Sap Parçalama ve Farkl ı Toprak i şleme Yöntemlerinin M ıs ı r Saplar ı n ı n Toprağa Karış mas ı na Etkilerinin Belirlenmesi *

Transkript

1 TARIM B İ L İ MLER İ DERG İ S İ 2002, 8 (1) Sap Parçalama ve Farkl ı Toprak i şleme Yöntemlerinin M ıs ı r Saplar ı n ı n Toprağa Karış mas ı na Etkilerinin Belirlenmesi * Devletk ı l ı ç DURDIYEV 1 Ergin DURSUN 2 Geli ş Tarihi: Özet : Bu çal ışman ı n amac ı, sap parçalama ve farkl ı toprak işleme yöntemlerinin m ıs ır saplar ı n ı n toprağa kar ışmas ı na etkilerini belirlemektir. Denemelerde 8 farkl ı toprak işleme yöntemi kullan ı lm ışt ı r. Denemelerde ayr ıca bir sap parçalama makinas ı kullan ılarak saplar parçalanm ışt ı r. Böylece toprak i şleme yöntemlerinin gömme ve kar ışt ı rma etkinlikleri, hem sap parçalama yap ı larak hem de yap ılmadan belirlenmi ştir. Araşt ırma sonuçlar ına göre, sap gömülme oran ı üzerine toprak i şleme yöntemi, sap yüksekli ği ve sap parçalaman ı n etkisi önemli bulunmu ştur (p<0.01). K ısa sapta (14.77 cm) gömülme oran ı uzun sapa (31.20 cm) göre daha yüksek bulunmu ştur. K ısa sapta sap gömülme oran ı toprak i şleme yöntemlerine ba ğ l ı olarak % ile % aras ı nda, uzun sapta ise % ile % aras ı nda bulunmu ştur. Sap parçalama, sap gömülme oran ı n! art ı rm ışt ı r. Sap parçalamayla sap gömülme oran ında sağlanan art ış, toprak işleme yöntemlerine ba ğ l ı olarak % 9.75 ile % aras ı nda daha yüksek bulunmu ştur. Hem parçalanm ış hem de parçalanmam ış sapta en yüksek sap gömülme oranlar ı Y5 (kulakl ı pulluk + yatay milli rototiller) yöntemiyle elde edilmi ştir. Sap gömülme oran ı nda olduğ u gibi en yüksek kar ışt ırma etkinli ğ i parçalanm ış sapta elde edilmiştir. Parçalanm ış sapta ortalama sapma de ğeri % % aras ı nda buna karşı n parçalanmam ış sapta % % aras ı nda bulunmuştur. Bütün denemelerde en yüksek kar ışt ı rma etkinli ği yine Y5 yöntemiyle elde edilmi ştir. Anahtar Kelimeler : sap parçalama, toprak i şleme yöntemi, m ıs ı r sap ı, karışt ı rma etkinli ği, gömülme oran ı Determination of the Effects of Stalk Chopping and Different Tillage Systems on Mixing of Corn Stalks into the Soil Abstract : The objective of this study was to determine the effects of stalk chopping and different tillage methods on mixing of corn stalks into the soil. Six tillage methods were used in tests. A stalk chopper was also used in tests. Thus, burying and mixing efficiency of tillage methods were determined for stalk chopping and without chopping. According to the research results; the effects of tillage method, stalk height and stalk chopping on stalk burying ratio were found to be significant (p<0.01). The burying ratio of short stalk (14.77 cm) were found higher than Tong stalk (31.20 cm). Burying ratio of short stalk were found between % depending on tillage methods. These ratios for long stalk were found between %. Stalk chopping has increased burying ratio. Increase in stalk burying ratio by stalk chopping were found between % depending on tillage method. The highest stalk burying ratios were obtained by Y5 (mouldboard plough+horizontal axis rotary tiller) method from both chopped and not chopped stalk. As burying ratio the highest mixing efficiency were obtained from chopped stalk. Mean deviation were found between % for chopped stalk and % for not-chopped stalk. The highest mixing efficiency were also obtained by Y5 in all tests. Key Words : stalk chopping, tillage method, corn stalk, mixing efficiency, burying ratio Giriş Hasattan sonra tarla yüzeyinde kalan an ız ve sapsaman gibi bitki art ı klar ı art ı k çe ş idine, ekolojik ko şullara, uygulanan tar ı m tekni ğ ine ve makinala şma derecesine bağ l ı olarak yak ı larak yokedilmekte, toplanarak tarladan uzakla şt ı r ı lmakta, tamamen veya k ısmen tarla yüzeyinde b ı rak ı lmakta veya topra ğa kar ışt ı r ı lmaktad ı r. Hasattan sonra tarla yüzeyinde kalan an ız ve sapsaman gibi bitki art ı klar ı n ı n topra ğa karışt ı r ılmas ı n ı n bir çok yarar ı bulunmaktad ı r. An ızl ı toprak i şleme konusunda yap ılan çal ışmalarda; bitki art ı klar ı n ın topra ğ a kar ışt ı r ı lmas ıyla topra ğın organik madde yönünden zenginle şti ği ve verimlili ğ inin artt ığı, strüktürünün iyile şti ğ i su tutma kapasitesinin artt ığı ve toprak s ı k ışı kl ığı n ı n azald ığı belirlenmi ştir (Ball ve Robertson 1990, Tebrügge 1993). Ayr ıca bitki art ı klar ı n ı n topra ğa kar ışmas ıyla gözenek yap ı s ı ve agregat stabilitesi iyile şen topra ğı n erozyona kar şı direncinin artt ığı da belirtilmektedir (Cannel 1987, Tebrügge 1993). Yoğ un olarak tar ı m yap ı lan alanlarda an ızl ı toprak i şleme konusunda yap ı lan ara şt ı rmalar ı n genel amac ı ; an ızı n topra ğı n fiziksel, kimyasal ve biyolojik yap ı s ı na etkisi, parça büyüklü ğünün bitkisel art ı klar ı n topra ğ a tekdüze olarak kar ışt ı r ı lmas ı na etkisi vebu at ı klar ı n hangi aletlerle en iyi şekilde topra ğa karışt ı r ı labilece ğ i Yüksek Lisans Tezi'nden haz ı rlanm ışt ı r. Ziraat Yüksek Mühendisi 2 Ankara Üniv. Ziraat Fak. Tar ı m Makinalar ı Bölümü Ankara

