Bazý Tarýmsal ve Endüstriyel Atýklarýn Pleurotus spp. Üretiminde Kompost Olarak Deðerlendirilmesi

Transkript

1 Ekoloji 18, 70, (2009) Bazý Tarýmsal ve Endüstriyel Atýklarýn Pleurotus spp. Üretiminde Kompost Olarak Deðerlendirilmesi Mehmet AKYÜZ 1 *, Sevda KIRBAÐ 2 1Fýrat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Bölümü, Elazýð-TÜRKÝYE 2Fýrat Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Elazýð-TÜRKÝYE *Corresponding author: mehmetaky210@mynet.com Özet Bu çalýþmada; Pleurotus spp. (P. eryngii, P. ostreatus, P. sajor-caju ve P. eryngii var. ferulae) kültürü için lokal tarýmsal ve endüstriyel atýklarýn kullanýlabilme olanaklarý araþtýrýlmýþtýr. Ana kültürün çoðaltýlmasýnda; %2 malt-ekstrakts agar, tohumluk misel (spawn) üretiminde ise buðday taneleri kullanýlmýþtýr. Þapka oluþumu için substrat olarak; buðday sapý (BS), pamuk sapý (PS), mýsýr sapý (MS), pirinç kepeði (PK), mercimek atýðý (MA), fasülye sapý (FS), soya sapý (SS) ve deri atýðý (DA) kullanýlmýþtýr. Misel geliþimi; en kýsa süre ortalama 10 gün ile P. eryngii'nin BS-FS (1:1) + %5 PK ortamýnda, en uzun süre 15 günle P. eryngii var. ferulae'nin BS- PS (1:1) + %5 PK ortamýnda elde edilmiþtir. Primordium oluþumunda; en kýsa süre 28 gün olarak P. ostreatus'un BS-SS (1:1) + %5 PK ortamýnda, en uzun süre 103 gün ile P. eryngii var. ferulae'nin BS-PS (1:1) + %5 PK ortamýnda saptanmýþtýr. Hasat süresi; en erken 33 gün ile P. sajor-caju'nun BS-MS (1:1) + %5 MA ortamýnda, en uzun süre 116 gün olarak P. eryngii var. ferulae'nin BS-PS (1:1) + %5 PK ortamýnda gözlenmiþtir. En düþük verim (%70 nem içeren 100 g kompostta), 15 g olarak P. eryngii'nin BS + %5 DA ortamýnda, en yüksek verim ise 22 g ile P. eryngii'nin BS-FS (1:1) + %5 PK ortamýnda elde edilmiþtir. Sonuç olarak; lokal tarýmsal ve endüstriyel atýklar Pleurotus spp. kültüründe kolaylýkla kullanýlabildiði saptanmýþtýr. Anahtar Kelimeler: Deri atýðý, kültür mantarcýlýðý, Pleurotus spp., tarýmsal atýklar. Evaluation of Some Agricultural and Industrial Wastes as a Compost for the Cultivation of Pleurotus spp. Abstract This research was to study the possibility of using local agricultural and industrial wastes for the cultivation of Pleurotus species. For the propagation of the main culture 2% malt extract agar was used whereas wheat grains were used for the propagation of spawn. For the formation of basidiocarp, wheat straw (WS), cotton straw (CS), corn straw (AS), rice bran (RB), lentil straw (LS), bean straw (BS), soybean straw (SS) and pelt waste (PW) were used as culture media. The shortest mycelium growing period was determined as average 10 days on WS-BS (1:1) + 5% RB for P. eryngii and the longest was 15 days on WS-CS (1:1) + 5% RB for P. eryngii var. ferulae. The shortest primordium formation period was determined as 28 days on WS-SS (1:1) + 5% RB for P. ostreatus, while