UZAKTAN EĞİTİM YAZILI-BASILI ORTAMLAR. Gökhan YILDIRAK Uğur B. TENDÜRÜS Muhammed E. YILMAZ ANADOLU ÜNİVERSİTESİ

Transkript

1 UZAKTAN EĞİTİM YAZILI-BASILI ORTAMLAR Gökhan YILDIRAK Uğur B. TENDÜRÜS Muhammed E. YILMAZ ANADOLU ÜNİVERSİTESİ

2 İÇİNDEKİLER Önsöz Uzaktan Eğitim Nedir? Uzaktan Eğitimin Tarihçesi Neden Uzaktan Eğitim Uzaktan Eğitim Nasıl Verilir? Basılı Materyallerin Avantajları Basılı Materyal Türleri Basılı Materyaller Yardımıyla Uzaktan Eğitim Uzaktan Eğitimi Destekleyen Yazılı Basılı Ortamlar Değerlendirme Soruları Özet 1

3 ÖNSÖZ Bizler eğitimciler olarak, insanların gereksinimlerine göre şekillendirilmiş öğrenme ortamını yaratmalıyız. Birçok insanın gereksinimlerine uygun öğrenme ortamı uzaktan eğitim uygulamalarıyla da sağlanabilmektedir. Seçenekler çok olsa da, uzaktan eğitim ortamlarında öğrenim gören öğrencilerin sınıflarda öğrenim gören öğrencilerden daha fazla öğrenme sorumluluğuna sahip olmaları gerekir. Her ne kadar uzaktan eğitim, öğrenciler için öğrenme sorumluluğu ve daha fazla çalışmayı gerektirse de, zamanında eğitim görememiş veya öğrenimini sürdürmek isteyenlere olanak sağlamaktadır. Bu hazırlanan kitapta ise Uzaktan Eğitim içinde Yazılı-Basılı Ortamlar ile ilgili bilgileri bulacaksınız. 2

4 Amaçlar; Bu üniteyi tamamladıktan sonra; Uzaktan eğitim ve uzaktan eğitime ilişkin kavramları açıklayabilmek. Uzaktan eğitim kavramını tanımlayabilmek. Uzaktan eğitime ilişkin temel kavramları tanımlayabilmek Uzaktan eğitime ilişkin temel kavramlar arasındaki ilişkileri açıklayabilmek. Uzaktan eğitimin üstünlüklerini sıralayabilmek. Uzaktan eğitimin sınırlılıklarını sıralayabilmek. Uzaktan eğitim, uzaktan eğitimde yazılı-basılı ortamları kavramlarını tanımlayabilmek, Uzaktan eğitimde, yazılı-basılı ortamlar kavramları arasında ilişkiyi kurabilmek, Uzaktan eğitimde, yazılı-basılı ortamları ayırt edebilme, Uzaktan eğitimde, yazılı-basılı materyallerin avantaj ve sınırlıklarını ayırt edebilme, Uzaktan eğitimi destekleyen yazılı-basılı materyallerin bilme Uzaktan Eğitimin Tanımı Basılı Materyallerin Avantajları Basımı Materyallerin Sınırlılıkları Basılı Materyallerin Türleri 3