2 80 TARIM B İ L İ MLER İ DERG İSİ 2002, Cilt 8, Say ı 1 şeklindedir (Akbolat ve Güzel 1997). Ara şt ı rmalardan elde edilen sonuçlar; toprak i şlemede kullan ı lan alet ve makinelar ın i şleyici organlar ı n ı n şekli ve toprak içerisindeki hareket yörüngelerine, topra ğı n yap ı s ı na ve bitki göre an ız ı n topra ğ a kar ışt ı r ı lma etkilerinde önemli art ı klar ı n ı n durumuna de ğ i şiklikler oldu ğ unu göstermi ştir. An ızl ı toprak i şlemede, bitkisel art ı klar ı n gerek topra ğa daha yüksek bir oranda kar ışt ır ı labilmesi, gerekse bu art ı klar ı n daha k ı sa bir sürede çürüyebilmesi için k ı sa olarak parçalanmalar ı n ı n gerekli oldu ğ u bildirilmektedir (Burkhardth ve ark. 1975, Wieneke 1990, Tebrügge 1993). Di ğer yandan kaba ve yeterince parçalanmayan saplar ı n toprakta bulunmalar ı n ı n, tohumun toprakla temas ı n ı önleyebildi ği ve bu durumun çimlenmeyi olumsuz yönde etkileyebildi ği belirtilmektedir (Önal ve Aykas 1997). Hasattan sonra tarla yüzeyinde kalan bitki art ı klar ı n ı n topra ğa kar ışt ı r ı lmas ı n ı n sa ğlayaca ğı faydalar yan ı nda, topra ğa uygun bir şekilde kar ışt ı r ı lmad ığı durumda bir sonraki ürün için tohum yata ğı haz ı rl ığı ve ekim i şlemlerinde, toprak i şleme ve ekim makinalar ı n ı n çal ışmalar ı n ı t ı kanmalar nedeniyle güçle ştirmektedir. Nadas sistemi yerine ekim nöbeti uygulanarak ikinci ürün üretiminin yap ı ld ığı bölgelerde bu durumun önemi daha da artmaktad ı r. Bu nedenle, ikinci ürünün zaman ı nda ekilebilmesi ve vejetasyon için yeterli zaman ı n ayr ı labilmesi amac ıyla tohum yata ğı haz ı rl ığı n ı n olabildi ğince k ı sa sürede tamamlanmas ı gerekmektedir. Bütün bu nedenlerle özellikle ekim nöbeti veya ikinci ürün yeti ştiricili ğinin uyguland ığı bölgelerde ön bitkinin hasad ı ndan sonra tarlada kalan bitki art ı klar ı n ı n topra ğ a en yüksek oranda gömülmesi ve toprak i şleme derinli ğ i boyunca tekdüze da ğı l ım gösterecek şekilde kar ışt ı r ı lmas ı oldukça önemli olmaktad ı r. Ancak bu durum bitki art ı klar ı n ı n özelliklerine (çe şidi, birim alandaki miktar ı vb.), topra ğı n nemine, fiziksel ve mekaniksel özelliklerine ba ğ l ı olduğ u gibi kullan ı lan toprak i ş leme alet ve makinalar ı na da ba ğ l ı olmaktad ı r. Göknur ve Özarslan (1995), yerli yap ım kulakl ı pulluklarla çal ışmada traktör ilerleme h ız ı n ın yüzey art ı klar ı n ı n gömülme oran ı na etkisini incelemi şlerdir. En yüksek gömülme oran ı n ı n 3.69 km/h ile 5.92 km/h aras ı ndaki ilerleme h ızlar ı nda elde edildi ğini belirtmi ş lerdir. Unger (1984) kulakl ı ve diskli pulluklar ı n an ız gömme oranlar ı n ı % 90, diskli an ız bozma pullu ğ u, tandem diskaro ve offset diskaroda % 50, çizelde % 25, geni ş uç demirli kültüvatör ve ot yolucuda % 10 olarak belirtmi ştir. Bukhari ve ark. (1990), kültürform tip kulakl ı pullukla yapt ı klar ı çal ışmada 4.72 km/h, 5.91 km/h ve 6.55 km/h ilerleme h ızlar ı nda yüzey art ı klar ı n ı n topra ğa gömülme oranlar ı n ı s ı ras ı yla % 86.45, % ve % olarak bulmu şlard ır. Ar ı n ve Ülger (1988), kuyruk milinden hareketli, dü şey düzlemde çal ışan T ve Y şekilli b ı çaklara sahip iki farkl ı sap parçalama makinas ı n ı n bu ğday an ız ı n ı ve ayçiçeğ i saplar ı n ı parçalama ve topra ğa kar ışt ı rma etkilerini incelemi şlerdir. Tuncer ve Wieneke (1992), farkl ı toprak i şleme alet ve makinalar ıyla yapt ı klar ı çal ış mada topra ğ a gömülmeden yüzeyde kalan sap-saman aç ı s ı ndan en azdan en fazlaya doğ ru bir s ı ralama yapm ış lard ı r. Bu s ı ralama freze, kültüvatör+freze, kültüvatör (normal), V tipi diskli t ı rm ık ve döner çapa ayakl ı freze şeklindedir Çarman ve Konak (1996), a ğı r tip diskli t ı rm ı kla yapt ıklar ı çal ışmada, farkl ı yön aç ı s ı ve ilerleme h ı z ı n ı n yüzey art ı klar ı n ı n gömülme oran ına etkisini ara şt ı rm ış lard ı r. Gömme oran ı değerlerinin % 54 ile % 88 aras ı nda değ i şti ğ ini belirtmi şlerdir. Ball ve Robertson (1990), pulluklarla çal ışmada en fazla an ı z ın çizi taban ı nda topland ığı n ı, üst toprak katmanlar ı nda ise homojen bir an ız da ğı l ı m ı elde edildi ğini aç ıklam ışlard ı r. Tebrügge (1993), dört farkl ı toprak i şleme sisteminin an ız ı n toprak profilindeki da ğı t ı m ı na etkilerini incelemi ştir. Bunlar çizel + freze + döner t ı rm ık, k ı rlang ı ç kuyru ğu kültüvatör + freze + merdane, pulluk + rototiller + merdane kombinasyonu ve s ıfı r toprak i şlemedir. Sonuçta, toprak derinli ğ i boyunca en iyi an ız da ğı l ı m ı n ın pulluk + rototiller + merdane kombinasyonu ile sa ğland ığı n ı belirtmi ştir. Akbolat ve Güzel (1997), iki farkl ı rototillerin an ız ve sap - saman!' topra ğa kar ışt ı rma etkinliklerini, farkl ı rotor devir say ı lar ı için belirlemi şlerdir. Özmerzi