ICS , TÜRK STANDARDI TS 8481/Ekim 1990 İÇİNDEKİLER

Transkript

1 İÇİNDEKİLER 0 - KONU, TARİF, KAPSAM, UYGULAMA ALANI KONU TARİFLER KAPSAM UYGULAMA ALANI SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER SINIFLANDIRMA Sõnõflar Tipler Türler ÖZELLİKLER Malzeme Özellikleri Görünüş Özellikleri Yapõlõş Özellikleri Korozyona Karşõ Koruyucu Kaplamalar Borunun Birim Kütlesi Mekanik Özellikler BOYUT VE TOLERANSLAR Boyutlar Toleranslar ÖZELLİK, MUAYENE, DENEY MADDE NUMARALARI NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER PARTİ VE NUMUNE ALMA MUAYENELER Gözle Muayene Biçim Muayenesi Boyut Muayenesi DENEYLER DEĞERLENDİRME MUAYENE VE DENEY RAPORU PİYASAYA ARZ AMBALAJLAMA İŞARETLEME VE KISA GÖSTERİLİŞ İşaretleme Kõsa Gösteriliş DEPOLAMA TAŞIMA ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER EK - A... 18

2 ÇELİK BORULAR -İNŞAAT İŞ İSKELELERİ VE KALIP İSKELELERİNDE KULLANILAN 0 - KONU, TARİF, KAPSAM, UYGULAMA ALANI KONU Bu Standard, inşaat iş iskeleleri ve kalõp iskelelerinde kullanõlan çelik borularõn tarifine, sõnõflandõrma ve özeliklerine, numune alma, muayene ve deneyleri ile piyasaya arz şekline dairdir TARİFLER İnşaat İş İskeleleri ve Kalõp İskelelerinde Kullanõlan Çelik Boru İnşaat iş iskelesi ve kalõp iskelelerinde kullanõlan çelik boru, bu iskelelerin taşõyõcõ bölümleri olan dikmeler, yatay elemanlar ve çaprazlarõ meydana getirmede kullanõlan çelikten yapõlmõş borudur İnşaat İş İskelesi İnşaat iş iskelesi, inşaat faaliyeti sõrasõnda, yapõnõn çeşitli bölümlerine işçilerin ulaşabilmesi için kurulan iskeledir Kalõp İskelesi Kalõp iskelesi, beton kalõbõnõ taşõmak amacõyla kurulmuş bulunan iskeledir KAPSAM Bu standard, inşaat iş iskeleleleri ve kalõp iskelelerinde kullanõlan çelik borularõ kapsar. NOT - Bu standardda "çelik boru" ve "boru" deyimleri, "inşaat iş iskeleleri ve kalõp iskelelerinde kullanõlan çelik boru" anlamõnda kullanõlmõştõr UYGULAMA ALANI Bu standard, sõvõ ve gaz iletimi gibi başka amaçlarla yapõlmõş olabilen, ancak inşaat iş ve kalõp iskelelerinde kullanõlacak sakin veya çok sakin dökülmüş çelik borulara uygulanõr. 1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER SINIFLANDIRMA Sõnõflar Çelik borular, imalat metotlarõna göre; - Dikişsiz borular (S), - Dikişli borular (W) olmak üzere iki; Silis muhtevasõna göre; - Yüksek silis ihtiva eden (max % 0,30) siyah borular (A), - Düşük silis ihtiva eden (max % 0,05) siyah borular (B) olmak üzere iki sõnõfa ayrõlõr Tipler Çelik borular et kalõnlõklarõna göre; - Et kalõnlõğõ 3,2 mm olan (Tip 3,2) (3,2) - Et kalõnlõğõ 4,0 mm olan (Tip 4,0) (4) olmak üzere iki tipe, ayrõlõr. 1

