TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

Transkript

1 TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS 3168 EN 1536 Kasım Baskı ICS ÖZEL JEOTEKNİK UYGULAMALAR DELME (FORE)- KAZIKLAR- (YERİNDE DÖKME BETONARME KAZIKLAR) Execution of special geotechnical work- Bored piles TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

2 Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz. Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız. Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir. Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

3 ÖNSÖZ Bu standard, CEN tarafõndan kabul edilen EN 1536: 1999 standardõ esas alõnarak TSE İnşaat Hazõrlõk Grubunca TS 3168: (1978) in revizyonu olarak hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulu nun 12 Kasõm 2001 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir. Bu standardõn daha önce yayõmlanmõş bulunan baskõlarõ geçersizdir

4 İÇİNDEKİLER 1 Kapsam Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanlar Tarifler Kazõk (pile, pieu, Pfahl) Delme kazõk (bored pile, pieu fore, Bohrpfahl) Diyafram duvar elemanõ (barrette, barrette, Schlõtzwandelement) Basõnç kazõğõ ( compressõon pile, pieu en comppression, Druckpafahl) Sürekli helisel burgulu kazõk (cfa-kazõk) (continious flight auger pile, pieu a la tariere continue creuse, Schneckenbohrpfahl) Uç kazõk (end bearõng pile, pieu travaillant en pointe, Spitzendruckpfahl) Pabuç ( enlarged base, base elargie, FuBaufweitung) Sürtünme kazõklarõ (friction pile, pieu flottant, Reibungspfahl) Prepakt kazõk (prepacked pile, põeu ballaste injecte, Prepacked-pfahl) Kazõk (yuva) çapõ ( shaft diameter, diametre du fut, Pfahldurchmesser) Çekme kazõğõ (tension pile, pieu en traction, Zugpfahl) Ön kazõk (preliminary pile, pieu preliminaire, Probepfahl (1)) Deneme kazõğõ (trial pile, pieu de faisabilite, Probepfahl (2) ) Deney kazõğõ ( test pile, pieu d'essai, Probepfahl(3) ) Çalõşma kazõğõ ( working pile, pieu de foundation, Bauwerkspfahl) Statik kazõk deneyi (static pile test, essai de chargement statique de pieu, statische Probebelastung) Kademeli yüklemeli kazõk deneyleri ( ML- test) (maintained load pile test, essai de chargement par palier, lastgesteuerte Probebelastung) Sabit hõzlõ penetrasyon deneyi (constant rate of penetration test, essai de chargement a vitesse d'enforcement constante, weggesteuert Probebelastung) Dinamik kazõk deneyi ( dynamic pile test, essai de chargement dynamique de pieu, dynamischer Pfahlversuch) Bütünlük deneyi (essai d õntegrite, İntegritatspüfung) Ses (Sonik) deneyi (sonic test, essai sonique par reflexion, Ultraschallversuch) Ses sondalama (sonic coring, essai sonique par transparence, Ultraschallversuch im Pfahl) 9 4 Delme kazõklarõn inşasõ için gerekenler Arazi araştõrmalarõ Genel Özel şartlar Malzeme ve ürünler Genel Enjeksiyon ve beton malzemeleri Yerinde dökülen beton Enjeksiyon şerbeti Kararlõlõk (Stabilizing) sağlayõcõ akõşkanlar Çelik Tasarõm Genel Yapõdaki geometrik sapmalar Kazõk duvarlar Kazõ (hafriyat) Ön yapõmlõ beton elemanlar Donatõ Uygulama Kazõ (hafriyat) Donatõ Betonlama Delme kazõk duvarlar... 39

5 9 Denetleme ve izleme Denetleme Kazõk inşasõnõn izlenmesi Kazõk deneyleri Kayõtlar Özel şartlar Aşağõdaki işlemlerde özel dikkat gösterilmelidir Ek A (Bilgi İçin) Açõklamalar Ek B (Bilgi İçin) Örnek kayõtlar Ek C (Bilgi için) Zorunlu şartlar Atõf yapõlan standardlar Tarifler Delme kazõklarõn inşasõ için gerekenler Arazi araştõrmalarõ Tasarõm Uygulama Denetleme ve izleme Kayõtlar Özel şartlar... 87

6 ÖZEL JEOTEKNİK UYGULAMALAR- DELME (FORE) KAZIKLAR (YERİNDE DÖKME BETONARME KAZIKLAR) 1 Kapsam 1.1 Bu standard; Zeminde kazõ ile oluşturulan ve Yükleri aktarmak ve/veya şekil değiştirme sõnõrlarõnõ belirlemek için taşõyõcõ yapõsal elemanõ ihtiva eden kazõklarõn inşaasõ için genel prensipleri kapsar. 1.2 Bu standard kapsamõndaki kazõklar; Dairesel şekilli (Şekil 1) ve Kesit tek uygulamada betonlanmõşsa diyafram duvar elemanlõ olarak; teşkil edilebilir. D: Kazõk çapõ L: Diyafram duvar elemanõ uzunluğu W : Diyafram duvar elemanõ kalõnlõğõ A : Kazõğõn kesit alanõ Şekil 1 - Dairesel delme kazõk Şekil 2 - Diyafram duvar elemanlõ kazõklara örnekler ve boyutlar 1.3 Diyafram duvar elemanlarõ, plânda, dikdörtgen, T veya L şeklinde veya diğer benzer şekillerde olabilir (Şekil 2). 1.4 Kazõklar; Sabit kesitli (Düz gövde), Gövde boyutlarõ teleskopik değişen kesitli, Gövdesi pabuçlu veya Alt ucunda pabuçlu olarak inşa edilebilir (Şekil 3). Not - Kazõk tabanõ ve pabuçun şekli kazõ için kullanõlan ekipmana bağlõ olabilir. 1

7 1.5 Bu standardõn hükümleri aşağõda verilen boyutlardaki kazõklara uygulanõr; Kazõk çapõ 0,3 D 3 m (Şekil 1 ve Şekil 3), Yerinde dökme diyafram duvar elemanlarõnõn boyutu W I 0,4 m(şekil 2), Boyutlar arasõnda oranlar L i /W I 6 Burada; L : Yerinde dökme diyafram duvar elemanlarõnõn en büyük boyutu, Wi : Yerinde dökme diyafram duvar elemanlarõnõn en küçük boyutu (Şekil 2), dõr. Diyafram duvar elemanlarõ ve kazõklarda kullanõlan prefabrik elemanlar için en küçük boyut 0,3 m, D p 0,3 m ve W p 0,3 m. D p W p : Dairesel prefabrik elemanõn çapõ, : Dikdörtgen prefabrik elemanõn kalõnlõğõ dõr. Genel eğim n 4 ( Θ 76 ) (Şekil 4), Kalõcõ kalõplõ kazõklar için eğim n 3( Θ 72 ), Diyafram duvar elemanlõ kazõklarõn gövde ve pabuçun kesit alanlarõ 10 m 2, dõr. Şekil 3 - Düz kazõklar, gövde ve taban pabuçlarõna örnekler Şekil 4 - Eğim tanõmõ 1.6 Bu standard aşağõda verilen gövde veya taban pabuçlu kazõklarõ kapsar: Kohezyonsuz zeminde taban pabuçu D B /D 2, Kohezyonlu zeminde D B /D 3, Herhangi zeminde gövde pabuç çapõ D E 2, Kohezyonsuz zeminde pabuç eğimi m 3 ve Kohezyonlu zeminde 2

8 m 1,5, olmalõdõr (Şekil 3), 1.7 Bu standardõn hükümleri aşağõdaki kazõklara uygulanõr: Tek kazõklara, Kazõk gruplarõna (Şekil 5) ve Kazõklardan inşa edilen duvarlara (Şekil 6). 1.8 Bu standardõn kapsamõndaki kazõklar, gerekli olduğu durumlarda kazõ duvarlarõnõn kararlõlõğõ için destek metotlarõnõ kullanarak sürekli veya süreksiz şekilde inşa edilebilir. 1.9 Bu standard, tasarõmlanmõş kesitlerdeki kazõklarõn sadece inşa metotlarõna uygulanõr Bu hükümler taşõyõcõ yapõ elemanõ olarak; Donatõsõz beton, Donatõlõ beton, Çelik borular, çelik profiller veya çelik lifler gibi özel donatõlõ betonlar, Taşõyõcõ eleman/boru ve zemin arasõndaki boşluk beton, çimento veya çimento-bentonit enjeksiyonu ile doldurulduğunda dökme beton (öngerilmeli beton dahil) elemanlar veya çelik borulardan yapõlmõş kazõklara uygulanõr (Şekil 7) Mini kazõklar, şantiyede dökülen kolonlar, jet enjeksiyonla inşaa edilmiş kolonlar, kazõklar için zemin õslâhõ ve şantiyede dökülen kazõk pabuçlar ve diyafram duvarlar bu standardõn kapsamõ dõşõndadõr. D: Kazõk çapõ a: Tasarõma göre kazõklar arasõ mesafe Şekil 5 - Kazõk gruplarõ (örnekler) 3

