LKÖRETM KNC KADEME TÜRKÇE DERS KTAPLARININ TÜRLER AÇISINDAN NCELENMES 1 A TEXTBOOK ANALYSIS OF SENIOR PRIMARY EDUCATION TURKISH COURSE BOOKS

Transkript

1 LKÖRETM KNC KADEME TÜRKÇE DERS KTAPLARININ TÜRLER AÇISINDAN NCELENMES 1 A TEXTBOOK ANALYSIS OF SENIOR PRIMARY EDUCATION TURKISH COURSE BOOKS Murat SOLAK 2 Derya YAYLI 3 Özet Türkçe ders kitaplarında yer alan edebi metinler Türkçe öretimi için önemli bir araçtır. Bu çalımanın amacı, ilköretim 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan edebi türleri incelemektir. Bu amaçla Türkçe ders kitaplarıyla ilgili yapılan çalımalara kısaca temas edilmitir. Eski ve yeni programın karılatırması yapılmıtır Öretim Programına göre Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerinin taıması gereken özellikler belirtilmi ve metin türlerinin önemi üzerinde durulmutur eitim öretim yılında okutulan dört farklı yayınevinden çıkan altı ders kitabındaki bütün metinlerin incelendii bu çalımada kullanılan türlerin sıklıı belirlenmi, bulgular üzerinde tartıılmı ve konuyla ilgili önerilerde bulunulmutur. Ancak serbest okuma metinleri aratırma kapsamına alınmamıtır. Anahtar Sözcükler: Türkçe eitimi, Türkçe ders kitapları, metin türleri Abstract Literary texts that take place in Turkish course books are an important means for teaching Turkish. The aim of this study is to search 6th, 7th and 8th grade Turkish course books in terms of text types. For this purpose, studies concerned with Turkish course books are discussed shortly. New Turkish curriculum is compared with the previous one. According to the 2006 curriculum reading texts that have to contain special features are discussed and the significance of types of texts is emphasized. In this study, all the texts in six books from four different publishing houses taught in teaching year are examined, frequency of types used are defined; and finally those findings are discussed and implications are made. But free reading texts are not covered in this study. Key Words: Teaching Turkish, Turkish textbooks, types of texts GR Bir ülkede eitimin baarıya ulaması hazırlanan ders programlarının niteliine balıdır. Ders programları ne derece salıklı ise verilen eitim de o derece baarılı olur. Aynı zamanda programı uygulayacak ve hayata geçirecek olan öretmenlerin de iyi olması gerekir (Cokun, 2007). Eski ve yeni Türkçe öretim programlarına bakıldıında her iki programın da bireylere dört temel beceriyi kazandırmaya çalıtıı görülür. Bunlar: dinleme/izleme, konuma, okuma ve yazmadır. Ayrıca bu temel dil becerilerini destekleyen Türkçenin yapısını oluturan ve ileyi kurallarını tanımlayan dilbilgisi öretimi de ayrı bir öneme sahiptir. Eski programa göre tüm bu dil becerileri ayrı ayrı ve öretmenin etkin olduu bir ortamda kazandırmaya çalıılırken yeni programda durum daha farklıdır. Türkçe dersi öretim programında (2006) çeitli etkinlikler aracılııyla örencilere kazandırılacak bilgi ve becerilerin daha verimli ve kalıcı olmasını salanmaya çalıılmıtır. Yeni Türkçe öretim programı yapılandırmacı yaklaımı esas almaktadır. Bu yaklaımda örencinin ön bilgilerini harekete geçirme, geliim düzeyini dikkate alma önemlidir. Bu yaklaımla temel dil becerileri bir bütün halinde örenciler kandırılmaya çalıılır (Ayta, 2006). Örenci merkezlidir. Örenci daha önce edindii bilgilerden hareketle yeni bilgiler örenir. Öretmen çeitli etkinlikler vasıtasıyla örencilere örenecek oldukları bilgileri sezdirir. Bu yaklaım aynı zamanda örenci merkezli yöntem ve teknikleri uygulamayı gerektirir. Eski program örenciyi edilgen ve daha bireysel kılarken yeni program örencinin grupla çalımasını tevik etmekte, bilgiyi kendisinin yapılandırmasını salamakta ve örenciyi daha etkin hale getirmektedir. Öretmen merkezli eitimden örenci merkezli eitime geçildii görülmektedir. Eski 1 Bu çalıma Murat Solak tarafından seminer olarak sunulmutur. 2 Pamukkale Üniversitesi Türkçe Eitimi Bölümü Yüksek Lisans Örencisi Pamukkale Üniversitesi Türkçe Eitimi Bölümü