3 Türler Çelik borular korozyondan korunma metotlarõna göre; - Geçici olarak korrozyondan korunmuş (C), - Boyanmõş (D), - Sõcak daldõrma metodu ile galvanizlenmiş (E), - Korozyondan korunmamõş, siyah boru (R), olmak üzere dört türe, ayrõlõr ÖZELLİKLER Malzeme Özellikleri Çelik borunun yapõlmõş olduğu çeliğin kimyevi bileşimi (pota analizi) Çizelge-1'de verilenlere uygun olmalõdõr. ÇİZELGE - l Çeliğin Kimyevi Bileşimi Karbon C Silis Si Fosfor P Kükürt S Azot N % 0,20 m/m % 0,30 m/m % 0,05 m/m % 0,05 m/m % 0,009m/m Alüminyumla sakinleştirilmiş (söndürülmüş) çeliğin azot muhtevasõ en çok % 0,015'e kadar yükseltilebilir. Sõcak daldõrma metoduyla galvanizlenecek çelik borularda silis miktarõ % 0,05'ten fazla olmamalõdõr (B sõnõfõ borular kullanõlmalõdõr). Borularõn imalinde kaynar dökülmüş (sakinleştirilmemiş) çelik kullanõlmaz Görünüş Özellikleri Madde 2.2.1'e göre muayene edildiğinde, borularõn dõş yüzleri imalat metodundan beklenen ölçüde düzgün olmalõ, kesit ve biçim bozukluklarõ bulunmamalõdõr. Madde 1.3'te belirtilen boyut toleranslarõ içinde kalan yüzey bozukluklarõ kusur sayõlmaz. Boyalõ veya galvanizli borularõn kaplamalarõ muntazam ve üniform görünüşte olmalõ, gözle görülebilir kaplama bozukluklarõ kaplanmamõş bölgeler, kaplamada ayrõlma ve dökülme bulunmamalõ, galvanizli kaplamalarda yüzeyde iğneler (suni çõkõntõlar) görülmemelidir. Boru uçlarõ boru eksenine dik kesilmiş olmalõ ve uçlarda aşõrõ pürüzler, çapak veya kõymõk bulunmamalõdõr Yapõlõş Özellikleri İmalat Metodu Borular dikişsiz (çekme) veya dikişli (kaynaklõ) metotlardan biriyle imal edilmiş olmalõdõr. Önceden belirtilmemişse, imalat metoduna bakõlmaz Ovallik Madde 'e göre muayene edildiğinde, borular daire kesitli olmalõ ve bulunabilecek ovallik miktarõ Madde 1.3'te belirtilen dõş çap toleransõnõn içinde kalmalõdõr Doğru Eksenlilik Madde 'ye göre muayene edildiğinde, boru boylarõ doğru eksenli olmalõ ve bulunacak doğrudan sapma miktarõ, herhangi bir yerindeki bir metre uzunlukta 3 mm'den ve tam boru boyunda 2 mm/m'den fazla olmamalõdõr (Şekil-1). 2

4 Korozyona Karşõ Koruyucu Kaplamalar Çelik borular, bu şekilde sipariş edildiği taktirde, korozyona karşõ herhangi bir kaplama yapõlmadan veya geçici olarak korunmuş şekilde teslim edilebilir. Ancak, iskele elemanõ durumuna getirilmiş çelik borularõn korozyona karşõ koruyucu kalõcõ bir kaplamayla kaplanmasõ şarttõr. Düşük silis ihtiva eden (B sõnõfõ) borular, ancak önceden. belirtildiği taktirde, kaplamasõz olarak teslim edilebilir Galvaniz Kaplamalar Sõcak daldõrma yoluyla yapõlmõş galvaniz kaplamalar aşağõdaki özeliklerde olmalõdõr Kaplama Kalõnlõğõ Madde 2.3.1'e göre denendiğinde, kaplamanõn boru dõş yüzündeki kalõnlõğõ 40 µm'den olmamalõdõr. Borunun iç yüzündeki kaplama kalõnlõğõ sõnõrlandõrõlmamõştõr. az Kaplamanõn Sürekliliği Kaplama üzerinde şüpheli görülen bölgelerde, Madde 2.3.1'e göre bulunan kaplama kalõnlõğõ 40 µm'den az olmadõkça, kaplama sürekli kabul edilir Boyalar Boyanmõş borularõn dõş yüzlerindeki boya tabakasõ, kullanõma hazõr ve yeni durumdayken, aşağõdaki özelliklerde olmalõdõr Korozyona Karşõ Dayanõklõlõk Boyanmõş boru numuneleri Madde 'e göre denendiğinde, 100 saat sonunda, boruda meydana gelen korozyon seviyesi Ri 3'ten yüksek olmamalõdõr Boyanõn Yüzeye Yapõşmasõ Boyanmõş boru numuneleri, Madde 'ye göre denendiğinde, boru yüzeyindeki çapraz çizilmiş alanõn görüntüsü Çizelge-3'deki 0,1 veya 2 sõnõflandõrmasõna uygun olmalõ, yüzeyden kalkan boya miktarõ, çapraz çizilmiş alanõn % 15'inden fazla olmamalõdõr Borunun Birim Kütlesi Borunun birim kütlesi, Madde 2.3.3'e göre denendiğinde, Çizelge-2'de verilenlere uygun olmalõdõr. ÇİZELGE - 2 Boru Birim Kütlesi ve Toleransõ Boru Tipi Birim Kütle Tolerans Tek Boruda 10 Ton veya daha büvük partilerde Tip 3,2 3,56 kg/m ± % 10 ± % 7,5 Tip 4,0 4,37 kg/m ± % 10 ± % 7,5 3