9 Kesişen delme kazõk duvar a< D p : Birincil kazõk s : İkincil kazõk Mütemadi delme kazõk duvar a D Geniş aralõklõ delme kazõk duvar a>d a : Kazõklarõn mesafesi 1 : İksalama Şekil 6 - Delme kazõk duvarlar (örnekler) Beton kullanõmõ Çelik donatõlõ beton kullanõmõ Özel donatõ kullanõmõ(çelik profil veya tüpleri) 4

10 Esas veya destekleyici yapõsal eleman olarak Ön yapõmlõ beton elemanõn kullanõmõ Esas ve destekleyici yapõsal eleman olarak çelik tüp kullanõmõ 1: Ön yapõmlõ beton eleman 4: Desteksiz kazõ 2: Enjeksiyon şerbeti 5. Donatõsõz veya betonarma veya çimento enjeksiyonu 3: Geçiçi muhafaza borusunun çõkarõlmasõ 6. Kazõk çapõ Şekil 7 - Dairesel delme kazõklar (örnekler) 5

11 2 Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanlar Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin, diğer standard ve/veya dokümanlara atõf yapõlmaktadõr. Bu atõflar metin içersinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atõflarda daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapõlmasõ şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanõn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardõn en son baskõsõ kullanõlõr. EN, ISO, IEC vb. Adõ TS No 1) Adõ No (İngilizce) (Türkçe) ENV Cement Composition, specification TS 19 Çimento-Portlant çimentolarõ and conformity criteria Part 1:Common cements TS 20 Çimento yüksek fõrõn curuflu çimentolar TS 22 Çimento-Harç çimentosu TS26 Çimento traslõ çimento TS 640 Çimento-Uçuçu küllü çimento TS Çimento-Portlant curuflu çimento TS Çimento-Portland kalkerli TS Çimento-Portland silika füme TS Çimento-Kompoze TS Çimento-Portland kompoze TS Çimento-Puzolanik ENV 206 Concrete-Performance, production, placing and compliance criteria TS Beton-hazõr beton EN 791 Drill rigs-safety - - PrEN 1008 EN 1538 Mixing water for concrete-specification for sampling, testing and assesing the suitability of water, including wash water from recyeycling anstallations in the concrete industry as mixing water for concrete Execution of special geotechnical works-diaphgram walls ENV ENV ENV Eurocode 1:Basis of design and action on structure Part 1:Basis of design Eurocode 2:Design of concrete structure Part 1-1:General rules and rules for buildings Eurocode 4:Design of composite steel and concrete structure Part 1-1 General rules and rules for buildings TS 500 TS 1914 Betonarme yapõlarõn tasarõm ve yapõm kurallarõ Yapõlarõn güvenliğini gerçekleştirmede genel ilkeler ENV Eurocode 7:Geotechnical design Part 1:General rules TS ENV Jeoteknik Tasarõm- Bölüm 1:Genel kurallar (Eurocode 7) EN Structural steel TS 2162 EN

12 1) TSE Notu: Atõf yapõlan standardlarõn TS numarasõ ve Türkçe adõ 3. ve 4. kolonda verilmiştir. 7

13 EN, ISO, IEC vb. Adõ TS No 1) Adõ No (İngilizce) (Türkçe) ENV Steel for reinforcement of concrete,weldable ribbed reîforcing steel B500;Technical delivery conditions bars,coils and welded fabric - - EN Hot finished structural hollow sections of TS EN - non-alloy and fine grain structural seels Part 1: Technical delivery requrements pren Aggregates for concrete including those for use in roads and pavements TS 706 Beton agregalarõ 3 Tarifler Not - Aşağõdaki tarifler bu standard kapsamõndaki delme kazõklarõn inşaasõ için kullanõlõr. Kazõklarla ilgili terimlerin ilâve açõklamalarõ Ek A da listelenmiştir. Bu standarda aşağõdaki tarifler geçerlidir. 3.1 Kazõk (pile, pieu, Pfahl) Etkileri aktarmak için zemine yerleştirilen narin yapõ elemanõ. Bu standardda narinlik oranõna sõnõrlama getirilmemiştir. 3.2 Delme kazõk (bored pile, pieu fore, Bohrpfahl) Zeminde kazõ veya sondaj ile açõlan kazõk yuvasõnõn donatõsõz veya donatõlõ betonla doldurulmasõ ile koruma borulu (kõlõflõ) veya koruma borusuz yapõlmõş kazõk. 3.3 Diyafram duvar elemanõ (barrette, barrette, Schlõtzwandelement) Düşey ve/veya yatay yüklere destek olmak için kullanõlan diyafram duvarlarõn genellikle kõsa bölmeleri veya birbirine geçirilmek sureti ile aynõ anda yapõlan küçük bölmeler (L,T veya eğri şeklinde). 3.4 Basõnç kazõğõ ( compressõon pile, pieu en comppression, Druckpafahl) Basõnç yüklerini taşõyõcõ kazõk. 3.5 Sürekli helisel burgulu kazõk (cfa-kazõk) (continious flight auger pile, pieu a la tariere continue creuse, Schneckenbohrpfahl) Boş gövdeli burgu ile açõlan kuyu, burgu çõkarõlõrken çimento veya enjeksiyon şerbeti ile doldurularak oluşturulan delme kazõk (Şekil A.9). 3.6 Uç kazõk (end bearõng pile, pieu travaillant en pointe, Spitzendruckpfahl) Genellikle yükleri basõnç vasõtasõyla zemine aktaran kazõk. 3.7 Pabuç ( enlarged base, base elargie, FuBaufweitung) Kazõk gövdesinden daha büyük olan kazõk tabanõ. Kazõk tabanõnõn uç direncini arttõrmak için özel kesme ve temizleme cihazlarõ kullanõlõr ( Şekil 3). 3.8 Sürtünme kazõklarõ (friction pile, pieu flottant, Reibungspfahl) Yükleri, zemine kazõğõn yanal yüzeyi ile çevresindeki zemin arasõndaki sürtünme ve adezyonla aktaran kazõk. 3.9 Prepakt kazõk (prepacked pile, põeu ballaste injecte, Prepacked-pfahl) Tamamlanmõş kazõ yeri, kaba agrega ile doldurulduktan sonra, çimento enjeksiyonu ile aşağõdan yukarõya doğru yapõlan kazõk Kazõk (yuva) çapõ ( shaft diameter, diametre du fut, Pfahldurchmesser) Kazõk başlõğõ ve tabanõ arasõndaki kazõğõn çapõ; a) Muhafaza borusu ile yapõlacak delme kazõklarõn, muhafaza borusunun dõş çapõ, 8