2 programa göre hazırlanan kitaplarda örenciye bilgiler hazır verilmekteydi. Öretmenin ve örencilerin sınıf içi yapacaı etkinlikler kitaptaki bilgilerle sınırlı kalmaktaydı. Bu durum öretmenin esnek ve rahat hareket etmesini kısıtlıyordu. Örenciye kendisine hazır sunulan bilgileri örenmek kalıyordu. Bu durum örenciyi ezbercilie sevk etmekte ve aratırmacı kimliini köreltmekteydi. Öz (2006), Türkçe dersinin yaamımız esnasında kullanabileceimiz becerileri içerdii için ilköretim programında özel bir yere sahip olduunu, Türkçe dersinin amaçlarının gerçekleebilmesi için öretilecek olan bilgilerin günlük hayatla birletirilmesi ve kullanılabilir bir yöntemle öretilmesi gerektiini söylüyor. Bu açıdan bakıldıında yeni programla örenci çeitli etkinlikler yoluyla örenmesi gereken bilgiye kendisi ulamakta yaparak yaayarak örenmektedir. Etkinlikler örenciyi aratırmaya, sorgulamaya ve eletirel düünmeye sevk etmektedir. Böylece örencinin özgüveni artmakta duyusal açıdan hayata daha olumlu bakabilmektedir. Ayrıca yeni program demokratik anlayıın yaygınlamasına hizmet etmekte ve böylelikçe çaa uygun bireyler yetimesini salamaktadır. Önceki programlarda temel dil becerileri ayrı ayrı ele alınırken yeni programda böyle bir ayrıma gidilmemitir. Örnein 1981 programına göre haftada bir ders saatinin yazma çalımalarına ayrılması uygun görülmütür. Yeni programda ise böyle bir ayrım yapılmamıtır. Önceki programda hedef-davranı ifadesine yer verilirken yeni programda örenci merkezli olarak kazanım ifadesi yer almaktadır. Yine 1981 programında örencilere kazandırılacak davranıların yeterince iyi düzenlenmedii ve sınıflara göre farlılamanın salıklı bir ekilde gerçekletirilemedii görülmektedir. Yeni program hazırlanırken 1981 programından farklı olarak birinci ve ikinci kademe için farklı öretim programları hazırlanmıtır (Cokun, 2007). Yeni Türkçe öretim programında tema merkezli eitim anlayıı söz konusudur. Bu sayede örenciler aynı tema içerisinde farklı metinlerle ve konularla karılamakta, önceki edindii bilgilerle sonrakileri ilikilendirme olanaı bulmaktadır (Cokun, 2007). Programın getirdii en önemli yeniliklerden biri de ders kitapları konusundadır. Yeni program her sınıf için üç farklı kitabın hazırlanmasını zorunlu kılmaktadır. Bunlar; metinlerin yer aldıı örenci ders kitabı, etkinliklerin yer aldıı örenci çalıma kitabı ve bunların her ikisini de içine almakla birlikte dersin nasıl ilenecei konusunda öretmene rehberlik eden öretmen kılavuz kitabıdır (Cokun, 2007). Ders kitapları, 1739 sayılı Milli Eitim Temel Kanunu nda yer alan Türk Milli Eitiminin genel amaçlarının ve her dersin kendine özgü olan özel amaçlarının bireylere kazandırılmasında önemli bir araçtır (Demirel, 1998; Ouzkan, 1993). Türkiye artlarında görev yapan öretmenlerin büyük bir kısmının ders kitaplarına balı kalarak eitim ve öretimi sürdürdüü göz önünde bulundurulursa (Sever, 2006) kitapların önemi daha iyi anlaılır. Çeçen ve Çiftçi ye (2007) göre ders kitapları hem eitim hem de öretim amacıyla kullanılan temel kaynaklardır. Örencinin ya ve bilgi seviyesine uygun bilisel ve duyusal becerilerle donatılmı zengin metinlerden oluan, öretim programlarının esas aldıı ilkeler dorultusunda hazırlanan, ihtiva ettii bilgileri örenciye aktaran basılı eitim ve öretim materyalleridir. (s. 39) Yani ders kitapları sadece ekil yönünden deil içerik yönünden de amaçlarımıza hizmet etmelidir. Geleneksel öretim uygulamalarında öretmen merkezli yaklaımın olması örencileri ezbercilie yöneltmi ve ders kitapları ana kaynak olma özelliini sürdürmütür. Basılı eitim ve öretim araçları önemini korumakla birlikte bilgisayar, radyo, teyp ve internet gibi yeni ders araç gereçleri ortaya çıkmıtır. Bu durum yeni yöntem ve tekniklerin kullanılmasını salamakla birlikte öretmen ve örenci çalımalarına yeni bir yön vermitir (Kavcar, Ouzkan ve Sever, 2005). Sever (2006), Türkçe öretiminde yalnızca ders kitaplarına balı kalınmasını doru bulmamaktadır. Türkçe dersinin okuma kültürü edinmi bireyler yetitirme fonksiyonu düünüldüünde örencilerin dilin anlatım gücünü yansıtan farklı türde metinlerle karılaması gerekir. Sever e (2006) göre bu da Türkçe öretiminde tek kaynaklı uygulamalar yerine, çok uyaranlı eitim ortamlarının yaratılmasıyla mümkündür. Tüm derslerde olduu gibi Türkçe dersinin de temel kaynaı ders kitaplarıdır. Türkçe dersinin temel amacı örencilere anadili bilinci kazandırmak ve sahip olduu anadilini en etkili ekilde kullanmasına olanak salamaktır. Bu amacı gerçekletirmek için kullanılan ders kitapları ise birer araçtır. Bazen tek bir araç kiileri amaca ulatırırken bazen de bu yeterli olmaz. Türkçe ders kitaplarında yer verilen metinler Türkçe dersinin amaçlarına ulamasında önemli bir yere sahiptir. Bu açıdan düünüldüünde metinlerin amaç deil araç olduu görülür (Ayta, 2006). Bireylere gerçek anlamda dil bilinci kazandırmak dilimize ait yazınsal türlerin iyi seçilmesiyle mümkündür. Bunları yaparken Türkçe dersinin sadece metin ilenen ve dil bilgisi etkinliklerinin olduu bir ders olarak algılanmasının önüne