ve Barut (1996), an ızl ı alanda iyi şekilde parçalanmam ış ve uzun sap art ı klar ı n ı n topra ğ a tam olarak kar ışt ı r ı lmay ı etkiledi ğini vurgulam ış lard ı r. Bu çal ışman ı n amac ı ; m ı s ı r-bu ğday ekim nöbeti uygulamas ı nda ön bitki olan m ı s ı r ı n hasad ı ndan sonra tarlada kalan ve sonraki ürün olan bu ğ day ı n ekimi için tohum yata ğı haz ı rl ığında önemli bir sorun olan m ı s ı r saplar ı n ı n toprağ a karışmas ı na sap parçalama ve farkl ı toprak i şleme yöntemlerinin etkilerini belirlemektir. Materyal ve Yöntem Tarla denemeleri, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ara şt ı rma ve Uygulama Çiftli ğ i'ndeki m ı s ı r an ızl ı parsellerde yap ı lm ışt ı r. Parsel uzunluklar ı her bir tekerrür için 50 m, parsel geni şlikleri ise 10 m olarak belirlenmi ştir. Deneme parsellerindeki topraklar ı n bünye analizine ili şkin sonuçlar Çizelge 1' de, toprak i şleme öncesinde belirlenen penetrasyon direnci ve baz ı fiziksel özellikleri ise Çizelge 2' de verilmi ştir. Denemeler iki farkl ı m ı s ı r sap ı yüksekli ğine sahip parsellerde yap ı lm ışt ı r. Silajl ı k m ı s ı r ı n hasad ı ndan sonra - deneme parsellerinde ölçülen ortalama sap yükseklikleri ve standart sapma değerleri Çizelge 3' de verilmi ştir. Denemelerde kulakl ı pulluk, döner kulakl ı pulluk, diskli pulluk, yatay milli rototiller, dü şey milli rototiller, V tipi diskli t ı rm ı k ve sap parçalama makinas ı kullan ı lm ışt ı r. Çizelge 1. Deneme parsellerine ilişkin bünye analizi sonuçlar ı Derinlik Bünye (cm) Kum (%) Kil (%) Silt (%) S ı n ıf Siltli kil Kil Kil Çizelge 2. Deneme parsellerinin toprak i şleme öncesindeki penetrasyon direnci ve baz ı fiziksel özellikleri Fiziksel özellik ) Derinlik (cm I Nem (%) Kuru hacim a ğı rl ığı (g/cm3) Porozite (%) Penetrasyon direnci (MPa)

3 DEVLETKILIÇ, D. ve E. DURSUN, "Sap parçalama ve farkl ı toprak işleme yöntemlerinin m ısır saplar ı n ı n 81 topra ğ a kar ışmas ına etkilerinin belirlenmesi" Çizelge 3. Deneme parsellerinde ölçülen ortalama sap yüksekli ği ve standart sapma değerleri Deneme parseli Ortalama üksekliği (cm) sap Standart sapma I (K ısa sapl ı ) Il (Uzun sapl ı) Kulakl ı pulluk hem ön gövdecikli hem de ön gövdeciksiz olarak kullan ılm ışt ı r. Bu alet ve makinalara ili şkin baz ı teknik özellikler Çizelge 4 ve Çizelge 5' de verilmi ştir. Uygulanan toprak i şleme yöntemlerine ba ğ l ı olarak m ı s ı r saplar ı n ı n toprağa gömülme oranlar ı n ı belirlemek için her 1000 m 2 'lik deneme alan ı için 1 m 2 alana sahip kare şeklindeki bir çerçeveyle 5 kare i şaretlenmi ş, kareler içindeki m ı s ı r saplar ı toplanm ış ve daha sonra tart ı lnn ışt ı r. Toprak i ş lemeden sonra ayn ı yöntemle toprak üzerinde kalm ış olan m ı s ır saplar ı her deneme parseli için belirlenerek m ı s ı r sap ı gömülme oranlar ı aş a ğı daki eşitlikten bulunmu ştur (Göknur ve Özarslan 1995). F = [(A B) / A]*100 Eş itlikte; F: M ı s ı r sap ı gömülme oran ı, A: Toprak i şlemeden önceki sap miktar ı (g), B: Toprak i şlemeden sonraki sap miktar ı (g)'d ı r. M ı s ır saplar ı n ın topra ğa kar ışt ı r ı lma etkinli ğini belirlemek için toprak i şleme derinli ğ i boyunca 0-5, 5-10, ve cm'lik toprak katmanlar ı nda toplanan m ı s ı r sap ı miktarlar ı belirlenmi ştir. 40x40x5 cm boyutlar ı ndaki örnek alma çerçevesi, i şlenen topra ğa çak ı larak her 5 cm'lik toprak katman ı ndaki m ı s ı r sap ı miktar ı a ğı rl ı k olarak belirlenmi ştir. Bu ölçümler her deneme parseli için üç tekrarl ı olarak yap ı lm ışt ı r. M ı s ı r saplar ı n ı n toprak i şleme derinli ği boyunca da ğı l ı m düzgünlü ğ ü hem şekilsel olarak hem de her derinlikte teorik olarak bulunmas ı gereken a ğı rl ık oran ı ndan sapma yüzdesi hesaplanarak değerlendirilmi ştir. (Had ve ark. 1995, Akbolat ve Güzel 1997). Bu yöntemde, toprak i ş leme derinli ği boyunca örnek al ı nan her katmanda teorik olarak bulunmas ı gereken oranlardan sapma miktarlar ı bulunmu ş ve bu sapmalar gerek her katman için gerekse her toprak i şleme yöntemi için ortalamalar ı al ı narak kar ışt ırma etkinli ğ ine (saplar ı n toprak i şleme derinli ği boyunca da ğı l ı m düzgünlü ğ üne) ili şkin de ğ erlendirmeler yap ı lm ışt ı r. Sap parçalama makinas ı n ı n m ı s ır saplar ı n ı parçalama etkinli ğ ini belirlemek için parçalama i şleminden sonra deneme alan ı n ı n de ğ i şik bölgelerinden 100'er adet sap örnekleri al ı narak uzunluklar ı bir kumpasla ölçülmü ş ve daha sonra bunlar ı n ortalama de ğerleri ve standart sapmalar ı hesaplanm ışt ı r ( Şahin 1998). Denemeler, a ş a ğı da belirtilen 8 farkl ı toprak i şleme yöntemi esas al ı narak yürütülmü ştür: Bunlar; -kulakl ı pulluk (Y1), -kulakl ı pulluk (ön gövdecikli) (Y2), -döner kulakl ı pulluk (Y3), -diskli pulluk (Y4), -kulakl ı pulluk + yatay milli rototiller (Y5), -kulakl ı pulluk + dü şey milli rototiller (Y6), -kulakl ı pulluk + V tipi diskli t ı rm ı k (Y7), -döner