5 ÇİZELGE - 3 Çapraz Çizme Deneyi Sonucunda Boyalõ Yüzeyden Kalkan Boya Miktarlarõ Yapõşma sõnõfõ Deney bölgesinin tarifi 6 çapraz çizikten meydana gelmiş deney bölgesinden boya kalkmasõ görünüşü 0 Çiziklerin kenarlarõ düzgün, çapraz çizilmiş kare alanlarda boya kalkmasõ yok 1 Çiziklerin kesiştiği yerlerde küçük kabarmalar var, çapraz çizilmiş alanlarõn % 5'inden fazlasõ etkilenmemiş 2 Boya, hem çiziklerin kenarlarõnda, hem de kesişme yerlerinde kabarmõş. Çapraz çizilmiş alanlarõn % 5'inden fazlasõ, % 15'inden azõ etkilenmiş 3 Boya, çiziklerin kenarlarõnda, kõsmen veya tamamen, büyük şeritler şeklinde kalkmõş ve/veya karelerin çeşitli yerlerinde kõsmen veya tamamen kabarmõş. Çapraz çizilmiş alanlarõn % 15'inden fazlasõ, % 35'inden azõ etkilenmiş 4 Boya, çiziklerin kenarlarõnda, kõsmen veya tamamen, büyük şeritler şeklinde kalkmõş ve/veya bazõ kareler tamamen veya kõsmen yerinden kopmuş. Çapraz çizilmiş alanlarõn % 35'inden fazlasõ, % 65'inden azõ etkilenmiş 5 4 sõnõflandõrmasõyla bile sõnõflandõrõlmayacak seviyedeki kabarma ve kalkma 4

6 Mekanik Özellikler Madde 2.3.4'e göre denendiğinde, çelik borunun mekanik özellikleri, Çizelge-4'te verilenlere uygun olmalõdõr. ÇİZELGE - 4 Mekanik Özelikler Çekme mukavemeti Km, 340 N/mm 2 (3400 kgf/cm 2 ) < 480 N/mm 2 (4800 kgf/cm 2 ) Akma sõnõrõ Rejj 235 N/mm 2 (2350 kgf/cm 2 ) Kopmada birim uzama A *) >, % 24 *)Kopmada birim uzama aşağõdaki formüle göre hesaplanacak ölçme boyu üzerinden ölçülür (TS 138) 1). L0=5,65 S 0 Burada; L 0 : Çekme deney parçasõnõn ilk ölçü uzunluğu (mm) So:Deney parçasõnõn çekme bölgesindeki ilk kesit alanõ (mm 2 ) dir BOYUT VE TOLERANSLAR Boyutlar Madde 2.2.3"e göre ölçüldüğünde, çelik borularõn boyutlarõ, Madde belirtilen toleranslarla Çizelge-5'te verilenlere uygun olmalõdõr. ÇİZELGE - 5 Çelik Borularõn Boyutlarõ Boyutlar Tip 3,2 (mm) Tip 4,0 (mm) Et Kalõnlõğõ Dõş çap 48, iç çap Boy Önceden belirtilir Toleranslar Et Kalõnlõğõ Toleransõ Borularõn et kalõnlõğõ toleransõnõn üst sõnõrõ birim kütle toleransõna bağlõ olup ayrõca tespit edilmemiştir. Et kalõnlõğõ toleransõnõn alt sõnõrõ - % 12,5 tir. Ancak 100 mm'yi aşmayan uzunluktaki bölgelerde ve kalõnlõk azalmasõ yalnõz üst yüzeyi etkilediği durumlarda - % 15'e izin verilir Dõş Çap Toleransõ Borularda dõş çap toleransõ ± 0,5 mm dir. 1) Bu Standard metninde atõf yapõlan Türk Standardlarõnõn numaralarõ metnin sonunda verilmiştir. 5