14 b) Muhafaza borusuz yapõlacak kazõklar için en az sondaj matkapõnõn en büyük çapõna eşittir Çekme kazõğõ (tension pile, pieu en traction, Zugpfahl) Çekme yüklerini taşõyacak şekilde tasarlanan kazõk Ön kazõk (preliminary pile, pieu preliminaire, Probepfahl (1)) Ana kazõk inşa edilmeden önce, seçilen kazõk türünün uygunluğunu tespit etmek, tasarõmõ onaylamak, boyutlarõ ve taşõma gücünü belirlemek için yapõlan kazõk Deneme kazõğõ (trial pile, pieu de faisabilite, Probepfahl (2) ) İnşa metodunun uygunluğunu ve pratikliğini değerlendirmek için yapõlan özel uygulama Deney kazõğõ ( test pile, pieu d'essai, Probepfahl(3) ) Kazõğõn ve çevresindeki zeminin şekil değiştirme özelliklerini belirlemek için kuvvet uygulanan kazõk Çalõşma kazõğõ ( working pile, pieu de foundation, Bauwerkspfahl) Yapõ temel kazõğõ Statik kazõk deneyi (static pile test, essai de chargement statique de pieu, statische Probebelastung) Kazõğõn başlõğõna etkileyen eksenel ve/veya yatay yükler kullanarak kazõğõn kapasitesini ölçmek için yapõlan yükleme deneyi Kademeli yüklemeli kazõk deneyleri ( ML- test) (maintained load pile test, essai de chargement par palier, lastgesteuerte Probebelastung) Yüklemenin kademeli olduğu ve her kademede belirli bir süre için sabit kaldõğõ ve kazõk hareketi hemen hemen duruncaya kadar veya önceden belirlenen bir sõnõra ulaşõncaya kadar deney kazõğõndaki statik yükleme deneyi Sabit hõzlõ penetrasyon deneyi (constant rate of penetration test, essai de chargement a vitesse d'enforcement constante, weggesteuert Probebelastung) Sabit bir hõzla zemin içindeki deney kazõğõna yük uygulandõğõ ve uygulanan yükün ölçüldüğü statik yükleme deneyi Dinamik kazõk deneyi ( dynamic pile test, essai de chargement dynamique de pieu, dynamischer Pfahlversuch) Kazõk kapasite analizi için kazõk başõna dinamik yük uygulandõğõ yükleme deneyi Bütünlük deneyi (essai d õntegrite, İntegritatspüfung) Malzemelerin sağlamlõğõnõ ve kazõğõn geometrisini doğrulamak için inşa edilmiş kazõğa uygulanan deney Ses (Sonik) deneyi (sonic test, essai sonique par reflexion, Ultraschallversuch) Bir seri ses dalgasõnõn kazõk betonunda gönderildiği ve diğer tarafõndan alõnan dalganõn özelliklerinin ölçüldüğü ve kazõk gövdesindeki kesit farklõlõklarõnõ, sürekliliğini belirlemek için kullanõlan bütünlük deneyi Ses sondalama (sonic coring, essai sonique par transparence, Ultraschallversuch im Pfahl) Kazõk betonun ses bütünlük deneyi için gövdesindeki boşluktan önceden yerleştirilen tüp sistemi veya karotla oluşturulan boşluk. 9

15 4 Delme kazõklarõn inşasõ için gerekenler 4.1 Şantiyede işin yürütülmesi için gerekli bilgiler; a) Şartnamelerle birlikte hazõr bulundurulmalõ, b) Şantiyede işe başlamadan önce hazõr olmalõ, c) Aşağõdaki hususlar ihtiva etmelidir. Jeoteknik bilgiler (Madde 5), Şantiye şartlarõ örneğin büyüklük, şantiye sõnõrlarõ, topografya, eğim, ulaşõm ve kõsõtlamalar v b, Komşu yapõlarõn (binalar, yollar, altyapõ tesisleri), yeraltõ yapõlarõ ve onlarõn temelleri, arkeolojik kalõntõlar, yükseklik kõsõtlamalarõ (Enerji hatlarõ) vb mevcudiyeti, yeri ve durumu, Çalõşma metodu, çalõşma emniyeti veya şantiyede kazõ malzemesinin boşaltõlmasõnõ etkileyecek tehlikeler veya yeraltõ kirlenmesi, Çevresel kõsõtlamalar. Örneğin; gürültü, titreşim veya kirlilik ve yasal veya hukukî sõnõrlamalar, Tasarõm ve işin özellikleri, İş plânõnõn tamamlanmasõ ve metodun tanõmlanmasõ için gerekli veya ilgili bütün bilgiler (gerekli olduğu durumda), Komşu şantiyede veya çalõşma alanõnda yeraltõ kazõlarõ veya diğer temeller veya delme kazõklarla ilgili önceki çalõşmalar, İşi etkileyecek aynõ andaki çalõşmalar. Örneğin drenaj, tünelcilik, derin kazõlar vb, İşin denetlenmesi, izlenmesi veya deneyler için ilâve şartlar, Delme kazõk duvarlarõn derzlerinde su geçirmezlik için teknik şartlar, Başlangõç için ana hattõn yeri. 4.2 Çalõşma alanõnõn yakõnõndaki yapõlar, yollar ve alt yapõ tesisleri vb lerinin durumlarõnõn değerlendirilmesi için sorumlu kişiler ve çevre ilişkisi tespit edilmelidir. İşe başlamadan önce ölçümler yapõlmalõ ve hazõr olmalõdõr. 4.3 Delme kazõk çalõşmalarõ, aşağõdaki paragrafta belirtilen kriter ve şartlarõ sağlamak kaydõyla bu standard ile uyumlu olmalõdõr. Uygun bir kalite kontrol, denetleme ve izleme sistemi hazõrlanmalõdõr. 4.4 Yapõ çalõşmalarõna başlamadan önce bütün ilâve ihtiyaçlar veya bu standarddan sapma gösteren özellikler tespit edilmeli ve üzerinde anlaşma sağlanmalõdõr. Kalite kontrol sistemi aşağõdakilere uygun olarak düzenlenmelidir. Örneğin; Yapõnõn geometrisinden olan sapmalar, Farklõ veya değişken yapõ malzemelerinin kullanõmõ, Ön yapõmlõ beton elemanlarõ, Kazõklarõn özel ankraj veya saplama ile kayalara bağlanmasõ, Özel donatõ. Örneğin çelik boru veya çelik profil veya çelik liflerin kullanõlmasõ, Kazõk gövdesi veya pabucunun enjeksiyonu, Mekanik aletlerle kazõk başõnõn traşlanmasõ, El ile ilâve hafriyat. 5 Arazi araştõrmalarõ 5.1 Genel Not - ENV Madde 3 ve Madde 7 ve ilgili dokümanlarõ arazi araştõrmalarõ için genel şartlarõ geçerlidir (İlgili Avrupa standardõ olmadõğõ müddetçe). Bu hükümler ilâve şartlar ve tavsiyeleri kapsar Yapõyõ etkileyen bütün zemin formasyonlarõ ve tabakalarõnõ, zeminin taşõma ve şekil değiştirme özelliklerini belirleyecek şekilde arazi araştõrmalarõ yeterli derinlikte olmalõdõr Arazi araştõrmalarõnõn kapsamõ, ENV in şartlarõna uygun olarak arazinin karakteristik zemin koşullarõnõ belirleyecek yeterlikte olmalõdõr. 10

16 5.1.3 ENV de belirdildiği şekilde Jeoteknik kategoriler temele uygulandõğõ zaman, kategori 2 veya 3 ten uygun olanõ kullanõlmalõdõr Kazõk kuyusunun duraylõlõğõnõn muhafazasõnda şüphe varsa, uygun boyutta deneme sondajõ yapõlmalõdõr Arazinin yakõnõnda ve/veya aynõ şartlar altõndaki karşõlaştõrõlabilir temel çalõşmalarõnõn uygulamasõndaki tecrübeler, arazi araştõrmalarõnõn kapsamõnõn tespitinde dikkate alõnmalõdõr Penetrasyon deneyleri, pressiometre deneyleri veya diğer deneyler gibi uygun araştõrma metotlarõ uygulandõğõnda tecrübelerden de istifade edilir Arazi araştõrma raporlarõ, kazõk metodu seçimini etkileyen bütün ilgili veriler ile birlikte hazõr olmalõdõr Sondaj delikleri, takip eden kazõk inşaasõnõ ve performansõnõ etkilemeyecek seviyeye kadar doldurulmalõdõr. 5.2 Özel şartlar Genel jeolojik tanõmlama ve ENV de liste halinde verilen detaylarõn yanõnda arazi araştõrma raporlarõ aşağõdaki bilgileri de ihtiva etmelidir: a) Herhangi noktadaki zemin seviyesinde araştõrma ve deney, kod-koordinat sistemi veya bilinen sabit bir nokta referans alõnarak yapõlmalõdõr. b) Gevşek veya yumuşak zeminler veya kazõ esnasõnda yumuşama, gevşeme veya duraysõz hale gelme eğilimindeki zeminlerin varlõğõ ve özellikleri, c) Şişme eğilimi gösteren toprak veya kaya formasyonlarõn varlõğõ, d) Anî su kaçõşõna veya bulunduğu yerde çimentonun anî düşmesine sebep olan boşluklar veya kanal yapõlara sahip (yüksek geçirimli) zemin ve iri taneli zeminlerin varlõğõ, e) Kazõ çalõşmalarõnõ zorlaştõran veya penetrasyon veya çõkarma için özel metotlar veya cihazlar gerektiren iri çakõl ve blok veya diğer yeraltõ engellerinin varlõğõ, f) Herhangi bir potansiyel taşõma tabakasõnõn kalõnlõğõ, g) Su sõzmasõna veya kazma aletlerinin (darbe,vurma veya titreşim) sebep olduğu gerilmeye hassas tabakalarõn varlõğõ,yayõlõmõ ve kalõnlõğõ, h) Herhangi basõnçlõ yeraltõ suyu seviyesi dahil olmak üzere yeraltõ sularõnõn pieziometrik seviyeleri ve değişimleri, i) Yüksek yeraltõ suyu hõzlarõna sahip olan akiferler, j) Kararlõlõk sağlayõcõ akõşkanõn ve taze veya sertleşmiş betonun duraylõlõğõnõ etkileyecek özellikteki zararlõ etkili zemin veya yeraltõ suyunun zararlõ etkisi (ENV 206), k) Çalõşma ile ilgili kaya tabakasõnõn seviyesi ve eğimi, l) Herhangi bir ayrõşmõş kayacõn kalõnlõğõ ve yayõlõmõ, m) Kayanõn kalite ve tipi, özellikle; 1 ) Dayanõmõ 2 ) Ayrõşma derecesi 3 ) Boşluklar 4 ) Çatlaklar: Açõk veya dolgulu 5 ) Zayõflõk zonlarõ n) Hafriyat malzemesinin depolanmasõnõ etkileyecek, kirletilmiş zemin veya atõğõn varlõğõ, yayõlõmõ ve kalõnlõğõ. o) Şantiye arazisi altõndaki madencilik, p) Şantiye arazisinde kararlõlõk problemleri Uç basõncõnõn olduğu yerde herhangi sağlam zemin tabakasõnõn hemen altõnda zõmpalama hasarõna müsaade edecek yumuşak bir tabaka olmadõğõ arazi araştõrmasõ ile belirlenmelidir. 11