the longest was 103 days on WS-CS (1:1) + 5% RB for P. eryngii var. ferulae. The harvest period was determined as 33 days on WS-AS (1:1) + 5% LS for P. sajor-caju, while the longest was 116 days on WS-CS (1:1) + 5% RB for P. eryngii var. ferulae. The lowest average yield per 100 g of material (70% moisture) was 15 g on WS + 5% PW for P. eryngii, while the highest was 22 g on WS-BS (1:1) + 5% RB for P. eryngii. In conclusion, it was determined that various local agricultural and industrial wastes can be used for the cultivation of Pleurotus spp. Keywords: Agricultural wastes, mushroom cultivation, pelt waste, Pleurotus spp. Akyüz M, Kýrbað S (2009) Bazý Tarýmsal ve Endüstriyel Atýklarýn Pleurotus spp. Üretiminde Kompost Olarak Deðerlendirilmesi. Ekoloji 18, 70, GÝRÝÞ Günümüzde; hýzlý nüfus artýþý, kentleþme, sanayileþme, tarým alanlarýnýn sýnýrlandýrýlmasý ve ekolojik çevrenin tahrip edilmesi gibi pek çok etkenin besin kaynaklarýný azalttýðý, bunun sonucu olarak insanlarý alternatif besin kaynaklarýný keþfetmeye yönelttiði görülmektedir. Dünyanýn pek çok ülkesinde, tarýmsal ürünlerin hasadý ile sanayide iþlenmesi sýrasýnda oluþan; sap, saman, kepek ve melas gibi atýklarýn ortaya çýktýðý bilinmektedir. Bu atýklarýn büyük bir kýsmý yakýlmakta ya da ortamda býrakýlmakta, geri kalan az bir kýsmý ise; hayvan yemi olarak deðerlendirilmektedir. Tarýmsal hasat sonucunda, kullanýlmayan bu atýklarýn bertaraf edilmesi ve yakýlmasý sonucu doðal çevre üzerinde büyük problemler oluþtuðu görülmektedir (Kara ve Sezer 1992). Bütün bunlar göz önüne alýndýðýnda; bu atýklar, insan beslenmesi ve saðlýðý üzerinde Geliþ: / Kabul: No: 70,

2 Ekoloji olumlu etkileri olduðu bilinen mantar kültüründe kolaylýkla deðerlendirilebilir. Tarýmsal üretimin yoðun olarak yapýldýðý bir çok ülkede, bol ve ucuz maliyetle saðlanabilen pek çok tarýmsal atýk, herhangi bir ön iþlemden geçirilmeden mantar kültüründe substrat olarak da kullanýlabilir. Pleurotus spp.'nin; týbbi özellikleri, zengin besinsel içerikleri, kýsa yaþam döngüleri, üretimlerinin düþük teknolojik maliyetle saðlanabilmeleri ve tarýmsalendüstriyel atýklar üzerinde üretilebilir olmalarý nedeniyle ticari olarak üretilmektedir (Yalýnkýlýç 1992, Ragunathan ve ark. 1996, Cohen ve ark. 2002, Baysal ve Yalýnkýlýç 2002, Baysal ve ark. 2003). Pleurotus spp. yetiþtiriciliði, tüm dünyada en fazla kültürü yapýlan Agaricus türleriyle karþýlaþtýrýldýðýnda; yüksek besin içeriðine, yetiþtirme tekniði bakýmýndan daha basit ve ekonomik oluþuna, substrat olarak bitkisel atýk materyallerin kullanýlmasýna, üretimlerinin çok düþük maliyetli yatýrýmlarla saðlanabilmelerine ve hastalýklara karþý daha dirençli olmalarý gibi çok sayýda avantajlarý bilinmektedir (Jwanny ve ark. 1995, Patrabans ve Madan 1997, Kong 2004). Mantar yetiþtiriciliði; basit, maliyeti düþük, tarýmsal ve