5 UZAKTAN EĞİTİM Uzaktan Eğitim Nedir? Toplumların gelişiminde eğitimin rolü büyüktür. Medeniyetlere en parlak zamanlarını yaşatan ya da tarih sahnesinden silen belirleyici unsur, büyük ölçüde eğitim olmuştur. Yıllar boyu pek çok farklı yöntem ve yaklaşım eğitimi etkilemiş, öğrenmeyi en üst düzeye çıkarabilecek sistemler üzerindeki çalışmalar aralıksız devam etmiştir ve etmektedir. Eğitimi temelden etkileyen teknolojik yenilikler ve buluşlar, her defasında bir önceki sisteme göre üstünlükler sağlamakta, yeni kavramların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Matbaanın icadı ve kullanımının yaygınlaşması ile eğitim teknolojileri o ana dek hiç yakalayamadığı bir ivme kazanmış, kitaplar yardımıyla milyonlarca kişi, binlerce kilometre uzaktan, içeriği oluşturan kişiyi belki de hayatlarında hiç tanımadan ve görmeden gerekli olan eğitimi alabilmiş, öğrenmeyi gerçekleştirebilmişlerdir. Matbaanın eğitime kazandırdığı bu yeni ve o zamanlar için büyüleyici tekniğin toplumsal gelişime katkıları hiç de azımsanacak gibi değildir. Günümüzde de eğitimin neredeyse temelini oluşturan basılı kaynaklar, bu yaklaşımı destekler niteliktedir. Uzaktan eğitimin temelini oluşturan sürecin, yazılı kaynakların basılı kaynaklar haline dönüşmesi, bu sayede rahat çoğaltılması, dağıtılabilir ve kolay erişebilir bir hale gelmesi olduğunu söyleyebiliriz. Bu yazıda uzaktan eğitim ile ilgili önemli kavramlara değinilmekle birlikte, sistemin sağladığı temel avantajlar ve özelliklere de yer verilmektedir. Bu kavramlar; çoğaltılabilir olma, dağıtılabilir olma ve kolay erişebilir olma olarak özetlenebilir. Tüm bu avantajlara bilgisayar destekli sistemlerin de entegre edilmesi, çoklu ortam araç ve tekniklerinden yararlanılması, Internet üzerinden içeriğe hızlı ve uygun maliyetler ile ulaşılması, kullanıcı etkileşiminin yeni teknolojiler yardımı ile artırılması, günümüzde uzaktan eğitimin kimi zaman örgün eğitime destek, kimi zaman ise başlı başına bir eğitim tekniği olarak kabul görmesini sağlamıştır. Uzaktan Eğitim; Günümüzde varlığını sürdürebilmek, her alanda başarılı ve öncü olmak ile eş değer bir yaklaşım ortaya koymayı gerektirmektedir. Salt ekonomik, toplumsal, askeri, siyasal ya da kültürel gelişim yeterli olmamaktadır. Tüm bu unsurların birlikte gelişmesi, olgunlaşması ve üretime yansıması gerekmektedir. Burada bilgiyi üretebilen toplumlar başarıya en yakın olanlardır. Toplumun bilgiyi üretebilmesi, toplumu oluşturan bireylerin eğitim düzeyleri ile doğrudan ilgilidir. Bilgi düzeyini sürekli artırabilen ve güncel tutabilen bireyler ancak, toplumsal bilgi üretimine katkı sağlayabilirler. Yaşam boyu eğitim kavramı burada kendini göstermekte, temel eğitim süreci ile genelde tamamlandığını düşündüğümüz kişisel gelişimin sürekli olması fikri, bu sayede değer kazanmaktadır. Yaşam boyu eğitimin birey üzerine getirdiği yük, sorunların da temelini oluşturmaktadır. Hali hazırda tam zamanlı bir işte çalışmakta olan birey, kişisel gelişimine yardımcı olan eğitim süreci için yeterli vakti ayıramamaktadır. 4

