Ortadoðu Ýncelemeleri

Transkript

1 Ortadoðu Ýncelemeleri M. S E R K A N TA F L I O Ð L U

2

3 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi M. Serkan Taflýoðlu (*) Bu çalýþmada Lübnan ve Bölge siyasî tarihinde önemli bir yeri bulunan Hizbullah hareketinin nasýl ve hangi þartlarda doðup geliþtiði incelenecektir. Bölgedeki Þii varlýðý Ýslam tarihinin ilk yýllarýna gitmektedir. Þii inanýþýndaki bölünme ve itikadî ve siyasî deðiþim süreci çalýþmamýzýn dýþýnda kalacaktýr. Çalýþmada ki esas yoðunlaþýlan nokta kýsa sürede tüm Ýslam dünyasýnda önemli bir yer teþkil eden Þii direniþ hareketi olarak kurulan Hizbullah hareketinin güçlenmesini saðlayan þartlarýnýn nasýl oluþtuðu ve geliþtiðidir. Bu baðlamda çalýþmamýz Lübnan iç savaþýnýn baþladýðý dönem ile Ýsrail iþgalinin bittiði -Þebâ Mezrâlarý hariç- Mayýs 2000 arasýnda ki dönemi içerecektir. Giriþ Lübnan da Ýslamî hareket ve fikir akýmlarý 70'lý yýllarýn baþýnda Necef - ** ten gelen Þii medrese hocalarý ve öðrencileri vasýtasýyla baþlamýþtýr. Bu dönem içerisinde Þia üç dönem içerisinde tahlil edilebilir. Baðýmsýzlýðýn ilânýndan 50 li yýllarýn sonlarýna kalan zaman diliminde, Þii feodal unsurlarýn yönetim ile yakýn iþ birliði içerisinde olduðu dönem, bu sebepten dolayý Lübnan daki diðer tüm Hiristiyan, Sunni ve Durzi unsurlar iktisadî ve toplumsal geliþmelerden yararlanýrken Þii Müslümanlar fakirliðin ve eðitimsizliðin pençesinde kalmýþlardýr. Topraksýz ve eðitimsiz Þiiler Beyrut varoþlarýna göç etmeye baþlamýþlardýr. Diðer merhale ise Ayetullah Musa Sadr ýn Lübnan da siyaset sahnesinde kendisini gösterdiði dönem ile Hizbullah ýn * Uluslararasý Ýliþkiler Uzmaný ** Bu tesbitte vurgulanan Lübnan'ýn baðýmsýzlýðýný kazandýðý tarihten sonraki dönemdir. [93]

4 M. Serkan Taflýoðlu ortaya çýktýðý tarih arasýnda kaldýðý dönemdir. Þüphesiz ki Ýran Ýslam Ýhtilali'nin bu sürece etkisi çok büyüktür. Ayetullah Musa Sadr ýn 1978 yýlýndaki esrarengiz bir þekilde ortadan kaybolmasý ile Þeyh Muhammed Mehdi *** Þemsedddin ve Ayetullah Muhammed Hüseyin Faddallah gibi dini önderler toplumda etkisini hissettirmeye baþlamýþtýr. Hizbullah hareketinin esas tetikleyici unsuru hiç þüphesiz ki Ayetullah Humeyni önderliðinde gerçekleþtirilen Ýran Ýslam Devrimi dir yýlýnda Ýsrail'in Lübnan a geniþ çaplý saldýrýsý ile Hizbullah hareketini oluþturan çekirdek unsuru hýzla Ýslamî bir direniþ hareketine dönüþmüþtür. Þii itikâd ve esaslarý çerçevesinde Ayetullah Musa Sadr ve Ayetullah Muhammed Hüseyin Fadlallah gibi ulemanýn öðretileri güçlü bir altyapý oluþturmuþtur. Ayetullah Humeyni nin tetikleyici Velâyet-i Fâkih teorisi ve Ýsrail in iþgali Hizbullah hareketinin askerî ve siyasî yapýlanmasýný hazýrlayýcý ve hýzlandýrýcý bir süreç oluþturmuþtur savaþýndan sonra bölgedeki Arap Devletleri Ýsrail ordusunu konvansiyonel savaþ yöntemleri ile yenilgiye uðratmanýn zor olduðunu anlayarak baþta Suriye ve Mýsýr olmak üzere Lübnan daki Filistinli gerillalara destek vermeye baþlamýþtý. Bu yolla Ýsrail'in bölgedeki hem askerî hem de siyasî gücünü azaltma stratejisini uygulamaya baþladýlar. Fakat Ýsrail ilk önce kýsmî olarak 1978 yýlýnda güvenlik kaygýlarýný bahane göstererek Lübnan topraklarýna girdi. Buna raðmen, sýnýrlý askeri harekâtla Filistinlilerin yürüttüðü gerilla faaliyetlerini engelleyemedi. Bunun üzerine 3 Haziran 1982 tarihinde Londra da Ýsrail büyükelçisine düzenlenen silahlý saldýrý bahane edilerek Haziran ayýnda, Ýsrail, Lübnan a denizden, karadan ve havadan geniþ çapta bir askerî harekâtla saldýrýya geçerek pek zorlanmadan Beyrut yakýnlarýna kadar ilerledi. Ýsrail, iþgalinin amacýnýn Lübnan da faaliyet gösteren Filistinli militanlarý durdurmak olduðunu ilân ediyordu. Görünen sebep bu olsa da, Ýsrail yönetiminin diðer bir amacý, Lübnan da kendisine yakýn bir cumhurbaþkaný seçilmesini saðlayýp, Suriye yönetimine uzak, kendine yakýn bir hükümet kurulmasý idi. Þaron Güney Lübnan daki Filistinleri bu bölgeden çýkarýp Ýsrail sýnýr güvenliði saðlamak istiyordu. Þaron, güçlü bir askeri saldýrý ile amacýna ulaþabileceðini düþündüðünden, ordunun önemli bir kýsmýný Lübnan topraklarýna soktu. Filistinli silahlý gruplarýn Ýsrail in tahmin ettiðinden daha hýzlý bir þekilde geri çekilmesiyle Ýsrail ilk saldýrýda umduðu imha plânýný gerçekleþti- *** Irak'ýn Necef þehrinde Fýkýh Kulliyesinin kurucularýndandýr. Ayetullah Sadr'ýn temsilciliðini de yapmýþ ve 1994 yýlýnda Lübnan Yüksek Þii Meclisi baþkaný olmuþtur. [94] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

5 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi rememiþtir. Fakat ilk önemli çatýþma ve direniþ Beyrut yakýnlarýndaki Halde bölgesinde baþlamýþtý. Silahlý Þii milisler etkili bir direniþ göstermiþlerdi. Ýsrail kuvvetlerine zayiat verdirmeye baþlayan bu grup daha sonralarý kendilerini Ýmam Humeyni nin takipçileri olarak ilân etmiþlerdir. Daha önceleri mescitlerde siyasî ve dinî olarak faaliyet gösteren bu grup, Ýsrail in Lübnan ý iþgali ile çalýþma alanlarýný geniþletmiþ ve silahlý direniþi ile adlarýný duyurmaya baþlamýþlardýr. Hizbullah ýn Doðuþu Havza(Medrese) ekibi 1970'li yýllarýn baþlarýndaki o zaman çoðunluðunu yaþýnda gençler oluþturmaktadýr, belirli merkezlerde toplantý ve eðitim faaliyetleri yürütmekte idi. Besata ve Mesaytabe mescidi gibi yerler Naim Kasým(o zamanlar Kimya hocasý, daha sonra Hizbullah genel sekreteri temsilcisi olacaktýr), Muhammed Raad(Hizbullah Milletvekili), Muhammed Fennuþ, Hasan Þeri gibi Emel ve Hizbullah kadrosunu oluþturan kiþileri yetiþtirecektir. Bu Ýslamî hareket mensuplarý Halde üçgeni olarak bilinen Halde, Leylaki ve Sosyal Bilimler Fakültesi çemberinde Ýsrail ordusunun saldýrýsýna karþý direnerek içlerinden sadece 4-5 kiþi kalana kadar çarpýþtýlar. Sonradan bu ki- 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [95]

