Abstract FİNANSAL PERFORMANS ÖLÇÜM ARACI OLARAK NAKİT AKIM ODAKLI FİNANSAL ANALİZ: İNŞAAT VE BAYINDIRLIK SEKTÖRÜ ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Transkript

1 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık CASH FLOW-FOCUSED FINANCIAL ANALYSIS AS A MEASURING TOOL OF FINANCIAL PERFORMANCE: AN APPLICATION ON CONSTRUCTION AND PUBLIC WORKS SECTOR Yazar / Author: Yrd. Doç. Dr. Hakan Vargün Abstract Doç. Dr. Hasan Uygurtürk Busnesses nancal perormance measurements n an accurate and balanced way have been nevtable n today s compettve world. Fnancal analyzes based on conventonal nancal perormance standards can be nsucent or both busness managers and other stakeholders to read the nancal perormance o busnesses realstcally. Thereore, t s very mportant to analyze the cash generaton potentals whle the nancal perormance o the enterprses s beng measured. In ths ramework, use o cash low ratos n nancal analyss contrbute to better perormng nancal perormance measurement. In ths study, t s amed to measure the nancal perormance based on the cash low ratos o the companes operatng n the constructon and publc sector and whose shares are traded n the Borsa Istanbul (BİST) or the perod For ths purpose, prmarly, cash low ratos were calculated by usng the data rom nancal statements o the companes or the analyzed perod and then the calculated ratos were analyzed by VIKOR method. Key Words: Constructon and publc works sector, cash-low ratos, VIKOR method, nancal analyss. FİNANSAL PERFORMANS ÖLÇÜM ARACI OLARAK NAKİT AKIM ODAKLI FİNANSAL ANALİZ: İNŞAAT VE BAYINDIRLIK SEKTÖRÜ ÜZERİNE BİR UYGULAMA Özet Rekabetn arttığı günümüz dünyasında şletmelern nansal perormanslarını doğru ve dengel br şeklde ölçmeler kaçınılmaz hale gelmştr. Geleneksel nansal perormans ölçütlerne dayalı olarak yapılan nansal analzler hem şletme yönetclernn hem de dğer paydaşların şletmelern nansal perormansını gerçekç br bçmde okumalarında yetersz kalablmektedr. Dolayısıyla şletmelern nansal perormans ölçümü yapılırken nakt yaratma potansyellernn de analz edlmes büyük önem taşımaktadır. Bu çerçevede nakt akım oranlarının nansal analzde kullanımı nansal perormans ölçümünün daha y br şeklde yapılmasına katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada, nşaat ve bayındırlık sektöründe aalyet gösteren ve pay senetler Borsa İstanbul da (BİST) şlem gören şletmelern dönemne lşkn nansal perormanslarının nakt akım oranları esas alınarak ölçülmes amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda öncelkle analz kapsamına alınan şletmelern analz dönemne at mal tablolarındak blglerden yararlanılarak nakt akım oranları hesaplanmış ve daha sonra hesaplanan oranlar VIKOR yöntem le analz edlmştr. Anahtar Kelmeler: İnşaat ve bayındırlık sektörü, nakt akım oranları, VIKOR yöntem, nansal analz Bu çalışma Kasım 2016 tarhlernde, İstanbul da düzenlenen Internatonal Congress o Management Economy And Polcy sml uluslar arası blmsel kongrede bldr olarak sunulmuştur. Karabük Ünverstes, İşletme Fakültes, Uluslararası İşletmeclk Bölümü, hakanvargun@karabuk.edu.tr Karabük Ünverstes, İşletme Fakültes, Grşmclk Bölümü, hasanuygurturk@karabuk.edu.tr 358

2 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık 1. Grş İşletmelern mal perormansının ölçümü blanço ve gelr tablosu gb tahakkuk esasına göre hazırlanan mal raporlar aracılığıyla yapılmaktadır. Mal durum ve aalyet sonuçlarına lşkn perormans genel olarak karşılaştırmalı mal tablolar analz, dkey yüzde yöntem le analz, eğlm yüzdeler analz ve oran analz gb yöntemler kullanılarak ölçülmektedr. Bu yöntemler şletmelern lkdte durumu, aalyetlerndek etknlğ, vermllğ ve karlılığı gb brçok konuda paydaşlara öneml blgler sunmaktadır. Özellkle mal perormansın geçmş dönem mal tabloları dkkate alınarak karşılaştırmalı br şeklde ölçülmes car yıla lşkn