6 Burada örgün eğitim olarak adlandırabileceğimiz, öğrenci sınıf öğretmen üçlüsünün aynı fiziksel alanı paylaştığı geleneksel eğitim modelinden farklı bir yaklaşıma ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyacı karşılayacak eğitim modelini uzaktan eğitim olarak tanımlamak mümkündür. Uzaktan eğitimin gelişme sürecinde kitaplar, bunun yanında posta servisleri, radyo ve televizyon gibi araçlar kullanılmış, eğitim kalitesi ve yöntemleri tartışılabilecek sistemler ortaya konmuştur. Bu sistemlere verilebilecek en güzel örneklerden biri Anadolu Üniversitesinin ön lisans ve lisans eğitimi veren Açık Öğretim Programları dır. Yine Açık Lise olarak bilinen eğitim programları ülkemizde uzaktan eğitim ile ilgili örneklerden bir kaçıdır. Uzaktan eğitimin istenilen eğitim kalitesine ulaşabilmesi, yeterli öğrenci öğretmen, öğrenci eğitim materyali etkileşiminin sağlanabilmesi, Internet in ortaya çıkışı ve eğitim platformu olarak da Internet in kullanılmaya başlanması ile mümkün olmuştur. Bu yeni nesil uzaktan eğitim formatı, Internet in yaygınlaşması, ucuzlaması ve bant genişliğinin artması ile Internet e Dayalı Uzaktan Eğitim in ortaya çıkmasına ve Internet in uzaktan eğitim için uygun bir platform olarak kabul görmesine neden olmuştur. Uzaktan Eğitim İle İlgili Çeşitli Tanımlar Literatürde uzaktan eğitim ile ilgili yapılmış birçok tanıma rastlamak mümkündür. Genel hatlarıyla benzerlik gösteren bu tanımlamalar kimi zaman farklı yaklaşımlar da içermektedir. Uzaktan eğitime ilişkin California Distance Learning Project (CDLP 2004) tarafından yapılan tanımda, uzaktan eğitimin öğrenciyle eğitsel kaynaklar arasında bağlantı kurularak gerçekleştirilen bir eğitim sistemi olduğu belirtilmekte, uzaktan eğitim programlarının herhangi bir eğitim kurumuna kayıtlı bulunmayan kimselere de eğitim imkanı sağlamasının son dönemde öğrencilere tanınan eğitim imkanlarını artıran bir durum olduğunun altı çizilmektedir. Uzaktan eğitim programının bir başka yönü de mevcut kaynaklardan yeterince faydalanarak gelişen teknolojiyi de yakından takip etmek zorunda olmasıdır. United States Distance Learning Association (USDLA 2004)'ın tanımı da şu şekildedir: "Uzaktan eğitim uydu, video, ses, grafik, bilgisayar, çoklu ortam teknolojisi gibi araçların yardımıyla, eğitimin uzaktaki öğrencilere ulaştırılmasıdır. USDLA, öğretmen ve öğrencinin birbirlerinden coğrafi olarak uzak olduğunu belirterek bu eğitim programında elektronik araçların ya da yazılı materyal ve matbu malzemelerinin kullanılması gerektiğinin altını çizer. Uzaktan eğitim; öğretmenleri içine alan öğretim ile öğrencileri içine alan öğrenim olmak üzere iki temel bölümden oluşmaktadır." Yukarıda yapılan tanımların sayısını artırmak olanaklı olmakla birlikte, bu noktada öz bir tanım vermek kanımızca yeterli olacaktır. En basit tanımıyla uzaktan eğitim, farklı coğrafyalardaki öğrenci, öğretmen ve öğretim materyallerinin iletişim teknolojileri aracılığıyla bir araya getirildiği bir eğitim şeklidir. 5