6 þiler Ýsrail ordusuna karþý kendi örgütledikleri hücresel ve birbirinden baðýmsýz olarak ani saldýrýlar gerçekleþtirmeye baþladýlar. Bu 4-5 kiþilik direniþ ekibi Hizbullah ýn askeri kanadýnýn önemli isimlerini oluþturacaklardýr. Halde çatýþmasýnda sað kalan bir kaç kiþiden biri olan Þeyh Cemal Kenan bu 1 çatýþmanýn kendileri için büyük tecrübe olduðunu belirtmektedir. En önemli ders ise, büyük kýtalar karþýsýnda 3-4 kiþilik gruplar ile elde ettikleri baþarýdýr. Bu fiili tecrübe ile elde edilen askerî taktik, Hizbullah çekirdek kadrosunu 3-4 kiþilik milis kuvvetler örgütleyerek Beyrut ta seyyar saldýrý birlikleri Halde Çatýþmasý tecrübesi ile elde edilen askerî taktik, Hizbullah çekirdek kadrosunu 3-4 kiþilik milis kuvvetler oluþturarak Beyrut'ta seyyar saldýrý birlikleri oluþturmaya itmiþtir M. Serkan Taflýoðlu oluþturmaya itmiþtir. Kendi inisiyatifleri ile farklý gruplarý askeri eðitim kamplarýnda eðitim alýyor, hatta o kamptakiler bile bu kiþilerin hangi grup adýna askeri eðitim aldýklarýný bilmiyorlardý. Bu hücresel ve bireysel inisiyatif ile gerçekleþtirilen direniþ örgütlenmesi ve saldýrýlar Ýsrail askeri istihbaratý için korkulacak bir yapýlanma idi. Çünki merkezi komuta ve yapýlanmasý olmayan bireysel inisiyatif ile gerçekleþtirilen saldýrýlar istihbarat örgütleri için tesit edilmesi zor hatta bazen imkânsýz eylemlerdir. Þiilerin yoðun olarak bulunduðu Zahiye* olarak bilinen Güney Huma bölgesindeki direniþ 1 aydan fazla sürmüþ, havadan, karadan ve denizden bombalama yapýlmasýna raðmen Ýsrail ordusu Zahiye bölgesine girememiþtir. Þii milislerin Halide den sonra Zahiye bölgesinde de güçlü bir direniþ gösterip Ýsrail birliklerine aðýr zayiat verdirmesi halk üzerinde büyük etki yaratmýþtýr. Ýsrail in Celil için Barýþ operasyonu olarak adlandýrdýðý bu iþgalde binlerce sivilin ölmesi üzerine Ýsrail hem dünya kamuoyunda hem kendi kamuoyunda çok zor bir duruma düþmüþtür. Dönemin Amerika Birleþik Devletleri Baþkaný, Ýsrail ile Lübnan arasýnda barýþ saðlanmasý için Arap Hýristiyanlarýndan Philip Habib i görevlendirmiþti. Lübnan da oluþturulan ulusal kurtuluþ heyeti ile Ýsrail yetkilileri görüþmelere baþlamýþtý. Emel hareketi lideri Nebih Berri de bu görüþmelere katýlmýþtý. Lübnan daki Þii Milisler Emel hareketinin bu görüþmelerden çýkmasýný istemiþler ve Nebi Berri nin Emel hareketinin asýl hedefi olan Ýsrail ile mücadele amacýndan saptýðýný içeren bir bildiri yayýmlamýþlardýr. Dönemin Suriye ve Lübnan daki Ýran 1 Selim, Ýlyas, Mevsuat-ül Mukavimet-ül Lübnaniye, Hizbullah, Enneþat ve-t Tesis, C.4, Merkezi Sekafi Lübnani, Beyrut, 2006, s. 15 * Varoþ Bölgeleri [96] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

7 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi büyükelçisi, bu muhalif grubun lideri konumundaki Hüseyin Musevi yi desteklediklerini açýklamýþ ve söz konusu geliþmelerden sonra Hüseyin Musevi Emel hareketinden ayrýlmýþtýr. Bölgede Ebu Hiþam olarak da bilinen Hüseyin Musevi, Emel hareketinin Ýmam Humeyni nin yolundan çýktýðýný belirterek, Emel Ýslami Hareketini kurmuþtur. Ýsrail iþgalinde olmayan Lübnan ýn kuzeyindeki Beka vadisinde eðitim kamplarý kurulmuþ ve Þii nüfusun yoðun olduðu Balbek Þehri merkez durumuna getirilmiþtir. Lübnan - daki diðer gruplar da, Güney Lübnan ýn fiili olarak Ýsrail ordusu iþgali altýnda olmasý sebebiyle, Beka vadisinde toplanmýþlardý yýlýnda Ýran Ýslam Devrimi sonrasý, Ýran Anayasasýnda belirtilen özgürlük hareketlerinin desteklenmesi maddesi uyarýnca Tahran da düzenlenen özgürlük hareketleri Konferansýna, Lübnan dan Seyit Muhammed Fadallah, Þeyh Ragýp gibi önemli ruhanîler katýlmýþtý. Bu heyet, Ýran dan acele bir þekilde kendilerine yardým ulaþtýrýlmasýný istiyordu. Ayetullah Humeyni Ýsrail iþgaline karþý Lübnan direniþinin Bölgede Ebu Hiþam olarak da bilinen, Hüseyin Musevi, Emel hareketinin Ýmam Humeyni nin yolundan çýktýðýný belirterek, Emel Ýslami Hareketini kurmuþtur. desteklenmesi için devrim muhafýzlarýnýn Lüb- 2 nan a gönderilmesini istedi. Humeyni nin onayýný alan 9 kiþilik heyet örgütün yapýsýnýn oluþturulmasý için faaliyetlere baþladýlar. Bunun üzerine içlerinde dönemin Ýran savunma bakanýnýn, Ýran Sipah kuvvetleri komutanlarýnýn da bulunduðu üst düzey bir heyet, Hafýz Esad ile görüþmek üzere Þam a gelmiþlerdi. Görüþmenin ana konusu, Lübnan da Ýsrail e karþý savaþacak Ýran askeri ve sivil personelin Suriye üzerinden Lübnan a geçirilmesidir. Her ne kadar Hafýz Esat buna pek istekli olmasa da, Mýsýr ýn Ýsrail ile barýþ anlaþmasý imzalamasý, Ýsrail birliklerinin Beyrut u kuþatmasý ve Ýran dan alýnan çok özel fiyatlardaki petrolün de etkisiyle teklifi kabul etmiþtir. Nitekim vakit kaybetmeden ayný hafta içerisinde Ýran Pasdaran birlikleri, tüm gerek- 3 li teçhizatlarý ile birlikte Þam havaalanýna gelmiþlerdi. Fakat Suriye, Ýran ýn Lübnan da güçlenmesini istemiyor, bu yüzden askerlerin doðrudan Ýsrail ile savaþmasýný göze alamýyordu. Böylece Ýran silahlý birlikleri Ýsrail ile doðrudan savaþmayacak fakat bölgedeki silahlý direniþ gruplarýna eðitim ve gerekli lojistik temininde bulunacaklardý. 2 Selim, Ýlyas, a.g.e., s.11 3 Nureddin, Necip, Ýdeolojiya Errafada vel Mukaveme bahis içtimai siyasi zahire Ellaiye Eþþiaiye, Darul Hadi, Beyrut, 2004, h. 1425, s YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [97]

8 Bir süre sonra, Bâlbek Þehrine gelen askeri uzmanlar faaliyetlerine baþladýlar. Gelen grup içerisinde gençlere dini eðitim verecek ruhanîler de bulunmaktaydý. Böylece ilk olarak Þahadet Aþýklarý adý altýnda Ýsrail ile savaþmak üzere eðitilecek gönüllüler toplanmaya baþlandý. Ýran, Lübnan ý kendisi için hayatî önemde görüyordu öyle ki Ayetullah Humeyni nin oðlu Ahmet Humeyni bile Lübnanlý Þii milislere askeri eðitim faaliyetlerine katýl- 4 maktaydý. Bu birliklere, Þiiler arasýndan yoðun bir katýlým vardý. Gönüllü gençlere askeri ve dinî eðitim verilmekte idi. Ýsrail yaptýðý aðýr bombardýman ve saldýrýlar sonucu halk üzerinde büyük bir psikolojik yýkýntý yaratmýþtý. Bir çok ev pencerelerine beyaz bayrak asmýþtý. Fakat Ýran dan Pasdaran birliklerinin geldiðinin duyulmasý, Þii milislerin Ýsrail ordusuna karþý saldýrýlara geçip zayiatlar verdirerek halkýn moralini yükseltmiþ, beyaz bayraklar tekrar ilk Ýslami direniþ birlikleri, Ýsrail askeri istihbaratýna karþý kendini korumak için ayrý hücreler þeklinde savaþýyor, hiçbir açýklama ve ilânda bulunmuyordu. Direniþ Gruplarýnýn Birleþmesi inmeye baþlamýþtýr. Pasdaran birlikleri ve Þii gönüllü milisler üniformalý bir þekilde halka günlük iþlerinde yardým ediyorlardý. Daha sonra bu kiþilerin þehit edilmesi, cenaze törenlerinde onbinlerce insanýn sevgi gösterilerinde bulunmasýna neden olmuþtur. Bölgede yayýn yapan Ýran radyosu Ýsrail aleyhine bildiriler yaparak yavaþ yavaþ Þii milislerin hakim olduðu bölgelerde alkollü içeceklerin satýþýný durdurdu. Dolayýsýyla Ýslamî cumhuriyet söylemi güç kazanýyordu. Þii gruplar kendi aralarýnda birkaç parti adý altýnda faaliyet göstermekteydi. Ýran ise bu daðýnýklýðýn Ýsrail karþýsýnda direniþi zayýflattýðýný düþünüyordu. Aralarýndaki zafiyeti gidermek için Ýran ýn Þam büyük elçisi aracýlýðýyla Velâyeti Fakih fikrine ve Ýmam Humeyni ye baðlý olmak kaydýyla Þii gruplar bir þura altýnda toplandýlar. Ýçinde bulunulan hassas mücadele düþünülerek þura üyelerinin adý açýklanmadý ve baþkan seçilmedi. Fakat Ku 'an-ý Kerim de bir ayette geçen Hizbullah kelimesi halk arasýda sýkça kullanýlmaya baþlanmýþtý. Bu ilk Ýslami direniþ birlikleri, Ýsrail askeri istihbaratýna karþý kendini korumak için ayrý hücreler þeklinde savaþýyor, hiçbir açýklama ve ilânda bulunmuyordu yýlýnda Þii Ýslami direniþ grubunun kendini ortaya koymak için siyasî bir büro kuruldu ve haftalýk El-Ahd gazetesi çýkarýlmaya baþlandý. Bu faaliyetlere raðmen sonradan Hizbullah ýn çekirdek kadrosunu oluþturacak gurup, direniþ çalýþmalarýný gizli olarak yürütmekteydi. 4 A.g.e., s. 334 M. Serkan Taflýoðlu [98] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