17 6 Malzeme ve ürünler 6.1 Genel Delme kazõklarda kullanõlan bütün malzeme ve ürünler, ilgili EN standardlarõna (veya uygun olan millî standardlara) ve iş ile ilgili şartnameye uygun olmalõdõr. 12

18 6.1.2 Temin edilen malzeme kaynağõ belgelendirilmeli ve önceden bildirilmeden değiştirilmemelidir Kabul edilmeyen malzemeler şantiyeden derhal uzaklaştõrõlmalõdõr. 6.2 Enjeksiyon ve beton malzemeleri Çimento Delme kazõk için, ENV Madde 5.1 de belirtilen aşağõdaki tipteki çimentolar kullanõlõr: Portland çimento CEM I Curuflu portland çimento CEM II/A-S ve II B/S Silisli portland çimento CEM IIA/D Uçucu küllü portland çimento CEM II/A-V,II/B-V,II A-W ve II/B-W veya Yüksek fõrõn çimentosu CEM III/A,III/B ve III/C Diğer çimentolar,onaylandõğõnda ve belirli şartlarda performansõ ispatlandõğõnda kullanõlabilir Kalsiyum alüminalõ çimento kullanõlmamalõdõr Katkõlõ çimento (Tip II), beton üzerinde İşlenebilirliği artõrma, Priz õsõsõnõ azaltma, Dayanõklõlõğõ artõrma gibi faydalõ etkiye sahip olduğundan tercih edilmelidir Agregalar Agregalar, ENV 206 Madde 4.2'ye ve pren e uygun olmalõdõr İşe başlamadan önce,malzemenin kaynağõ, agregalarõn tane büyüklüğü dağõlõmõ ve onlarõn mineralojik bileşimi üzerinde anlaşma sağlanmalõdõr Beton, tremi ile döküldüğünde yuvarlak agregalar tercih edilmelidir Agreganõn en büyük boyutu,küçük olanõ tercih edilmek şartõyla 32 mm'yi veya boyuna çubuk açõklõğõnõn 1/4 nü geçmemelidir Su Karõşõm suyu ENV 206 Madde 2.3'e ve pren1008 e uygun olmalõdõr Yüksek çevre sõcaklõklarõnda taze betonu soğutmak için, suyun tamamõ soğutulmalõ veya kütlesinin % 50 sine kadar buz parçalarõ kullanõlabilir Kimyasal katkõ ve diğer katkõ maddeleri Kimyasal katkõ ve diğer katkõ maddeleri, ENV 206 Madde 4.4 ve Madde 4.5'e uygun olmalõ, Uygun Avrupa standardõ olmadõğõ sürece ve kimyasal katkõ ve diğer katkõ maddeleri ile ilgili standardlar ve/veya betonun kullanõldõğõ bölgede geçerli yönetmelikler kullanõlmalõdõr Kimyasal katkõ ve diğer katkõ maddeleri üretici talimatlarõ ve onaylõ belgelere göre kullanõlmalõdõr Betonun özelliklerini korumak ve beton dökümünde gerekli kaliteyi sağlamak için aşağõdaki kimyasal katkõ maddeleri kullanõlabilir: 13

19 Su azaltõcõ ve plâstikleştiriciler, Yüksek oranda su azaltõcõ ve yüksek oranda plâstikleştiriciler, Priz geciktiriciler Beton bileşimi, uygulamasõ ve özel katkõ maddeleri birbiriyle uyumlu olmalõdõr Kimyasal katkõ ve diğer katkõ maddeleri, Yüksek oranda plâstisiteli karõşõm sağlamak, Yüksek su muhtevasõndan dolayõ terleme, beton içinde boşluklarõn kalmasõ ve ayrõşmadan sakõnmak, Beton dökümü için gerekli olan işlenebilirliğin süresinin uzatõlabilmesi için, Beton dökümünde ortaya çõkabilecek kesintiler için tedbir olarak kullanõlõr. Not - Zararlara sebebiyet vermemek için, kimyasal katkõ ve diğer katkõ maddelerinin bilinçsiz kullanõlmasõndan sakõnõlmalõdõr Karõştõrmaya başlamadan önce karõşõm içerisindeki katkõ maddelerinin miktarlarõ belirtilmelidir Kazõk soğuk iklimde inşa ediliyor ve betonlamadan sonra kazõğõn üst kõsmõndaki zeminin kazõlmasõ gerekiyorsa, donma etkisine maruz kaldõğõ yerlerde beton için hava sürükleyici katkõ maddeleri kullanõlmalõdõr. 6.3 Yerinde dökülen beton Genel Delme kazõkta kullanõlanõlan betonun karõşõm hesabõ aksi belirtilmedikçe ENV e uygun olmalõdõr Delme kazõklarõ için belirtilen betonunun tasarõm dayanõm sõnõfõ Aksi belirtilmedikçe C20/25 ve C 30/37 aralõğõnda olmalõ ve karõşõm oranõ ve akõcõlõğõ Çizelge 1 ve Çizelge 2 ye uygun olmalõdõr Delme kazõk duvarlarõndan birincil kazõklar için daha küçük dayanõm sõnõflõ beton veya harç kullanõlabilir (Şekil 6) Tasarõmda gerekiyorsa, zemin şartlarõ ve inşa durumunun uygun olmasõ halinde, daha yüksek dayanõmlõ beton kullanõlabilir Kazõklardaki beton; Ayrõşmaya karşõ yüksek dayanõma, Yüksek plâstisiteye ve uygun kohezyona, Uygun akõcõlõğa, Kendiliğinden sõkõşabilme özelliğine, Herhangi geçici muhafaza borusunun çõkarõlmasõ dahil beton dökümü esnasõnda yeterli işlenebilirliğe sahip olmalõdõr Beton karõşõm oranõ ve akõcõlõğõ Çizelge 1 e ve Çizelge 2 ye göre yüksek yoğunluklu bir karõşõma imkân vermediği durumlarda çimento muhtevasõ ve kõvam aralõğõ ayarlanabilir Zararlõ zemin ve /veya yeraltõ suyuna karşõ yeterli koruma, beton karõşõm hesabõ veya kalõcõ muhafaza borusu ile sağlanabilir. Not a) Özellikle fazla zararlõ yeraltõ suyu veya zemin şartlarõnda sadece beton karõşõm oranõ ile yeterli koruma sağlanamayabilir. b) Kirlenmiş zemin ve sularda ilâve riskler mümkündür (Priz geçikmesine veya betonun gözenekli yapõsõnda değişikliğe neden olabilecek ağõr metaller gibi). 14