3 geçilmelidir. Bu açıdan Sever (2006) Türkçe dersinin bir bilgi dersi gibi algılanmasının ve metinden kopuk kuramsal ve soyut dil alıtırmaları yapılmasının örencileri ezbere yöneltecei görüündedir. Türkçe derslerinde ilenen metinler örencilere ana dilini sevdirmesi, kültürel ve tarihi deerlere karı ilgi uyandırması, bilisel ve duyusal bakımdan birçok beceri kazandırması, örencide estetik zevk uyandırması ve çeitli mesajlar vererek onları eitmesi açısından büyük öneme sahiptir (TÜDÖP, 2006). Bu bakımdan metinler Türkçe dersi için bir iskelet görevi görmektedir. Yani dersin ayakta kalabilmesi için nitelikli metinlere gereksinim vardır. Akyol a (2008) göre metin kelimesi Bir kitabın içindeki kısımları, balı baına tek bir konuyu, makaleyi veya birkaç paragraftan oluan ve bir ana fikre sahip olan yazıları anlatmak için kullanılmaktadır. (s. 211) Metin kavramına farklı bir bakı olan semiotik bakı metin kavramının sınırlarını geniletmitir. Önceleri dilsel metinler düünülürken semiotik bakı açısıyla metin kavramı içerisine resimler, fotoraflar, filimler, haritalar, grafikler, beden dili vb. iaret ve çizimler dâhil edilmitir. Akyol a (2008) göre kapsamlı bir anlam kurma dilsel ve semiotik metinlerin bir arada yorumlanmasıyla mümkündür. lköretim okullarımız bu beceri bakımından yetersiz kalmaktadır. Yapılandırmacı yaklaım dilsel ve semiotik metinlerin bir arada yorumlanmasına olanak salamaktadır. Ayta a (2006) göre yazınsal yapıtlar biçim, konu ve teknik özellikler bakımından iir, hikâye, deneme, masal gibi türlere ayrılır. Yazınsal türler Türkçe öretiminde önemli bir yere sahiptir. Türler örencilere öretilirken temel dil becerilerinin birbirleriyle olan balantıları dikkate alınmalıdır. Metin türleri Türkçe öretimi için birer araçtır. Bu bakımdan türlerin nitelik ve içerik özelliklerinin dil becerilerinin kazandırılmasında önemli bir yeri vardır. Türler vasıtasıyla bir yandan örencinin dil becerileri gelitirilirken sosyal alanlarda da geliimi sürdürülmekte, örenciye birey olma bilinci kazandırılmaktadır. Sever e (2006) göre öretimin temel gereçleri olan yazınsal ve öretici nitelikli metinler örencinin seviyesine uygun olmalı, ana dilinin özelliklerini, anlatım gücünü ve güzelliini yansıtmalıdır. Örencilere ana dili ile ilgili kuramsal bilgileri öretmek yerine metinler vasıtasıyla ana dili sevdirilmelidir. Türkçe dersi örencilere bilgi yükleme dersi deildir. Türkçe dersi örencinin özelliklerini tüm yönleriyle sergileyebilecei, uygulamaya dayalı bir derstir. Çeçen ve Çiftçi ye (2007) göre örenciler metin türlerinin özelliklerini kavramakla kalmaz bu metinler sayesinde ana dili ile ilgili kuralları örenir. Örnein iir sayesinde mecazlı söyleyileri ve söz sanatlarını kavrar. Sever (2006) Türkçe dersinin duygu ve düünce eitimi süreci olduunu belirtir. nsanı dier canlılardan ayıran düünme ve düündüklerini ifade edebilme özellii kazandırmak Türkçe dersinin temel amaçlarındandır. Bu özellikleri kazanan bireyler çevrelerine karı duyarlı hale gelecek ve karılatıkları sorunlara çözümler bulabileceklerdir. Bütün bu özellikleri kazandırmak insani ve evrensel nitelikler taıyan metinler aracılııyla olur. Türkçe Dersi Öretim Programı nda (2006, s.56) metinlerin içerii, dil ve anlatımı ve sahip olması gereken özelliklerinden bazıları öyle sıralanmıtır: a) Metinler, Türk Milli Eitiminin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olmalıdır. b) Metinlerde insan hak ve özgürlüklerine, insani deerlere aykırı öeler yer almamalıdır. c) Metinler dersin amaçları ile kazanımlarını gerçekletirecek nitelikte olmalıdır. d) Metinler örencilerin ilgi alanlarına ve seviyelerine uygun olmalıdır. e) Metinler ilenecek süreye uygun uzunlukta olmalıdır. f) Metinler, Türkçenin anlatım zenginliklerini ve güzelliklerini yansıtan eserlerden seçilmelidir. g) Metinler; dil, anlatım ve içerik açısından türünün güzel örneklerinden seçilmelidir. h) Metinler örencilerin dil zevkini ve bilincini gelitirecek, hayal dünyalarını zenginletirecek nitelikte olmalıdır. I) Metinler örenciye eletirel bakı açısı kazandıracak özellikler taımalıdır. i) Metinler, örencinin kiisel geliimine katkıda bulunacak ve onlara estetik bir duyarlılık kazandıracak nitelikte olmalıdır.