9 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi Hizbullah grubu, silahlý direniþ faaliyetlerini Milli Direniþ Kuvvetleri içerisinde yürütmekteydi. Ýran ýn ve Hizbullahî direniþ grubunun güçlenmesi Lübnan Cumhurbaþkaný Emin Cemil i rahatsýz ettiði kadar Suriye yi de rahatsýz etmekteydi. Bu durumdan yararlanmak isteyen Emin Cemil, Þii Ýslamî direniþ grubun kalesi konumundaki Zahiye þehrine asker sevk etti. Böylece Lübnan kuvvetleri ile Þii Ýslamî direniþ grubu arasýndaki ilk çatýþmalar baþladý. Hizbullah pek zorlanmadan Balbek teki askeri üssü ele geçirdi. Üssün ele geçirilmesi ile Þii Ýslamî direniþ grubu bölgedeki gücünü ortaya daha net bir þekilde koymuþtu. Hizbullahî kadro, direniþe tüm gücü ile devam etmekteydi. Ýsrail Beyrut taki çatýþmalarýn þiddetlenmesi üzerine þehirden çekildi. Bunun üzerine þura kararý ile Seyit Nasrallah ve Seyit Ýbrahim El-Emin, Beyrut ta direniþ faaliyetlerini örgütlemek için geldi. Emel örgütünün Güney Lübnan da artýk Hizbullahi kadro ile rekabet edecek gücü kalmamýþtý. Hizbullah milislerinin Ýsrail ordusuna verdirdiði aðýr zayiatlar ve karþý saldýrýlar, Lübnan da bu grubun gün geçtikçe itibarýnýn artmasýna sebep oluyordu. Ancak Ýsrail in isteði üzerine Filistinli mülteciler Güney Lübnan dan çýkartýlacaktý. Mülteci çýkýþý sýrasýnda emniyetin saðlanmasý için bölgeye Amerikan, Ýngiliz, Fransýz ve Ýtalyan askerlerinden oluþan çok uluslu bir BM barýþ gücü konuþlandýrýldý. Bu dönemde kýsýtlý þartlar ve bölgede yapýlan 2 1. Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l [99]

10 seçimlerde Beþir Cemil Lübnan Cumhurbaþkaný seçilmiþti. Fakat birkaç hafta sonra yapýlan bombalý saldýrý sonucu öldürüldü. Bu olaydan sonra Hýristiyan Falanjist milisler, Sabra ve Þatila da Filistin mülteci kampýna saldýrarak çoðu kadýn, yaþlý ve çocuklardan oluþan silahsýz Filistinlileri öldürdüler. Olay, Ýslam aleminde þok etkisi yaratmýþtý. Ýsrail ordusu Beyrut u kuþatmýþ içerdeki direniþ kuvvetlerine lojistik ikmali büyük ölçüde kesmiþti. Kurulduðundan beri iþgal tecrübesine sahip Ýsrail, Güney Lübnan da bankalar kurmuþ ve Ýsrail Ticaret Bakaný Güney Lübnan a gelerek tüm bölge tüccarlarýný Ýsrail e davet etmiþti. Bundaki amaç, yapýlan iþgal sonrasý büyük bir darbe yiyen bölge ekonomisine kredi vererek kendi ekonomisine entegre etmek suretiyle Güney Lübnan da ki direniþi kýrmaktý. Kendini direniþ kuvveti olarak adlandýran bir çok grup olsa da bölgede Ýsrail e karþý en etkin direniþi kendisini henüz ilân etmeyen Hizbullah grubu yapmaktaydý. Bu baðlamda Hizbullah, Ýsrail ile bölgede her türlü iliþkiyi yasaklamýþ ve ticarî ve kültürel iliþkiler de dahil olmak üzere engelleyici faaliyetler icra etmeye baþlamýþtý. Güney Lübnan dan Filistinli Mültecilerin boþaltýlmasýyla Emel hareketi bölgede daha da zayýflamýþ, bölgede desteðini iyice kaybetmiþti. Ýsrail, halký yýldýrmak için trafiði bile kendisi yönetiyor, halkýn direniþini kýrmak için elinden geleni yapýyordu. Tam bu sýrada Hizbullahî grubun bütün dünyada ses getiren saldýrýsý gerçekleþti. Lübnan ýn Sur Þehrinde bir Ýsrail askeri karargâhýna yapýlan saldýrýda 76 Ýsrail askeri öldürülmüþ, Ýsrail askerî karargâhý onarýlmasý mümkün olmayacak bir þekilde zarar görmüþtü. Geliþmeler üzerine Ýsrail, Lübnan Cumhurbaþkaný Emin Cemil ile Amerikan ýn gözetiminde resmi görüþmelere baþlayarak, bir anlaþma imzalýyordu. Anlaþmaya göre Ýsrail birlikleri Seyda Þehri nin kuzeyine kadar asker bulundurabileceklerdi. Bu neredeyse Lübnan topraklarýnýn yarýsýnýn iþgali demekti. Sünnî ve Þii Ýslamî hareketler ortak bir eylem düzenleyerek bu anlaþmayý tanýmadýklarýný açýkladýlar. Çünkü anlaþma ile Ýsrail iþgalinin meþruluk kazanacaðýný düþünüyorlardý. Kendini direniþ kuvveti olarak adlandýran bir çok grup olsa da bölgede Ýsrail e karþý en etkin direniþi kendisini henüz ilân etmeyen Hizbullah grubu yapmaktaydý. M. Serkan Taflýoðlu Bu anlaþmayla Lübnan Hükümeti devreden çýkmýþ ve direniþi Silahlý Þii Gruplarý ele almýþ oluyordu yýlý Ekim ayýnda Beyrut taki çok uluslu gücün karargâhýna yapýlan bir intihar saldýrýsýnda Amerikan askerlerinden oluþan 241 Barýþ gücü askeri öldürüldü. Hemen ardýndan Sur Þehrindeki Ýsrail askeri karargahýna yapýlan saldýrýda 29 Ýsrail askeri öldürülüyordu. [100] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