endüstriyel atýklarýn kültüründe kolaylýkla deðerlendirilebildiði çevreye dost bir teknolojidir. Bu çalýþmada; bazý tarýmsal ve endüstriyel atýklarýn Pleurotus spp. üretiminde substrat olarak deðerlendirilebilme olanaklarý tespit edilmiþtir. MATERYAL VE METOT Materyal Pleurotus spp. (Pleurotus eryngii, Pleurotus ostreatus, Pleurotus sajor-caju ve Pleurotus eryngii var. ferulae), Fýrat Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Mikrobiyoloji Araþtýrma Laboratuvarýndaki stok kültürlerden saðlanmýþtýr. Yöntem Besin-Agar Ortamýnýn Hazýrlanmasý ve Misel Çoðaltýlmasý 20 g malt ekstrakt ve agar 1 L'lik erlene býrakýlarak saf suyla 1 L'ye tamamlanmýþtýr. Besinagar kaynar suda eritildikten sonra, 121 C'de 1 atm basýnç altýnda 15 dakika süreyle otoklavda steril edilmiþtir. Steril cam petrilerin her birine besiyerinden yaklaþýk 25 ml dökülmüþtür. Buzdolabýnda saklanan (+4ºC) stok kültürler, steril bir bistüri yardýmýyla 0,5 cm 2 büyüklüðünde kare þeklindeki parçalara bölünerek elde edilen miselli besin agar parçalarý, aþýlama iðnesi yardýmýyla, misel kýsmý besiyerinin merkezine gelecek þekilde Akyüz ve Kýrbað aktarýlmýþtýr. Sonra, petrilerin etrafý parafilm ile sarýlarak, 25 C'de inkübatöre yerleþtirilmiþtir. Misel, besiyerinin yüzeyini sardýktan sonra, tohumluk misel çoðaltýlmasýnda kullanýlmýþtýr. Tohumluk Misel (Spawn) Hazýrlanmasý 1 kg buðday tanesi, çeþme suyunda 40 dakika süreyle kaynatýlarak, süzgece boþaltýlýp çeþme suyu altýnda yýkanmýþ ve süzülmesi için 1-2 saat bekletilmiþtir. Süzülen taneler, kurutma kaðýtlarý üzerine 2-3 cm kalýnlýkta serilip, oda sýcaklýðýnda 4-6 saat süreyle bekletilerek %55 oranýnda nem içermesi saðlanmýþtýr. 1 kg'lýk buðday tanelerine, ortam ph'ýný 5,5-6,5 arasýnda tutmak için (Zadrazil 1978, Akyüz 2005), 2 g kireç, tanelerin yapýþmasýný önlemek için 8 g alçý eklenmiþtir. Sonra; 250 ml'lik erlenlerin her birine 120 g haþlanmýþ buðday taneleri doldurulmuþtur. Erlenlerin aðzý pamukla iyice kapatýlarak, 121ºC' de 1 atm basýnç altýnda 15 dakika süreyle otoklavda steril edilmiþtir. Petrilerde çoðaltýlan taze miseller, steril bir bistüri yardýmýyla yaklaþýk 1 cm² büyüklüðünde kesilerek 2 parça miselli besiyeri halinde aþýlanmýþtýr. 25±1ºC de sabit sýcaklýkta inkübasyona býrakýlan erlenler 3-4 günün sonunda, elle sallanarak taneler üzerinde geliþmeye baþlayan misellerin her tarafa homojen daðýlmasý saðlanmýþtýr. Misel tüm taneleri sardýktan sonra, kompost ortamýna aþýlama materyali olarak kullanýlmýþtýr. Kompost Hazýrlanmasý Bu çalýþmada; buðday sapý (BS), pamuk sapý (PS), mýsýr sapý (MS), pirinç kepeði (PK), mercimek atýðý (MA), fasülye sapý (FS) ve soya sapý (SS) gibi tarýmsal atýklar ile deri atýðý (DA) gibi endüstriyel atýklar, Elazýð ve Diyarbakýr il sýnýrlarý içerisinden temin edilmiþtir. Çalýþmada deneme gruplarý aþaðýdaki þekilde hazýrlanmýþtýr: 1. 