Cep Yönderi Dizisi. Cep Yönderi Dizisi yöneticilerin ifl yaflam nda her gün karfl laflt klar

Transkript

1 Liderlik

2 Cep Yönderi Dizisi Cep Yönderi Dizisi yöneticilerin ifl yaflam nda her gün karfl laflt klar en yayg n meydan okumalara ivedi çözümler öneriyor. Dizi içinde yer alan her kitapta, güçlü ve zay f yanlar n z tespit etmeye ve kritik becerilerinizi keskinlefltirmeye yarayan kullan fll araçlar, testler ve gerçek yaflamdan al nm fl örnekler yer al yor. ster masa bafl nda, ister bir toplant da ya da yolda olun, bu cep kitapç klar size iflinizin günlük talepleriyle daha h zl, daha kavray fll ve daha etkin bir biçimde bafla ç kma imkân n verecektir. Dizinin kitaplar : Ekip Liderli i Toplant Yönetimi Zaman Yönetimi Proje Yönetimi Liderlik Koçluk

3 Liderlik Her Gün Karfl laflt n z Sorunlara Uzman Çözümler

4 ISBN Leading People Harvard Business School Publishing Corporation, 2006 bzd Yay n ve letiflim Hizmetleri Türkçe yay n haklar Akçal Telif Haklar taraf ndan sa lanm flt r. Optimist Yay nlar Telefon: Faks : e-posta: bilgi@optimistkitap.com Optimist yay n no. : 93 Konu : fl-yönetim Çeviren : Ahmet Kardam Yay ma haz rlayan : Cemal Engin Bas m Düzelti Düzenleme Bask ve cilt : Ocak 2007, stanbul : Fevzi Gölo lu : Selim Talay : Elma Bilgisayar Bas m ve Ambalaj San. Tic. Paz. Ltd. fiti. Halkal Caddesi No: 164 B-4 Blok Sefaköy KÜÇÜKÇEKMECE / STANBUL Tel: Faks:

5 çindekiler Yönderin Mesaj : Liderlik Nereye ve Niçin Gitti inizi Bilmekle Bafllar 9 Liderli in Temelleri 13 Günümüzde Liderli in Zorluklar 15 Modern liderin karfl karfl ya bulundu u meydan okumalar tan y n ve bunlar n geçmifltekilerden ne kadar farkl oldu unu görün Liderlik becerilerinizi gelifltirin 17 Yönetmek mi, liderlik yapmak m? 18 Liderli in beraberinde getirdi i zorluklar tan y n 18 Etkin Lideri Etkin Yapan Nedir? 19 Etkin liderlerin kendilerini farkl durumlara nas l uyarlad klar n keflfedin Karizmatik liderler par lt yayarlar 20 Dönüflümcü liderler insana ve göreve odaklan r 22 Pragmatik liderler idealden gerçe e 23 Etkin liderler gelece e odaklan r 25 çindekiler 5

6 Liderlik Becerileri Nas l Edinilir? 29 Baflar l liderlik için gereksinim duydu unuz becerileri ö renin Lider olma konusunda atak olun 30 Kendinizi farkl liderlik tarzlar na uyarlamay ö renin 32 Vizyon Nas l Oluflturulur? 37 De iflim için bir vizyon oluflturarak gerçek bir lider olma yolunda ilk ad m at n Vizyonunuz örgütsel tasar n za nas l oturuyor? 38 Net bir flekilde ifade edilen, güçlendirici bir vizyon nas l olmal d r? 38 Vizyonunuzu gelifltirin 40 Gereksinim Duydu unuz nsanlar Nas l Motive Edersiniz? 47 Vizyonunuzu gerçeklefltirmek için insanlar kuruluflunuzdaki ve d fl ndaki ikna edin, etkileyin ve motive edin Politik sahneyi yak ndan izleyin 48 nsanlar n za özen gösterin 50 Güven dolu bir ortam yarat n 52 Liderlik tarz n z insanlar n z n gereksinimlerine uyarlay n 54 Kendinize Özen Gösterin 61 Bir lider ve bir kifli olarak etkin kalabilmek için kendi kiflisel gereksinimlerinizi unutmay n Kendinize nas l özen gösterebilirsiniz? 62 6 çindekiler

7 puçlar ve Araçlar 64 Liderlik Araçlar 65 Liderlik rolünüzü planlaman za yard mc olacak formlar Kendinizi S nay n 77 Bu k lavuzda sunulan kavramlar n yararl bir özeti. Neler ö rendi inizi görebilmeniz için bu testi bir kere kitab okumadan önce, bir kere de sonra yapman zda yarar vard r. Test Sorular n n Do ru Yan tlar 80 Notlar 82 Akl n za gelen fikirleri an nda not etmek için kullanabilirsiniz. çindekiler 7