11 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi Psikolojik olarak ezik bir halde olan Lübnan halký üzerinde bu saldýrýlar o- lumlu etki yapýyor, halkýn kendine güven duymasýna sebep oluyordu. Bu saldýrýlarý adý yeni duyulan Cihad-ý Ýslami grubu üsleniyordu. Lübnan hükümetinin bu çatýþmalarda zayýf ve etkisiz kalmasý, ayrýca BM kuvvetlerine yapýlan saldýrýlar sonucu çok uluslu barýþ gücü 1984 yýlý Þubat ve Mart aylarýnda Lübnan ý terk etti. Ýsrail birliklerinin de Beyrut tan çekilmesiyle, Emin Cemil Ýsrail in iþgalini meþrulaþtýran anlaþmayý iptal ettiðini ilân etmiþti. Bunun üzerine oluþturulan Ulusal Barýþ Hükümetine, Emel Hareketi Lideri Nebih Berri ve Dürzi Lider Velit Canpolat da katýlýyordu. Hükümetin Ýsrail ile tekrar görüþmeye baþlamasýný Þii Ýslami Hareketin liderlerinden Seyit Abbas Musevi ihanet olarak nitelendiriyor, artýk hükümete ve sisteme güvenmediklerini ilân ediyordu. Þii Ýslami direniþ kadrosu ilk zamanlarda kendini çok iyi gizlemiþ, bölgedeki Ýsrail ajan ve iþbirlikçileri öldürerek Ýsrail in istihbaratýna karþý bölgede çok güçlü bir karþý istihbarat faaliyeti yürütmüþtür. Böylece 6 Haziran 1984 yýlýnda Ýslami Direniþ adý altýnda ilk bildiri yayýmlanmýþtý. Dolayýsýyla Emel hareketindeki bölünme resmîleþmiþtir. Bu dönem içerisinde Ýsrail aðýrlýklý olarak saldýrýlarýn kaynaðý Filistin ve sol Gruplar üzerinde yoðunlaþmýþtý. Emel hareketi içerisinden açýklama yapmadan daðýnýk ve birbirinden haberi olmayan hücreler þeklinde saldýrýlar gerçekleþtiriyorlar, Ýsrail Askeri Ýstihbaratý saldýrýlarý önceden tespit edemiyordu. Ýsrail ordusunun çok geniþ bir alaný iþgal etmesi, Ýslami Milisler için ayný anda ve birkaç yerde saldýrý gerçekleþtirme imkâný saðlýyordu. Ýsrail ordusunda artan zayiat karþýsýnda, kendi kamuoyunda güç duruma düþüyor, bölgenin konvansiyonel olarak en güçlü olarak bilinen Ýsrail ordusu, Ýslami Direniþ karþýsýnda ilk geri çekiliþini gerçekleþtiriyordu. Ýsrail birlikleri Güney Lübnan sýnýr bölgesinde bir emniyet kuþaðý oluþturarak burayý kendi emniyet bölgesi olarak ilân ediyordu. Ýsrail, Güney Lübnan dan Filistinli Mültecileri çýkarmýþ ama yerine onlardan daha iyi savaþan, daha örgütlü ve Ýran Ýslam Cumhuriyeti nden doðrudan destek alan Þii Ýslami Direniþinin ortaya çýkmasýný saðlamýþtý. Ýsrail in bunu önceden hesap edemediði ortadaydý. Þii Ýslami direniþ kadrosu ilk zamanlarda kendini çok iyi gizlemiþ, bölgedeki Ýsrail ajan ve iþbirlikçileri öldürerek Ýsrail in istihbaratýna karþý bölgede çok güçlü bir karþý istihbarat faaliyeti yürütmüþtür. Lübnan da 1999 yýlýnda yaklaþýk 200 kiþilik bir Ýsrail istihbarat aðý Hizbullah tarafýndan çökertilmiþtir. Hizbullah ýn en önemli baþarýsý Ýsrail Ýstihbarat Albayý Hanan Tennaba- 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [101]

12 vum un Beyrut a Seyit Hasan Nasrallah ý öldürmek amacýyla bir hücre oluþturmak için geldiði zaman yakalanmasýdýr. Bu karþý istihbarat faaliyetlerinde Ýran Hükümetinin verdiði askeri ve istihbarat eðitiminin önemli bir yeri bulunmaktadýr. Ýsrail, bu kadar çabuk güçlenip örgütlenen Þii Ýslami Hareketin tam olarak farkýna varamamýþ direniþin bu kadar güçleneceðini tahmin edememiþti. Öyle ki dönemin Savunma Bakaný Ýzhak Rabin kendisine gelen istihbarat raporlarýnda böyle bir geliþme ile ilgili bir þey görmediðini sonradan itiraf edecekti yýlýnda Ýsrail ordusunun geri çekiliþi, tüm Ýslam Alemi ve kamuoyunda þaþkýnlýk yaratmýþtý. Bölgede ve Ýsrail ordusu içinde, yenilmez Ýsrail ordusu anlayýþý yýkýlmaya baþlamýþtý. Söz konusu geri çekiliþten sonra Emel hareketi direniþteki aðýrlýðýný Þii Ýslam Hareketine kaptýrmýþ oluyordu. O ana kadar Ýsrail ordusunu silahlý direniþle geri püskürtmenin mümkün olmadýðýný, bunun ancak anlaþma yolu ile olabileceðini savunan Emel Hareketi artýk Silahlý Mücadele taraftarý oluyordu. Hizbulah Ýsmini nin ve Hedeflerinin Ýlâný 16 Þubat 1985 günü Seyit Ýbrahim Emin, Hizbullah ýn sözcüsü olarak örgütün kimliðini, amacýný ve stratejisini açýklayan bir bildiri yayýmladý. Hareketin ismi Kur ân-ý Kerim Maide süresi 56 ýncý, Mücadele Suresi 22 inci ayetlerine atfen alýnýyordu. Bu metinde hareketin Ýslam Ümmetinin* bir parçasý olduðu, tüm ezilen ve sahipsiz Müslümanlarýn bir nevi temsilcisi ol- 5 duðu belirtilmekte idi. Kudüs ün tüm Müslümanlar için kutsal ve ilk kýble olduðu vurgulanmakta, buna baðlý olarak Kudüs ün korunmasýnýn ve Yahudi iþgalinden kurtulmasýnýn esas itibarý ile tüm Müslümanlar üzerine bir görev olduðunu söylenmekte idi. Humeyni nin söylemi baðlamýnda Amerika Birleþik Devletleri nin bölgedeki tüm þer faaliyetlerin merkezi ve sorum- 6 lusu olduðu ilân ediliyordu. Velâyet-i Fâkih e (Ayetullah Humeyni) olan inanç ve baðlýlýk vurgulanmakta, cihad ruhunun tekrar canlandýrýlmasýndan bahsedilmekteydi. Bu bildiriden sonra Ýsrail, düþmanýn adýný öðrenmiþ oluyordu. Nitekim çok geçmeden Hizbullah ýn manevî lideri olduðu düþünülen Seyit Hüseyin Fadallah a, 80 kiþinin öldüðü -ki bunlarýn çoðu kadýn ve çocuklardan oluþmaktaydý- 256 kiþinin yaralandýðý bir suikast düzenleniyordu. Bu suikastý kendi askeri karargâhlarýna saldýrý emrini verdiðini düþündükleri CIA ajanla- * *Metinde Hizbullah Ümmetinin Lübnan daki evlâtlarý ifadesi kullanýlmaktadýr. 5 Seyid Ahmed, Ref'at, Hasan Nasrallah, Sa'ir Min-el Cenub, Dar-ül Kitab-ül Arabi, Beyrut, 2006, ss Seyid Ahmed, Ref'at, a.g.e., ss M. Serkan Taflýoðlu [102] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

13 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi rýnýn gerçekleþtirdiði düþünülmekteydi. CIA ya bu bilgiyi, Hýristiyan milis kuvveti olan El-Kuvvetin Ellübnaniye örgütünün verdiði sanýlmaktadýr. Bunu örgütün çok uluslu gücün Lübnan dan çekilmesini saðladýðýndan dolayý gücünün zayýflamasýna neden olan Hizbullah örgütünden intikam almak için yapmasý muhtemeldir. Suikastin ardýndan Seyit Muhammed Fadallah ýn adý tüm Ýslam ve Arap aleminde duyuluyordu. Hizbullah ýn, Ýsrail ordusunun Þehirlerden çýkýp Güney Lübnan daðlýk bölgesine çekilmesiyle halk direniþinden, gerilla mücadelesine geçmiþtir. Ýlk yýllarda Hizbullah kendini gerilla savaþýna uyum saðlama sebebiyle eylem sayýsý azalsa da 3 yýl zarfý içerisinde etkin bir þekilde karþý saldýrýlara tekrar geçmiþtir. Hizbullah bölgedeki yenilmez ve güçlü Ýsrail ordusu psikolojisini yýkmýþ, Ýsrailli askerleri esir almaya baþlamýþtý. Bu durum, Filistinli ve Lübnanlý gençler için büyük bir motivasyon kaynaðý olmuþtur. Lübnan da Hizbullah ýn Þiilerin en güçlü temsilcisi konumuna gelmesiyle Lübnan Yüksek Þii Meclisi ve Emel örgütü hýzlý bir þekilde itibar kaybetmeye baþlamýþtýr. Bu durum Laik bir yönetime sahip ve Emel örgütünün destekçisi konumundaki Suriye yi son derece rahatsýz etmiþtir. Hizbullah Örgütünün o dönem bir nevi kuruluþ bildirisi niteliðinde olan açýk mektubunda Ayetullah Humeyni yi lider olarak gördüðünü belirtmesi Ýran ýn Lübnan daki siyasî gücünü son derece arttýrmaktaydý. Gene ayný mektupta ana hedefin Ýslam Cumhuriyeti kurmak olduðu vurgulanýyor bu da Suriye nin laik rejimi için ayrý bir tehdit unsuru oluþturuyordu. Bu baðlamda Suriye askeri birlikleri Beyrut a girerek Hizbullah ýn Fetullah karargahýna saldýrýp 23 kiþiyi öldürmüþtür. Bunun üzerine katýlýmýn çok yüksek olduðu bir cenaze töreni düzenlenmiþ, Su- 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [103]