mal perormansın yeterl olup olmadığına lşkn kararın alınmasında da etkl olmaktadır. Ancak söz konusu analz yöntemlernn şletmelern hang düzeyde nakt yarattığını ve car dönemde elde edlen nakdn br öncek dönemlere göre hang yönde seyr zledğn göstermes bakımından yetersz kaldığı görülmektedr. Yoğun rekabet ortamında şletmelern varlığını sürdüreblmes çn aalyet rsklern mümkün olduğunca azaltmaları gerekmektedr. Bu açıdan günümüzde şletmelern aalyet sonuçlarının y olması kadar söz konusu aalyetlerden sağlanan nakt düzeynn de artmasına dkkat edlmektedr. Çünkü sürekl karlılık artışı sağlayan br şletmenn nakt sağlama açısından perormansı düşükse, bu durumda yükümlülüklern yerne getreblmes rskl hale geleblmektedr. Dolayısıyla şletme yönetclernn nansal perormans hedelern belrlerken sadece aalyet karlılığını değl aynı zamanda aalyetlerden daha azla nakt sağlamayı da dkkate almaları şletmelern sürekllğ açısından önemldr. Bu çerçevede etkl br nansal perormans analz çn şletmelern tahakkuk esasına dayalı olarak hazırladıkları mal tabloların yanı sıra nakt akım tablosu da hazırlamaları gerekmektedr. Bu sayede özellkle şletmeye kred verenler, yönetcler ve yatırımcılar tahakkuk esasına dayalı olarak hazırlanmış olan mal tabloların analz le nakt akım tablosundak verlern analz arasında br bağ kurarak şletmenn mevcut nansal perormansı hakkında daha doğru blgler sağlayacaklardır. İşletmelern nakt yönetm açısından başarısızlığa uğramaları yüksek malyetl nansman kaynaklarının kullanılmasını zorunlu hale getrmektedr. Artan nansman malyetler se şletme aalyetlernn stenen ölçüde yürütülememesne ve dolayısıyla nakt yönetmndek başarısızlığın bütün aalyetlerde başarısızlığa yol açmasına etk edecektr. Bu açıdan yoğun rekabetn varlığı ve geçmşte yaşanan ekonomk krzler dkkate alındığında şletmelern brçok konuda olduğu gb nakt yönetm açısından da her türlü yönetsel araçlardan yararlanması hayat önem taşımaktadır (Sakarya, 2008: 228). Kaynak kullanımında etknlğn sağlanması, ekonomk değşmlere karşı hızlı br şeklde pozsyon alınması ve daha gerçekç br nansal perormans analz amacıyla geleneksel yöntemlere dayalı nansal analzle brlkte nakt akım odaklı nansal analzn brlkte kullanılması şletmelern yönetsel kararlarında belrleyc rol oynayacaktır. Bu çerçevede çalışmada, pay senetler Borsa İstanbul da (BİST) şlem gören nşaat ve bayındırlık sektörü şletmelernn mal dönemlerne lşkn olarak Kamuyu Aydınlatma Platormu (KAP) nda yayımladıkları mal tablolarındak verler dkkate alınarak nakt akım oranlarına göre nansal perormanslarının ölçülmes amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda öncelkle analz kapsamına alınan şletmelern lgl döneme lşkn nakt akım oranları hesaplanmış ve daha sonra hesaplanan oranların 359

3 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık VIKOR yöntemnde kullanımı le şletmelern nansal perormans değerlendrmes gerçekleştrlmştr. 2. Lteratür Araştırması Fnansal analz şlemlernn gerçekleştrlmesnde şletmelern mal tablolarındak verler yardımıyla hesaplanan oranlar öneml br şleve sahptr. Fnansal analz şlemler çn oranların kullanıldığı çalışmalarda lg daha çok blanço ve gelrgder tablosu verler odaklı oranlar üzerne yoğunlaşmaktadır. Nakt akım oranları esas alınarak gerçekleştrlen çalışma sayısı se daha sınırlı kalmıştır. Söz konusu çalışmalara yönelk blgler aşağıda yer almaktadır. Zeller ve Stanko (1994) taraından yapılan çalışmada, perakendeclk sektöründe aalyet gösteren br şletmenn dört yıllık aalyet verler dkkate alınarak nakt akım oranları aracılığıyla borçlarını ödeyeblme gücü ortaya konmuştur. Yılmaz (1999) taraından yapılan çalışmada, nakt akım oranları kullanılarak varsayımsal br şletmenn nansal tabloları ncelenmş ve oranlar yorumlanmıştır. Ryu ve Jang (2004) çalışmalarında nakt akım oranları ve geleneksel oranlara göre perormans ölçümü arasında br