7 Uzaktan Eğitimin Tarihçesi: Uzaktan eğitim çalışmaları 200 yıldan daha eski yıllara kadar uzanmaktadır. Örneğin, 1728 yılında Boston Gazetesi'nde mektup ile stenografi dersleri verildiğine ilişkin reklamlar bulunmuştur. 1890'lı yıllarda Avustralya'daki Queensland Üniversitesi kampus dışına açık bir eğitim programı yürütmüştür. Benzer bir programı da 1920'lerde Columbia Üniversitesi gerçekleştirmiştir. 1930'lara gelindiğinde radyo artık pek çok okul tarafından bir uzaktan eğitim aracı olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1950'lerde ise Amerika'da özellikle askeri amaçlı olarak kullanılan uzaktan eğitim için kağıt tabanlı iletişim ortamı kullanılmıştır. Teknolojik gelişmeler sayesinde günümüze gelindiğinde ise disketler, video kasetler, CD-ROM lar, uydu yayınları, video konferanslar ve Internet, uzaktan eğitim çalışmalarında önemli bir yer edinmişlerdir. Neden Uzaktan Eğitim: Yaşam boyu öğrenme gereklidir. Çok geniş öğrenci kitlesine hizmet sunabilen bir eğitim sistemidir. Geleneksel eğitimden yararlanmayan kişiler için vazgeçilmezdir. Ayrı niteliklere sahip bireylerden oluşmuş hedef kitleye farklı uygulamalarla eğitim hizmeti sunabilmekte. Bilgi ve becerilerin artması, değişmesi ve çeşitlenmesi. Ekonomiktir.(Birim maliyetlerinin ucuz olması) Çok çeşitli iletişim teknolojilerini eğitim hizmetine sunabilen bir sistemdir. Öğrenci merkezlidir. Uzaktan Eğitimin Avantajları: Eğitim merkezinden tüm dünyaya bilgi gönderilir, Postalama masrafı ortadan kalkar. Bilgi dağıtımı baskı ve taşıma masrafları sıfırlanmış olarak Internet üzerinden yapılır, Bir servisten tüm bilgi düzeltilip güncelleştirilir, Öğreten ve öğrenenle öğrenenler arasında metin, grafik iletişim gibi çeşitli öğretim teknikleriyle etkileşim sağlanır, Internet yazımda işbirliğine olanak sağlar, Öğrenciler geri bildirimlerini kolayca yaparlar. Uzaktan Eğitimin Dezavantajları: Öğrenme ortamlarında önemli görülen yüz yüze etkileşim ortam ve olanakları ortadan kalkması, Öğrenme sürecinde karşılaşılan öğrenme güçlüklerinin anında çözülememesi ve bu durumun ardından gelişebilecek sıkıntılar, Anında yardım görememe ve sorunun giderilmemesinden kaynaklanan davranışların gelişimi, Kendi kendine çalışma alışkanlığı olmayan ve bu yeteneğini geliştirmemiş bireyler için planlama zorluğu, Çalışan bireylerin kendine ayıracakları vakitte ders çalışma zorunluluğu, Laboratuar, atölye gibi uygulama ağırlıklı konuların işlenmesindeki sınırlılıklar, Öğrenci sayısındaki fazlalık nedeni ile iletişimdeki sınırlılıklar,olarak sayılabilir. Uzaktan Eğitimde Rol Alan Kişiler: Aşağıda uzaktan eğitimde rol alan kişiler ve karşılaştıkları zorluklar kısaca anlatılmıştır. 6