4 j) Metinler örenciye okuma sevgisi ve alıkanlıı kazandıracak nitelikte olmalıdır. k) Yıl boyunca ilenecek okuma metinlerinin 2/3 ü bütün halinde alınmalıdır. Bütün halinde alınan metinlerde eitsel yönden uygun olmayan ifadeler varsa çıkarılmalıdır. l) Her metin örencinin söz varlıını zenginletirecek yeni örenilecek söz ve söz gruplarına yer vermeli; ancak bu oran metni oluturan kelimelerin yüzde beinin geçmemelidir. m) Ders kitabındaki metinler, içerie uygun çeitli görsel materyaller (fotoraf, resim, afi, grafik, karikatür, çizgi film kahramanları vb.)in yanı sıra atasözü, özdeyi, duvar yazısı veya sloganlarla desteklenebilir. n) Ders kitabında temaları destekleyen serbest okuma metinlerine yer verilebilir. Ayrıca Türkçe Öretimi Programında (2006) 6.,7. ve 8. sınıflarda yer verilmesi gereken türler öyle yer almaktadır: 6. Sınıfta; iir, hikâye, anı, masal, fabl, deneme, tiyatro, mektup; 7. Sınıfta; iir, hikâye, anı, deneme, tiyatro, sohbet (söylei), gezi yazısı, biyografi ve 8. Sınıfta; iir, hikâye, anı, makale, roman, deneme, sohbet (söylei), eletiri, destan türlerinde metinlere mutlaka yer verilecektir. Bu türler dıındaki türlerde de metinlere yer verilerek örencilerin farklı türden metinlerle karılaması salanmalıdır. (s. 57) Yeni programın ürünü olan Türkçe ders kitaplarıyla ilgili yapılan çalımaların büyük çounluu birinci kademede okutulan Türkçe ders kitapları hakkındadır. Türkçe öretimi için geçi dönemi diyebileceimiz ikinci kademe için yapılan çalımalar ise daha çok dilbilgisi ve sözcük çalımalarını, bazı metin türlerini ve belli bir sınıfı hedef alan tür, tema ve deer çalımalarını kapsamaktadır. en (2008) çalımasında ilköretim Türkçe dersi öretim programında deerler konusu üzerinde durmutur. Çalıma sonucunda altıncı sınıf Türkçe dersi kitaplarının ilettii deerler açısından yetersiz olduu görülmütür. Özbay ve Melanlıolu (2008) Türkçe eitiminde kelime hazinesinin önemi ile ilgili bir çalıma yapmıtır. Bu çalımada kelime hazinesinin önemi vurgulanmı, örenciye yeni kelimelerin kazandırılması sırasında dikkat edilmesi gereken noktalar ve kelime öretim yöntemleri üzerinde durulmutur. Karatay (2007) kelime örenmenin önemi üzerinde ve ana dili ders kitaplarında bu güne kadar kullanılan ve olması gereken kelime öretme etkinlikleri üzerinde durmutur. Çiftçi, Çeçen ve Melanlıolu nun (2007) çalımasında ders kitaplarında yer alan metinlerin okunabilirlii ölçülmütür. Zorbaz (2007) ise ilköretim Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime ve cümle uzunluklarının sınıflara göre deiimini ve metinlerin okunabilirlik düzeylerini incelemitir. Esengül ün (2006) yaptıı çalımanın amacı ilköretim düzeyindeki örencilere doru Türkçeyi öretmek ve ana dilini sevdirip onun en güzel ekilde yazılıp okunmasını salamak amacıyla yazılan Türkçe ders kitaplarının ana dili bilinci, duyarlılıı ve sevgisi kazandırmakta ne kadar yeterli olduu ya da olmadıını dili doru kullanmak bakımından belirlemektir. Çeçen ve Çiftçi (2007) çalımalarında ders kitaplarında kullanılan tür ve temaların sıklıını belirlemi ve metin türlerinin önemi üzerinde durmulardır. Kolaç ın (2009) çalımasında ilköretim Türkçe ders kitaplarında(1-5; 6-8) yer alan metinlerin nitelii ve türlere göre daılımına bakılmıtır. ncelenen metinlerden dorudan alıntı yapılarak yorumlanmıtır. Yamur (2009) tarafından yapılan genel incelemede metin türlerinin çeitliliindeki yetersizlik vurgulanmı ve geçmie göre gelimi olan ders kitaplarının üst düzey düünce süreçlerini ortaya çıkaracak metinleri içerme açısından sorunlu olduu saptanmıtır. Çeçen ve Çiftçi nin (2007) çalıması sadece 6. sınıf kitaplarını kapsamaktadır. Bu açıdan ikinci kademenin dier sınıfları olan 7. ve 8. sınıf kitaplarının da çalıılması gerekmektedir. Kolaç (2009) hem birinci hem de ikinci kademe Türkçe ders kitaplarını inceledii çalımasında MEB tarafından hazırlanan kitaplara yer vermitir. Konunun daha ayrıntılı incelenmesi için dier yayınevleri tarafından yayımlanmı kitapların da türler açısından çalıılmasına gereksinim olduu kanısındayız. Ayrıca dinleme metinlerinin de dikkate alınması ikinci kademe için daha zengin bulgular sunacaktır. Tüm bu gereksinimler göz önüne alındıında, bu çalımanın aratırma soruları öyle olumutur: 1. lköretim ikinci kademe Türkçe kitaplarında yer alan metin türleri ve sıklıkları nelerdir?