arklılık bulunup bulunmadığını araştırmışlardır. Bu kapsamda ş amacıyla konaklama yapılan oteller le kumarhane hzmet sunan otellern beş yıllık nansal verler dkkate alınmıştır. Çalışmada lkdte açısından geleneksel oranlar le elde edlen sonuçların nakt akım oranları le elde edlen sonuçlardan arklılık gösterp göstermedğ üzernde durulmuştur. Sakarya (2008) taraından yapılan çalışmada, Borsa İstanbul da şlem gören KOBİ lern nakt yönetm etknlklern araştırmak amacıyla şletmelern nakt dönüş süreler analz edlmş ve sektörel arklılıkların nedenler ortaya konmuştur. Karğın ve Aktaş (2011) çalışmalarında, nşaat sektörüne grd sağlayan br şletmenn TMS7 Nakt Akış Tablosu standardına göre hazırlanmış olan yıllarına at nakt akım tablolarını geleneksel nansal analz yöntemler ve nakt akışlarının sağlandığı aalyetler model le brlkte analz etmşlerdr. Araştırmacılar çalışmalarında söz konusu modellern brlkte kullanılması le şletme hakkında daha sabetl analz sonuçlarının elde edlebleceğn ortaya koymayı amaçlamışlardır. Krkham (2012) taraından yapılan çalışmada şletmelern geleneksel oranlar le nakt akım oranlarını kullanmalarının lkdte analz açısından şletmelere sağlayacağı katkılar üzernde durulmuştur. Bu doğrultuda aynı sektörde aalyet gösteren yrm beş şletmenn beş yıllık aalyet dönem dkkate alınarak nakt akım oranları le geleneksel oranlar karşılaştırmalı şeklde ele alınmıştır. Çalışma le geleneksel oranlara dayalı olarak yapılan analzn brçok şletmede lkdte açısından yanlış kararlar alınmasına yol açtığı saptanmıştır. Frank ve James (2014) çalışmalarında Nerya da yyecek ve çecek sektöründe aalyet gösteren şletmelern nakt akımları le şletme perormansı arasında br lşk olup olmadığını ncelemşlerdr. Çalışmada nakt akımı le şletme perormansı arasında öneml ve pozt br lşknn olduğu saptanmıştır. Barua ve Saha (2015) taraından yapılan çalışmada nakt akım oranlarının güçlü ve etkl br araç olup olmadığına yönelk br araştırma yapılmıştır. Bu çerçevede Bangladeş Borsası nda payları şlem gören sgara malatı le uğraşan şletmeler ncelenmştr. Buna göre nakt akım oranlarının, gelecekte sağlanacak nakt akımının ne olacağı konusunda sağladığı blgnn geleneksel oranlara nazaran daha güçlü olduğu vurgulanmıştır. 360

4 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık Sakarya ve Akkuş (2015) çalışmalarında geleneksel oranlar le nakt akım oranlarının kullanımının nansal perormans ölçümünde br arklılık yaratıp yaratmadığını araştırmışlardır. Bu doğrultuda pay senetler Borsa İstanbul da şlem gören çmento sektörü şletmelernn yılları arasındak mal tabloları kullanılarak hesaplan oranlar TOPSIS yöntem aracılığıyla analz edlmştr. Çalışma sonucunda nansal perormans ölçümünde geleneksel oranlar le nakt akım oranları arasında arklılıklar bulunduğu tespt edlmştr. Başar ve Azgın (2016) taraından yapılan çalışmada, Borsa İstanbul da perakende tcaret sektöründe aalyet gösteren şletmelern rasyolar aracılığıyla nakt akış analzler yapılmış ve korelasyon analz aracılığıyla aralarında güçlü lşk bulunan oranlar saptanmıştır. 3. Nakt Akm Tablosu Nakt esasına dayalı olarak hazırlanan nakt akım tablosu, br şletmenn belrl br aalyet dönemnde elde ettğ nakt varlıkları le nakt varlık çıkışını gösteren ve dönem sonu tbaryle net nakt varlığının düzey hakkında blg veren br mal tablodur. Uluslararası Muhasebe Standartları le uyumlu olarak hazırlanmış olan Türkye Muhasebe Standartları na göre muhasebe şlemlern yürüten şletmeler taraından hazırlanması gereken nakt akım tablosunda nakt grş ve çıkışı şletme aalyetlernden sağlanan nakt akımı, yatırım aalyetlernden sağlanan nakt akımı ve nansman aalyetlernden sağlanan nakt akımı olmak üzere üç ana kategorye ayrılmaktadır. İşletmelern esas gelr getren aalyetlernden elde edlen nakt varlıklar şletme aalyetlernden sağlanan nakt akımı olarak değerlendrlmektedr. İşletmelern