kulakl ı pulluk + V tipi diskli t ı rm ı k (Y8)'d ı r. Bu yöntemler, öncelikle sap parçalama i ş leminin yap ılmad ığı ve ortalama m ı s ı r sap ı yüksekli ği farkl ı olan iki grup deneme parsellerinde uygulanm ışt ı r. İ kinci a şamada ise bir sap parçalama makinas ıyla m ı s ır saplar ı parçaland ı ktan sonra belirtilen toprak i şleme yöntemleri uygulanm ışt ı r. Denemelerde kullan ı lan toprak i şleme yöntemlerinin, sap yüksekli ği ve parçalanma durumlar ı na ba ğ l ı olarak m ı s ı r saplar ı n ı n gömülme oran ı na olan etkileri istatistiksel analiz yard ım ıyla de ğ erlendirilmi ştir. istatistiksel analizlerde M İ N İTAB paket program ı kullan ı lm ışt ı r. Bulgular ve Tart ışma M ı s ır saplar ı n ın toprağa gömülme oranlar ı : Ortalama sap yüksekli ği farkl ı (14.77 cm ve cm) olan parsellerde farkl ı toprak i şleme yöntemleriyle elde edilen m ı s ı r sap ı gömülme oranlar ı Şekil 1' de verilmi ştir. Yap ı lan varyans analizi sonuçlar ı na göre toprak i şleme yöntemi ve sap uzunlu ğ unun sap gömülme oran ı na etkisi önemli bulunmu ştur (p<0.01). K ısa ve uzun sapl ı. parsellerde toprak i şleme yöntemleriyle elde edilen sap gömülme oranlar ı na ili şkin Duncan testi sonuçlar ı ise Çizelge 6' da gösterilmi ştir. Şekil 1 ve Çizelge 6' dan görülece ği gibi, toprak i şleme yöntemlerinin m ı s ı r saplar ı n ı gömme oranlar ı, sap yüksekli ğine ba ğ l ı olarak de ğ i şmi ştir. K ısa sapl ı parsellerdeki sap gömülme oranlar ı uzun sapl ı parsellere göre daha yüksektir. Ortalama sap yüksekli ğinin cm oldu ğ u parsellerdeki gömülme oranlar ı, sap yüksekli ğ i cm olan parsellere göre toprak i şleme yöntemlerine ba ğ l ı olarak % 4.48 ile % 8.59 daha yüksek bulunmu ştur. Çizelge 4. Denemelerde kullan ı lan pulluklar ve V tipi diskli t ı rm ığ a ilişkin baz ı teknik özellikler Özellik Kulakl ı pulluk Döner kulakli pulluk Diskli pulluk V tipi diskli t ı rm ı k Uzunluk (mm) Genişlik (mm) Yükseklik (mm) Çat ı yüksekli ğ i (mm) Gövdeler aras ı uzakl ı k (mm) * Gövde yüksekli ği (mm) Uç demiri kesme geni şliğ i (mm) Gövde say ı s ı (adet) ** Disk çap ı (mm) İçbükeylik yar ıçap ı (mm) * Bir bataryadaki diskler aras ı uzakl ı k ** Toplam disk say ı s ı

4 82 TARIM B İ L İ MLER İ DERG İ S İ 2002, Cilt 8, Say ı 1 Çizelge 5. Denemelerde kullan ı lan yatay ve dü ş ey milli rototiller ile sap parçalama makinas ı n ın baz ı teknik özellikleri Özellik E 90 o < 80 E.. 3 '6R 70 E '-' 'co 60 o_ 0) 100 YI Yatay milli rototiller Düşey milli rototiller Sap parçalama makinas ı Uzunluk (mm) Geni şlik (mm) Yükseklik (mm) Ağı rl ık (mm) İşleyici eleman say ıs ı 27 (adet) Çat ı yüksekliğ i (mm) Teorik iş geni ş liğ i (mm) Maksimum iş derinli ğ i (mm) Çizelge 6. K ısa ve uzun sapl ı parsellerde toprak i şleme yöntemleriyle elde edilen sap gömülme oranlar ı na ilişkin Duncan testi sonuçlar ı Toprak i şleme yöntemi Sap gömülme oran ı (%)* K ısa sap Uzun sap Y e c Y d b Y g e Y h f Y a a Y b ab Y c ab Y f d *Ayn ı sütunda farkl ı harfleri ta şıyan ortalamalar aras ı ndaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Y2 Y3 Y4 Y5 Y6 Y7 Y8 K ı sa sap Uzun sap Şekil 1. Sap yüksekli ğine ba ğ l ı olarak toprak i şleme yöntemleriyle elde edilen sap gömülme oranlar ı Toprak i şleme yöntemleri olarak sadece pulluklar ı n kullan ı ld ığı yöntemler (Y1, Y2, Y3 ve Y4) gözönüne al ı nd ığı nda, ön gövdecikli kulakl ı pullu ğ un (Y2) m ı s ı r saplar ı n ı topra ğa en yüksek oranda gömdü ğ ü K ı sa sapl ı parsellerde bu oran % 90.23, uzun sapl ı parsellerde % olarak belirlenmi ştir. En dü ş ük sap gömülme oranlar ı diskli pullukla (Y4) çal ışmada elde edilmi ştir. Diskli pullukla k ı sa sapl ı parsellerde gömülme oran ı % iken uzun sapl ı parsellerde % bulunmu ştur. Kulakl ı pulluk ön gövdeciksiz olarak kullan ı ld ığı nda (Y1), sap gömülme oran ı azalm ışt ı r. Ön gövdeciksiz kulakl ı pullukla çal ışmada sap gömülme oranlar ı, k ı sa ve uzun sapl ı parsellerde s ı ras ı yla % ve % olarak belirlenmi ştir. Ön gövdeci ğ in kullan ı lmas ı yla (Y2) kulakl ı pullu ğ un sap gömme oran ı k ı sa sapta % 3.82, uzun sapta ise % 3.35 oran ı nda artm ışt ı r. Diskli pulluktan sonra en dü şük sap gömülme oranlar ı döner kulak]] pullukla (Y3) elde edilmi ştir. Döner kulakl ı pullu ğ un m ı s ı r saplar ı n ı topra ğ a gömme oran ı k ı sa ve uzun sapl ı parsellerde s ı ras ı yla % ve % olarak bulunmu ştur ( Şekil 1 ve Çizelge 6). Birincil toprak i şleme aleti olan pulluklardan sonra ikinci! toprak i şleme aletlerinin kullan ı m ı sap gömülme oran ı n ı art ı rm ışt ı r. Kulakl ı pulluktan sonra yatay milli rototiller (Y5) kullan ı lmas ıyla sap gömülme oran ı k ı sa sapl ı parsellerde % 93.63, uzun sapl ı parsellerde ise % 88.11'e ç ı km ışt ı r. Yani kulakl ı pulluktan sonra kullan ı lan yatay milli rototiller sap gömülme oran ı n ı k ı sa sapl ı parsellerde % 7.22, uzun sapl ı parsellerde % 6.60 art ı rm ışt ı r. Kulakl ı pulluktan sonra dü şey milli