1 kg buðday sapý + %5 deri atýðý (P. eryngii) 2. 1 kg buðday sapý + 1 kg pamuk sapý + %5 pirinç kepeði (P. eryngii var. ferulae) 3. 1 kg buðday sapý + 1 kg soya sapý + %5 pirinç kepeði (P. ostreatus) 4. 1 kg buðday sapý + 1 kg mýsýr sapý + %5 mercimek atýðý (P. sajor-caju) 5. 1 kg buðday sapý + 1 kg fasülye sapý + %5 pirinç kepeði (P. eryngii) Bu amaçla; tarýmsal atýklar, musluk suyu ile dolu plastik kovalar içerisinde 48 saat süreyle bekletilerek %70 oranýnda nemlenmesi saðlanmýþtýr. Materyal sudan çýkarýlýp, 1 kg kuru materyal için; azotça 28 No: 70, 2009

3 Bazý Tarýmsal ve Endüstriyel Atýklarýn Pleurotus spp... Ekoloji zengin pirinç kepeði, deri atýðý ve mercimek samaný gibi katký maddelerinin %5'lik dozlarý, 35 g kireç ve 35 g alçý ilave edilmiþtir (Zadrazil 1978, Akyüz 2005). Hazýrlanan materyal homojen bir þekilde karýþtýrýlarak, bez torbalara býrakýlýp, 121ºC de 1 atm basýnç altýnda 15 dakika otoklavda steril edilmiþtir. Kompost 24 saat süreyle bekletilerek, Pleurotus spp. kültüründe materyal olarak kullanýlmýþtýr. Bu sürenin sonunda; %70' lik alkolle dezenfekte edilen polietilen bir örtü üzerine kompost boþaltýlarak, tohumluk misel ilave edilmiþtir. Daha sonra 20x30 cm ebadýndaki poþetlerin, her birine yaklaþýk 500 g misel ekili kompost doldurulmuþ ve aðýzlarý kapatýlarak kültür odasýna býrakýlmýþtýr. Deneysel çalýþma 3 tekrarlý olarak yürütülmüþtür. Kültür Ortamýnýn Hazýrlanmasý ve Mantar Yetiþtirme Koþullarý Deðiþik Pleurotus türleri, misel geliþim süresince 25±1ºC'de, þapka oluþumu için sonraki evrelerde ise 15-25±1ºC'de sabit tutulmuþtur. Iþýðýn Pleurotus spp.'nin misel geliþimi için gerekli olmadýðý, basidiokarp oluþum ve geliþim evresinde ise gerekli olduðu belirtilmiþtir (Delmas ve Mamoun 1983, Kong 2004). Bu nedenle oda, misel geliþim evresinde aydýnlatýlmamýþ, diðer evrelerde ise 40 watt'lýk iki floresan lamba 12 saat açýk tutarak 200 lüx þiddetinde aydýnlatma saðlanmýþtýr. Misel kompostu tam olarak sardýðýnda, misel ile dýþ çevre arasýndaki gaz alýþveriþini saðlamak için torbalarýn aðzý açýlmýþtýr. Kültür odasýnda %75-85 nem oranýný saðlamak amacýyla odanýn tabaný haftada bir defa sulanmýþtýr. Kültürün sulanmasý ise; günde 2-3 defa su püskürtme ile kompostun üst kýsmýnýn nemlendirilmesiyle saðlanmýþtýr. Nem oraný higrometre ile ölçülerek %75-85 oranýnda sabit tutulmasý saðlanmýþtýr. Kültür süresi boyunca oda %70'lik alkol ile haftada bir kez silinerek dezenfekte edilmeye çalýþýlmýþtýr. Bu evreden sonra her bir tür hasat edilmiþtir. BULGULAR Misel çoðaltýlmasý, tohumluk misel (spawn) eldesi ve tohumluk miselin kompost ortamýna aþýlanmasýndan sonra tüm türlerin, misel geliþim sýcaklýðý en iyi 25ºC'de gözlenmiþtir. Þapka oluþumu P. sajor-caju'da en iyi 20-23ºC'de, P. ostreatus'da 15-18ºC'de, P. eryngii ve P. eryngii var. ferulae'de ise 13-15ºC'de gözlenmiþtir. Misel geliþimi; en kýsa