8 Yönderin Mesaj : Liderlik Nereye ve Niçin Gitti inizi Bilmekle Bafllar Lider denince akl m za, kriz zamanlar nda ortaya ç k p insanl k tarihinin gidiflat n de ifltirecek büyük ifller baflaran kad n ve erkekler geliyor. Onlar üzerine yaz lm fl kitaplar okumaya, onlarla ilgili filmleri seyretmeye bay l yor, onlara dair öyküler anlat yoruz. Ne var ki bu fikir kafam zda lider olmak için do ru anda do ru yerde olmam z, binlerce insan peflimizden sürüklememiz gerekirmifl gibi bir imaj yarat yor. Oysa gerçek hiç de öyle de il. Basit bir flekilde tan mlamak gerekirse, liderlik di er insanlar ortak hedeflere ulaflmak üzere harekete geçirmek demektir. Anne babalar liderlik yapar. Küçük çocuklar liderlik yapar. Birim flefleri liderlik yapar. Siz de liderlik yapabilirsiniz. Asl nda büyük olas l kla flimdiye kadar zaten birçok kere liderlik yapm fls n zd r. Örne in, daha geçenlerde zaman veya paran z nas l harcayaca n z konusunda verdi iniz kararlarla, ya da sadece bir karfl l kl konuflmaya girerek di- er insanlar n yapt klar n nas l etkiledi inizi hat rlay n. Yönderin Mesaj 9

9 Bu rehberi haz rlamaktaki amac m z size nas l yönetilece- ini göstermek de il, daha iyi liderlik yapman z için kavram ve öneriler sunmak. Öyleyse nereden bafllayabilirsiniz? fle bir niyetle bafllay n. Niyetinizin ne oldu unu kendiniz bile bilmiyorsan z, di er insanlar etkilemeye çal flarak zaman kaybetmenin anlam yoktur. Vizyonunuz nedir? Nereye gitmeye çal fl - yorsunuz? Ulaflmak istedikleriniz neler? Bu sorular kula a basit gelebilir, ama cevaplar belirleyici önem tafl r. yi bir lider neyi baflarmak istedi ini bilir. Nereye gitmek istedi- ini de, neden oraya ulaflmak istedi ini de iyi bilir. Bu sorulara nereye ve niçin gitti inize cevap veremiyorsan z, ortal kta kofluflturup, hiçbir yere ulaflamadan bir sürü vakit kaybedersiniz. Lewis Carroll un Alice Harikalar Diyar nda kitab ndaki flu sahneyi hat rl yor musunuz? (Alice) Cheshire Kedisinin birkaç arfl n ötesindeki bir a aç dal nda oturmakta oldu unu görünce, biraz heyecanland. Kedi Alice yi görünce sadece s r tmakla yetindi... K z, Cheshire Pisi Pisisi diye biraz çekingen bir flekilde söze girdi... Lütfen bana buradan ne tarafa gitmem gerekti ini söyleyebilir misin? Kedi, Bu büyük ölçüde nereye gitmek istedi ine ba l dedi. Alice, Nereye gitti im pek umurumda de il diye cevap verdi. 10 Liderlik

10 Öyleyse, ne tarafa gitti in de pek önemli de il dedi kedi. Alice, bir aç klama sunmak amac yla, yeter ki bir yerlere varay m diye ekledi. Kedi, Kesin bir yerlere var rs n dedi, tek yapman gereken, yeterince yürümek. Cheshire Kedisi çok hakl. Nereye do ru gitti inizi bilmiyorsan z, herhangi bir yolu takip edebilirsiniz. Ama hedefinizin neresi oldu unu biliyorsan z, kaynaklar n za odaklan r ve gerekli ifllerin yap lmas için insanlar motive eder, onlar esinlendirirsiniz. Unutmay n: lider olacaksan z, bu sizin ne yapt n zla de il, di erlerinin ne yapt - yla ilgili olacakt r. Bir lider olarak, di erlerini ortak bir amaca ulaflmada size yard m etmeleri için etkilersiniz. Size son bir uyar. Vizyonunuzu baflkalar n n netlefltirmesini beklemeyin. Çeflitli kurulufllarda yapt m z çal flmalarda hep flu tür yorumlarla karfl lafl yoruz: Bana nereye do ru gitti imizi söyleseler, ben de ne yapmam gerekti ini anlayaca m. Bu söz bize, konuflan kiflinin bir lider olmad n gösteriyor: O, birilerinin kendisini yönetmesini bekleyen bir takipçi. Oysa bir düflünsenize! Siz ifliniz, yaflam n z, müflterileriniz, umut ve arzular n z hakk nda onlardan daha çok bilgi sahibisiniz. Niye oturup onlar bekliyorsunuz? Liderler beklemez. Umar m bu rehber riski göze al p zaten içinizde sakl duran lideri aç a ç karman za yard mc olur. Genellikle tek yapman z gereken öne ç k p kendinize, Tamam art k, Yönderin Mesaj 11