5 Yeni Türkçe öretim programına göre kitaplarda yer verilmesi gereken türlere yer verilmi midir? 3. Her kitapta kaç farklı tür ve metin vardır? YÖNTEM Evren ve Örneklem Bu betimsel çalıma ilköretim 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan metinleri tür yönüyle incelemeyi amaçlamaktadır. Aratırmanın evrenini Milli Eitim Bakanlıı Talim ve Terbiye Kurulunun yılından balayarak ilköretim okullarının 6, 7 ve 8. sınıfları için 5 yıl süreyle ders kitabı olarak kabul edilen ve MEB, Koza, Pasifik ve Batu yayınevlerince hazırlanan Türkçe ders kitaplarında bulunan toplam 155 metin oluturmaktadır. Aratırmanın evreni yazılı belgelerle sınırlandırılmıtır. Dinleme metinleri de çalıma kapsamına alınırken serbest okuma metinleri kapsam dıı bırakılmıtır. Veri Toplama Aratırmada belgesel tarama yöntemi kullanılmıtır (Bogdan ve Biklen, 2003; Karasar, 2006; Yıldırım ve imek, 2005). Belgesel tarama belli bir amaca dönük olarak kaynakları bulma, okuma, not alma ve deerlendirme ilemlerini kapsar. Aratırmada veri toplama aracı olarak MEB, Koza, Pasifik ve Batu yayınevlerince hazırlanan Türkçe ders kitapları kullanılmıtır. Bu kitaplardaki metinlerin türleri aynı kitaplar için hazırlanan öretmen kılavuz kitaplarındaki açıklamalar dorultusunda tespit edilmitir. Veri Analizi Bu betimsel çalımada toplanan veriler çalımanın amacı dorultusunda frekans hesaplamaları kullanılarak sınıflandırılmıtır. Bu sınıflandırmada metin türlerinin kitaplardaki daılımı esas alınmıtır. Kitaplardan elde edilen bulgular tablolarda sunulmu ve bulgular yorumlanmıtır. BULGULAR VE YORUM Metin Türleri, Sıklıkları ve Kitaplarda Yer Alması Gereken Metinler Çalımanın ilk bölümünde Türkçe ders kitaplarında yer alan okuma ve dinleme metinlerinin türleri ve sıklıkları aratırılmıtır. Elde edilen sayısal bilgiler tablo 1, 2 ve 3 te sunulmu ve tartıılmıtır. Ayrıca Türkçe ders kitaplarında yer alması gereken türlerin yer alıp almadıı da tartıılmıtır. Tablo 1: MEB ve Koza Yayınevlerince Hazırlanan 6. Sınıf Kitaplarındaki Metin Türlerinin Kullanım Sıklıkları Türler MEB Koza Toplam iir* Hikâye* Deneme* Tiyatro* Biyografi Anı* Fabl* Masal* Mektup* Gezi Yazısı Efsane 1-1 Haber 1-1 Makale * 2006 Türkçe Dersi Öretim Programına göre 6. Sınıf kitaplarında mutlaka yer alacak metin türleri (Kolaç, 2009) Tablo 1 de görüldüü gibi mutlaka yer verilmesi gereken türlere her iki kitapta da yer verilmitir. Deneme türü hariç, iki kitap arasındaki türlerin kullanım sıklıında büyük farklar görülmemektedir. Çok olmasa da bu iki kitabın türleri kullanması açısından bazı farklar vardır. Bu yüzden, bu kitapları tercih eden örenciler arasında türleri tanıma açısından küçük bir farklılık olduu görülür. Sene boyunca bazı

6 örencilerin bazı türlerle bir defa karılaması türleri kavrama açısından sorun oluturabilir. Bu durum aynı zamanda örencilere metin türleri açısından karılatırma yapmasına fırsat vermemektedir. Çeçen ve Çiftçi (2007) MEB in 6. Sınıf Türkçe kitabında iki biyografi türü saptamıtır. Ancak bu çalımada sadece bir biyografi türü yer almaktadır. Yine mektup ve efsane türüne rastlanmazken (Çeçen ve Çiftçi, 2007) her ikisinden de birer tane olduu görülmektedir. Tablo 2: MEB ve Pasifik Yayınevlerince Hazırlanan 7. Sınıf Kitaplarındaki Metin Türlerinin Kullanım Sıklıkları Tür MEB Pasifik Toplam iir* Hikâye* Deneme* Tiyatro* 2-2 Biyografi* Anı* Fabl Masal Sohbet(söylei)* Gezi Yazısı* Konferans Didaktik Metin Makale Köe Yazısı Düünce Yazısı Bildirme Yazısı Fıkra * 2006 Türkçe Dersi Öretim Programına göre 7. Sınıf kitaplarında mutlaka yer alacak metin türleri(kolaç, 2009) Tablo 2 de görüldüü üzere MEB yayınevi mutlaka yer verilmesi gereken türlere yer verirken, Pasifik yayınevi dier türler hariç mutlaka yer verilmesi gereken tiyatro türüne yer vermemitir. Bu durum Türkçe Dersi Öretim Programıyla örtümemektedir. Tiyatro çocuun konuma kabiliyetini gelitirmesi, elenceli bir tür olması, sınıfta canlandırma imkânı salayarak göze hitap etmesi, grup