nakt ve nakt benzer varlıkları dışındak varlıklara yapılan yatırımlar yatırım aalyetlernden sağlanan nakt akımı olarak değerlendrlmektedr. Fnansman aalyetlernden sağlanan nakt akımı se sermayenn ve nansal borçlanma kapsamında ortaya çıkan nakt akım hareketlerdr (Örten vd, 2009: 74). TMS7 Nakt Akım Tablosu Standardı uyarınca nakt akım tablosunun hazırlanmasında dolaylı ve dolaysız olmak üzere k yöntem kullanılmaktadır. Dolaylı (net) yöntemde şletmeden nakt çıkışı gerektrmeyen ve şletmeye nakt grş sağlamayan aalyet sonuçlarından (gelr, kar, gder ve zarar) yararlanılarak dönem net kar veya zararının net nakt akışına dönüştürülmes amacıyla gerekl olan düzeltme şlemler yapılarak nakt akım tablosu hazırlanmaktadır. Dolaysız (brüt) yöntemde se, brüt nakt grşler le brüt nakt çıkışlarının tutarları dkkate alınarak nakt akım tablosu hazırlanmaktadır (Sağlam vd, 2009: ). Nakt akım tablosunun dolaysız yönteme göre düzenlenmes halnde tahakkuk esasına göre raporlanmış olan gelr tablosu kalemlern nakt esasına göre dönüştürmek amacıyla gelr tablosu kalemlernde düzeltme şlemler yapılarak söz konusu tutarların nakt grş ve çıkışı yaratan tutarlar halne getrlmes gerekmektedr (Gücenme & Arsoy, 2006: 71). 4. Nakt Akım Oranları Geleneksel nansal analz oranları br şletmenn lkdtes hakkında yeterl blgler vermekten yoksundur. Çünkü aalyet sonuçlarına göre karlılığı yüksek olan br şletmenn nakt akım tablosunda esas aalyetlernden elde ettğ nakt akışı negat görüneblr. Bu açıdan lkdte problemler gelr tablosunda görülmemekle brlkte gelr tablosu analznde kullanılan nansal oranlar da lkdte durumunu yansıtması bakımından y br gösterge değldr. Dolayısıyla nakt akım tablosu temelnde gelştrlen nansal analz oranlarının kullanılması önemldr (Duhovnk, 2008:139). 361

5 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık Nakt akım oranlarının hesaplanablmes amacıyla şletmelern nansal durum tablosu, gelr tablosu ve nakt akım tablosuna htyaç duyulmaktadır. Nakt akım oranları le özellkle kred veren kurum ve kuruluşlar le yatırımcılar lglenmektedr. Çünkü kred verenler, şletmelern esas aalyetlernden yeterl düzeyde nakt sağlanıp sağlanmadığına lşkn blgler nakt akım oranları aracılığıyla elde ederler. Bu açıdan verlen kred mktarı le alınan rsk durumu kolaylıkla analz edlmektedr. Yatırımcılar açısından değerlendrldğnde nakt akım oranları aracılığıyla şletmelern temettü ödeme güçlernn daha gerçekç br şeklde ölçümü mümkün hale gelmektedr (Yıldırım vd., 2016: 11). Nakt akım analz şletmelern nansal açıdan dayanıklılığını ve nakt etknlğn ölçmeler açısından son derece önemldr. Bu doğrultuda nakt yönetm konusu yönetclern üzernde daha azla durmaları gereken ve aynı zamanda lkdtenn korunması açısından yeterl düzeyde nakt sağlamanın hang şartlarda oluşacağının analzn gerektren br konudur (Yılmaz, 1999: 197). 5. Vkor Yöntem Çok krterl kompleks sstemlern optmzasyonu çn gelştrlen VIKOR yöntem, brbryle zıt ntelkl krterlern varlığında belrl br alternat kümesnn sıralanması ve seçm üzerne odaklanmaktadır (Oprcovc & Tzeng, 2004: 447). VIKOR yöntemnn temelnde alternatler ve değerlendrme krterler kapsamında br uzlaşık çözümün oluşturulması yer almaktadır. Söz konusu uzlaşık çözüm, alternatler çn çok krterl sıralama endeks oluşturarak, belrl koşullar çerçevesnde deal çözüme en yakın kararın verlmesn ade etmektedr (Ömürbek vd., 2014: 196). VIKOR yöntem aşağıdak adımlardan oluşmaktadır. 1. Adım: VIKOR yöntemnn lk adımında her br krter ( = 1, 2,.., n) çn alternatlern ( = 1, 2,, J) aldığı en y ve en kötü ( ) değerler belrlenmektedr. Eğer nc krter aydayı temsl edyorsa; eğer nc krter malyet temsl edyorsa; kullanılır. 362 ( ) max ve mn, mn ve max şeklnde 2. Adım: S ve R değerler her br alternat çn ( = 1, 2,, J) hesaplanır (Oprcovc & Tzeng, 2007: 515). n S (1) w ( 1 ) /( R max w ( ) /( ) (2) Burada w krterlern karar vercler çn görel önem ağırlıklarını ade etmektedr. 3. Adım: Her br alternat ( = 1, 2,, J) çn Q değer hesaplanır. Q v( S S ) /( S S ) ((1 v)( R ) R ) /( R R ) (3)