7 Uzunluk Toleransõ Boru boylarõnõn uzunluk toleransõ önceden belirtilen değere uygun olmalõdõr ÖZELLİK, MUAYENE, DENEY MADDE NUMARALARI Bu standardda verilen özeliklerin muayene ve deney madde numaralarõ Çizelge-6'da verilmiştir. ÇİZELGE - 6 Özelik ve Bunlarla İlgili Muayene ve Deney Madde Numaralarõ Özellik Malzeme Özelikleri Görünüş Özelikleri Yapõlõş Özelikleri İmalat Metodu Ovallik Doğru Eksenlilik Korozyona Karşõ Koruyucu Kaplamalar Galvaniz Kaplamalar Kaplama Kalõnlõğõ Kaplamanõn Sürekliliği Boyalar Kor korozyona Karşõ Dayanõklõlõk Boyanõn Yüzeye Yapõşmasõ Borunun Birim Kütlesi Mekanik Özelikler 1.3 Boyut ve Toleranslar İşaretleme Muayene ve deneyler 4.2 Çeşitli Hükümler Gözle Muayene Gözle Muayene Ovallik Muayenesi Doğrudan Sapma Muayenesi vanizli Borularda Galvaniz Kaplama Kalõnlõğõ Tayini vanizli Borularda Galvaniz Kaplama Kalõnlõğõ Tayini Korrozyona Karşõ Dayanõklõlõk Deneyi Yapõşma Deneyi Birim Kütle Tayini Deneyi Çekme Deneyi Boyut Muayenesi Gözle Muayene 2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER PARTİ VE NUMUNE ALMA Bir defada muayeneye sunulan aynõ, sõnõf, tip ve türde olan çelik borular bir parti sayõlõr. Partiden, parti büyüklüğüne göre, Çizelge-7'de belirtilen miktarda çelik boru, gelişigüzel numune olarak ayrõlõr. Bunun için TS 2756'da verilen "Rasgele Sayõlar Çizelgesinin Uygulamasõyla Numune Alma metodu" uygulanõr. Bunun mümkün olmamasõ durumunda aşağõdaki metot uygulanõr. Partideki borular, partinin herhangi bir yerinden başlanarak, 1,2,3... N olarak numaralanõr veya numaralandõğõ varsayõlõr. Numune takõmõndaki boru sayõsõ (n) olmak üzere N/n=r sayõsõ hesaplanõr. Tam sayõ değilse tam sayõya yuvarlatõlõr, r'inci, 2r'inci, 3r'inci... nr'inci borular partiden ayrõlarak numune takõmõ meydana getirilir. Muayene ve deneyler numune takõmõnõ meydana getiren borularõn tümüne uygulanõr. ÇİZELGE - 7 Parti Büyüklüğüne Göre Alõnacak Numune Sayõlarõ Partideki Miktar (M) (ton) Alõnacak Numune Sayõsõ (n) M M < < M < 150 M > MUAYENELER Gözle Muayene Numune takõmõndaki borular gözle muayene edilerek Madde 1.2.2'de belirtilenlere uygun olup olmadõğõna bakõlõr. Bu muayene sõrasõnda, Madde 'de belirtilen imalat metotlarõndan hangisiyle yapõldõğõ ve bunun beyan edilene uygun olup olmadõğõna ve Madde 3.2.1'deki işaretlerin bulunup bulunmadõğõna da bakõlõr. 6