20 Taze betonda, hõzlõ yeraltõ suyu akõşõ nedeniyle oluşabilecek yõkanmaya karşõ güvenli koruma, kalõcõ muhafaza borusu veya kaplama ile sağlanabilir. 15

21 Çizelge 1 - Karõşõm oranlarõ Çimento muhtevasõ: - Kuru durumda dökülmüş - Su altõnda dökülmüş Su/çimento oranõ (W/C) <0,6 İnce tane muhtevasõ d < 0,125 mm (Çimento dahil) - İri agrega d > 8 mm - İri agrega d 8 mm Çizelge 2 Farklõ şartlarda taze beton için akõcõlõk aralõklarõ 325 kg/m kg/m kg/m kg/m 3 Akõş çapõ aralõğõ mm Çökme) aralõğõ mm Kullanõm için tipik şartlar (örnekler) H Kuru şartlarda betonlama H Pompa ile dökülmüş veya - Tremi metodu ile su altõnda beton dökümü H Kararlõlõk sağlayõcõ ile su altõndaki şartlarda beton dökümü Not - Ölçülen çökme (H) ve akõş çapõ (φ) en yakõn 10 mm ye tamamlanabilir Karõştõrma Karõşõm için genel şartlar ve harmana giren malzemelerin kütle toleransõ ENV 206 Madde 9 a uygun olmalõdõr Hazõr beton veya şantiyede karõştõrõlmõş beton kullanõlabilir Aksi belirtilmedikce, deneme karõşõmlarõ için üç farklõ beton karõşõmõ hazõrlanmalõdõr Deneme beton karõşõmõnõn her birinden küp veya silindir şeklinde altõ numune hazõrlanmalõ, bunlarõn ikişer tanesi sõra ile 7 ile 28 gün sonra deneye tâbi tutulmalõ ve 28 günlük deney sonuçlarõ belli olup beton kabul edilinceye kadar 2 şer tanesi herhangi bir ilâve deney için saklanmalõdõr Beton dökümünden hemen önce, kimyasal katkõ ve diğer katkõ maddeleri tam karõştõrõlmadan, betona su ilâvesi yapõlmamalõdõr. Beton karõşõm hesabõ ile belirlenen su çimento oranõ uygulamada aynen korunmalõdõr Numune alma ve deney Aynõ beton karõşõmõnõn, benzer kullanõmlarda istenen özelliklere uyumlu olduğu ispatlanmamõssa, betonlamadan önce tercihen şantiye şartlarõnda, ön deneme karõşõmlarõnõn uygunluk deneyleri yapõlmalõdõr. Bu mümkün değilse, uygunluk deneyleri, kabul edilmiş deney lâboratuvarlarõnda yaptõrõlmalõdõr. Bu denemeler kazõk inşaasõ için öngörülen agrega ve çimentoyu temsil eden ve yeterli sayõda numune üzerinde yapõlmalõdõr Taze betondan numune alma ve deney EN 206 a uygun olmalõdõr. Aşağõdaki ilâve şartlar uygulanmalõdõr Bir numune takõmõndaki küp veya silindirik numunelerin en az sayõsõ 4 olmalõdõr Basõnç dayanõmõ deneyi için betondan numune alma, aşağõdaki şekilde yapõlmalõdõr: Şantiyedeki ilk üç kazõğõn her birinden bir numune, Sonraki her 5 kazõktan bir numune (Tek beton hacmi 4 m 3 veya az ise 15 kazõktan), 7 günden daha uzun ara vermelerden sonra iki ilâve numune, Aynõ günde dökülen her 75 m 3 betondan bir numune ve C35/45 ve daha yüksek dayanõmlõ betonlu her kazõk için en az bir numune. 16

22 Beton kalitesi kontrol sistemi belgelenmiş olarak ve sürekli beton üretimi yapan yerler için şantiye şartlarõndaki betondan numune alma hususunda anlaşmaya varõlabilir Özel durumlarda, ilâve numune alma ve deney gerekebilir. Örnekler; Kaya üzerindeki uç kazõğõ, Tek kazõklar vb. Yüksek bükülme gerilmeleri Akõcõlõk, Beton sõcaklõğõ ve İşlenebilirlik zamanõ Çizelge 10 da verilen sõklõklara uygun yapõlmalõdõr Beton üzerinde yapõlan bütün deneylerin bütün kayõtlarõ muhafaza edilmelidir. Sonuçlar beton dökme kayõtlarõna not edilmelidir. 6.4 Enjeksiyon şerbeti Çimento-bentonit enjeksiyon şerbetleri ve diğer şerbetler, ilgili Avrupa standardlarõ yoksa millî standardlar veya bunlarõn mümkün olmadõğõ durumda uygulanmõyorsa, üzerinde anlaşõlan işlemlere uygun olarak hazõrlanmalõ, korunmalõ ve kontrol edilmelidir Enjeksiyon şerbetinin bileşimi,enjeksiyon teknik ve işlemi, zemin şartlarõ ve uygulama tarzõna (Prefabrik elemanlar etrafõndaki dõş enjeksiyon, pabuç veya kuyu enjeksiyonu) uygun şekilde plânlanmalõ ve yapõlmalõdõr Zeminle temastaki enjeksiyon şerbeti için çimento tipinin seçiminde, bilinen veya muhtemelen olabilecek zararlõ maddeler hesaba katõlmalõdõr Su/çimento oranlarõ gerçek zemin şartlarõna uygun olmalõdõr. Not - Gerekirse su/çimento oranõ tipik olarak 0,40 ilâ 0,55 veya daha fazla olabilir Katkõ maddeleri, düşük terleme oranlõ pompalanabilir enjeksiyon karõşõmlarõnõn üretimi için kullanõlabilir. 6.5 Kararlõlõk (Stabilizing) sağlayõcõ akõşkanlar Genel Kararlõlõk sağlayõcõ akõşkanlar veya sondaj çamurlarõ; Bentonit suspansiyonlarõ, Polimer suspansiyonlarõ veya Diğer suspansiyonlar dan meydana gelmelidir Akõşkanlar, kimyasal katkõ kullanarak veya kullanmayarak uygun tanelerin suda süspansiyonu olarak hazõrlanõr Bentonit süspansiyonlarõ 17

23 Bentonit suspansiyonlarõn hazõrlanmasõ, korunmasõ ve kontrolleri Madde 6.5.2'de aksi belirtilmedikçe EN 1538'e göre yapõlõr Bentonit suspansiyonlarõn özellikleri taze iken, kazõ esnasõnda ve beton dökülmeden önce Çizelge 3 teki değerlere uygun olmalõdõr. 18

24 Çizelge 3 - Bentonit suspansiyonlarõn özellikleri Birim Suspansiyon Taze Yeniden kullanõm için hazõr Betonlamadan önce Yoğunluk g/cm 3 < 1,10 - < 1,15 Marsh değeri sanîye Akõşkan kaybõ cm 3 < 30 < 50 - ph Kum muhtevasõ %(Kütlece) - - < 4 - :Uygulanamaz Bentonit suspansiyonu için deneyler, EN 1538'e uygun olarak yapõlõr Betonlamadan önceki safhada yoğun çamur veya tuzlu su gibi özel durumlar için 1,20 gr/cm 3 e kadar olan yoğunluk değerine müsaade edilebilir Betonlamadan önceki safhada, donatõsõz ve sürtünme kazõklarõ gibi özel durumlar için kütlece %6 'ya kadar kum muhtevasõna müsaade edilir Bentonit suspansiyonu kazõlan malzemenin taşõnmasõnda da kullanõlõyorsa, kazõ işlemleri esnasõnda daha yüksek yoğunluklu tekrar kullanõlabilen suspansiyona da müsaade edilir Polimerler ve diğer suspansiyonlar Polimerler, Bentonit katkõlõ polimerler veya Diğer killer ihtiva eden diğer tecrübeye bağlõ olarak kararlõlõk sağlayõcõ akõşkanlar, Önce karşõlaşmõş benzer veya daha kötü jeoteknik şartlarda veya Şantiyedeki tam ölçekli deneme kazõlarõna deney dayanõlarak kullanõlabilir Suspansiyonlar, ilgili standardlara veya bunlar uygulanamõyorsa imalâtçõ talimatlarõna uygun olarak hazõrlanmalõ, muhafaza edilmeli ve kontrol edilmelidir. 6.6 Çelik Delme kazõklarõn donatõsõ için kullanõlan çelik çubuk, hasõr çelik, çelik boru veya profil sõrasõ ile EN 10080, EN ve EN 10025'e uygun olmalõdõr Çeliğin tip seçiminde donatõ kafesinin montajõ ve çeliğin kaynaklanabilme özellikleri dikkate alõnmalõdõr Donatõlõ kazõklarda çelik boru veya çelik profiller kullanõldõğõnda tasarõm ENV e uygun olmalõdõr Kararlõlõk sağlayõcõ akõşkanlarla veya deney amaçlõ giriş borularõnda olduğu gibi diğer metal elemanlarla inşa edilecek delme kazõklar için galvanizlenmiş çelik veya benzer malzemelerin kullanõlmadõğõ durumlarda özel önlem alõnmassa; Elektrostatik etki ile filtre keki oluşumu veya, Donatõlarõn elektrokimyasal korozyon problemleri için risk vardõr. 19