6 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık Burada S mn S, S max S, R mn R, R max R ve v maksmum grup aydasının ağırlığını, 1- v kşsel pşmanlığın ağırlığını ade etmektedr. genel olarak 0,5 olarak alınmaktadır (Oprcovc & Tzeng, 2004: 448; Oprcovc & Tzeng, 2007: 516). v 4. Adım: S, R ve Q değerler küçükten büyüğe doğru sıralanır. S, R ve Q değerlernn sıralamaları kend çlernde yapılarak üç ayrı sıralama elde edlr. 5. Adım: En küçük Q değerne sahp alternatn A (1), alternatler grubu çndek en y seçenek olarak ade edleblmes çn k koşulun sağlanması gerekmektedr. Bu koşullar, aşağıda yer almaktadır (Oprcovc & Tzeng, 2007: 516; Chen & Wang, 2009: 237). 1.Koşul: Kabul edleblr avanta Q( A (2) (1) ) Q( A ) DQ Burada A (2) en y knc alternat temsl etmektedr. DQ 1/( J 1) J değerlendrlen alternat sayısını göstermektedr. Eğer J < 4 se DQ = 0,25 olarak dkkate alınır. 2. Koşul: Karar vermede kabul edleblr stkrar En y alternat olan A (1) n S ve/veya R sıralamasında da en y alternat olması gerekr. Eğer ade edlen k koşuldan br sağlanamazsa, o zaman uzlaşılmış ortak en y çözüm kümes aşağıdak gb önerlmektedr: Eğer sadece 2. koşul sağlanamazsa, brnc sıradak A (1) ve knc sıradak A (2) alternatlernn ks de en y uzlaşılmış ortak çözüm olarak belrlenr. Eğer 1. koşul sağlanamazsa, sıralanan alternatlern heps A (1), A (2),,A (M) dkkate alınarak, A (M), maksmum M çn belrlenr. ( Q A M ) (1) ( ) Q( A ) DQ 6. Çalşma Kapsamna Alınan İşletmeler Ve Analz Dönem lşks le 2013, 2014 ve 2015 yıllarının analz dönem olarak belrlendğ çalışmaya hsse senetler Borsa İstanbul da (BİST) şlem gören 9 nşaat ve bayındırlık sektörü şletmes dahl edlmştr. Söz konusu dönemde BİST tek nşaat ve bayındırlık sektörüne at şletme sayısı 10 olması karşın br şletme (Türker Proe Gayrmenkul ve Yatırım Gelştrme A.Ş.) mal tablolarındak eksk verler nedenyle analz dışında bırakılmıştır. Çalışma kapsamına alınan şletmeler Tablo 1 de yer almaktadır. Tablo 1: Borsa İstanbul da İşlem Gören İnşaat ve Bayındırlık Sektörü İşletmeler BIST Kodu ANELE EDIP ENKAI İşletme Adı Anel Elektrk Proe Taahhüt ve Tcaret A.Ş. Edp Gayrmenkul Yatırım Sanay ve Tcaret A.Ş. Enka İnşaat ve Sanay A.Ş. 363

7 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık KUYAS ORGE SANEL YAYLA YDATH YYAPI Kuyumcukent Gayrmenkul Yatırımları A.Ş. Orge Ener Elektrk Taahhüt A.Ş. San-El Mühendslk Elektrk Taahhüt Sanay ve Tcaret A.Ş. Yayla Ener Üretm Turzm ve İnşaat Tcaret A.Ş. YDA İnşaat Sanay ve Tcaret A.Ş. Yeşl Yapı Endüstrs A.Ş. 7. Çalışmada Kullanılan Nakıt Akm Oranları Çalışmada şletmelern aalyet, lkdte ve mal yapı durumunun belrlenmesne yönelk nakt akım oranları kullanılmıştır. Analzde kullanılan nakt akım oranları lteratürde sıklıkla kullanılan oranlar olup, hesaplanma yöntemler Tablo 2 de yer almaktadır (Sakarya & Akkuş, 2015: 111; Başar & Azgın, 2016: ; Sarıaslan & Erol, 2014: 302; Barua & Saha, 2015: 234; Krkham, 2012: 3). Söz konusu oranların hesaplanmasında kullanılan blgler, Kamuyu Aydınlatma Platormu nun (KAP) resm nternet stesnden elde edlmştr (KAP, 2016). Tablo 2: Çalışmada Kullanılan Nakt Akım Oranları Kod Nakt Akım Oranı Tanım K1 Nakt-Kısa Vadel Borç Oranı İşletme Faalyetlernden Nakt Akışları / Kısa Vadel Borçlar K2 Nakt- Toplam Varlıklar Oranı İşletme Faalyetlernden Nakt Akışları / Toplam Varlıklar K3 Nakt-Toplam Borç Oranı İşletme Faalyetlernden Nakt Akışları / Toplam Borçlar K4 Nakt- Net Satışlar Oranı İşletme Faalyetlernden Nakt Akışları / Net Satışlar K5 Nakt-Özkaynaklar Oranı İşletme Faalyetlernden Nakt Akışları / Özkaynaklar K6 Nakt Dönüş Süres Alacakların Tahsl Süres + Stokların Devr Süres Borçların Ertelenme Süres Alacakların Tahsl Süres =Alacaklar / (Net