8 Biçim Muayenesi Ovallik Muayenesi Boru numunelerinde, uzunluklarõ boyunca en az üç kesitte, 0,1 mm hassasiyeti! bir kumpasla çeşitli doğrultularda çap ölçülerek her kesitte elde edilen en büyük ve en küçük çaplar kaydedilir, Sonuçlarõn Madde 'de belirtilenlere uygun olup olmadõğõna bakõlõr Doğrudan Sapma Muayenesi Boru numuneleri bir düzlem tezgah veya zemin üzerine yatõrõlarak bütün uzunluğunda ve 1000 mm uzunlukta çelik bir cetvel kullanõlarak 1 m'lik bölümlerindeki doğrudan sapmalarõ, Şekil-1'de gösterildiği şekilde ölçülür. Sonuçlarõn Madde 'de belirtilenlere uygun olup olmadõğõna bakõlõr Boyut Muayenesi Deney numunelerinin et kalõnlõklarõ, iç ve dõş çaplarõ, boru uçlarõndan en az 50 mm içerideki bir bölgede en az 3 doğrultuda, 0,1 mm hassasiyetteki bir kumpasla ve boru boylarõ mm taksimatlõ bir çelik şerit metreyle ölçülür. Sonuçlarõn Madde 1.3.1'de belirtilen boyutlara Madde 1.3.2'deki toleranslarla uygun olup olmadõğõna bakõlõr DENEYLER Galvanizli Borularda Galvaniz Kaplama Kalõnlõğõ Tayini Galvanizli boru numunelerinin, galvaniz kaplama kalõnlõğõ, şüpheli görülen bölgelerde, TS 2311'de belirtilen şekilde manyetik metotla ölçülür. Sonuçlarõn Madde ve Madde 'de belirtilenlere uygun olup olmadõğõna bakõlõr Boya Deneyleri İmalatçõ boya deneyleri uygulanacak boyalõ partilerle ilgili olarak aşağõdaki bilgileri vermelidir: - Uygulanan yüzey hazõrlama işlemi - Boya uygulama metodu - Kurutma ve boyalõ yüzeyin bakõm metodu - Boya kalõnlõğõ (um olarak) (Astar ve son katlarõn sayõsõ, kalõnlõğõ ve toplam boya filmi kalõnlõğõ). - Kullanõlan boya ile ilgili bilgiler Korozyona Karşõ Dayanõklõlõk Deneyi Deney Numuneleri Deney, imal edilmiş partiden alõnan yeni boyanmõş (kullanõlmamõş) deney numunelerine uygulanõr. Borular, dõş yüzlerine uygulanmõş korozyona dayanõklõ bir boya ile ve imalatta kullanõlan metotla boyanmõş olmalõdõr. Deney numunelerinin boylarõ yaklaşõk 400 mm olmalõdõr Deneyin Yapõlõşõ Deney, TS 3317'de belirtilen şekilde, deney numunelerinin tümü üzerinde, 100 saat süre ile, deney numunesi borunun bütün dõş yüzü etkilenecek şekilde bir defa uygulanõr. 100 saat sonunda deney numunelerinin yüzleri incelenerek Madde 'e göre ulaşõlan korozyon seviyesi değerlendirilir. Bu süre sonunda Ri3 korrozyon seviyesine gelinmemişse, deney, Ri3'e ulaşõlana kadar sürdürülür. Ancak 500 saat sonunda Rİ3 korozyon seviyesi elde edilmemişse, deney 500 saatin sonunda durdurulur Deney Sonuçlarõnõn Değerlendirilmesi 100 saatlik deneyden sonra deney numuneleri deney odacõğõndan çõkarõlõr. TS 3317'de belirtilen şekilde temizlenip, kurutulduktan sonra gözle incelenir ve meydana gelen korozyon seviyesinin Şekil- 4'ten Şekil-8'e kadar olan şekillerde gösterilmiş korozyon seviyelerinden hangisine uyduğuna karar verilir. Sonuçlarõn Madde 'de belirtilenlere uygun olup olmadõğõna bakõlõr Yapõşma Deneyi 7