25 7 Tasarõm 7.1 Genel Delme kazõklarõn tasarõmõ için esas olan standardlar. ENV Eurocode 1: Basis of design and actions on structures Part1: Basis of design ENV Eurocode 2: Design of concrete structures Part 1.1:General rules and rules for buidings ENV Eurocode 4: Design of composite steel and concrete structures.part 1.1:General rules and rules for buildings. ENV Eurocode 7: Geotechnical design Part 1:General rules. Not - Konu ile ilgili Madde 7, tasarõmõ etkileyen, delme kazõklarõn uygulamasõ ile ilgilidir Tasarõm; Madde 4'e göre projenin özel şartlarõ, Madde 5'e göre zeminin arazi araştõrmalarõ ve/veya, Madde 6'ya göre malzeme özellikleri dikkate alõnarak uygulanmalõdõr Tasarõm,Madde 7.2 ve Madde 8' e göre; Yapõ inşaasõndaki geometrik sapmalar, Uygulama şartlarõnõ dikkate almalõdõr Delme kazõk donatõsõz beton eleman olarak tasarõmlandõğõ zaman; Tasarõm etkileri ve/veya İnşaatõn neden olduğu etkiler ve/veya, Geçilen zeminden kaynaklanan etkiler kazõkta sadece basõnç gerilmesi oluşturuyorsa, kazõk temeller deprem bölgelerinde uygulanmaz Şantiyede yapõ çalõşmalarõnõn sonucu olarak meydana gelen beklenmeyen yüklerin karşõlanmasõ için donatõsõz kazõklarõn kazõk başlarõ donatõlõ olarak önerilir Aksi belirtilmedikçe kazõklar,yumuşak ve gevşek zeminlerde, herhangi mesafe için donatõlõ yapõlmalõdõr Eğilmeye göre tasarõmlanan kazõklar, donatõlõ olmalõdõrlar Çekme kazõklar, tüm boydan boya donatõlõ olmalõdõrlar Tasarõma göre donatõ gerekmiyorsa, bağlayõcõ donatõlar üst yapõyla bağlantõyõ sağlamak için kullanõlmalõdõr. Not - Genellikle kazõk pabuçlarõnda gövde de kullanõlandan fazla ilâve donatõya gerek olmaz Beton dökümünden sonra donatõ kafesinin kurulduğu yerde, özel ve rijit tasarõm şartlarõ gerekli olabilir. 7.2 Yapõdaki geometrik sapmalar Kazõklar aşağõdaki geometrik sapmalar dahilinde inşa edilmelidir. a) Düşey ve eğik kazõğõn çalõşma seviyesini referans alan yerleşme plânõ. D 1,0 m kazõklar çin e e max = 0,1 m 1,0 m D 1,5 kazõklar için e e max = 0,1 D 20

26 D>1,5 m kazõklar için e e max = 0,15 m b) Düşey veya n 15( Θ 86 ) eğimli kazõklarõn eğimindeki sapma i i max = 0,02 x n ( = 0,02 m/m) c) 4 n 15 (76 Θ 86 e kadar eğik kazõklarõn eğiminden sapma i i max = 0,04 ( = 0,04 m/m) d) Kazõk eksenine göre pabuçlarõn merkezden sapmasõ. e e max =0,1 D (Şekil 8). Not - Yapõ sapmalarõnõn kaytõ, boyuna donatõnõn merkezinden veya donatõsõz kazõklardaki en büyük dairenin merkezinden kazõğõn tepesindeki kesite çizilen doğru ile sapmasõ tayin edilir Yapõsal özellikler, Zemin şartlarõ veya, Mevcut kazõk ekipmanlarõ veya Çok derin tõraşlama seviyesi dõşõndaki toleranslar karşõlõklõ anlaşma ile işe başlamadan önce belirlenir. Dik kazõk Eğik kazõk Plandan sapma E1 : Çalõşma seviyesi L1 : Tasarõmlanmõş kazõk yeri E2 : Kazõk üst seviyesi L2 : İnşa edilen kazõk yeri X1 : Tasarõmlanmõş kazõk ekseni e : Çalõşma seviyesinde X2 : İnşa edilen kazõk ekseni ölçülen plan sapmasõ i : Sapma açõsõnõn tanjantõ (tasarõmlanmõş ve inşa edilen kazõk eksenleri arasõndaki) 21

27 n Θ : Yatayla göre tasarõmlanmõş kazõk ekseninin eğimi : Yatayla göre tasarõmlanmõş kazõk ekseninin açõsõ Şekil 8 - Yapõlarda geometrik sapma tanõmlarõ 7.3 Kazõk duvarlar Kazõk duvarlar,eksenel ve/veya yatay yükler için (Örneğin; temel takviyesi, zemin veya su basõnçõ için kullanõlan istinat yapõlarõ) tasarõmlanabilir Kazõk duvarlar için geometrik toleransla, özellikle su veya zemine sõzdõrmazlõk gerekli olduğunda Madde 7.2.1'deki değerlerden daha fazla olabilir Duvarlardaki eğim, aralõk, geometrik sapmalar, birbirini kesme ve derzlerde su sõzdõrmazlõğõ için şartlar belirlenmelidir Duvarõn eğimi n 8( Θ 83 ) olmalõdõr (Şekil 4). 7.4 Kazõ (hafriyat) Kazõklar kayaya veya taşõyõcõ tabakaya yerleştirildiğinde tasarõmda bölgenin zemin özellikleri, en az penetrasyon derinliği ve şekli belirtilmelidir Tasarõmdaki zemin şartlarõ ile ilgili kabullerde farklõlõklar varsa tasarõmcõ haberdar edilmeli ve kazõğõn ve temelin istenen taşõma gücünü sağlamasõ için gerekli tedbirler alõnmalõdõr Basõnç kazõklarõ; Yeterli taşõma gücü ispatlanmamõş, Kazõk kalõnlõğõnca oturmamõş ve Komşu kazõklarda olduğu gibi benzer deformasyon davranõşlarõnõn bulunmamasõ gibi engeller olmasõ durumunda yerleştirilmelidir Kazõklar plânlanan zemin derinliğine erişmeden önce geçilemeyen bir engelle karşõlaşõltõğõnda, engeller hakkõnda mevcut bilgiler esas alõnarak tasarõm yeniden yapõlmalõdõr. Not - Bu durumda eşit performanslõ destekleyici veya ilâve kazõklar gerekli olabilir Taban veya gövde pabuçlarõ, sadece öngörülen geometrik şekilde kontrollu olarak inşasõnda ve uygun metodlarla kontrol edildiğinde tasarõmlanmalõdõr Taban pabuçlarõ, aşağõdaki gibi duraysõz zeminlerde; Gevşek kumlarda, Yeraltõ suyu altõndaki uniform kumlarda veya, Yumuşak veya hassas killerde tasarõmlanmamalõdõr. õ, sadece duraylõ zeminlerdeki düşey kazõklarda uygulanmalõdõr. 7.5 Ön yapõmlõ beton elemanlar Prefabrik beton elemanlarõn kontrolu, uygulamasõ ve tasarõmõ ENV ve ENV e uygun olmalõdõr Tasarõm, taşõma, nakliye ve montaj durumlarõnõ dikkate almalõdõr. Herhangi sõnõrlama beton elemanlar üzerine işaretlenmelidir. Beton örtü kalõnlõğõ (pas payõ), ilgili çevre şartlarõ için ihtiyaçlara uyumlu olmalõdõr. 22

