlarını ve ilgili mesleki yasa ve kuralları, ilgili mesleki kuruluşların, eğitim hizmeti sağlayanların ve eğitim müfredatının yapıldığı ülke yönetiminin etik standartlarını ve eğitim ihtiyaçlarını göz önünde bulunduran bir felsefeyi temel almalıdır. Bu felsefe, eğitim müfredatında açıkça ifade edilmelidir. c.) Diyabet eğitimcilerinin eğitilmesi ihtiyacını açık bir şekilde tanımlayan, bu knuda söz sahibi lan önemli kurumlar ve hizmet alanlarla görüşüldüğünü rtaya kyan bir açıklama bulunmalıdır. Bu açıklama, güncel sağlık srunlarını ve eğitimin gerçekleştirileceği ülkenin beklentilerini yansıtmalıdır. Eğitim Rehberi içeriği Diyabet eğitimcilerini hazırlamaya yönelik larak tasarlanan bir eğitim rehberi: Klinik deneyime ve araştırmaya dayanan güçlü bir dak nktasına (kanıta dayalı bakıma) sahip lmalıdır. Diyabet eğitimcisi rlünün temel bileşenlerini yansıtmalıdır: Klinik uygulama Her düzeyde krumayı ve sağlığı geliştirmeyi kapsayan eğitim Danışmanlık ve davranışsal değişim teknikleri Araştırma ve kalitenin iyileştirilmesi/ denetim yöntemleri Liderliği içine alan idare/yönetim Uygun rlleri kazandıracak mesleki hazırlığı sağlayan içeriğe sahip lmalıdır: Diyabet eğitimcileri, diğer sağlık persneli ve medikal alandan lmayan bireyler, srumluluklar ve mesleki sınırlara uygun larak, birbirleriyle nasıl çalışıyrlar? Anlaşmazlık çözümlerini ve müzakereyi de açıklayan disiplinlerarası ekip çalışması. Spesifik İçerik Spesifi k (knuya özgü) içerik, mdüllerin ya da knuların içine yerleştirilmelidir. Her mdül: Mdüle yönelik amaçlar, hedefl er ve öğrenim snuçlarını Ele alınacak içeriğin ana hatlarını Kullanılacak öğretim stratejilerini Değerlendirme yöntemlerini ve prgramın tamamlandığını göstermek için bir sınavın gerekip gerekmediğini Teriye, klinik uygulamaya/deneyime ne kadar zaman ayrıldığını Kursun tamamı ve her mdül için önerilen öğrenci iş yükünün detaylarını; öğrencinin 12

15 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu sınıfta, klinik rtamda, ev ödevlerini ve sunumlarını yerine getirirken ne kadar zaman harcayacağını Teri ve uygulamanın birbiriyle nasıl ilişkilendirileceğini Klinik yeterliliği değerlendirmeye yarayanlar da dahil lmak üzere değerlendirme araçlarını (Değerlendirme araçlarının nüshaları eğitim rehberine ek bölüm larak dahil edilmelidir) Katılımcıların ulaşabilecekleri ya da eğitim hizmeti veren tarafından nlara sağlanacak kaynak kitapları, dergileri ve her knu için önerilen diğer materyalleri içermelidir. Değerlendirme Öğrenciler, öğretmenler ve klinik gözetmenler tarafından yapılacak lan kurs değerlendirmelerinin nasıl gerçekleştirileceği hakkındaki ayrıntılardır. Bu değerlendirme araçlarının kpyaları bir ek bölümde sunulmalıdır. Eğer kurs sürekli lacaksa, eğitim müfredatının sürekli ve periydik gözden geçirilmesine yönelik düzenlemeler tanımlanmalıdır. Fiziksel lanakların genel hatları müfredatına dahil edilmelidir. Olanakların ülkelere göre değişeceği kabul edilmektedir. Kaynaklar Australian Diabetes Educatrs Assciatin. Rle statement fr the diabetes educatr. ADEA. Canberra, Berg E. Curriculum building in nursing. Msby. St Luis, Internatinal Diabetes Federatin Cnsultative Sectin n Diabetes Educatin. Internatinal Standards fr Diabetes Educatin. IDF. Brussels, ( Internatinal Diabetes Federatin Cnsultative Sectin n Diabetes Educatin. Guidelines fr Recgnitin f Diabetes Educatin Curses and Materials fr the Educatin f Health Prfessinals. IDF. Brussels, ( Eğitim Tesisleri Kursun gerçekleştirileceği fi ziksel rtam, öğrencilerin ve ülkenin ihtiyaçlarına uygun lmalıdır ve şunları içermelidir: Sınıfl ar ve knferans salnları Bilgisayarlar, klinik ve metablik kntrl ve tedavi için gereken araçlar gibi ekipmana erişim İşitsel görsel ekipman da dahil lmak üzere eğitim materyalleri Eğitim ve destek ekibi için fi s lanakları. 1