9 Deney Numuneleri Deney, imal edilmiş partiden alõnan yeni boyanmõş (kullanõlmamõş) deney numunelerine uygulanõr. Deney numunelerinin alõndõğõ borular, dõş yüzlerine uygulanmõş korozyona dayanõklõ bir boya ile ve imalatta kullanõlan metotla boyanmõş olmalõdõr. Deney numunelerinin boylarõ yaklaşõk 400 mm olmalõdõr Cihazlar Deney numunesi üzerinde çizikler meydana getirmek için Şekil-2'de gösterilen bir bõçaklõ ve Şekil-3'te gösterilen çok bõçaklõ çizme cihazlarõ kullanõlõr. Çok bõçaklõ çizme cihazõ enine çiziklerin meydana getirilmesinde kullanõlõr. Boyuna çiziklerde bir bõçaklõ çizme cihazõ kullanõlmalõdõr. Çok bõçaklõ çizme cihazõ bulunmadõğõ taktirde, hem enine hem de boyuna çizikler bir bõçaklõ çizme cihazõyla (Şekil-2) yapõlabilir. Bõçaklarõn kesici kenarlarõ sert çelikten yapõlmõş olmalõ ve 0,05 mm inceliğe gelecek şekilde bilenmiş olmalõdõr. Deneyden önce, kesici kenarlarõn bu şartõ sağlayõp sağlamadõğõ kontrol edilir ve sağlamadõğõ takdirde taşlanarak bilenir. Her çizikten (veya çizik grubundan) sonra bõçağõn l mm ötelenmesi için gerekli tertibat bulunmalõdõr Deneyin Yapõlõşõ Deney uygulanacak boyanmõş deney numunesi bir mengeneyle veya başka uygun bir tertibatla, deney sõrasõnda oynamayacak şekilde tespit edilir. Deney uygulanacak bölgedeki bağlõ olmayan toz veya parçacõklar bir fõrçayla süpürülerek alõnõr. Madde 'de belirtilen uygun çizme cihazõ kullanõlarak, enine ve boyuna doğrultuda birbirini dik açõyla kesecek şekilde kesiciler 20 mm/s - 50 mm/s hõzla hareket ettirilerek ve sabit basõnç uygulanarak boyalõ boru yüzeyine çizikler yapõlõr. Çizikler, boyuna doğrultuda 11 adet ve enine doğrultuda 11 adet olmak üzere l mm aralõklarla yapõlõr. Çizme sõrasõnda kesici kenarõn boyayõ tamamõyla keserek altõndaki boru metaline işlemesine dikkat edilir. Gerekli görülürse, deney, aynõ boru numunesi üzerinde birden fazla bölgeye uygulanabilir Deney Sonuçlarõnõn Değerlendirilmesi Çapraz çizilmiş alan üzerindeki yerinden kopmuş boya parçacõklarõ yumuşak bir fõrça ile, 5 kere bir yönde 5 kere diğer yönde ileri ve geri hareketlerle hafifçe fõrçalanarak uzaklaştõrõlõr. Çapraz çizili alan bir büyüteçle incelenerek sonuçlarõn Madde 1.2,4.2.2'de belirtilenlere uygun olup olmadõğõna bakõlõr Birim Kütle Tayini Deneyi Deney numunelerinin boylarõ bir şerit metreyle en az 5 mm hassasiyetle ölçülür ve kaydedilir. Sonra her deney numunesi en az 100 g hassasiyetle tartõlarak kütleleri bulunur. Her deney numunesinin bulunan kütlesi ölçülen boyuna bölünerek birim kütlesi hesaplanõr ve kaydedilir. 10 t veya daha büyük partilerde teslimat sõrasõnda kamyon üzerinde daralõ olarak yapõlan tartõnõn (veya tartõlarõn) sonucu partideki toplam borunun anma boylarõ toplamõna bölünerek partideki borularõn birim kütlesi hesaplanõr ve kaydedilir. Belgelendirme vb. amaçlarla fabrika stokundaki partilerin değerlendirilmesi durumunda bu ikinci değerlendirme yapõlmayabilir. Ancak bu durumda, yalnõz birim kütle deneyi için Çizelge-7'de belirtilen numune miktarõnõn iki katõ numune alõnarak, bunlarõn yukarõda belirtilen şekilde, birer birer birim kütlesi bulunur, kaydedilir. Sonuçlarõn Madde 1.2.5'de belirtilenlere uygun olup olmadõğõna bakõlõr Çekme Deneyi Her bir deney numunesinden TS 138'de belirtildiği şekilde çõkarõlacak deney parçalarõna, TS 138'de belirtilen şekilde çekme deneyi uygulanõr. Çekme deneyi sonucunda elde edilen çekme mukavemeti (Rm), akma sõnõrõ (Ren) ve kopmada birim uzama (A) her deney numunesi için ayrõ ayrõ kaydedilerek her deney sonucunun Madde 1.2.6'da belirtilenlere uygun olup olmadõğõna bakõlõr. 8