28 7.6 Donatõ Genel Üst yapõ bağlama donatõlarõ veya saplama çubuklarõ ENV e uygun olmalõdõr Kazõklarõn donatõsõnda çelik boru veya profil çeliklerin kullanõldõğõ durumlarda tasarõm ENV e uygun olmalõdõr Çelik donatõ veya kalõcõ muhafaza borusu bir yapõ elemanõ olarak kullanõldõğõnda yeterli koruma yoksa veya yüzeyin tamamõ yeterli beton ve/veya çimento enjeksiyonu kaplama veya diğer koruyucu tedbirlerle korunmamõşsa, tasarõmda korozyon için tolerans öngörülmelidir. Bütün gerekli ölçüler çalõşma programõnda gösterilmelidir Boyuna Donatõ Kararlõlõk sağlayõcõ akõşkan olarak ; Bentonit, Kil veya, Polimer suspansiyon kullanõldõğõnda donatõ için sadece nervürlü donatõ kullanõlõr Donatõ gerekli ise ve tasarõmcõ aksi belirtilmedikce, en az donatõ olarak Çizelge 4 te verilen değerler kullanõlmalõdõr. Çizelge 4 - En az boyuna donatõ Kazõk anma kesit alanõ: Ac Boyuna donatõnõn kesit alanõ:as Ac 0,5 m 2 As %0,5Ac 0,5 m 2 <Ac 1,0 m 2 As 0,0025 m 2 Ac>1,0 m 2 As % 0,25 Ac En az boyuna donatõ, 12 mm çaplõ 4 çubuktan meydana gelmelidir Boyuna demir çubuklarõn aralõğõ uygun beton akõmõna izin vermek için mümkün olduğunca büyük seçilmeli ancak 400 mm den büyük olmamalõdõr Boyuna donatõ veya çubuk demetleri arasõndaki en az aralõk 100 mm den küçük olmamalõdõr Boyuna çubuklar veya bir tabakadaki çubuk demetleri arasõ en az açõklõk d 20 mm agrega kullanõldõğõnda 80 mm ye azaltõlabilir Boyuna donatõ çubuklarõn oluşturduğu aynõ merkezli tabakalar mümkün olduğu kadar birbirine değmemelidir Boyuna donatõ çubuklarda aynõ merkezli tabakalar kullanõldõğõnda ; Silindirik delme kazõklar için en büyük tabaka sayõsõ 2 olmalõ, Tabakalarõn çubuklarõ her biri arka arkaya gelecek şekilde yerleştirilmeli ve Donatõ çapõnõn iki katõ veya iri agreganõn 1,5 katõndan hangisi büyükse büyük olan seçilerek çubuklar arasõndaki en az net mesafe bulunur Donatõ aralõklarõ, çubuklarõn bindirme boylarõnda azaltõlabilir. 23

29 Boyuna donatõlarõn eşit aralõklõ yerleştirilmediği yerlerde donatõ kafesini yerleştirme veya beton dökümü esnasõnda doğru pozisyonda tutmak için özel metotlar gerekebilir Enine donatõ Enine donatõ, ENV 'e uygun olarak tasarõmlanmalõdõr Enine donatõnõn çapõ, Çizelge 5 e uygun olmalõdõr. Çizelge 5 - Enine donatõnõn tavsiye edilen çaplarõ Bağlantõ, halka veya helezonik donatõ Kaynaklõ hasõr çelikten enine donatõ 6 mm ve boyuna donatõnõn en büyük çapõnõn 4 de biri. 5 mm Enine donatõlarõn arasõndaki en küçük net açõklõk, Madde 7.6.2'de belirtilen ana donatõlarda belirtilen mesafelerden az olmamalõdõr Kazõkta kayma gerilmeleri betonun kayma dayanõmõnõn 0,5 katõnõ geçtiğinde, enine donatõlar standard hükümlerin göre tasarõmlanmalõdõr Donatõ kafesinin köşelerine yerleştirilmiş boyuna çubuklar veya boyuna çubuk demetleri, enine donatõlarla güçlendirilmelidir Rijitlik halkalarõ ve donatõ kafesi montajõndaki diğer destek vasõtalarõ enine donatõlarõn boyuna donatõlarla sadece uygun olarak montajõ yapõldõğõ yerlerde enine donatõnõn bir bölümü olarak kabul edilirler Beton örtü (paspayõ) Yerinde dökme kazõklarda bütün donatõ üzerindeki beton örtü ENV e uygun olmalõ ve başka bir anlaşma mevcut değilse; D> 0,6 metrelik kazõklar için 60 mm, D 0,6 metrelik kazõklar için 50 mm den daha küçük olmamalõdõr Aşağõda belirtilen durumlarda en az beton örtü kalõnlõğõ 75 mm ye çõkartõlmalõdõr. Muhafaza borusuz yumuşak zemine giren kazõklarda; ENV 206 da belirtilen sõnõf 5 teki çevre şartlarõnda, En büyük tane büyüklüğü 32 mm lik agrega kullanõlarak su altõnda yapõlan beton dökümünde, Beton dökümünden sonra donatõnõn yerleştirilmesinde veya Sondaj duvarõnõn düzgün olmadõğõ durumlarda Beton örtü, kaplama veya kalõcõ muhafaza borusu kullanõldõğõnda dõş yüzeylerde 40 mm ye indirilebilir Donatõ borularõ ve profilleri Özel donatõ olarak boru veya profillerin tasarõmõ, ENV e uygun olmalõdõr Beton ve gömülü profil arasõndaki bağ (aderans) gerilmesinin tasarõm değeri üzerinde, çalõşmalar başlamadan önce anlaşma sağlanmalõ ve beton örtü veya beton kalõnlõğõ tasarõm dökümanlarõnda belirtilmelidir Bu amaç için lâboratuar veya arazi deneyleri gerekli olabilir. 24

30 Yerleştirme işlemi esnasõnda kazõk ekseni boyunca özel donatõnõn uygun konumda olmasõ sağlanmalõ ve beton örtü kalõnlõğõ uzunluk boyunca istenen şekilde olmalõdõr. 8 Uygulama 8.1 Kazõ (hafriyat) Genel Delme kazõklarõn inşaasõnda zemin ve /veya suyun kontrolsüz sondaj kuyusuna akõmõnõ önlemek için tedbir alõnmalõdõr. Not 1 - Aşağõdaki nedenlerden dolayõ su ve /veya zeminin akõşõ olabilir. Komşu zeminler veya taşõyõcõ tabakanõn duraysõzlõğõ veya örselenmesi, Komşu temel altõndan zeminin kaldõrõlmasõyla destek kaybõ, Kazõğõn dõşõndaki duraysõz boşluklar, Kazõk veya kazõklardaki sertleşmemiş betona yeni inşa edilmiş komşu kazõklarõn verdiği hasarlar, Betonlama esnasõndaki gövdedeki boşluklar, Çimentonun yõkanmasõ. Not 2 - Aşağõdaki durumlarda risk artõşõ olur. Gevşek taneli zemin, Yumuşak kohezyonlu zemin veya Değişken özellikli zeminlerde Sondaj deliğine akmaya eğilimli zeminlerde veya çökme riski olan yerlerde duraylõlõğõ sağlamak, su ve zeminin kazõk sondaj deliğine kontrolsüz girişini önlenmesi için destekler önerilir. Örnek olarak; Muhafaza borularõ, Kararlõlõk sağlayõcõ akõşkanlar, Toprakla doldurulmuş sürekli burgular Kazõklar; Belirlenmiş taşõyõcõ tabakaya veya, Öngörülen temel derinliğine erişinceye kadar kazõlõr ve tasarõma uygun olarak yerleştirilir Aşağõdaki durumlarda tam temas sağlanõncaya kadar kazõ devam ettirilir. Taşõyõcõ tabakada uygun olmayan tabakalaşmanõn olmasõ, Ana kayaç üzerine temellerin oturtulmasõ veya Taşõyõcõ tabakanõn yüzeyinin eğimli olmasõ Eğimli kayaç yüzeylerinde, kazõ tabanõnõn kazõk pabuçuna sabitlenmesi ve kaymayõ önlemek için yatay olmalõdõr. Not 1 - Dik veya uygun olmayan tabakalaşma durumunda, ankastre saplamalõ kazõk pabucu inşa etmek veya uygun derinliğe kadar kazõ yapmak gerekli olabilir. Not 2 - Tam temas sağlamak ve kayaya sabitlemek için muhafaza borusunu yerleştirmek gerekli olabilir Zemin şartlarõ, tasarõmdaki şartlardan farklõ olduğunda tasarõmcõ ile anlaşarak uygun tedbirler alõnmalõdõr Bitirilmiş kazõlar, aşağõdaki durumlarda gerekli olduğu zaman açõlabilir. 25