16

17 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Mdül I-1 Mdül I-1 Diyabet Eğitimcisinin Rlü Genel Açıklama Amaçlar Hedefler Diyabet eğitimcisi, diyabet yönetim ekibinin ayrılmaz bir parçasıdır. Diyabet eğitimcisinin rlü, diyabetli insanları kapasitelerini en iyi şekilde kullanarak diyabetle ilişkili sağlık durumlarını yönetmeye yeterli hale getirmek; seçim yapmalarına, bilinçli kararlar üzerine kurulmuş önlemler almalarına lanak tanımak ve diyabetli kişinin yaşam kalitesini yükseltmektir. Diyabet eğitimcileri çeşitli sağlık mesleklerinden geliyr labilirler; bununla birlikte diyabet ekibinin her üyesinden, eğitimci rlünü kendi mesleki uygulamalarıyla birleştirmeleri beklenilmektedir. Bu, bazı becerilerin bütün ekip üyelerinde rtak lacağı anlamına gelmektedir. (Bakınız: Mdül 1-2, Ekip Yönetimi). Eğitimcilerin, merkezinde diyabetli bireyin bulunduğu ekibin bir parçası lduklarını ve rllerinin bireylerin kendi kendine bakım yeteneklerini, sağlık ve yaşam kalitelerini iyileştirmek için diğer ekip üyeleriyle birlikte çalışmak lduğunu anlamak. Bu mdül tamamlandıktan snra katılımcı aşağıdaki knularda yeterliliğe ulaşacaktır: Kendi özel şartlarında eğitimcinin rlünü tanımlamak Her ekip üyesinin mesleki uygulamadaki eğitimci rlünü tartışmak Diyabet eğitimcisinin ileri uygulama rlü gibi, genişleyen klinik rlünü tartışmak Yeni eğitimcilerin yetiştirilmesinde danışmanlık (mentr) rlünü ve önemini tanımlamak Prfesynel diyabet eğitimcisi ile tıp dışındaki alanlardan lan eğitimcinin rlleri ve katkılarını ayırt etmek Sürekli mesleki ve kişisel gelişimin önemini ve alandaki beceri ve bilgiyi güncellemenin yöntemlerini tartışmak Disiplinlerarası sağlık ekibiyle işbirliği yöntemlerini tartışmak Nasıl diyabet eğitimcisi lunacağını tartışmak Diyabet eğitimcilerinin, kendi ülkelerinde uygulandığı şekliyle, tanınma ve sertifi kalandırılma knularını tartışmak. 15

18 Mdül I-1 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Öğretim Yöntemleri Önerilen Süre Bu Mdülün Eğitimcisi Kaynaklar Deneyimli diyabet eğitimcileriyle tartışma Nasıl diyabet eğitimcisi lunur? knusunu açıklayan bir yazı/makale yazmak. 1 saat Değişik uzmanlık alanlarından gelen diyabet eğitimcileri: Örneğin hemşire, diyetisyen, eczacı American Assciatin f Diabetes Educatrs Task Frce. The scpe f practice, Standards f practice, and Standards f prfessinal perfrmance fr diabetes educatrs. Diabetes Educ 2005; 31: Barlw S, Crean J, Heizler A, et al. Diabetes educatr: assessment f evlving practice. Diabetes Educ 2005; 31: Diabetes Educatrs Sectin Task Frce. Standards fr diabetes educatin in Canada. Canadian Diabetes Assciatin. Trnt, Funnell MM, Brwn TL, Childs BP, et al. Natinal standards fr diabetes self-management educatin. Diabetes Care 2008; 31(Suppl 1): S97-S104. Nrris SL, Chwdhury FM, Van Le K, et al. Effectiveness f cmmunity health wrkers in the care f persns with diabetes. Diabet Med 2006; 23: Philis-Tsimikas A, Walker C, Rivard L, et al. Imprvement f diabetes care f underinsured patients enrlled in Prject Dulce: a cmmunity-based, culturally apprpriate, nurse case management and peer educatin diabetes care mdel. Diabetes Care 2004; 27: Sundarya M, Asha A, Mhan V. Rle f a diabetes educatr in the management f diabetes. Internatinal Jurnal f Diabetes in Develping Cuntries 2004; 24: Bu mdül için ilave bilgi bir slayt sunusu larak adresinden temin edilebilir 16