11 ipleri elime al yorum ve nereye ulaflmak istedi imi biliyorum demenizdir. O zaman di erlerine de Beni izleyin diyebilirsiniz. Lloyd Baird, Yönder Lloyd Baird Boston Üniversitesinde flletme Profesörü ve Örgütsel Davran fl Kürsüsü Baflkan olarak çal flmaktad r. fiu s ralar yöneticilerin rolü ve liderlik gelifltirme çal flmalar na odaklanan Yönetici Gelifltirme Yuvarlak Masas n n araflt rma yöneticili i görevini ve Sistem Araflt rmalar Merkezinin müdürlü ünü de yapmaktad r. Dr. Baird iflletme içi ö renme, bilgi ve liderlik inisiyatiflerinin risk ve potansiyelleri üstüne iflletmelerle ortak çal flmalar yürütmekte ve yöneticilere hem kiflisel, hem organizasyon içi dönüflüm süreçleri için destek sunmaktad r. Lisans e itimini Utah State Üniversitesinde tamamlad ktan sonra, mast r ve doktoras n Michigan State Üniversitesinden alm flt r. 12 Liderlik

12 Liderli in Temelleri

13 Günümüzde Liderli in Zorluklar

14 Liderlik, ilham alm fl, enerji kazanm fl takipçilere sahip olmak demektir. Warren G. Bennis Eskiden liderli in kiflinin içinde olmas gereken bir fley oldu u düflünülürdü. Kahraman yaln z kovboy tiplemelerinde vücut bulan bu kavrama cesaret, karizma ve hatta bir parça dramatik durumlara e ilimli olman n mistik bir kar fl m gözüyle bak l rd. Ancak bütün bu özelliklerin ötesinde, Louis Armstrong un deyifliyle, liderlik nedir diye sormak durumunda kal rsan z asla bilemezsiniz. Neyse ki hepimiz bu konuda daha bilgelefltik ya da en az ndan giderek daha rekabetçi ve iniflli ç k fll hale gelen ifl ortam bize dersimizi ö retti. Evet, liderlik hâlâ çeliflkili talepler karfl s nda cesaret ve kararl l k gerektiriyor. Örne in insanlar, kaynaklar, para ve son teslim tarihleri aras nda genellikle uzun vadeli ç karlar yarar na k sa vadeli ac lara yol açan dengeler kurabilmek etkin liderli in can al c bir ö esi olmaya devam ediyor. Ancak kurulufllar n de iflen yap s, kurulufllar aras ittifaklar n ve ortak giriflimlerin giderek artmas, üstüne üstlük iflin do as n n bile de ifliyor olmas, liderli e iliflkin çok daha pratik ve çeflitli yaklafl mlar zorunlu k l yor. 16 Liderlik

15 Liderlik becerilerinizi gelifltirin Karizmatik liderlere gerek duyulan bir yer ve zaman hep olacakt r, ama günümüzde çok az lider resmi otorite ve komuta-kontrol gücünü kullan yor, bunun yerine net bir flekilde ifade edilen hedeflere ulaflmak için insanlar etkiliyor ve motive ediyorlar. Etkileme ve motive etme gücü flu becerileri gerektirir: nand r c bir flekilde konuflma ve yazmay içeren iletiflim becerileri nsanlar n gerçekten ne demeye çal flt n anlamak için dinleme ve duymay içeren insanlar aras iliflki becerileri Kaç n lmaz olan sürtüflme ve gerilim dönemleriyle bafla ç kabilmek için sorun çözme becerileri Farkl gruplar bir araya toplamak için müzakere becerileri nsanlar ayn hedef u runa çaba harcamaya ikna etmek için motivasyon becerileri. Yöneticilik Becerileri ile Liderlik Becerileri YÖNET C L K BECER LER Planlama ve bütçe yapma Örgütleme ve görevlendirme Kontrol etme ve sorun çözme L DERL K BECER LER Yön belirleme nsanlar bir vizyon etraf nda toplama Motive etme ve esinlendirme Günümüzde Liderli in Zorluklar 17

16 Yönetmek mi, liderlik yapmak m? Liderlik becerileri etkin yöneticilerin kulland becerilerle ayn m d r? Evet, büyük oranda öyledir. Yöneticilik ve liderlik birbirini tamamlayan ve genellikle örtüflen faaliyetlerdir. Aradaki en önemli fark yönetmenin karmafl kl kla bafla ç kmay, liderli in ise de iflimle bafla ç kmay içermesidir. Öte yandan yönetmek liderlik becerileri, liderlik de yöneticilik becerileri gerektirir. Yöneticilik becerileri her zaman vazgeçilmez kalacakt r, ama günümüz pazarlar n n de iflmekte olan sosyoekonomik koflullar na uyum sa layabilmek için art k orta kademe yöneticilerin bile giderek liderlik rolünü üstlenmeyi ö renmesi gerekmektedir. Liderli in beraberinde getirdi i zorluklar tan y n Mevcut ekonomik, siyasi ve sosyal gerçeklikler ne olursa olsun, günümüzde liderlerin karfl karfl ya oldu u en büyük meydan okumalar; kendi özgül amaç ya da vizyonlar n tan mlamak, mümkün oldu u kadar çok yöneticilik ve liderlik becerisi kazanmak ve son olarak da, bu becerileri baflkalar n etkilemek ve söz konusu amaçlara ulaflmak için ne zaman kullanacaklar n bilmektir. 18 Liderlik