süre ortalama 10 gün ile P. eryngii'nin kültürünün yapýldýðý BS-FS (1:1) + %5 PK ortamýnda, en uzun süre ise 15 gün ile P. eryngii var. ferulae'nin BS-PS (1:1) + %5 PK ortamýnda elde edilmiþtir (Tablo 1). Primordium oluþumunda; en kýsa süre ortalama 28 gün olarak P. ostreatus'un BS-SS (1:1) + %5 PK ortamýnda, en uzun süre ise 103 gün ile P. eryngii var. ferulae'nin BS-PS (1:1) + %5 PK ortamýnda belirlenmiþtir (Tablo 1). Hasat süresi; en erken 33 gün ile P. sajor-caju'nun BS-MS (1:1) + %5 MA ortamýnda, en uzun süre ise 116 gün olarak P. eryngii var. ferulae'nin BS-PS (1:1) + %5 PK ortamýnda saptanmýþtýr (Tablo 1). Hasat sonunda elde edilen en düþük verim (%70 nem içeren 100 g kompostta), 15 g olarak P. eryngii'nin BS + %5 DA ortamýnda, en yüksek verim ise 22 g ile P. eryngii'nin kültürünün yapýldýðý BS-FS (1:1) + %5 PK ortamýnda elde edilmiþtir (Tablo 1). Ayrýca, kültür süresi boyunca P. eryngii var. ferulae ve P. eryngii'de genellikle 2 hasat, P. ostreatus'da 4 hasat ve P. sajor-caju'da ise ortalama 5 hasat elde edildiði gözlenmiþtir (Tablo 1). TARTIÞMA VE SONUÇ Deðiþik kültür ortamlarýnda yetiþtirilen Pleurotus türlerinin, misel geliþim süreleri türün genetiksel yapýsýna, kültür metoduna, kültür ortamýndaki kullanýlan bitkisel materyallerin biyolojik yapýsýna ve yetiþtirme ortamýnýn fiziksel ve kimyasal yapýna baðlý olarak gün olarak deðiþtiði saptanmýþtýr (Yalýnkýlýç 1992, Yýldýz 1999, Yýldýz ve Karakaplan 2003, Ohga ve Royse 2004, Akyüz 2005). Pleurotus spp.'nin kültürü için, lokal tarýmsal atýklarýn kolaylýkla kullanýlabildiði ve deðiþik katký maddeleri ile zenginleþtirildiði ifade edilmiþtir (Imbernon ve ark. 1983, Khanna ve ark. 1992, Ragunathan ve ark. 1996, Yýldýz 1998, Ragunathan ve Swaminathan 2003, Akyüz 2005). Tablo 1'de görüldüðü gibi deðiþik kültür ortamlarýnda yetiþtirilen Pleurotus spp.'nin misel geliþim süresi gün olarak deðiþtiði saptanmýþtýr. Elde edilen bu deðerler (10-15 gün), daha önceki araþtýrýcýlarýn bulgularýný (Yýldýz 1998, Yýldýz 1999, Yýldýz ve Karakaplan 2003, Ohga ve Royse 2004, Akyüz 2005) destekler niteliktedir. Pleurotus spp.'de primordium oluþum süresinin kültür ortamýnda kullanýlan deðiþik türlere ve substrat olarak kullanýlan bitkisel materyallere baðlý olarak genellikle gün olarak deðiþtiði ifade edilmiþtir (Khanna ve ark. 1992, Ragunathan ve ark. 1996, Yýldýz ve Karakaplan 2003, Ragunathan ve Swaminathan 2003). Tablo 1'de görüldüðü gibi deðiþik ortamlarda kültürü yapýlan P. ostreatus ve P. sajor-caju'dan elde edilen verilerin (28-29 gün) bu No: 70,