rototiller (Y6) kullan ı lmas ıyla sap gömülme oran ı k ısa ve uzun sapl ı parsellerde s ı ras ıyla % ve % olarak belirlenmi ştir. Pulluktan sonra kullan ı lan dü şey milli rototiller, sap gömülme oran ı n ı k ı sa sapl ı parsellerde % 6.37, uzun sapl ı parsellerde ise % 4.88 art ı rm ışt ı r. Kulakl ı pulluktan sonra V tipi diskli t ı rm ığı n kullan ı ld ığı yöntemde (Y7), m ı s ı r sap ı gömülme oranlar ı Y6 yöntemine oldukça yak ı n bulunmu ştur. Döner kulakl ı pulluk + V tipi diskli t ı rm ı k yöntemi (Y8), Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ara şt ı rma ve Uygulama Çiftli ğ i'nde silajl ı k m ı s ı r hasad ı ndan sonra bu ğ day ekimi için tohum yata ğı haz ı rl ığı nda kullan ı lan bir yöntem oldu ğ u için kar şı la şt ı rma amac ı yla ele al ı nm ışt ı r. Çizelge 6' da görüldü ğ ü gibi Y8 yöntemiyle sa ğ lanan sap gömülme oranlar ı Y5, Y6 ve Y7 yöntemlerine göre daha dü şüktür. K ı sa sapl ı parsellerde Y8 yöntemiyle elde edilen sap gömme oran ı % iken uzun sapl ı parselde % 78.96'd ı r. Bu oranlar, sadece kulakl ı pullu ğ un (Y1) sap gömme oranlar ı ndan bile daha dü ş üktür. M ı s ı r saplar ı n ı n gömülme oran ı na sap parçalaman ı n etkisini belirlemek amac ıyla m ı s ır saplar ı önce bir sap parçalama makinas ıyla parçalanm ış ve daha sonra toprak i şleme yöntemleri kullan ı lm ışt ı r. Bu denemelerde sap parçalama makinas ı 540 1/min kuyruk mili devrinde çal ışt ı r ı lm ışt ı r. Bu devirde sap parçalama makinas ı yla sa ğlanan ortalama sap parça boyutu 60.8 mm olarak belirlenmi ştir. Parçalanm ış m ı s ı r sapl ı parsellerde Y3 ve Y8 yöntemleri uygulanamad ığı için de ğ erlendirmeye al ı nmam ışt ır. Ayr ıca sap parçalama i ş lemi uzun sapl ı parsellerde yap ı ld ığı için kar şı la şt ırmada, uzun sapl ı parsellerde sap parçalaman ı n yap ı lmad ığı durumdaki gömülme oranlar ı gözönüne al ı nm ışt ı r. Parçalanm ış ve parçalanmam ış sapl ı parsellerde farkl ı toprak i şleme yöntemleriyle sa ğlanan sap gömülme oranlar ı karşı la şt ı rmal ı olarak Şekil 2' de verilmi ştir. Varyans analizi sonuçlar ına göre toprak i şleme yöntemi ve sap. ı n sap gömülme oran ı na etkisi önemli parçalaman bulunmu ştur (p<0.01). Çizelge 7' de ise parçalanm ış ve parçalanmam ış sapta toprak i şleme yöntemleriyle elde edilen sap gömülme oranlar ı na ili şkin Duncan testi sonuçlar ı verilmi ştir. Şekil 2 ve Çizelge 7' de görüldü ğ ü gibi parçalanm ış saplar ı n gömülme oranlar ı parçalanmam ış saplara göre daha yüksektir. Pulluklar ı n tek olarak kullan ı ld ığı yöntemler (Y1, Y2 ve Y4) gözönüne al ı nd ığı nda, parçalanm ış sapta en yüksek gömülme oran ı % ile yine ön gövdecikli kulakl ı pullukta (Y2), en dü ş ük gömülme oran ı % ile diskli pullukta (Y4) elde edilmi ştir. Sap parçalamayla gömülme oran ı nda sa ğlanan art ış Yl, Y2 ve Y4 yöntemlerinde s ı ras ıyla % 12.19, % ve %14.27

5 DEVLETKILIÇ, D. ve E. DURSUN, "Sap parçalama ve farkl ı toprak i şleme yöntemlerinin m ıs ır saplar ı n ı n 83 topra ğ a kar ışmas ı na etkilerinin belirlenmesi" olarak bulunmu ştur. Parçalanmam ış sapl ı ko şullarda kulakl ı pullukla birlikte kullan ılan ön gövdecik, sap gömülme oran ı n ı % 3.85 art ı r ı rken parçalanm ış sapl ı koşulda % 1.22 oran ı nda art ı rm ışt ı r. Kulakl ı pullukla toprak i ş lemeden sonra ikincil toprak i şleme alet ve makinalar ı n ı n kullan ı ld ığı yöntemler aras ı nda en yüksek sap gömülme oran ı % ile Y5 yönteminde elde edilmi ş olup Y6 ve Y7 yöntemlerinde bu oranlar s ı ras ıyla % ve % olarak bulunmu ştur. Parçalanm ış sapta kulakl ı pulluktan sonra kullan ı lan yatay milli rototiller, dü şey milli rototiller ve V tipi diskli t ı rm ı k, sap gömülme oranlar ı n ı s ı ras ıyla % 3.97, % 3.36 ve % 1.83 art ı rm ışt ı r. Ayr ı ca parçalanmam ış sapa göre parçalanm ış milli rototiller, dü şey milli rototiller ve V tipi diskli t ı rm ı k, sap gömülme oranlar ı n ı s ı ras ıyla % 3.97, % 3.36 ve % 1.83 art ı rm ışt ı r. Ayr ı ca parçalanmam ış sapa göre parçalanm ış saptaki gömülme oranlar ı Y5, Y6 ve Y7 yöntemleri için s ı ras ıyla % 10.06, % ve % 9.75 daha yüksek bulunmu ştur. Elde edilen sonuçlar genel olarak de ğ erlendirildi ğ inde, toprak i şleme yönteminin, sap yüksekli ğinin ve sap parçalaman ı n sap gömülme oran ı na etkisi istatistiksel olarak önemli bulunmu ştur. Sap yüksekli ğ inin fazla olmas ı gömülme oran ı n ı n dü şmesine neden olmu ştur. Sap yüksekli ğ i yan ı nda sap parçalaman ı n da sap gömülme oran ı n' önemli ölçüde art ı rd ığı saptanm ışt ı r. Sap parçalamayla gömülme oran ı nda sa ğlanan en dü şük art ış % 9.75, en yüksek art ış ise % olmu ştur. Burkhardth (1975), Wieneke (1990) ve Tebrügge (1993) gibi ara şt ı rmac ılar da bitki art ı klar ı n ı n parçalanmas ıyla hem topra ğa daha yüksek oranda kar ışt ı r ı labildi ğini hem de daha k ı sa sürede çürüdü ğ ünü vurgulam ışlard ı r. Kulak]] pullukta ön gövdecik kullan ı m ı, sap gömülme oran ı n ı