çalımasını gerektirmesi açılarından kitaplarda yer alması gereken bir türdür. Aynı zamanda her iki kitapta fabl yer alırken masal türüne rastlanmamıtır. O yataki çocukların hayal dünyalarına hitap etmesi ve öretici olması dolayısıyla bu iki türün kitaplarda birlikte yer alması uygun görülebilir. Örenci fabl ve masal türünü karılatırarak konuyu daha iyi kavrayabilir (Yalçın ve Ayta, 2005). Pasifik yayınevinin hazırladıı kitapta didaktik metin, düünce yazıları gibi ayrı türlerden bahsedilmesi aklımıza soru iaretlerini de beraberinde getirmektedir. Çünkü hemen hemen her metnin öretici bir yönü vardır. Aynı zamanda deneme, söylei, makale, fıkra, köe yazısı da düünce yazıları içerisinde yer alır. Metni bu türlerden birine dâhil etmek yerine ayrı bir türmü gibi düünce yazısı denmesi örenciyi çeliki içerisinde bırakabilir. Tablo 3: MEB ve Batu Yayınevlerince Hazırlanan 8. Sınıf Kitaplarındaki Metin Türlerinin Kullanım Sıklıkları Tür MEB Batu Toplam iir* Hikâye* Deneme* Tiyatro Biyografi Anı* Fabl Masal Sohbet(söylei)* Gezi Yazısı Konferans Eletiri* Makale* Destan* Roman* 1 1 2

7 Röportaj Fıkra 1-1 Söylev 2-2 Efsane 1-1 Haber 1-1 Mektup - 1 * 2006 Türkçe Dersi Öretim Programına göre 8. Sınıf kitaplarında mutlaka yer alacak metin türleri(kolaç, 2009) Tablo 3 te görüldüü gibi Batu yayınevinin hazırlamı olduu kitapta mutlaka yer alması gereken türler bulunurken, MEB yayınevinin hazırlamı olduu kitapta eletiri türüne yer verilmemitir. Bu durum Türkçe Dersi Öretim Programıyla örtümemektedir. Aynı zamanda programda metinlerde bulunması gereken özellikler belirtilirken metinlerin örenciye eletirel bakı açısı kazandıracak nitelikler taıması gerektii ifadesine yer verilmitir. Bu durumda eletiri türünün kitapta yer almaması bir eksiklik olarak görülebilir. Örenciyi farklı düündürmek, yorum yapmasını salamak, farklı bakı açıları gelitirmek Türkçe dersinin amaçları arasındadır. Kitaplarda Yer Alan Farklı Türler ve Metin Sayıları Her kitapta kaç farklı tür olduu sorusunun yanıtı Tablo 4 de görülmektedir. Örenciler bazı kitaplarda 15 farklı türle karılaırken dierlerinde 10, 12, 13 farklı türle karılaabilmektedir. Sınıf seviyesinde düündüümüzde 7. sınıf kitapları dıındaki dier kitaplarda tür çeitlilii açısından çok büyük farklılık görülmemektedir. Ancak aradaki 5 farklı tür bile kitaplar hazırlanırken kaç farklı türün yer alacaı konusunun dikkate alınması gerekliini hatırlatmaktadır. Tablo 4: MEB, Koza, Pasifik ve Batu Yayınevlerince Hazırlanan Kitaplarda Yer Alan Farklı Türlerin Sayısı YAYINEV Yer Alan Farklı Türlerin Sayısı MEB 6. Sınıf 12 MEB 7. Sınıf 10 MEB 8. Sınıf 15 Koza 6. Sınıf 13 Pasifik 7. Sınıf 15 Batu 8. Sınıf 15 Tablo 5 te görüldüü gibi Batu yayınevine ait olan kitap haricinde dier kitaplardaki metin sayılarının birbirine yakın olduunu görmekteyiz. Her ne kadar bu rakamsal ifadeler bize metin türlerinin çeidi hakkında bilgi vermese de zamanı kullanma konusunda bizi aydınlatabilir. Ayrıca zaman konusunda dikkat edilecek dier husus da metinlerin uzunluudur. Bazı metinlerin çok uzun olması örencilerin düzeylerine göre bir yeniden düzenlemeyi gerektirebilir.. Tablo 5: Kitaplarda Yer Alan Metin Sayısı Kitaplar Metin Sayıları MEB 6. Sınıf 26 MEB 7. Sınıf 25 MEB 8. Sınıf 25 Koza 6. Sınıf 24 Pasifik 7. Sınıf 24 Batu 8. Sınıf 31 SONUÇ VE ÖNERLER Çalımada elde dilen bulgular yayınevlerinin metin türlerinin daılımı açısından yeterince titiz davranmadıklarını göstermektedir. Ancak bu deerlendirme sadece sayısal veriler anlamında deerlendirilmelidir. Metinlerin içerii hakkında böyle bir yargıya varmak ayrı bir çalıma yapmayı