14 riye bu bölgeye askerî birlik sevk etmiþ fakat Ýran ýn devreye girmesi ile çatýþma büyümemiþtir. Güney Lübnan, Þii örgütler için stratejik bir öneme sahipti. Þii nüfusunun burada yoðun olmasý ve Ýsrail karþý direniþin merkez noktasý olmasý konumundan dolayý Emel Örgütü de burada etkin olmak istiyordu.ýsrail iþgali ile bölgeyi terk eden Emel örgütü, Ýsrail e karþý direniþte baþarýlý olamamýþ fakat Suriye nin desteði ile Emel Hareketi lideri Nebih Berri bakan olmuþtu. Bu konumundan yararlanýp tekrar Güney Lübnan a yerleþmek istemiþtir. Hizbullah ve Þii ruhanîlerin Güney Lübnan daki etkisini ve gücünü kýramamýþ, Emel Hareketinin Suriye nin kuklasý olarak görülmesi bu bölgede hâkimiyet saðlamasýný engellemiþtir. Suriye, Emel Örgütü aracýlýðý ile Lübnan - daki Filistinlileri de etkisiz hale getirmek istiyordu. Emel hareketi ve Filistinliler arasýnda baþlayan çatýþmalarda Hizbullah Filistinlilerin yanýnda yer aldý. Bu çatýþmalardan sonra Suriye desteði ve muhtemelen direktifi ile Emel Örgütü Hizbullah ile çatýþmaya girdi. Emel Örgütü Suriye desteði ile baþta Hizbullah kalesi konumunda ki Zahiye olmak üzere, Hizbullah ýn güçlü olduðu þehirlere saldýrdý. Yapýlan saldýrýlar sonucu Emel Hareketi Güney Lübnan da açýk bir yenilgiye uðramýþtý. Yaklaþýk 2 yýl süren Emel-Hizbullah çatýþmasý, Ýsrail e karþý direniþe büyük bir darbe vurmuþtu. Bu süre zarfýnda Ýsrail ordusu birliklerini daha güvenli bir þekilde Güney Lübnan sýnýr bölgesine yerleþtirmiþti. Ýran ýn tekrar devreye girmesiyle Þam da iki örgüt arasýnda görüþmeler baþlamýþ, Emel Örgütü Hizbullah ýn siyasî ve Kültürel faaliyetlerde bulunmasýný kabul etmiþ, Fakat Ýsrail e karþý silahlý saldýrýlarýný kabul etmeyeceklerini belirtmiþtir. Þam görüþmeleri olarak bilinen görüþmelerde Hafýz Esat ilk defa resmi olarak Hizbullah yöneticileri ile görüþmüþtür. Hizbullah, silahlý direniþten vazgeçmeyeceðini belirterek, Ýsrail ordusuna karþý saldýrýlarýna devam ettiðinden Emel Örgütü ile Hizbullah arasýndaki çatýþmalar tekrar baþlamýþtýr. Yaklaþýk 2 yýl süren E- mel-hizbullah çatýþmasý, Ýsrail e karþý direniþe büyük bir darbe vurmuþtu. M. Serkan Taflýoðlu Emel Örgütünün Ýsrail e Hizbullah ýn saldýrmasýný istemeyiþi için öne sürdüðü sebep Ýsrail in saldýrýlarý bahane ederek tekrar Lübnan ý iþgal edebileceði ihtimalidir. Fakat esas sebep Hizbullah Örgütünün çok güçlü bir teþkilat yapýsý olmasý, iyi savaþan milis kuvvetine sahip olmasý ve Ýslam cumhuriyeti taraftarý olmalarý ve buna ek olarak Ýsrail e karþý savaþarak cihat unsurunu ellerinde bulundurmalarýdýr. Tüm bu etkenler Emel Örgütünün buna baðlý olarak da Suriye nin bölgedeki gücünü azaltan unsurlardýr. Lübnan da devam eden çatýþmalar sonucu Lübnan Cumhurbaþkaný 1988 yý- [104] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

15 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi lýnda Genel Kurmay Baþkaný Miþel Avon u baþbakan atayarak ülkeyi terk etmiþtir. Amerikan yönetimi Suudi Arabistan, Fas ve Cezayir yönetimlerinden sorunu çözmelerini istemiþti. Söz konusu devletlerin de katýlýmýyla Ulusal Barýþ Misaký hazýrlanmýþtýr. Miþel Avon bu misaký kabul etmese de dýþarýdan ve içerden gelen baskýlar sonucu daha fazla direnememiþtir. 29 Eylül 1989 yýlýnda Suudi Arabistan ýn Taif þehrinde düzenlenen Konferansa Lübnanlý bir kýsým milletvekilinin de katýlýmý ile Ulusal Barýþ Sekreterliði oluþturulmuþtur. Ýran ise davet edilmediði ve Hizbullah ýn geleceðinin ne olacaðý belli olmadýðý için bu konferansa karþý çýkmaktaydý. Taif Anlaþmasý uyarýnca tüm silahlý milisler 6 ay içinde silahlarýný tes- 7 lim edip Beyrut tan çýkacaktý. Miþel Avon, silah býrakmaya itiraz edip kendi bölgesindeki hâkimiyetinden vazgeçmek istemese de, Irak ýn iþgalinden sonra oluþan konjektürden istifade eden Suriye, Miþel Avon un bölgesini bombalamýþ, bunun üzerine Miþel Avon Lübnan ý terk etmiþtir. Emel hareketi lideri Nebih Berri Parlamento baþkaný olmuþ, Hizbullah ise artýk kendini tek silahlý resmi direniþ hareketi olarak kabul ettirmiþtir. Bu arada Hizbullah ilk kongresini gerçekleþtirmiþ, þura üyelerin seçim yolu ile belirleyerek, Þeyh Suphi Tufeyli yi Genel Sekreterliðe getirmiþti. Hizbullah yeni konuma kendini hýzlý bir þekilde adapte ederek Televizyon ve Radyo yayýnlarýna baþlamýþtý. Ýsrail iþgali altýndaki Güney Lübnan da saldýrýlarýna tekrar baþlamýþtýr yýlý Ekim ayýnda Amerikan yönetimi Madrid þehrinde Irak savaþýndan sonra oluþan havanýn da etkisiyle Suriye, Lübnan ve Ýsrail arasýnda Avrupa Topluluðu ve Mýsýr temsilcilerinin de katýldýðý bir konferans düzenlemiþtir. Arap Dünyasý karþýsýnda güçlü bir konuma gelen Amerikan yönetimi Ýsrail-Lübnan arasýnda bir barýþ saðlamak istemiþ fakat bir sonuç elde e- dememiþtir. Hizbullah, Ýsrail ile hiçbir görüþmeyi kabul etmeyerek Ýsrail in iþgal ettiði topraklardan çýkmasýný istemiþtir. Bu yýlda Parlamento seçimleri ve Genel Sekreter Þeyh Suphi Tufeyli nin görevden ayrýlmasý üzerine Hizbullah ikinci kongresini gerçekleþtirmiþtir. Seyit Abbas Musevi Genel Sekreter olarak seçilmiþ, 9 kiþilik þura yönetimi 7 kiþiye indirilmiþtir. Fakat Seyit Abbas Musevi birkaç ay sonra arabasýyla evine dönerken Ýsrail helikopterlerinin açtýðý ateþ sonucu ailesi ile birlikte hayatýný kaybetmiþtir. Bu suikast ü- zerine çok geniþ bir katýlýmýn olduðu bir cenaze töreni düzenlenmiþ, cenaze Ýsrail aleyhine gösteriye dönüþmüþtür. Hizbullah bunun üzerine Ýsrail mevzilerine ve Kuzey Ýsrail yerleþim bölgelerine çok yoðun bir füze saldýrýsý 7 Vesikatul Vafakul Vatanul lübnani, Elleti ekarraha lilka Enniyabi fi-l Medinetul Taif bilmemleketul Arabiye Essuudiye bittarih , Orjinal Metin ( tarih baský yeri yok ) 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [105]