4 Ekoloji Akyüz ve Kýrbað Tablo 1. Deðiþik Kültür Ortamlarýnda yetiþtirilen Pleurotus spp.'nin geliþim periyodu (gün), verim miktarý (g/ 100 g) ve toplam hasat sayýsý. BS: Buðday sapý, PS: Pamuk sapý, DA: Deri atýðý, PK: Pirinç Kepeði, MA: Mercimek atýðý, MS: Mýsýr sapý, SS: Soya sapý. araþtýrýcýlarýn elde ettikleri deðerler ile uyumlu olduðu, fakat P. eryngii ve P. eryngii var. ferulae'de elde edilen verilerin ( gün), bu araþtýrýcýlarýn elde ettikleri deðerlerden daha uzun sürede gözlenmiþtir. Pleurotus spp.'de, hasat periyodu genellikle gün olarak deðiþtiði gözlenmiþtir (Khanna ve ark. 1992, Ragunathan ve ark. 1996, Yýldýz 1998, Yýldýz 1999, Yýldýz ve Karakaplan 2003, Ragunathan ve Swaminathan 2003, Ohga ve Royse 2004, Akyüz 2005). Deðiþik ortamlarda yetiþtirilen Pleurotus spp.'den elde edilen hasat süreleri bu araþtýrýcýlarýn verilerini destekler niteliktedir (Tablo 1). En düþük ortalama verim (%70 nem içeren 100 g kompostta), 15 g olarak P. eryngii'nin BS + %5 DA ortamýnda, en yüksek verim ise 22 g ile P. eryngii'nin kültürünün yapýldýðý BS-FS (1:1) + %5 PK ortamýnda elde edilmiþtir (Tablo 1). Farklý ortamlarda kültürü yapýlan Pleurotus spp.'nin verim miktarý deðiþik araþtýrýcýlar tarafýndan; 2-41 g (Yýldýz 1999, Yýldýz ve ark. 1998, Baysal ve ark. 2003, Yýldýz ve Karakaplan 2003, Ragunathan ve Swaminathan 2003, Akyüz 2005) olarak saptanmýþtýr. Tablo 1'de görüldüðü gibi P. eryngii, P. ostreatus, P. sajor-caju ve P. eryngii var. ferulae'de elde ettiðimiz veriler (15-22 g/100 g) bu araþtýrýcýlarýn elde ettiði veriler ile benzer ve bazý deðerler yönünden ise deðiþken olduðu saptanmýþtýr. Bunun temel nedeni; kültür ortamýnda kullanýlan deðiþik türlere ve substrat olarak kullanýlan bitkisel materyallerin biyolojik ve kimyasal yapýsýna baðlý olabileceði sonucuna varýlmýþtýr. Üreticiler açýsýndan, en kýsa sürede ve bol miktarda ürünün P. sajor-caju ve P. ostreatus'da elde edildiði ve kültür iþlemleri süresince, P. eryngii ve P. eryngii var. ferulae ile kýyaslandýðýnda ise çok sayýda hasat iþleminin gerçekleþtiði gözlenmiþtir (Tablo 1). Geliþim koþullarý bakýmýndan en hassas türün P. eryngiive P. eryngii var. ferulae olduðu, en uzun sürede ürün eldesi P. eryngii var. ferulae'de elde edildiði saptanmýþtýr (Tablo 1). Bu nedenle, kýsa sürede ve bol miktarda ürünün P. sajor-caju ve P. ostreatus'da elde edildiði saptanmýþtýr. Bu yönüyle elde edilen bulgularýn diðer araþtýrýcýlarý (Zadrazil 1978, Kong 2004), destekler nitelikte olduðu saptanmýþtýr. Sonuç olarak; kullanýlmayan tarýmsal ve endustriyel atýklarýn; kültür mantarý üretiminde deðerlendirilmesi, hem çevrenin korunmasýna katkýda bulunacaðýndan hem de yetiþtirilmesi sýrasýnda yeni iþ gücüne ihtiyaç duyulacaðýndan, bölge ve ülke ekonomisine katký saðlayacaktýr. KAYNAKLAR Akyüz M (2005) Sellülozik Atýklarýn Pleurotus eryngii (DC. ex Fr.) Quel.'in Kültüründe Deðerlendirilebilme Olanaklarýnýn Araþtýrýlmasý. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakýr. Baysal E, Yalýnkýlýç MK (2002) Lignoselülozik Atýk Materyal Üzerinde Pleurotus florida Jacq. ex Fr. Kumm. Kültürü. Ekoloji 11, 45, 6-8. Baysal E, Yalýnkýlýç MK, Peker H, Çolak M, Göktaþ O, Özen E, Çolak AM (2003) Atýk Kaðýtlarýn Çeþitli Bitkisel ve Odunsu Atýk-artýk Substratlarla Pleurotus ostreatus Jacq. ex. Fr. Kummer Kültivasyonunda Deðerlendirlmesi. Ekoloji 12, 49, Cohen R, Persky L, Hadar Y (2002) Biotechnological Applications and Potential of Wood-Degrading Mushrooms of the Genus Pleurotus. Applied Microbiology and Biotechnology 58, No: 70, 2009