8 gerektirir. Bu çalıma farklı yayınevleri tarafından hazırlanmı olan ilköretim ikinci kademe Türkçe kitaplarını türler açısından incelemeyi amaçlamıtır. Çalımadan elde edilen bulgular alanyazında yer alan önceki çalımaları (örnein, Çeçen ve Çiftçi, 2007; Kolaç, 2009) tamamlar niteliktedir. Bu yüzden, bulgular benzer aratırmalardan elde edilen sonuçlarla birlikte deerlendirildiinde daha anlamlı bir hale gelmektedir. Aratırmadan elde edilen bulgular Türkçe ders kitaplarının hazırlanmasında gerekli özenin gösterilmediine dair iaretler taımaktadır. Türlerin dengeli daıtılmaması, önemli türlere kitaplarda yer verilmemesi, örenci seviyesinin göz ardı edilmesi, gerçek hayatın kitaplara aktarılamaması, metinlerin çok uzun oluu ve metinler arası okumaya önem verilmemesi balıca sorunlardır. Bu sorunların çou Yamur (2009) tarafından iaret edilen sorunlarla örtümektedir. Türlerin daılımının kitaplarda farklılık oluturması kitapları okuyan örenciler arasında farklı türlerle karılamaları açısından dengesizlik oluturmaktadır. Amaç kitaplara çok farklı sayıda tür koymak deil belli bir türü örencilere en iyi ekilde öretmek olmalıdır. Bu konuda Ayta (2006) yazınsal türlerin öretilmesindeki asıl amacın, örenciye o türle ilgili yazılı ve sözlü uygulama yapabilme yeterlilii kazandırmak olması gerektiini söylüyor. Kitaplara alınan bazı metinlerde örenci seviyesine uygunluk göz ardı edilmektedir. Çünkü MEB yayınlarının 7. Sınıf Türkçe kitabındaki Son Kular ve Komusuzluk adlı iki metnin Batu yayınları 8. Sınıf Türkçe kitabında da yer aldıı görülmektedir. Yine MEB yayınlarının 6. Sınıf Türkçe kitabında yer alan Mavisini Yitirmi Yaamak adlı metne Batu yayınları 8. Sınıf Türkçe kitabında da rastlanmaktadır. Bu dengesizliin giderilmesi örenci ve öretmenler açısından kafa karııklıını da giderecektir. Metinler kitap içerisine yerletirilirken zamanlama gerçek hayat koullarına uydurulmalıdır. Örnein Pasifik yayınlarının 7. Sınıf Türkçe kitabını ele aldıımızda bunu görmekteyiz. 5. tema olan Alıkanlıklar da yer alan Kendimizi Nasıl Gelitirebiliriz? adlı metnin içeriine bakıldıında okulların açıldıı ilk hafta ilenmesi uygun olacaktır. Çünkü metin okulların açılmasından bahsetmektedir. Fakat bu metin öretmen kılavuz kitabındaki yıllık planda belirtildii üzere 1-11 Nisan tarihleri arasında ilenmektedir. Türkçe kitaplarında çok uzun metinler yer almaktadır. Bu açıdan örencilerin seviyesi dikkate alınmalıdır. Ayta ve Yalçın (2005) ya grubu çocuklarına hitap eden eserlerdeki cümleler 7-10 kelimeden olumalıdır ve metinler anlamını bildikleri 700 kelimeyi amamalıdır. (s. 42) demektedir. Türkçe kitaplarındaki metinlerden gerei gibi yararlanmak için metinlerin uzunluunun örencilerin seviyelerine uygunluu ile ilgili bir çalıma yapılabilir. Yalçın ve Ayta (2005) masal, destan, efsane, fabl, hikâye, roman, biyografi, gezi yazısı, deneme, fıkra, sohbet, iir ve tiyatro gibi türlerin çocukların eitimdeki önemine vurgu yapmaktadır. Bütün türlerden eitime katkıları yönüyle yararlanmak gerekir. Ayrıca metinlerin seçiminde türünün en güzel örnekleri olmasına dikkat edilirse örencide anadili bilinci olumasına ve onun okuma alıkanlıı kazanmasına yardımcı olur. Programda metinler arası okumadan bahsedilmesine karılık bu konuyla ilgili yeterli sayıda etkinlik görülmemektedir. Örencinin karılatırma yapmasına ve eletirel düünmesine yardım eden bu etkinliklerin göz ardı edilmemesi gerekir. Yukarıdaki saptamalar ııında, Türkçe öretmenleri kendi derslerinde metinlerin sıralamasında küçük deiiklikler yaparak sorunların bir kısmını çözebilirler. Okul yönetimleri de onlara bu süreçte yardımcı olmalı ve bu deiiklikler okuldaki tüm öretmenler tarafından uygulanmalıdır. Yayınevleri bu çalımanın ve dier çalımaların bulgularını dikkate alarak gerek kitapların yeni baskılarında gerekse yayınlayacakları yeni kitaplarda benzer sorunların tekrarından kaçınmalıdırlar. Bu konuda öretmenler ve okul yönetimlerinin dönütleri de oldukça önemlidir. Ayrıca bu sorunlar Milli Eitim Bakanlıı Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlıının denetiminde en aza indirgenmeye çalıılmalıdır. Gerek bakanlık gerekse akademisyenler tarafından yapılacak yeni çalımalarla Türkçe ders kitaplarının daha kaliteli boyutlara getirilmesi önemlidir. Böylece anadili eitimimizin nitelii hızla arzu edilen düzeye ulaacaktır.