16 M. Serkan Taflýoðlu baþlatmýþ, BM temsilcileri devreye girmek durumunda kalmýþtýr. Musevi nin yerine Seyyid Hasan Nasrallah Genel Sekreterliði seçilmiþtir. Seyyid Hasan Nasrallah Hasan Nasrallah, 31 Aðustos 1960 tarihinde Sur kentinin 10 km. Doðusundaki Bazuriye beldesinde dünyaya gelmiþtir. Babasý bir manav olan Nasrallah 8 kardeþin en büyüðüdür. Daha sonra Beyrut ýn hiristiyan mahallesi olan Kýrantiyna bölgesine yerleþmiþlerdir. Ýlkokulu Necah semtinde bitirdikten sonra iç savaþýn baþlamasýyla tekrar Bazuriye dönmek durumunda kaldýlar. Ortaokula Sur devlet okulunda devam etti.8 O dönemler Musa Sadr ýn kurduðu Emel hareketinin gençlik teþkilatýna gitmeye baþladý. Güçlü hitabeti ve azmi sayesinde genç yaþta hareketin belde temsilcisi oldu. Seyit Muhammed Garvi den ders almaya baþladý. Ona Necef e dini eðitim almaya gitmek istediðini söyledi. Seyit Garvi nin Seyit Muhammed Bakr a yazdýðý referans mektubu ile Necef e gitti. Necef te Sadr ý ararken Seyit Abbas Musevi ile tanýþtý yýlýnda Irak BAAS yönetiminin Necef dini havzasý üzerinde baskýsý arttý. Necef de tutuklama ve baskýnlar baþlayýnca Seyit Nasrallah Beyrut a döndü. Yakýn dostu Abbas Musevi nin Balbek te kurduðu dini 8 Þediyak, Ummad, Elmukaveme ve-s Seyidiha Hasan Nasrallah, Elmektebil Hadis Naþirun, Beyrut, Tarih yok [106] 2 1. Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l

17 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi havzada dini eðitimine devam etti. Çevresinde mütevaziliði ile tanýnan güler yüzlü, genelde yürürken yere bakan, ortalama 2 senede bir deðiþtirdiði 8 dolarlýk Seiko saat takan, Ýsrail in þehirleri bombaladýðý anlarda bile halk arasýnda dolaþan Seyit Hüseyin Nasrallah halk tarafýndan sevilen bir lider konumundadýr. Ayný zamanda Ýsrail tarafýndan korkulan, söylediklerine önem verilen biridir. Ýsrai 'in önemli Lübnan uzmanlarýndan ve istihbaratçýlarýndan Rubin Ýrlih, açýk bir dille Eðer (Seyýt) Abbas Musavi ye suikast yapmadan önce Nasrallah gibi biri çýkacaðýný bilseydik, iki kere düþünürdük de- 9 mektedir. Taif Sonrasý Durum 1992 yýlýnda Parlamento seçimlerine katýlan Hizbullah 128 Sandalyeli Meclise 12 Milletvekili sokmayý baþarmýþtýr. Hizbullah, dönemin Cumhurbaþkaný tarafýndan atanan, Amerikan Yönetimi ve Suudi Arabistan ile arasý iyi olan Refik Hariri yi desteklemese de sadece siyasî olarak muhalefetine devam etmiþtir. Nasrallah bu dönem içerisinde var olan rejim ile hiçbir sorunu olmadýðýný, kendilerinin de Ýslamda zorlamanýn olmadýðý felsefesine inandýklarýný, dolayýsýyla Ýslam Cumhuriyeti felsefesinin halkýn iradesi ve isteði ile gerçekleþmesi gerektiði savýný ortaya koyuyordu. Yine ilk dönemdeki Ýran Ýslam Devrimi söylemlerinden olan ümmet birliði, Çevresinde mütevaziliði ile tanýnan güler yüzlü, genelde yürürken yere bakan, ortalama 2 senede bir deðiþtirdiði 8 dolarlýk Seiko saat takan, Ýsrail in þehirleri bombaladýðý anlarda bile halk arasýnda dolaþan Seyit Hüseyin Nasrallah halk tarafýndan sevilen bir lider konumundadýr. Kudus ün Yahudi iþgalinden mutlak þekilde özgürleþtirilmesi söylemi, Lübnan Ulusal sýnýrlarý içine çekiliyordu. Yani Genel Sekreterlik silahlý direniþin ana hedefinin Güney Lübnan ý Ýsrail iþgalinden kurtarmak olduðunu, Kudüs ü iþgalden kurtarmak yönünde bir ideallerinin olduðunu ama bunun için bir plân yada stratejileri olmadýðýný açýklýyordu. Kýsaca Hizbullah bu dönemde Lübnanlaþma sürecine girerek, kendi üzerindeki Uluslararasý Terör Örgütü imajýný kaldýrýp Lübnan için mücadele veren yasal bir direniþ hareketi olduðunu ortaya koymak istiyordu. Ýsrail, Hizbullah ýn bölgede artan siyasî ve askerî itibarýný azaltmak ve bu örgüt olduðu sürece bölge halkýnýn sýkýntý çekeceðini göstermek amacýyla 1993 yýlýnda karadan, havadan ve denizden Güney Lübnan a 1 hafta süren 9 Adnan Ebu Ammar, Ettesiratul Askeriye vel Emniye LiHarbi Sadis ala Kiyanul Ýsraili, Dýrasati Bahis, Beyrut, Sayf 2006 H. 1427, s YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [107]

18 M. Serkan Taflýoðlu yoðun bir bombardýman gerçekleþtirdi. Güney Lübnan dan çok sayýda kiþi kuzeye gitmek zorunda kaldý. Hizbullah buna cevap olarak Kuzey Ýsrail yerleþim bölgelerini Katyuþya roketleri ile vurarak, Ýsrail Hükümetini iç kamuoyu karþýsýnda zor durumda býrakmýþtýr. Ancak Ýsrail yaptýðý saldýrýlarla, Hizbullah ýn ne askerî nede siyasî konumunu zayýflatabilmiþtir. Nitekim bir ay bile geçmeden Hizbullah milisleri Ýsrail askerlerine yaptýklarý saldýrýda 6 Ýsrail askerini öldürdüler. Bir süre sonra Ýsrail-Filistin görüþmeleri baþlamýþtý. Hizbullah bu görüþmeleri protesto etmek istemiþ fakat hükümet tarafýndan izin verilmemiþti. Bunun üzerine gerçekleþtirilen gösteriye, güvenlik kuvvetleri müdahale ederek açýlan ateþ sonucu bir çok gösterici ölmüþtür. Bu olaydan sonra Baþbakan Hariri ile Hizbullah ýn arasý açýlmýþ, iliþkiler son derece gerilmiþti yýlý Haziran ayýnda, Ýsrail uçaklarýnýn Beka Vadisinde Hizbullah kamplarýný bombalamasý sonucu bir çok Hizbullah üyesi ölmüþ, Baþbakan Hariri ölenleri Lübnan ýn þehitleri olarak ilân ettiðinden Hizbullah ile Hükümetin iliþkileri düzelmiþtir yýlýnda yapýlan barýþ görüþmelerine karþý çýkan radikal dinci bir Yahudi tarafýndan Ýsrail Baþbakaný Ýzhak Rabin in öldürülmesiyle Þimon Perez Baþbakan olmuþtur. Muhtemelen yapýlacak seçimlerde kendini göstermek ve Hizbullah'a anî bir darbe vurmak amacýyla 1996 yýlýnýn Nisan ayýnda [108] 2 1. Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l