10 2.4 - DEĞERLENDİRME Partiden Madde 2.1'e göre alõnan Çizelge-7'de belirtilen sayõdaki deney numunelerinin tamamõna bu standardda belirtilen bütün muayene ve deneyler uygulanõr. Muayene ve deneylerden elde edilen sonuçlardan herhangi biri Madde 1.2'de belirtilen özeliklere ve Madde 1.3'de belirtilen boyut ve toleranslara uygun bulunmazsa parti bu standarda aykõrõ sayõlõr. Bu durumda, teslimat partilerinde, parti en az dört eşit veya daha küçük partiye bölünerek, her bir küçük partiden Çizelge-7'de belirtilen miktarda yeni numune alõnõp; küçük partilerin, ayrõ ayrõ, bu standarda uygun olup olmadõğõna bakõlabilir MUAYENE VE DENEY RAPORU Muayene ve deney raporunda en az aşağõdaki bilgiler bulunmalõdõr: - Muayenenin ve deneyin yapõldõğõ yerin ve laboratuvarõn, muayene ve deneyi yapanõn ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adlarõ, görev ve meslekleri, - Muayene ve deney tarihi, - Numunenin tanõtõlmasõ, - Muayene ve deneyde uygulanan standardlarõn numaralarõ, - Sonuçlarõn gösterilmesi, - Muayene ve deney sonuçlarõnõ değiştirilebilecek faktörlerin mahzurlarõnõ gidermek üzere alõnan tedbirler, - Uygulanan muayene ve deney metotlarõnda belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene ve deneyde yer almõş olan işlemler, - Standarda uygun olup olmadõğõ, - Rapor tarih ve numarasõ, 3 - PİYASAYA ARZ AMBALAJLAMA Çelik borular genellikle ambalajsõz olarak piyasaya arz edilir. Gerekli görüldüğünde, aynõ sõnõf, tip ve türdeki borular, belirli miktarlarda, çemberlerle bağlanarak gruplar şeklinde piyasaya arz edilebilir. Bunun dõşõnda, önceden kararlaştõrõlmõş herhangi bir başka ambalaj türü de uygulanabilir İŞARETLEME VE KISA GÖSTERİLİŞ İşaretleme Her boru, 1,5 m'den daha uzun olmayan aralõklarla, en az 4 mm yükseklikte ve en az 0,2 mm derinlikte gömme karakterlerle silinip bozulmayacak şekilde en az aşağõdaki işaretlerle işaretlenmiş olmalõdõr. - İmalatçõ firmanõn ticaret unvanõ veya kõsa adõ, varsa, tescilli markasõ, - Bu standardõn işaret ve numarasõ (TS 8481 şeklinde), - Silis muhtevasõnõ belirten A veya B işareti, - Anma et kalõnlõğõ (3,2 veya 4 şeklinde). Bu bilgiler gerektiğinde yabancõ dille de yazõlabilir. Örnek olarak; XYZ firmasõ tarafõndan imal edilen Madde 3.2.2'de kõsa gösterilişi verilmiş borunun işaretlenmesi aşağõdaki şekilde olmalõdõr. XYZ TS 8481 B4 Genellikle haddeleme sõrasõnda meydana getirilen işaretler, koruyucu kaplama uygulandõktan sonra da okunabilir olmalõdõr. 9