Parçalanm ış O Parçalanmam ış Şekil 2. Parçalanm ış ve parçalanmam ış sapta toprak i şleme yöntemleriyle sa ğ lanan sap gömülme oranlar ı Çizelge 7. Parçalanm ış ve parçalanmam ış sapta toprak i şleme yöntemleriyle elde edilen sap gömülme oranlar ı na ili şkin Duncan testi sonuçlar ı Toprak i şleme yöntemi Sap gömülme oran ı (%)* Parçalanm ış Parçalanmam ış Y c c Y b b Y d d Y a a Y a ab Y b ab * Ayn ı sütunda farkl ı harfleri ta şı yan ortalamalar aras ı ndaki fark istatistiksel olarak önemlidir. parçalanm ış sapta yakla şı k % 1 art ı rm ış, buna kar şı n parçalanmam ış sapta yakla şı k % 4 oran ı nda art ı rm ışt ı r. Parçalanmam ış sapta döner kulakl ı pullukla elde edilen sap gömülme oranlar ı kulak!' pullu ğa göre k ı sa sapta % 5.94, uzun sapta ise % 7.93 daha dü ş ük bulunmu ştur. Bu pulluklarla çal ışmada i ş derinlikleri birbirine oldukça yak ı n (kulakl ı pullukta 24 cm, döner kulakl ı pullukta 22 cm) oldu ğ u için bu fark ı n kulak yap ı s ı ndan kaynakland ığı n ı söyleyebiliriz. M ı s ır saplar ı n ın toprağa karışt ı r ılma etkinliğ i: Kullan ılan toprak i şleme yöntemlerinin m ı s ı r saplar ı n ı toprak i şleme derinli ğ ine kar ışt ı rma etkinlikleri hem şekilsel. olarak ( Şekil 3 ve Şekil 4) hem de çizelgeler halinde (Çizelge 8 ve Çizelge 9) verilmi ştir. Bu şekillerde, toprak işleme derinli ği boyunca sap da ğı l ı m ı, a ğı rl ığı n yüzdesi olarak verilmi ştir. Çizelgelerde ise her derinlikte teorik olarak bulunmas ı gereken a ğı rl ı k oran ı ndan sapma yüzdeleri bulunarak, bu sapmalar ı n gerek her katman için gerekse ortalamalar ı n al ı nmas ıyla her yönteme ili şkin kar ışt ı rma etkinlikleri de ğ erlendirilmi ştir. Ortalama sapman ı n küçük olmas ı, saplar ı n topra ğa daha tekdüze kar ışt ığı n ı yani kar ışma etkinli ğ inin artt ığı n ı ifade etmektedir. M ı s ı r saplar ı n ı n topra ğa kar ış mas ı na ili şkin sonuçlar incelendi ğinde, toprak i şleme yöntemlerine ba ğ l ı olarak saplar ı n topra ğın dört farkl ı derinli ğ ine dağı l ı mlar ı nda önemli farkl ı l ı klar oldu ğ u görülebilir. Şekil 3 ve Çizelge 8 birlikte incelendi ğ inde, sap parçalaman ı n yap ı lmad ığı parsellerde uygulanan bütün yöntemlerde topra ğı n cm derinli ğ inde toplanan sap miktar ı n ı n en yüksek oldu ğ u görülebilir. Bu oran yöntemlere ba ğ l ı olarak % ile % aras ı nda bulunmu ştur cm'den sonra en fazla sap 5-10 cm toprak derinli ğinde toplanm ışt ı r cm toprak derinli ğinde toplanan sap oran ı, ele al ı nan toprak i şleme yöntemleri için % ile % aras ı nda. değ i ş mi ştir. Topra ğı n 0-5 cm derinli ğ inde toplanan sap oran ı pulluklar ı n tek olarak kullan ı ld ığı (Y2 hariç) yöntemlerde (Y1, Y3 ve Y4) daha yüksek, pulluktan sonra ikincil toprak i şleme aletlerinin kullan ı ld ığı Y5,' Y6 ve Y8 yöntemlerinde daha dü ş ük bulunmu ştur. Y1 yönteminde (kulakl ı pulluk) 0-5 cm derinlikteki sap oran ı % iken kulakl ı pulluktan sonra yatay milli rototillerin kullan ı ld ığı Y5 yönteminde % 12.24'e, dü şey milli rototillerin kullan ı ld ığı Y6 yönteminde % 11.34' e dü şmü ştür. V tipi diskli t ı rm ığı n kullan ı ld ığı Y7 yönteminde ise kulakl ı pullu ğ a oldukça yak ı n bir sap oran ı (% 21.03) bulunmu ştur. Görüldü ğ ü gibi kulak!' pulluktan sonra kullan ı lan rototillerler, 0-5 cm'de toplanan sap oran ı n ı yakla şık % 10 oran ı nda azaltm ış lard ır. 0-5 cm derinlikte en dü şük sap oran ı / ile ön gövdecikli kulak!' pullukla elde edilmi ştir. Diskli pullukla çal ışmada (Y4), 0-5 cm derinlikte toplanan sap oran ı % olup kulakl ı pullu ğ a (Y1) oldukça yak ı nd ı r. Döner kulakli pullukta (Y3) bu oran % olarak belirlenmi ş, ancak döner kulakl ı pulluktan sonra V tipi diskli t ırm ı k kullan ı m ı n ı n (Y8) 0-5 derinlikte toplanan sap oran ı nda önemli bir de ğ i şime neden olmad ığı görülmü ştür. Topra ğı n cm derinli ğinde en

6 84 TARIM B İ L İ MLER İ DERG İ S İ 2002, Cilt 8, Say ı 1 Ağı rl ı k dağı l ı m ı ( %) Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y6 Y7 Y E El Şekil 3. Toprak işleme yöntemlerine bağlı olarak m ısı r saplar ı n ı n toprak i şleme derinli ğ ine da ğı l ı m ı Çizelge 8. Toprak i şleme yöntemlerinin m ıs ır saplar ın ı topra ğa kar ışt ı rma etkinliklerine ili şkin sonuçlar (ortalama sap uzunlu ğ u cm) Yöntem Derinlik (cm) Ağırl ık dağı l ı m ı (%) % 25'ten sapma Ortalama sapma (%) Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y6 Y7 Y dü şük sap oran ı % 7.62 ile diskli pullukta (Y4) elde edilmi ştir. Kulakl ı pullukta bu oran % iken ön gövdecikle kullan ı lmas ı durumunda (Y2) % seviyesine ç ı km ışt ı r. Kulakl ı pulluktan sonra kullan ı lan rototillerler de cm derinlikte toplanan sap oran ı n ı art ı rm ışlard ı r. Ancak Y5 ve Y6 yöntemlerindeki bu art ış Y2 yöntemine oldukça yak ı n bulunmu ştur. Kulakl ı pulluktan sonra V tipi diskli t ı rm ığı n kullan ılmas ı (Y7), cm derinlikte toplanan sap oran ında bir de ğ i şiklik yaratmam ışt ı r. Döner kulak!' pulluk (Y3) ile bu derinlikte