19 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi Ýsrail Hükümeti Gazap Üzümleri adý altýnda havadan, karadan ve denizden Güney Lübnan a saldýrýlar düzenlemiþtir. Saldýrýlar sýrasýnda çok sayýda sivil öldürülmüþtü. Özellikle Kana Köyündeki katliam BM temsilcilerince onaylanmýþtýr. Kana köyündeki çoðunluðunu kadýn, yaþlý ve çocuklarýn o- luþturduðu yaklaþýk 100 kiþi, Ýsrail askerlerinin açtýðý topçu ateþi sonucu öldürülmüþtür. Ýsrail, köyde insanlarýn olduðunu bilmediðini, olayýn kasýtlý olmadýðýný açýklasa da BM Güvenlik Konseyine sunulan Raporda Ýsrail kuvvetlerinin bu iþi bilinçli olarak yaptýðý vurgulanmýþtýr. Ýsrail, geliþmeler karþýsýnda 16 gün süren askeri saldýrýlardan beklediðini alamamýþ aksine, kendi kamuoyunda ve Dünya kamuoyunda zor duruma düþmüþtür. Ýsrail hükümeti bir daha meskûn mahallere saldýrmayacaðýný kabul ederek bir anlaþma imzaladý. Amerika, Fransa, Suriye, Lübnan ve Ýsrail temsilcilerinin katýldýðý bu uyum bildirgesinin yürütülmesi için bir heyet oluþturuluyordu. Bu anlaþmanýn diðer önemli bir noktasý; her ne kadar Ýsrail, Hizbullah ý anlaþmada taraf olarak kabul etmek istemese de dolaylý olarak Hizbullah ý bölgedeki direniþ kuvveti olarak tanýyordu. Seyid Hasan Nasrallah Genel sekreter olduðundan beri izlediði akýlcý ve realist siyaseti devam ettirmek ve Suriye ile Ýran arasýndaki dengeyi korumaya çalýþýyordu. Bu arada Suriye, yaklaþan Parlamento seçimleri öncesi Hizbullah a baský yaparak Suriye nin Lübnan daki siyasî temsilcisi gibi faaliyet yürüten Emel Örgütünün fazla yýpratýlmamasýný istiyordu. Gerek Hizbullah gerekse Suriye yönetimi birbirleriyle çatýþma içine girmek istemiyorlardý. Seyid Hasan Nasrallah Genel sekreter olduðundan beri izlediði akýlcý ve realist siyaseti devam ettirmek ve Suriye ile Ýran arasýndaki dengeyi korumaya çalýþýyordu. Nasrallah, Güney Lübnan daki silahlý direniþ konumlarýnýn zarar görmemesi için Suriye ve Emel Hareketi ile çatýþma içine girmek istemiyordu. Bu dönemde daha önce Genel Sekreterlikten ayrýlan Þeyh Suphi Tufeyli, ülkedeki iþsizlik, fakirlik ve düzensizliði öne sürerek, Hizbullah ý da bu rejime destek vermekle suçlayýp, Açlarýn Devrimi olarak bilinen hareketi baþlatmýþtýr. Hizbullah ýn güçlü olduðu þehirlere kendine baðlý adamlarý ile saldýrarak açýkça Hizbullah a meydan okumaktaydý. Fakat Nasrallah göreve geldiðinden beri devam ettirdiði realist ve akýlcý siyaseti devam ettirip Þeyh Tufeyli ile çatýþma içine girmek istemedi. Nasrallah ýn bu soðuk kanlý ve temkinli davranmasý karþýsýnda Þeyh Tufeyli, karþýsýnda Lübnan Güvenlik güçlerini buldu. Çatýþmalar sonucu Beka Vadisinin daðlýk bölgesine sýðýnmak zorunda kalan Þeyh Tufeyli Hareketi de etkisini kaybediyordu. 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [109]

20 Ýsrail Kamuoyunun Morali Çöküyor Hizbullah Gazap Üzümleri operasyonundan sonra bu saldýrý ve tehdit karþýsýnda da bölünmeden ve güç kaybetmeden çýkýyordu. Ýsrail, Hizbullah ýn teþkilat yapýsýný çökertmek için Güney Lübnan da Hizbullah askeri sorumlularýna karþý(ayný zamanda örgütün istihbarat sorumlularý) suikast ve kaçýrma operasyonlarý yapmaya çalýþýyordu. Ýsrail, Hizbullah ile en doðru mücadelenin onun güçlü istihbarat ve teþkilat yapýsýný bozmak olduðunu düþünüyordu. Bu amaçla Ýsrail Ordusuna ait, Güney Lübnan a bir gece operasyonu için gitmekte olan Özel Komando Birliklerini taþýyan 2 askeri helikopterin düþmesi ve 73 Ýsrail Komandosunun öldüðü haberi Ýsrail kamuoyunda büyük bir þok ve üzüntü yarattý. Bu haber zaten Güney Lübnan da ö- len askerlerden dolayý rahatsýz olan Ýsrail kamuoyunda rahatsýzlýklarýn ve protestolarýn artmasýna sebep olmuþtu. O günlerde yine Güney Lübnan da Hizbullah ýn bir askeri sorumlusuna yapýlacak Hizbullah ýn Ýsrail ordusu karþýsýndaki baþarýlarý, bölgedeki tüm Ýslami hareketleri motive ediyordu. operasyon için gitmekte olan Özel Komando birliði, pusuya düþüyor ve 12 Ýsrail komandosu öldürülüyordu. Bu haber üzerine Ýsrail kamuoyundaki protestolar sýnýr bölgelerine taþýyor, Ýsrailli sýnýr komutanlarý bu protestolarýn askerlerinin direncini kýrdýðýný, karþý tarafý ise cesaretlendirdiðinden yakýnýyorlardý. Hizbullah ýn Ýsrail ordusu karþýsýndaki baþarýlarý, bölgedeki tüm Ýslami hareketleri motive ediyordu. Ýslami hareketlerden Hizbullah a tebrik ve destek mesajlarý geliyordu. Hizbullah bu baskýnlarý filme alýp kendi televizyon kanalýnda yayýnlýyordu. Ýsrail ile Hizbullah arasýndaki psikolojik savaþta, Ýsrail Devleti de kendi mevzilerine saldýrýrken öldürülen Hizbullah mensuplarýnýn görüntülerini yayýnlamak suretiyle mücadele ediyordu. Tam bu sýralarda Ýsrail kendi mevzilerine saldýrýrken öldürülen 2 Hizbullah üyesinin kanlý cesetlerinin görüntülerini yayýnladý. Bu cesetlerden birinin Hizbullah Genel Sekreteri Seyid Hasan Nasrallah ýn 18 yaþýndaki oðlu Seyid Hadi olduðu 10 anlaþýlmýþtý. Ýsrail, belki de bunun karþý tarafta psikolojik bir etki yaratacaðýný düþünüyordu. Ancak aksine, Lübnan da ilk defa bir Ýslami Hareket liderinin oðlu Ýsrail'e karþý savaþta þehit oluyordu. Nasrallah ýn oðlunun Lübnan için öldüðünü açýklamasý, Hizbullah örgütünün Lübnanlaþma sürecinde önemli bir unsur oluyordu. Seyit Nasrallah yaptýðý açýklamada oðlunun da diðer þehitlerden farksýz olduðunu ilân ediyordu. Nitekim daha sonraki 10 Þediyak, Ummad, a.g.e., s. 50 M. Serkan Taflýoðlu [110] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

21 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi yýllarda gerçekleþen mevta mübadelesinde oðlunun cenazesinin sessiz ve törensiz bir þekilde defin edilmesini istemiþti. Bu olay sonrasý Lübnan içinden ve Tüm Ýslam alemindeki bir çok resmi ve gayri resmi kurumlardan Nasrallah a baþ saðlýðý mesajlarý geliyordu. Nasrallah ýn oðlunun Þehitliði kutlanýyordu. Bu olay Nasrallah ýn, Lübnan daki rakibi konumunda olan Emel Hareketine karþý da halk nazarýnda büyük bir itibar ve sevgi kazanmasýna saðlýyordu. Emel Hareketi lideri Nebih Berri, Lübnan savaþýnýn en önemli anlarýnda bile ailesi ile Þam da kalýyordu. Ýsrail açýsýndan Seyid Hadi nin kanlý cesedinin yayýnlanmasý büyük bir hataydý. Hizbullah ayrýca bu direniþ sürecinde itikadî olarak baðlý olduðu Ýran ile siyasî olarak iliþkisi ve önemi olan Suriye iliþkilerini güçlü bir zeminde tutmayý baþarmýþtýr. Ayrýca Þii fýkhý ile Lübnan siyasetini ayýrmýþ bu pragmatik siyaset Hizbullah a büyük bir güç ve dinamizm saðlamýþtýr. Lübnan artýk Müslüman topraðý hükmüne göre deðil Hýristiyanlar ile ortak paylaþýlan bir ülke olarak görülmeye baþlanmýþ- 11 týr. Ýslam Cumhuriyeti ve Ýslam hükümeti gibi söylemlerin zamanla arka plâna itilmesindeki temel unsur bu düþüncede yatmaktadýr. Hizbullah bölgede kurduðu vakýf sistemi ile Sünni ve Þii ayrýmý yapýlmaksýzýn halka yardým yapýyordu. Hatta Hýristiyanlar belli kutsal günlerinde 11 Bilkaziz, Abdullah, Hizbullah min Tahrir ila Redea( ), Merkez Dýrasa Vahde Arabi, Beyrut, 2006, s YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [111]