11 Kõsa Gösteriliş İnşaat iç iskeleleri ve kalõp iskelelerinde kullanõlan çelik borularõn sipariş formlarõ, envanter kayõtlarõ, teslimat belgeleri veya kataloglarõnda kullanõlabilecek kõsa gösterilişi en az aşağõdaki bilgileri ihtiva etmelidir: - Malzemenin adõ ("çelik boru" şeklinde), - TS numarasõ (TS 8481 şeklinde), - İmalat metoduna göre sõnõfõ (S veya W olarak), - Silis muhtevasõnõ belirten A veya B işareti, - Et kalõnlõğõna göre tipi (3,2 veya 4 olarak), - Uygulanan korozyondan koruma metoduna göre türü (C, D, E veya R olarak). Örnek olarak; dikişli, düşük silis muhtevalõ, anma et kalõnlõğõ 4,0 mm olan, sõcak daldõrma metoduyla galvanizlenmiş çelik borunun kõsa gösterilişi aşağõdaki şekilde olmalõdõr. Çelik boru, TS 8481, WB-4-E DEPOLAMA TAŞIMA Korozyondan koruyucu kaplamasõ olmayan (R türündeki) borular yağõştan ve zemin neminden korunmuş üstü kapalõ ve zeminden yükseltilmiş yerlerde, mümkünse tahta paletler veya kadronlar üzerinde depolanmalõdõr. Depolama ve taşõma sõrasõnda korozyondan koruyucu kaplamanõn zarar görmemesine özen gösterilmeli, borularda eğrilik meydana getirecek depolama ve taşõma metotlarõndan kaçõnõlmalõdõr. 4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER İmalatçõ veya satõcõ, bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği inşaat iş iskeleleri ve kalõp iskelelerinde kullanõlacak çelik borular için istendiğinde, standarda uygunluk beyannamesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir. Bu beyannamede satõş konusu çelik borularõn: - Madde l'deki özelliklere uygun olduğunun, - Madde 2'deki muayene ve deneylerin yapõlmõş ve uygun sonuç alõnmõş bulunduğunun belirtilmesi gerekir Madde 1.2.l'de belirtilen malzeme özelikleri imalatçõya yol göstermek amacõyla verilmiş olup, bunlar mamul çelik borularda aranmaz. Ancak, bir ihtilaf meydana geldiğinde veya alõcõnõn isteği üzerine, alõnan numuneler, ilgili standardlarõna göre denenerek Madde 1.2.1deki malzeme özeliklerinin bulunup bulunmadõğõna bakõlabilir. ATIF YAPILAN TÜRK STANDARDLARI TS 138 TS 2311 TS 2756 TS

12 ŞEKİL - l Doğrudan Sapma Muayenesinde Ölçmelerin Yapõlõşõ NOT - Bõçak kenarõ 0,1 mm kalõnlõğa geldiğinde bilenmelidir. 1 - Kesme yönü 2 - Kesici kenarlar ŞEKİL - 2 Bir Bõçaklõ Çapraz Çizme Cihazõ (Boya Yapõşma Deneyi İçin) 11

13 NOT - Bõçak kenarõ 0,1 mm kalõnlõğa geldiğinde bilenmelidir. 1 - Kesme yönü 2 - Kesici kenarlar 3 - Kõlavuz kenarlar ile kesici kenarlar eşit çaplõ olmalõdõr Ölçüler mm'dir. Kesici Kenarlarõn Aralõğõ a ŞEKİL - 3 Çok Bõçaklõ Çapraz Çizme Cihazõ (Boya Yapõşma Deneyi İçin) 12

14 ŞEKİL - 4 Ri1Korozyon Seviyesinde Boyalõ Çelik Yüzeyinin Görünüşü 13

15 ŞEKİL - 5 Rj2 Korozyon Seviyesinde Boyalõ Çelik Yüzeyinin Görünüşü 14

16 ŞEKİL - 6 Rj3 Korozyon Seviyesinde Boyalõ Çelik Yüzeyinin Görünüşü 15

17 ŞEKİL - 7 Rj4 Korozyon Seviyesinde Boyalõ Çelik Yüzeyinin Görünüşü 16

18 ŞEKİL - 8 Rİ5 Korozyon Seviyesinde Boyalõ Çelik Yüzeyinin Görünüşü 17

19 EK - A TAŞIYICI SİSTEM TASARIMINDA KULLANILACAK BORU ÖZELİKLERİ Bu standardõn kapsamõndaki çelik borular kullanõlarak yapõlacak iş ve kalõp iskelerinin taşõyõcõ sistemlerinin tasarõmõnda kullanõlabilecek boru özelikleri Çizelge-A'da verilmiştir. ÇİZELGE - A Borular İçin Taşõyõcõ Sistem Tasarõm Değerleri Özelik ve Birimi Tip 3.2 Tip 4,0 Dõş çap (mm) 48,3 48,3 Et kalõnlõğõ (mm) 3,2 4,0 Birim kütle (kg/m) 3,56 4,37 Enkesit alanõ (cm 2 ) 4,53 5,57 Atalet momenti (cm 4 ) 11,6 13,3 Mukavemet momenti (cm 3 ) 4,80 5,70 Atalet yarõçapõ (cm) 1,60 1,57 Plastik mukavemet momenti (cm 3 ) 6,52 7,87 18