Satışlar / 360); Stok Devr Süres= Stoklar / (Satışların Malyet /360); Borçların Erteleme Süres = Kısa Vadel Borçlar / (Satışların Malyet / 360) Tablo 2 de yer alan K1 kodlu oran şletmenn kısa vadel borçlarını ödemede kaynak oluşturma gücünü nakt esaslı olarak gösterrken, K2 kodlu oran da şletmenn sahp olduğu varlıkların nakt akışı sağlamada ne kadar etkn kullanıldığını göstermektedr. K3 kodlu oran şletmenn aalyetlernden elde ettğ nakt akışı le kısa ve uzun vadel borçlarını karşılama oranını göstermektedr. K4 kodlu oran şletme aalyetlernden elde edlen nakt akışının net satışlara, K5 kodlu oran se şletme aalyetlernden elde edlen nakt akışının özkaynaklara oranını ade etmektedr. K6 kodlu oran şletmedek nakt dönüş süresn gün cnsnden vermekte ve şletmenn aalyetlernden ne kadar sürede nakt sağladığını belrtmektedr. Bu süre uzarsa, nakt sağlanana kadar geçecek sürenn uzadığı anlaşılır (Sakarya & Akkuş, 2015: 111, 364

8 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık Sakarya, 2008: 232). Tablo 2 de yer alan K1, K2, K3, K4 ve K5 kodlu oranların yüksek değerl olması stenrken, K6 kodlu oranın düşük olması arzu edlmektedr. 8. Bulgular Analz kapsamına alınan nakt akım oranları 2013, 2014 ve 2015 yılları çn ayrı ayrı hesaplanmış ve hesaplanan oranlar yardımıyla VIKOR analz gerçekleştrlmştr. Çalışmada her br şletme çn analz dönemnn her br yılı esas alınarak hesaplanan nakt akım oranları yardımıyla VIKOR analznn lk aşaması çn gerekl olan karar matrs oluşturulmuştur. Karar matrsnn satırlarında şletmeler, sütunlarında se şletmeler değerlendrmede kullanılan nakt akım oranları yer almaktadır. İşlem sürecne örnek olması açısından 2015 yılına lşkn verler tablolarda gösterlmştr. Tablo 3: 2015 Yılına İlşkn Karar Matrs K1 K2 K3 K4 K5 K6 ANELE -0,008-0,004-0,006-0,007-0,011 11,272 EDIP 0,117 0,015 0,026 0,181 0, ,689 ENKAI 0,445 0,059 0,216 0,100 0,082-28,751 KUYAS -0,757-0,162-0,318-0,828-0,329 26,899 ORGE 0,591 0,180 0,474 0,222 0,291 87,279 SANEL 0,151 0,048 0,138 0,036 0, ,687 YAYLA -0,097-0,026-0,051-0,141-0, ,767 YDATH -0,442-0,119-0,153-0,263-0,534 58,122 YYAPI 0,223 0,114 0,157 0,589 0, ,132 Analzn lk aşamasında, krterlere at en y ( ) ( ve en kötü ) değerler tespt edeblmek çn Tablo 3 de yer alan (9x6) boyutlu karar matrsnden yararlanılmıştır. Belrlenen değerler Tablo 4 de yer almaktadır. Tablo 4: Her Krter İçn En İy ) ( ve En Kötü ( ) Değerler K1 K2 K3 K4 K5 K6 ( ) 0,591 0,180 0,474 0,589 0, ,689 ( ) -0,757-0,162-0,318-0,828-0, ,

9 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık Her krter çn en y ( ) ve en kötü ( ) değerler tespt edldkten sonra analz kapsamına alınan 9 şletme çn S ve R değerler eştlk (1) ve (2) yardımıyla, Q değerler de eştlk (3) yardımıyla hesaplanmıştır. Krter ağırlıklandırmalarında her br krtern önem düzeynn eşt olduğu varsayılmış ve toplam 6 krter bulunduğundan krter başına 0,166 ağırlık dereces verlmştr. İşlemlerde v = 0,5 olarak hesaplamaya katılmıştır. S, R ve Q değerler hesaplandıktan sonra küçükten büyüğe doğru sıralanmış ve söz konusu şletmeler çn 2015 yılına at üç sıralama lstes oluşturulmuştur. İnşaat ve bayındırlık sektörü şletmelernn 2015 yılı VIKOR analz sıralama sonuçları Tablo 5 de yer almaktadır. Tablo 5: İşletmelern 2015 Yılına At VIKOR Analz Sonuçları S Sıra R Sıra Q Sıra ANELE 0, , ,680 7 EDIP 0, , ,214 2 ENKAI 0, , ,543 4 KUYAS 0, , ,000 9 ORGE 0, , ,500 3 SANEL 0, , ,680 6 YAYLA 0, , ,551 5 YDATH 0, , ,918 8 YYAPI 0, , ,000 1 Analz kapsamına alınan 2013 ve 2014 yıllarına lşkn VIKOR analz sonuçları da toplu br şeklde Tablo 6 da gösterlmştr. Tablo 6: İşletmelern 2013 ve 2014 Yılına At VIKOR Analz Sonuçları İşletmeler S Sıra R Sıra Q Sıra S Sıra R Sıra Q Sıra ANELE 0, , , , , ,714 4 EDIP 0, , , , , ,002 1 ENKAI 0, , , , , ,371 2 KUYAS 0, , , , , ,