22 ziyaret ediliyorlardý. Lübnan Anayasasý, ülkede özel kuruluþlarýn bedava eðitim ve saðlýk hizmeti vermesine izin vermemesine raðmen Hizbullah, sembolik ücretler ile halka saðlýk ve eðitim hizmeti vermekteydi. Çok çocuklu bir aile yapýsýna sahip olan Þiiler, genelde Lübnan ýn fakir bölge ve semtlerinde yaþamaktaydý. Hizbullah bu bölgedeki ailelere bir çok yönden yardýmlarda bulunmaktadýr. Hizbullah, Güney Lübnan da sahip olduðu mühendis ve teknik kadro ile bu bölgelere teknik ve alt yapý hizmeti de vermektedir. Ýsrail, kendi askeri stratejisi gereði, 1996 Gazap Üzümleri operasyonunda olduðu gibi, Güney Lübnan da halkýn direncini kýrmak için elektrik ve su gibi alt yapý tesislerini bombalamaktadýr. Hizbullah, bu saldýrýlardan sonra binlerce evin alt yapý ve onarým iþlerini halledip, sahiplerine teslim etmektedirler. Hizbullah ýn bunu yapmaktaki bir diðer hedefiyse kendisinin savunma hattý olan Ýsrail sýnýrýnda yer alan bölgelerin Kuzeye doðru göç verip boþalmasýný engellemektir. Ýsrail de geliþmeler üzerine 1998 yýlýnda Netenyahu Hükümeti, 1978 yýlýnda Ýsrail Birliklerinin Lübnan a ilk girdiði zaman BM Güvenlik Konseyi tarafýndan çýkarýlan 425 sayýlý kararý görüþmek istediðini açýklamýþtýr. Bu karar Ýsrail birliklerinin Lübnan topraklarýndan kayýtsýz ve þartsýz çýkmasýný istemektedir. Fakat Lübnan Hükümeti ve Hizbullah 425 sayýlý kararý hiçbir þekilde görüþmeyeceklerini, kararda istendiði gibi Ýsrail'in Lübnan topraklarýndan kayýtsýz þartsýz çýkmasýný istemiþlerdir. Bu dönemde E- hud Barak 1 yýl içerisinde Güney Lübnan dan çekilme söylemi ile Ýsrail deki seçimlerin galibi olarak çýkmýþtý. Artýk Amerikan ýn önderliðinde Ýsrail-Suriye görüþmeleri baþlýyordu. Ýkinci tur görüþmeleri baþlamadan Hizbullah, Ýsrail mevzilerine yaptýðý bir saldýrýda 7 Ýsrail askerini öldürdü. Söz konusu saldýrýdan amaç, Hizbullah ýn kendisinin de göz önünde bulundurulmasý gereken bir aktör olduðunu ortaya koymak istemesidir. Barak iktidara geldikten sonrada Hizbullah Güney Lübnan daki silahlý direniþine ayný hýzlý devam ediyordu. Ýsrail, diplomatik görüþmelerle Hizbullah ý aradan çýkarmak, kýsaca Hizbullah ýn elinden silahý býraktýrmak istiyordu. Hizbullah ise Güney Lübnan da askeri varlýðýný bu süreçte de güçlendirmeye devam etmiþtir. Özellikle Ýsrail Ordusu ile iþbirliði içerisinde kendine baðlý askerleri ile Güney Lübnan da Hizbullah ile savaþmakta olan Antuan Lehud ordusunun ikinci adamý olarak bilinen Akli Hiþam ýn öldürülmesiyle Hizbullah bölgede askeri varlýðýný daha da güçlendiriyordu. Lübnan Anayasasý, ülkede özel kuruluþlarýn bedava eðitim ve saðlýk hizmeti vermesine izin vermemesine raðmen Hizbullah, sembolik ücretler ile halka saðlýk ve eðitim hizmeti vermekteydi. M. Serkan Taflýoðlu [112] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

23 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi Ehud Barak hükümetinin, Lübnan daki bazý elektrik santrallerinin vurmasýyla bölgede bir çok yer elektriksiz kalmýþtýr. Bu olaya tüm Ýslam Aleminden tepki gelmiþ, özellikle uzun yýllardan sonra ilk defa bir Mýsýr Devlet baþkaný, Hüsni Mübârek, Beyrut a gelmiþ ve Ýslami Direniþi desteklediðini açýklamýþtýr. Bu açýklama Ýsrail'in uzun yýllardýr yürüttüðü Hizbullah ýn bir 2 1. Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l [113]

24 terör örgütü olduðu iddiasýnýn Mýsýr Devlet Baþkanýn aðzýndan reddi anlamýna geliyordu. Bu Ýsrail için diðer sýkýntýlý ve tehlikeli bir durum oluþturuyordu. Ýsrail Maðlûbiyeti ve Geri Çekiliþ Ýsrail Hükümeti seçim döneminde Ehud Barak ýn da açýkladýðý gibi, tek taraflý olarak Güney Lübnan dan çekileceðini ilân ediyordu. Haziran da ilân edilmesine raðmen Ýsrail birlikleri bir gece yarýsý hýzlý bir þekilde Mayýs 2000 yýlýnda Güney Lübnan dan çekiliyorlardý. Kurulduðundan beri savaþ kaybetmeyen Ýsrail ordusu tarihinde ilk defa geri çekiliyordu. Baþta Mýsýr olmak üzere Hizbullah ýn bu zaferine sahip çýkýlmasýnýn temel sebebi, Hizbullah direniþ hareketinin Ýslam alemi ve Arap kamuoyunda yarattýðý hayranlýktýr. Hizbullah ýn bu zaferi daha önceden bölgede Ýntifada hareketinin baþlatan Hamas direniþ hareketini de tetikliyordu. Siyasî hedefleri ayný olmasýna raðmen itikadî zeminlerde farklýlýða sahip Hamas ile Hizbullah arasýnda itibar ve bir nevi güç gösterisi yarýþý doðuyordu. Bunun bir sebebi de Filistin de halk nazarýnda oluþan diðer hareketlerin direniþte Ýslamî hareketler kadar baþarý gösteremediði düþüncesidir. Bu baðlamda Hizbullah bölgede Ýslami Direniþ için örnek oluþturmuþ, Ýsrail ordusunun Lübnan dan çekilmesiyle Silahlý Ýslami Direniþin baþarýsý teyit edilmiþti. Nitekim Ariel Þaron un Mescid-i Aksa yý bir nevi tahrik edercesine ziyaret ediþi ikinci Ýntifada hareketini baþlatýyordu.ýkinci Ýntifada da, Sunni Ýslami Direniþ Hareketi olan Hamas kendini bölge siyasetinde ortaya koymak istiyordu. Bunun üzerine Ýsrail hükümeti Hamas liderlerini öldürmeye baþlamýþtýr. Muhtemelen Ýsrail in amacý, Sol ve Laik Filistin hareketlerinin, Ýslami Hareketler karþýsýnda zayýflamasýna baðlý olarak, güçlenen Ýslami Hareketi zayýflatmak istemesidir. Hizbullah bölgede Ýslami Direniþ için örnek oluþturmuþ, Ýsrail ordusunun Lübnan'dan çekilmesiyle Silahlý Ýslami Direniþin baþarýsý teyit edilmiþti M. Serkan Taflýoðlu Hizbullah bu çekilmenin hemen ardýndan yaptýðý açýklamada Ýsrail in Þaba çiftliklerinden çýkmadýðýný, buranýn Lübnan topraðý olduðunu ve Ýsrail birliklerinin bu bölgeyi de terk etmedikleri sürece direniþe devam edeceklerini ilân ediyordu. Hizbullah Þurasýnýn iddialarýna göre bu bölge 100 kilometrekare, Ýsrail e göre 25 kilometrekare olan daðlýk bir bölgedir. Ýsrail ise BM Güvenlik Konseyi nin Ýsrail in Lübnan topraklarýndan çýktýðýný teyit ettiðini bu baðlamda bir sýnýr meselesi olmadýðýný duyurmaktadýr. Ýsrail, tüm diplomatik ve siyasî gücü ile Hizbullah ýn bir terör örgütü olduðunu, bölge [114] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

25 Bir Direniþin Tarihçesi; Hizbullah'ýn Doðuþu, Felsefesi ve Mücadelesi barýþý için bir tehdit unsuru olarak göstermek istemektedir. Özellikle 11 Eylül 2001 saldýrýlarýndan sonra Ýsrail, Amerikan yönetimin de desteðiyle Hizbullah ý AB terör örgütleri listesine aldýrmak istemiþ fakat bunda baþarýlý olamamýþtýr. Ýsrail in temel çýkmazý Hizbullah ýn Lübnan da yasal siyasî bir parti olarak faaliyet göstermesi ve Lübnan da Ýsrail e karþý savaþan yasal silahlý direniþ örgütü olduðunun kabul edilmesidir. Amerikan Yönetimine sunulan Pentagon ve CIA nin birçok raporunda Hizbullah Örgütünün Amerika Birleþik Devletlerinin Ulusal Menfaatleri için bir tehdit olduðu vurgulanmaktadýr. Amerikan Yönetiminin Ýran Ýslam Cumhuriyeti ne Nükleer Çalýþmalarýný öne sürerek yaptýðý baskýlarýn temel sebeplerden biri Hizbullah gibi bölgede Ýsrail aleyhine faaliyet gösteren silahlý gruplara verdiði siyasî ve lojistik destek yatmaktadýr. Ýran ve Suriye ye yapýlan siyasî baskýlardaki temel sebep Ortadoðu Barýþ Sürecine engel olmamasý ve bu örgütlere destek vermemesi isteðidir. Her ne kadar lojistik ve ma Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l [115]