7 DEVLETKILIÇ, D. ve E. DURSUN, "Sap parçalama ve farkl ı toprak i şleme yöntemlerinin m ısır saplann ı n 85 topra ğa kar ışmas ı na etkilerinin belirlenmesi" toplanan sap oran ı % 9 olup diskli pulluktan sonraki en dü şük orand ı r. Kulakl ı pullukta oldu ğu gibi döner kulakl ı pulluktan sonra V tipi diskli t ı rm ı k (Y8) kullan ı m ı da cm derinlikte toplanan sap oran ı nda önemli bir de ğ i şiklik yaratmam ışt ı r (Şekil 3 ve Çizelge 8). Sap parçalaman ın kar ışt ırmaya olan etkisini belirlemek amac ıyla yap ılan denemelerin sonuçlar ı ise Şekil 4 ve Çizelge 9' da verilmi ştir. Burada Y3 ve Y8 yöntemlerine ili şkin ölçümler yap ılamam ışt ı r. Parçalanm ış sapl ı parsellerde saplar ı n topra ğı n farkl ı katmanlar ı na da ğı l ım ı, sap parçalaman ı n yap ı lmad ığı duruma göre daha farkl ı olmu ştur. Sap parçalamayla özellikle topra ğı n cm derinli ğinde toplanan sap oran ı artarken, 0-5 cm derinlikteki sap oran ı (Y5 ve Y6 hariç) azalm ışt ı r. Y1, Y2, Y4 ve Y7 yöntemleriyle 0-5 cm derinlikteki sap oran ı parçalanmam ış parsellere göre s ı ras ıyla % 9.70, % 1.26, % 3.41 ve % 9.49 daha dü şük bulunmu ştur. Sap parçalamayla topra ğı n cm derinli ğinde toplanan sap oran ı, toprak i şleme yöntemine ba ğ l ı olarak % 5.03 ile % oranlar ı nda daha yüksek bulunmu ştur. Bu sonuçlar göz önüne al ınarak parçalanm ış saplar ın parçalanmam ış saplara göre topra ğın daha alt katmanlar ı nda (10-15 ve cm) daha yüksek oranda topland ığı n ı söyleyebiliriz. Çizelge 8 ve Çizelge 9' da kar ışt ırma etkinli ğini yani saplar ı n toprak i şleme derinli ği boyunca da ğı l ım tekdüzeli ğini ifade eden ortalama sapma (%) de ğerleri de göz önüne al ı narak genel bir de ğ erlendirme yap ı lacak olursa; en dü şük ortalama sapma de ğerlerinin parçalanm ış sapta elde edildi ği görülebilir. Parçalanmam ış sapta ele al ı nan toprak i şleme yöntemleri için ortalama sapmalar % % aras ı nda (Çizelge 8) iken parçalanm ış sapta % %40.22 aras ı nda değ i şmiştir. Buna göre hasattan sonra geriye kalan saplar ı n parçalanmas ı yaln ızca saplar ın topra ğa gömülme oran ı n ı art ı rmakla kalmay ı p, ayn ı zamanda gömülen saplar ın topra ğın farkl ı derinliklerine daha düzgün kar ışmas ı na neden olmu ştur. Hem parçalanmam ış hem de parçalanm ış sapta en yüksek kar ışt ı rma etkinli ği (en dü şük ortalama sapma değerleri) pulluktan sonra yatay milli rototillerin kullan ı ld ığı Y5 yönteminde elde edilmi ştir. Y5 yöntemiyle parçalanmam ış ve parçalanm ış sapta elde edilen ortalama sapma değerleri s ı ras ıyla % ve % 25.00'dir. Parçalanmam ış sapl ı parsellerde Y5 yönteminden sonra en yüksek kar ışt ı mıa etkinli ği Y6 (kulakl ı pulluk+dü şey milli rototiller) yöntemiyle elde edilmi ştir. Parçalanm ış sapta ise Y6 ve Y7 yöntemlerinin kar ışt ı rma etkinli ği birbirine oldukça yak ı n bulunmu ştur Bu durumu, kulakl ı pulluktan sonra kullan ılan rototillerlerin yüksek kar ışt ı rma. etkinliklerinin bir sonucu olarak saplar ı toprak i şleme derinli ğine daha tekdüze kar ışt ı rmalar ı şeklinde aç ı klayabiliriz. Tebrügge (1993), farkl ı toprak i ş leme yöntemlerinin an ız ı n topra ğa kar ışt ı r ı lmas ı na etkisini belirlemek için yapt ığı ara şt ı rmas ı nda benzer yönde bir sonuç elde etmi ş ve pulluktan sonra dü şey freze+merdane kombinasyonunun toprak derinli ğ i boyunca en iyi an ız da ğı l ı m ı sa ğ lad ığı n ı belirtmiştir. Parçalanmam ış sapta en yüksek ortalama sapma döner kulakl ı pulluk (Y3) ile çal ışmada (% 46.06) elde edilmi ştir. Döner kulakl ı pulluktan sonra V tipi diskli t ı rm ı k kullan ımı (Y8) da sap ı n toprak derinli ği boyunca da ğı l ı m ında önemli bir iyile şme sa ğlayamam ışt ır. Döner kulakl ı pulluktan sonra en dü ş ük kar ışt ı rma etkinli ği diskli pullukla elde edilmi ştir. Kulakl ı pullu ğun (Y1) kar ışt ı rma etkinli ği, döner kulakl ı (Y3) ve diskli pullu ğa (Y4) göre daha iyi bulunmu ştur. Döner kulakl ı ve diskli pullu ğ un kar ışt ı rma etkinliklerinin dü şük olmas ı, hem topra ğı n cm derinli ğine derinli ğine çok dü şük veya hiç sap kar ışt ı ramamalar ı hem de topra ğın üst k ı s ı mlar ı na kar ışt ı rd ı klar ı saplar ın oransal da ğı l ı mlar ı n ın daha kötü olmas ı ndan kaynaklanm ışt ı r. Diskli pullu ğ un i ş derinli ğ i kulak!' pullu ğa göre daha küçük olup ortalama 19 cm olarak ölçülmü ştür. İş derinli ğinin kulakl ı pullu ğa göre daha dü şük olmas ı n ın da diskli pullu ğ un kar ışt ı rma etkinli ğ ini. azaltt ığı n ı söyleyebiliriz. Parçalanmam ış sapl ı parsellerde kulakl ı pulluktan sonra V tipi diskli t ı rm ık kullan ı m ı (Y7), kar ışt ı rma etkinli ğini iyileştirme aç ısından rototillerler kadar etkili E -o 'Er') Y2 Y4 Y5 Y6 Y Şekil 4. Parçalanm ış sapl ı parsellerde toprak i şleme yöntemlerine ba ğ l ı olarak m ısır saplar ı n ı n toprak i şleme derinliğine da ğı l ı m ı