10 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık ORGE 0, , , , , ,769 5 SANEL 0, , , , , ,881 8 YAYLA 0, , , , , ,382 3 YDATH 0, , , , , ,854 7 YYAPI 0, , , , , ,000 9 Tablo 5 ve 6 dak değerlern tutarlı olablmes çn VIKOR yöntemnn 5. adımında ade edlen k koşulun sağlanması gerekmektedr yılı sonuçları bu doğrultuda ncelendğnde 1. koşulda daha önce ade edldğ üzere Q( A (2) (1) ) Q( A ) DQ sağlanması gerekmektedr. Buna göre Tablo 5 de yer alan lgl değerlern yerne yazılmasıyla 0,214-0,000 0, koşulun sağlandığı görülmektedr. İknc koşulda se en y alternat olan A (1) n S ve/veya R sıralamasında da en y alternat olması gerekmektedr. Tablo 5 dek S ve R sıralamalarının her ksnde de YYAPI kodlu şletmenn lk sırada yer alması 2. koşulunda sağlandığını göstermektedr. Analz dönemnn 2013 ve 2014 yıllarına lşkn aynı değerlendrmeler yapıldığında her k yılın VIKOR analz sonuçlarının da her k koşulu sağladığı tespt edlmştr. Tablo 5 ve 6 brlkte ele alındığında çalışma kapsamına alınan şletmelern analz dönem boyunca sürekl değşen sıra değerlerne sahp olduğu görülmektedr. Bu durum nşaat ve bayındırlık sektöründek şletmelern nakt akımlarının oldukça değşken ve stkrarsız olduğuna şaret etmektedr. Söz konusu şletmeler çnde yer alan EDIP kodlu şletme 2013 ve 2014 yıllarında Q değer sıralamasında lk sırada, 2015 yılında da knc sırada yer alarak dğer şletmelere göre daha stkrarlı ve başarılı br perormans serglemştr. YYAPI kodlu şletme se analz dönemnn lk k yılında Q değer sıralamasında son sırada yer alırken 2105 yılında lk sıraya yükselerek öneml br perormans artışı serglemştr. Söz konusu perormans artışında 2015 yılında öncek yıllara göre hem şletme aalyetlernden elde edlen nakt grşlernde yaşanan öneml mktardak artış hem de dönem net karlılığındak yükselş etkl olmuştur. KUYAS ve YDATH şletmeler analz dönemnde lk yıldan son yıla doğru br perormans düşüşü serglerken, ORGE şletmes perormans artışı göstererek lk sıralara doğru yükselmştr. Dğer şletmeler se yıllar tbaryle brbrne yakın sıra değerler elde etmşlerdr. Sonuç İşletme perormansının daha gerçekç br bçmde ölçülmes açısından nakt akım odaklı analz, geleneksel nansal oran odaklı analzn eksk yönlern ortadan kaldırmakla brlkte şletmelere lkdte ve nakt yönetm açısından öneml blgler sağlamaktadır. Nakt akım oranları le brlkte şletmelern brden çok aalyet dönemne lşkn nakt akımlarının karşılaştırmalı olarak zlenmes sadece süreç çersndek nakt yaratma potansyeln değl aynı zamanda gelecekte sağlanması muhtemel nakt akımı hakkında da şletmelere kr vermektedr. 367

11 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık Bu çalışmada pay senetler Borsa İstanbul da şlem göre nşaat ve bayındırlık sektörü şletmelernn nakt akım odaklı olarak nansal perormanslarının belrlenmes amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda çalışma kapsamına alınan şlemelern analz dönem olarak belrlenen dönemne at mal tablolarındak verler aracılığıyla nakt akım oranları hesaplanmış ve bu oranlar yardımıyla VIKOR analz gerçekleştrlerek her br şletmenn perormans sıralaması oluşturulmuştur. Çalışma sonucunda analz kapsamına alınan şletmelern yıllar tbaryle değşken br perormans sıra değerlerne sahp olduğu belrlenmştr. Söz konusu durum nşaat ve bayındırlık sektörü şletmelernn stkrarsız nakt akımına sahp olduğunu ve dolayısıyla sektörün ekonomdek değşmelerden etklendğn göstermektedr. Analz kapsamındak şletmeler çnde yer alan EDIP ve ENKAI kodlu şletmeler dğer şletmelere göre nspeten daha stkrarlı ve başarılı br perormans sergleyerek sıralamalarda başlarda yer almışlardır. Analz dönemnde KUYAS ve YDATH şletmelernn perormans düşüşü, ORGE şletmesnn se perormans yükselş sergledğ belrlenmştr. YYAPI şletmes se analz dönemnn başlangıcında son sırada yer alırken 2015 yılında lk sıraya yükselerek öneml br perormans artışı göstermştr. Çalışmada kullanılan oranların sayısının artırılması veya azaltılması