9 KAYNAKÇA Akyol, H. (2008). Yeni programa uygun Türkçe öretim yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık. Ayta, G. (2005). Edebi türlerden yararlanma. Milli Eitim, 168, Bogdan, R.C., & Biklen, S.K. (2003). Qualitative research for education: An introduction to theories and methods (4th Edition). Boston, MA: Allyn and Bacon. Cokun, E. (2007). Geçmiten günümüze Türkçe öretimi. Kırkkılıç, A. ve Akyol, H. (Ed.). lköretimde Türkçe Öretimi (ss.1-13). Ankara: PegemA Yayıncılık. Çeçen, M.A. ve Çiftçi, Ö. (2007). lköretim 6. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerin Tür ve Tema Açısından ncelenmesi. Milli Eitim, 173, Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A. ve Melanlıolu, D. (2007). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Açısından Deerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22, Demirel, Ö. (1998). Türkçe Ders Kitaplarının ncelenmesi. Topba, S. (Ed.). Türkçe öretimi (ss ). Eskiehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları Esengül, M. (2006). lköretim 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Dil ve Anlatım Yanlılıkları. Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Karasar, N. (2006). Bilimsel Aratırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları. Karatay, H. (2007) Kelime Öretimi. Gazi Eitim Fakültesi Dergisi, 27( I), Kavcar, C., Ouzkan, F. ve Sever, S. (2005) Türkçe ve Sınıf Öretmenleri çin Türkçe Öretimi, Ankara, Engin Yayınevi. Kolaç, E. (2009). lköretim Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerin Tür Açısından Deerlendirilmesi. Uluslararası nsan Bilimleri Dergisi, 6(1), Milli Eitim Bakanlıı Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlıı (2006). lköretim Türkçe Dersi Öretim Programı ve Kılavuzu (6,7,8. Sınıflar). Ankara: MEB. Ouzkan, F. (1993). Eitim Terimleri Dözlüü (3. Baskı). Ankara: Emel Matbaacılık. Öz, M.F. (2006). Uygulamalı Türkçe Öretimi. Ankara: Anı Yayıncılık. Özbay, M. ve Melanlıolu, D. (2008). Türkçe Eitiminde Kelime Hazinesinin Önemi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, 5 (I), Özbay, M. (2006). Türkçe Özel Öretim Yöntemleri II. Ankara: Öncü Kitap. Sever, S. (2006). Türkçe Öretiminin Çözülemeyen Sorunları, Varlık, 1189, en, Ü. (2008). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin lettii Deerler Açısından ncelenmesi., 1(5), Yamur, K. (2009). Türkçe Ders Kitapları Dil Geliimini Ne Oranda Desteklemektedir? Cito Eitim: Kuram ve Uygulama, 2, Yalçın, A. ve Ayta G. (2005). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Akça Yayınları. Yıldırım, A. ve imek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratırma Yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Zorbaz, K.Z. (2007). Türkçe Ders Kitaplarındaki Masalların Kelime-Cümle Uzunlukları ve Okunabilirlik Düzeyleri Üzerine Bir Deerlendirme, Eitimde Kuram ve Uygulama, 3(1), Çalımada ncelenen Türkçe Ders Kitapları Altan, A. ve ark. (2008). lköretim Türkçe Ders Kitabı 7. Ankara: Milli Eitim Bakanlıı Yayınları

10 Altan, A. ve ark. (2008). lköretim Türkçe Ders Kitabı 8. stanbul: Milli Eitim Bakanlıı Yayınları Erol, A. ve ark. (2008). lköretim Türkçe Ders Kitabı 6. stanbul: Milli Eitim Bakanlıı Yayınları Kapulu, A. ve ark. (2008). lköretim Türkçe Ders Kitabı 6. Ankara: Koza Yayınları Kurt, M. (2008). lköretim Türkçe Ders Kitabı 8. stanbul: Batu Yayınları Yangın, B. ve ark. (2008). lköretim Türkçe Ders Kitabı 7. Ankara: Pasifik Yayınları