31 Temizleme ve/veya kumsuzlaştõrma, Çeşitli kontrollerde ve Gerekliyse donatõnõn montajõnda Zamanla bozulmasõ muhtemel zeminlerde inşa edilmesi ve çalõşma gününün sonuna kadar kazõk işleminin tamamlanmamasõ ihtimali durumunda kazõklar; En az gövde çapõnõn 2 katõ, En az 1,5 metreden az olmamak üzere, takip eden işgünü beton dökümünden hemen önce kazõlmalõdõr Kazõk deliği tasarõmlanmõş temel derinliğine ulaşmadan önce geçilemeyen bir engelle karşõlaşõldõğõnda, çalõşmaya devam etmek üzere gerekli tedbirlerin alõnmasõ için tasarõmcõ bilgilendirilmelidir. 26

32 Komşu kazõk veya yapõlara zarar vermiyorsa, Engelleri kaldõrmak veya Ana kayaya kazõklarõ yerleştirmek için patlayõcõ kullanõlmasõna izin verilir Kazõk yapõ serisi, komşu kazõklardaki hasar olmamasõnõ sağlayacak şekilde seçilmelidir Kazõk performansõnõ etkileyebilecek bozulmuş zemin, herhangi diğer malzeme veya yamaç molozu, beton dökümünden önce (tabanõn temizlenmesi) uzaklaştõrõlmalõdõr Metotlar ve aletler Not - Kazõklar kesikli veya sürekli işlemle kazõlabilir, a) Kesikli kazõlar için cihazlar örneğin vinç, muhafaza borusu, burgu, sondaj kepçesi ve kesiciler (Şekil A.3 ten ve Şekil A.6 ya kadar) b) Sürekli kazõlar için aletler örneğin burgular, sondaj veya burgu ile birlikte kullanõlan darbeli sondaj aletleri veya yõkama metodu ile zeminin atõlmasõdõr (Şekil A.7'den Şekil A.9'a kadar) Sondaj deliği çeperinin ; Geçici veya kalõcõ muhafaza borusuyla, Kararlõlõk sağlayõcõ akõşkanlarla veya, Toprakla doldurulmuş sürekli helisel helezon vasõtasõyla korunmasõ gerekir Sondaj aletlerinin tipi; Zemin veya kayacõn tipi, yer altõ suyu ve diğer çevre şartlarõna uygun olmalõ, Temelin altõnda ve kazõk deliğinin etrafõnda gevşek malzeme akõşõnõ önleyecek şekilde şeçilmeli ve Hõzlõ bir kazõ işlemine imkân vermelidir Şartlarõ sağlamak için, kazõ metodunu veya kullanõlan sondaj aletlerini değiştirmek gerekebilir Kuyu tabanõnõn temizlenmesi için, kazõ için kullanõlandan farklõ olarak özel alet ve/veya teknikler kullanõlabilir Su veya kararlõlõk sağlayõcõ akõşkan olduğu durumlarda, sondaj aletleri kuyu duraylõlõğõnõ bozmayacak şekilde seçilmelidir. Not - Kazõk sondajõnõn duraylõlõğõna olumsuz piston etkisi meydana geldiğinde, sondaj aletinin işlem hõzõ buna uygun olarak düzenlenmelidir Muhafaza borulu kazõlar Sondaj deliklerinin duraylõ olmadõğõ durumlarda, aksi belirtilmedikçe, n 15( Θ 86) eğimli eğik kazõklar boydan boya muhafaza borulu olmalõdõr(şekil 4) Kazõ esnasõnda muhafaza borularõ; Salõnõmla veya, Döner çalõşan cihazlarla, veya kazõdan önce ise ; Şahmerdan veya, Vibratörler veya diğerleri. kullanõlarak yerleştirilmelidir Muhafaza borusunun kalõcõ olmasõ gerekmezse, muhafaza borusunun yerleştirilmesi,emniyetli tesisi ve betonlama işlemi sõrasõnda geri alõnmasõna müsaade edilmelidir Bu amaç için; Muhafaza borularõ, boyda veya çapda önemli burkulma göstermemeli ve silindirik olmalõ, 27

33 Muhafaza borularõ, dõşbasõnç, yerleştirme ve çõkarma kuvvetlerine dayanacak şekilde tasarõmlanmalõ, Geçici muhafaza borularõ, önemli iç çõkõntõ veya beton kabuklaşmasõ olmamalõ, Muhafaza borusu ek yerlerinde, önemli derecede oynama olmaksõzõn boyuna kuvvetlerin ve burulma momentlerin aktarõlmasõna izin vermelidir Muhafaza borusunun en altõndaki kesici dairesel çõkõntõlar mümkün olduğunca küçük fakat muhafazanõn emniyetli tesis ve geri çõkarõlmasõ için yeterli olmalõdõr (Şekil A.2 ) Kazõk kazõsõnda; Geçirimli zeminde yeraltõsu seviyesi altõnda veya, Artezyen şartlarõnda muhafaza borusu içerisinde su veya başka uygun akõşkan vasõtasõyla fazla bir iç basõnç 1 m den az olmamak üzere sağlanmalõ ve betonlama boyunca bu basõnç devam ettirilmelidir Fazla basõnç; Yeterli muhafaza borusu ilerlemesi sağlanmõssa, Dökme sõrasõnda yeterli beton basõncõ varsa azaltõlabilir Duraysõz kazõk deliklerinde, kazõk deliğinin ilerletilmesiyle birlikte muhafaza borularõda ilerletilmelidir Kazõya bağlõ ilerleme, zemin ve yer altõ suyu şartlarõna uygun olarak düzenlenmelidir. Not - Delme işleminden önce muhafaza borusunun yerleştirilmesi, zeminin içe akõşõnõ ve/veya kazõk tabanõ altõndaki kazõk performansõnõ etkileyebilecek bozulmalarõ önlemek için gereklidir (Göçme, taban kabarmasõ). Muhafaza borusunun dõşõnda oluşan boşluk, muhafaza borusu çekilirken beton kazõğõnõn bütünlüğünü tehlikeye sokabilir. Gevşek zonlar yüzeye doğru hareket edebilir ve çökmeye sebep olabilir Kazõnõn tabanõnda duraysõzlõk varsa, muhafaza borusunun ilerleme miktarõ veya fazla iç basõnç arttõrõlmalõdõr Kazõ öncesi geçici muhafaza borularõ, kararlõlõk sağlayõcõ akõşkanlarla betonun akõşkan tarafõndan kirletilmesini önlemek için özel tedbirler alõnmadan yerleştirilmemelidir. Not - Aksi durumda,sõvõ kapalõ cepler muhafaza borusunun dõşõnda oluşabilir ve beton dökümünde esnasõnda betonu kirletebilir Akõşkanlarla kazõnõn desteklenmesi Kararlõlõk sağlayõcõ akõşkanõn özellikleri Madde 6.5 e uygun olmalõdõr Akõşkanõn özelliklerinden biri, Çizelge 3'te belirlenmiş sõnõrlar dõşõna çõkarsa, akõşkanõn tamamõ veya bir kõsmõ değiştirilmelidir Kazõ çalõşmalarõ veya betonlama esnasõnda geri kazanõlan akõşkan, uygun işlemlerden sonra yeniden kullanõlabilir Kazõnõn üst kõsmõ; -Sondaj aletlerine kõlavuz olmak için, -Üst gevşek zeminlerin çökmelerine karşõ kazõk deliğini korumak için, -Çalõşan personelin emniyeti için kõlavuz tüp veya kõlavuz duvarla korunmalõdõr Kararlõlõk sağlayõcõ akõşkanõn seviyesi, işlem süresince sondaj deliğinin derinliği boyunca duvarlarõn duraylõlõğõnõ sağlayõp devam ettirecek şekilde ve sondaj deliğine zemin tanelerinin akõşõnõ önleyecek yeterli iç basõnç sağlanmalõdõr. 28