8 86 TARIM B İ L İ MLER İ DERG İ S İ 2002, Cilt 8, Say ı 1 Çizelge 9. Parçalanm ış sapl ı parsellerde toprak i şleme yöntemlerinin m ı s ı r saplar ı n ı topra ğa kar ışt ı rma etkinliklerine ilişkin sonuçlar Yöntem Derinlik (cm) Ağı rl ı k da ğı l ı m ı (%) % 25'ten sapma Ortalama sapma (%) Y Y Y Y Y bulunmam ış, ancak parçalanm ış sapta dü şey milli rototillerin kullan ı ld ığı Y6 yöntemine yak ı n bir kar ışt ı rma etkinli ği elde edilmi ştir. Sonuç M ı s ı r saplar ı n ı n topra ğ a gömülme oran ı na toprak i şleme yöntemi, sap yüksekli ği ve sap parçalannan ı n etkisi önemli bulunmu ştur. Saplar ı n parçalanmad ığı durumda, hem saplar ı n gömülme oran ı azalm ış hem de gömülen saplar ın toprak i şleme derinli ği boyunca kar ışt ı r ı lma etkinli ği azalm ışt ı r. Bu nedenle hasat s ı ras ı nda biçme yüksekli ğ inin olabildi ğince dü şük tutularak saplar ı n k ı sa b ı rak ı lmas ı na çal ışı lmal ı d ı r. Sap parçalama makinas ıyla saplar ı n parçalanmas ı, gömülme oran ı n ı art ı rd ığı gibi saplar ı n topra ğa kar ışt ı r ı lma etkinli ğini de art ı rm ışt ır. Ayr ıca sap parçalaman ı n yap ı lmad ığı duruma göre, topra ğın üst k ı s ı mlar ı ndaki (0-5 ve 5-10 cm) sap oran ı n] da azaltm ışt ı r. Bu durum, m ı s ı rdan hemen sonra ekim nöbeti gere ğ i di ğ er bir bitki üretimi için tohum yata ğı haz ı rl ığı ve ekiminde toprak i şleme alet -makinalar ı n ı n ve özellikle ekim makinalar ı n ı n t ı kanmadan çal ışmalar ı na yard ı mc ı olacakt ı r. Diskli ve döner kulakl ı pulluklar ı n saplar ı topra ğa gömme ve kar ışt ı rma etkinlikleri kulakl ı pullu ğa göre daha dü ş ük bulunmu ştur. Kulakl ı pullu ğ un ön gövdecikli olarak kullan ı lmas ı sap gömüle oran ı n' art ırarak topra ğı n özellikle üst katmanlar ı ndaki (0-10 cm) sap oran ı n ı azaltm ış ve saplar ın ve cm toprak derinliklerinde toplanmas ı n ı sa ğlam ışt ır. Kulakl ı pulluktan sonra rototillerin kullan ı lmas ı, sap gömülme oran ı n ı belirli ölçüde art ı rd ığı gibi saplar ı n topra ğa kar ışt ı r ı lma etkinli ğini de iyileştirmi ştir. Bu ara şt ı rmadan elde edilen sonuçlara göre, en uygun toprak i şleme yönteminin Y5 (kulakl ı pulluk+yatay milli rototiller) oldu ğ u söylenebilir. Kaynaklar Akbolat, D. ve E. Güzel, Toprak frezelerinde i şleyici organ şekli ve devir say ı s ı n ın buğday an ı z ı ve sap ı n ı parçalama ve toprağa kar ışt ı rmaya olan etkilerinin belirlenmesi. Tar ı msal Mekanizasyon 17. Ulusal Kongresi, s , Tokat. Ar ın, S. ve P. Ülger, B ı çaklar ı dü şey düzlemde dönen yerli yap ı m makinan ın bu ğday ve ayçiçeği an ızı n ı parçalama etkisinin ara şt ır ı lmas ı. Tar ımsal Mekanizasyon 11. Ulusal Kongresi, s Ball, B. C. and E. A. G. Robertson, Straw incorporation and tillage methods: Straw decomposition, denitrification and growth and yield of winter barley. J. Agric Eng. Res., 46, Burkhardt, T. H., R. A. Kepner and J. R. G. E. Miller, Management of rice straw by soil incorporation. Transaction of the ASAE, 18 (3) Cannel, R. Q Straw Incorporation in relation to soil conditions and crop growth. Outlook on Agriculture, 13, Çarman, K. ve M. Konak, An ızda kullan ılabilen a ğır tip diskli t ı rm ığın baz ı i şletme karakteristiklerinin toprak özelliklerine etkisi. 6. Uluslararas ı Tar ı msal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi, s , Ankara.

9 DEVLETKILIÇ, D. ve E. DURSUN, "Sap parçalama ve farkl ı toprak i şleme yöntemlerinin m ısır saplar ı n ı n 87 topra ğ a kar ışmas ı na etkilerinin belirlenmesi" Göknur, İ. ve C. Özarslan, Yerli yap ı m baz ı kulakl ı pulluklarla çal ışmada traktör ilerleme h ız ı n ın yüzey art ı klar ı n ı n gömülme oran ı na etkisi. Tar ı msal Mekanizasyon 16. Ulusal Kongresi, s , Bursa. Had, W. E., F. D. Tompkins and C. R Mote, Incorporation uniformity of soil amendments with and L-tine rotary tillers. Applied Eng. in Agriculture, 11(4) Önal, İ. ve E. Aykas, Hasat sonras ı pamuk saplar ı n ı n toprağa kazand ı r ı lmas ı nda kullan ı lan teknik ve makinalar. 17. Tar ı masal Mekanizasyon Ulusal Kongresi, s , Tokat. Özmerzi, A. ve Z. Barut, İkinci ürün susamda farkl ı toprak işleme ve ekim yöntemlerinin kar şı laşt ı r ı lmas ı. 6. Uluslararas ı Tar ı msal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi, s , Ankara. Şahin, G Ayçiçe ği Saplar ı n ın Tarladan Kald ı r ı lmas ı Üzerine Ara şt ı rma. Tekirdag Üniv. Fen Bilimleri Ens. Tar ı m Makinalar ı Anabilimdal ı Yüksek Lisans Tezi, 22 s., Tekirdağ. Tebrügge, F The environmental implication of tillage systems. 5th International Congress on Mechanization and Energy in Agriculture, p , Ku şadas ı. Tunçer, İ. K. and F. Wieneke, Stroheinarbeitung und Strohabbau im Boden. Institut Für Agrartechnic Der Universitat, 110 p., Göttingen, Germany. Unger, P. W Tillage Systems for Soil and Water Conservation. FAO Soils Bulletin, 54, Rome. Wieneke, F A new fibrous macerating straw cutter for combines. 4. Uluslararas ı Tar ı msal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi, s , Adana.