halnde ve arklı zaman dlm terch edlmes durumunda araştırma sonuçlarında değşklk olableceğ göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca çalışmada elde edlen sonuçlar lgl zaman süres çn geçerl olup şletmelern gelecekte de aynı perormans sıralamasına sahp olmayableceğ unutulmamalıdır. Kaynakça Barua, S. ve Saha, A. K. (2015). Tradtonal ratos vs. cash low based ratos: whch one s better perormance ındcator? Advances n Economcs and Busness, 3 (6), Başar, A. B. ve Azgın, N. (2016). İşletme perormansının ölçülmesnde nakt akış analzlernn esasları ve Borsa İstanbul perakende sektöründe br araştırma. Adıyaman Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs, 8 (23), Chen, L. Y. ve Wang, T. C. (2009). Optmzng partners choce n IS/IT outsourcng proects: the strategc decson o uzzy VIKOR. Int. J. Producton Economcs, 120, Duhovnk, M. (2008). Improvements o the cash-low statement control uncton n nancal reportng. Journal o Economcs and Busness, 26 (1), Frank, B. P. ve James, O. K. (2014). Cashlow and corporate perormance: A study o selected ood and beverages companes. European Journal o Accountng Audtng and Fnance Research, 2 (7), Gücenme, Ü. ve Arsoy, P. (2006). Muhasebe standartlarındak sınılandırılmış nakt akım tablosu ormatı le nansal perormansın ölçülmes. Muhasebe ve Fnansman Dergs, 30, KAP (2016), Kamuyu Aydınlatma Platormu, Erşm Tarh: , Karğın, M. ve Aktaş, R. (2011). Türkye muhasebe standartlarına göre raporlanmış nakt akış tablosu ve analz. Muhasebe ve Fnansman Dergs, 52,

12 BJSS Balkan Journal o Socal Scences / Balkan Sosyal Blmler Dergs Internatonal Congress o Management Economy And Polcy, 2016 Aralık Krkham, R. (2012). Lqudty analyss usng cash low ratos and tradtonal ratos: The telocommuncatons sector n Australa. Journal o New Busness Ideas & Trends, 10 (1), Oprcovc, S. ve Tzeng, G. H. (2004). Compromse soluton by MCDM methods: A comparatve analyss o VIKOR and TOPSIS. European Journal o Operatonal Research, 156, Oprcovc, S. ve Tzeng, G. H. (2007). Extended VIKOR method n comparson wth outrankng methods. European Journal o Operatonal Research, 178, Ömürbek, N., Karaatlı, M. ve Yetm, T. (2014). Analtk hyerarş sürecne dayalı TOPSIS ve VIKOR yöntemler le ADIM ünverstelernn değerlendrlmes. Selçuk Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs, Dr. Mehmet Yıldız Özel Sayısı, Örten, R., Kaval, H. ve Karapınar, A. (2009). Türkye Muhasebe Fnansal Raporlama Standartları (TMS-TFRS) Uygulama ve Yorumları, 3. Baskı, Ankara: Gaz Ktabev. Ryu, K. ve Jang, S. (2004). Perormance measurement through cash low ratos and tradtonal ratos: A comparson o commercal and casno hotel companes. The Journal o Hosptalty Fnancal Management, 1 (1), Sağlam, N., Şengel, S. ve Öztürk, B. (2009). UFRS-UMS Uyumlu Türkye Muhasebe Standartları Uygulaması, 3. Baskı, Ankara: Malye ve Hukuk Yayınları. Sakarya, Ş. (2008). Nakt yönetmnde nakt dönüş süres analznn kullanılması: İMKB dek KOBİ ler üzerne amprk br çalışma. Süleyman Demrel Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs, 13 (2), Sakarya, Ş. ve Akkuş, H. T. (2015). Fnansal perormansın ölçülmesnde geleneksel oranlar le nakt akım oranlarının karşılaştırmalı analz: BİST çmento şrketler üzerne TOPSIS yöntem le br uygulama. AKÜ İİBF Dergs, XVII (1), Sarıaslan, H. ve Erol, C. (2014). Fnansal Yönetm, Kavramlar Kurumlar ve İlkeler. 2. Baskı, Ankara: Syasal Ktabev. Yıldırım, F., Yıldırım, B. I. ve Alkaya, S. (2016). Fnansal tablolar analznde nakt akış rasyoları: Taş ve toprağa dayalı sanay sektöründe br uygulama. Internatonal Journal o Innovatve Research n Educaton, 3 (1), Yılmaz, H. (1999). İşletmelern nansal yönetmnde nakt akış rasyo analz. D.E.Ü.İ.İ.B.F Dergs, 14 (1), Zeller, T. L. ve Stanko, B. B. (1994). Operatng cash low ratos measure a retal rm s ablty to pay. Journal o Appled Busness Research, 10 (4),