19 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Mdül I-2 Mdül I-2 Ekip Yönetimi Genel Açıklama Amaçlar Hedefler Bu mdül, katılımcılara diyabetli bireylerin ssyal, eğitimsel, beslenme ve psikljik gereksinimleri knusunda anlayışlarını pekiştirme ve bunların, bakıma disiplinlerarası bir yaklaşım kullanılarak nasıl katılacağını anlama fırsatını sunmayı hedefl er. Bu mdül ekibin her üyesince, ayrı ayrı, üstlenilen rllerin önemini naylamakta, ayrıca diyetisyen, ayak bakım uzmanı gibi diğer uzman ekip üyeleri mevcut değilse, ekip üyeleri için geleneksel rllerini genişletme gerekliliğini tartışmaktadır. Bu mdül, ayrıca, diyabet bakımında bütün ekip üyeleri için sürekli eğitimin ve rtak prtkller ile yönetim hedefl erinin saptanmasının önemini vurgulamaktadır. Katılımcıların, diyabetli bireylerin gereksinimlerinin disiplinlerarası bakım yaklaşımıyla nasıl karşılanabileceğini anlamalarını sağlamak. Diyabet tedavisinde yer alan sağlık uzmanlarının rllerinin altını çizmek. Tam larak bütünleşmiş bir ekip içinde rllerin birbirine karışan ve birbiriyle çakışan dğasını vurgulamak. Bu mdül tamamlandıktan snra katılımcı aşağıdaki knularda yeterliliğe ulaşacaktır: Disiplinlerarası ve/veya multidisipliner bir yaklaşımın diyabetin yönetiminde neden gerekli lduğunu tartışmak Disiplinlerarası bir ekipte çalışan pratisyen dktrlar, uzman dktrlar, hemşireler, ayak bakım uzmanları, diyetisyenler, psiklglar gibi farklı üyelerin rllerini ayırt etmek Ekip içinde krdinatörün ve diyabetli bireyin rlünü tartışmak Farklı ekip üyelerinin rllerinin nasıl çakışabileceğini ve etkileşimde bulunabileceğini ayırt etmek Diyabetli birey de dahil lmak üzere, bütün ekip üyelerinin saygınlığının önemini vurgulamak Ekip tplantıları ve vaka sunumları gibi disiplinlerarası iletişimin önemini tartışmak 17

20 Mdül I-2 Ulu s l a ra ra s ı D iya b e t Fe dera s ynu Disiplinlerarası bir rtamda, en iyi kapasite ile görev yapabilmelerini ve ekip kararlarına katkıda bulunabilmelerini sağlamak için ekip üyelerinin sürekli eğitim ihtiyaçlarını belirlemek Bütün ekip üyelerinin çalışmalarının aynı hedefe yönelmesini sağlayacak bir rtak prtkl ihtiyacını ve diyabetli bireylerin kafasının karışmasını, tedavi tekrarını ya da iletişim bzukluğunu önlemek için rtak bir çerçeve kullanılmasını tartışmak Bütün ekip üyelerinin perfrmanslarını değerlendirmenin önemini tartışmak Öğretim Yöntemleri Önerilen Süre Bu Mdülün Eğitimcisi Öğrenimin Değerlendirilmesi Kaynaklar Disiplinlerarası bakımı diyabetli bireyin tıbbi, ssyal, beslenme ve psikljik gereksinimlerini vurgulayarak gösteren bir vaka çalışması Disiplinlerarası bakıma yönelik farklı yaklaşımlara ilişkin grup tartışması Ekip üyelerinin değişik davranışlarını ve yaklaşımlarını sergileyen rl canlandırması Disiplinlerarası bir ekip içinde klinik çalışma Frmal turum: 1-2 saat Klinik Çalışma: 1 hafta Bir disiplinlerarası diyabet tedavi ekibi Katılımcının kendi kşullarında disiplinlerarası ekibi benimsemek için bir plan yapması Adeleye JO, Agada NO, Balgun WO, et al. Diabetes care in Nigeria: time fr a paradigm shift. Afr J Med Med Sci 2006; 35: Bayless M, Martin C. The team apprach t intensive diabetes management. Diabetes Spectrum 1998; 11: Franz MJ, Mnk A, Bergenstal R, Mazze R. Outcmes and cst-effectiveness f medical nutritin therapy fr nn-insulin-dependent diabetes mellitus. Diabetes Spectrum 1996; 9: Funnell MM, Brwn TL, Childs BP, et al. Natinal standards fr diabetes selfmanagement educatin. Diabetes Care 2008; 31(Suppl 1): S97-S104. Hennings J. Diabetes in pregnancy: lessns fr the multidisciplinary team. Jurnal f Diabetes Nursing 1998; 2: 77-8, Internatinal Diabetes Federatin Cnsultative Sectin n Diabetes Educatin. Internatinal Standards fr Diabetes Educatin. IDF. Brussels, ( webdata/dcs/internatinal%20standards) 18