5 Bazý Tarýmsal ve Endüstriyel Atýklarýn Pleurotus spp... Ekoloji Delmas J, Mamoun M (1983) Le Pleurote en Corne d'abondance un Champignon Aujourd'hui Cultivable en France. P.H.M.- Revue Horticulture 240, Imbernon M, Brian C, Granit S (1983) New Strains of Pleurotus. Mushroom Journal 124, Jwanny EW, Rashad MM, Abdu HM (1995) Solid-state Fermentation of Agricultural Wastes into Food Through Pleurotus Cultivation. Applied Biochemistry and Biotechnology 50, Kara EE, Sezer Ý (1992) Anýz Yakma. Ekoloji 2, 5, Khanna PK, Bhandari R, Soni GL, Garcha HS (1992) Evaluation of Pleurotus spp. for Growth, Nutritive Value and Antifungal Activity. Indian Journal of Microbiology 32, Kong W (2004) Descriptions of Commercially Important Pleurotus species. Mushrooms Growers Handbook I, Chapter 4-Part II, Oyster Mushrooms. Rural Devolepment Administration, Korea Ohga S, Royse DJ (2004) Cultivation of Pleurotus eryngii on Umbrella Plant (Cyperus alternifolius) Substrate. Journal of Wood Science 50, Patrabans S, Madan M (1997) Studies on Cultivation, Biological Efficiency and Chemical Analysis of P. sajor-caju (Fr.) Singer on Different Bio-Wastes. Acta Biotechnology 17, Ragunathan R, Gurusamy R, Palaniswamy M, Swaminathan K (1996) Cultivation of Pleurotus spp. on Various Agro-Residues. Food Chemistry 55, Ragunathan R, Swaminathan K (2003) Nutritional Status of Pleurotus spp. Grow on Various Agro- Wastes. Food Chemistry 80, Yalýnkýlýç MK (1992) Odun Talaþýnýn Yenebilir Mantar Üretiminde Deðerlendirilmesi. Ekoloji 1, 2, Yýldýz A (1998). Farklý Katký Maddelerinin Deðiþik Oranlarýnýn Pleurotus florida Favose'nin Misel Geliþimi, Basidiokarplarýnýn Oluþumu ve Geliþim Süreleri ile Verim Miktarý Üzerine Etkileri. Turkish Journal of Biology 22, Yýldýz A, Karakaplan M, Aydin F (1998) Studies on Pleurotus ostreatus (Jacq. ex Fr.) Kum. var. salignus (Pers. ex Fr.) Konr. et Maubl.: Cultivation, Proximate Composition, Organic and Mineral Composition of Carpophores. Food Chemistry 61, Yýldýz A (1999) Bazý Bitkisel Materyallerin Pleurotus florida Favose'nin Geliþmesi ve Ürün Verimi Üzerine Etkileri. Turkish Journal of Biology 23, Yýldýz A, Karakaplan M (2003) Evaluation of Some Agricultural Wastes for the Cultivation of Edible Mushrooms: P. ostreatus var. salignus. Journal of Food Science and Technology 40, Zadrazil F (1978) Cultivation of Pleurotus. In: Chang ST, Hayes WA (eds), The Biology and Cultivation of Edible Mushrooms, Academic Press, New York, No: 70,