8 ÖĞRENCİ: Öğrencinin ihtiyaçlarına cevap verebilmek her etkili uzaktan eğitim programının amacıdır. Eğitim ortamı nasıl olursa olsun; öğrencinin görevi öğrenmektir. Bu bağlamda, en iyi koşullarda bile, motivasyon gerektirmesi, planlama ve analiz yapılması ve öğretilecek materyale uygulanabilmesi açısından göz korkutan bir görevdir. ÖĞRETİM ÜYELERİ: Yüz yüze sınıf ortamında, öğretmenin görevi ders içeriğinin oluşturulması ve öğrenci ihtiyaçlarının belirlenmesinden ibarettir. Uzaktan eğitimde ise farklı sorunlar ortaya çıkar. Örneğin; Çok kısıtlı yüz yüze görüşmelere rağmen öğrenci ihtiyaçları belirlenmeye çalışılmalıdır. Farklı öğrenci kitlelerinin ihtiyaç ve beklentilerini göz önüne alarak öğretim teknikleri geliştirilmeli. Hem rehberlik hem de içerik sağlayan kişi görevinin bir arada etkili bir şekilde yürütülmesi gerekir. REHBER (yardımcı): Öğretmen kendisiyle öğrenci arasında iletişimi sağlamada bir rehberden yardım almayı uygun bulur. Rehber, etkili olabilmek için öğrencinin ve öğretmenin beklentilerini anlayabilmelidir. En önemlisi, rehber öğretmen tarafından belirlenen talimatları uygulamada istekli olmalıdır. Günümüz koşullarında rehbere düşen görev giderek artmaktadır. Rehberler ödevleri toplarlar, ders için gerekli düzeneği hazırlarlar, öğretmenin gözü ve kulağı gibidirler. YARDIMCI GÖREVLİLER: Bu kişiler uzaktan eğitim programlarının sessiz kahramanlarıdır ve programın etkili olabilmesi için gereken pek çok detayın gerçekleşmesini sağlarlar. Bir çok etkin uzaktan eğitim programında yardımcı hizmetliler öğrenci kayıtları, materyallerin çoğaltılması ve dağıtılması, ders kitaplarının hazırlanması, telif haklarının korunması, ders programlarının ayarlanması, notların ilan edilmesi, teknik kaynakların kontrolü gibi işlerden sorumludurlar. YÖNETİCİLER: Yöneticiler, uzaktan eğitim programı yapan kurumlarda planlama aşamasında etkili kişiler olmalarına rağmen, program başladığında ilişkilerini, irtibatı kaybederler veya teknik yöneticilere devrederler. Aslında yöneticiler sadece fikir adamı değil daha fazlasıdır. Onlar, ortak kararları sağlar, karar verir ve hakem görevi görürler. Teknik ve yardımcı hizmetler personeliyle yakın bir ilişki içinde olup teknik kaynakların, kurumun amaçları doğrultusunda kullanılmasını sağlamalıdırlar. Uzaktan Eğitim Nasıl Verilir? Uzaktan eğitimin verilmesinde oldukça geniş ve değişik alternatifler var. Bunları dört grupta toplayabiliriz. SES: Etkileşimli teknoloji araçlarından telefon, video konferans ve kısa dalga radyo öğretimsel işitsel materyaller olarak sayılabilir. Pasif (tek yönlü) audio araçları ise teyp ve radyodur. GÖRÜNTÜ: Öğretimsel video araçları olarak slayt, hareketli görüntüler (film ve video kaset), ses ile birleştirilmiş gerçek zamanlı görüntüleri örnek verebiliriz. VERİ: Bilgisayarlar elektronik olarak bilgiyi taşırlar. Bu nedenle, veri kelimesi öğretimsel araç olarak yaygın bir kullanıma sahip bu grubu temsil eder. Uzaktan eğitim için kullanılan bilgisayar uygulamaları çok çeşit gösterir ve aşağıdaki türleri içerir: 7

9 Bilgisayar Destekli Öğrenimde (BDÖ) bilgisayar belirli dersleri özel ama sınırlı amaçlar dahilinde öğrenciye öğretmek için kullanılır. Bilgisayar Yönetimli Öğrenimde (BYÖ) bilgisayar öğretimi düzenleme ve öğrenci kayıt ve başarısını saklamak için kullanılır. Bu sistemde öğretim bilgisayar üzerinden verilmek zorunda değildir, ama genellikle BDÖ (öğretimsel bileşen) BYÖ ile birlikte kullanılır. Bilgisayar Aracılığıyla İletişim (BAİ): Bilgisayar uygulamalarının iletişimi kolaylaştırmasında kullanılmasıdır. Elektronik posta, bilgisayar konferans, elektronik ilan tahtaları ve WWW (World- Wide Web) örnek olarak verilebilir. YAZI: Uzaktan eğitim programlarını ana unsuru basılı kaynaklardır ve diğer araçlara temel oluşturur. Bir çok basılı kaynak türü mevcuttur. Bunlar ders kitapları, çalışma kitapları, ders planı, yardımcı kitaplardır. Basılı materyaller uzaktan eğitimin başladığı zamandan beri kullanılmaktadır ve uzaktan eğitimde kullanılan diğer iletim yöntemleri için de temel oluşturmaktadır. Tarihteki ilk uzaktan verilen dersler basılı malzemenin öğrenciye posta yoluyla gönderilmesi sayesinde yapılmıştı. Teknolojik gelişmeler uzaktan ders veren eğitimciye ders iletiminde kullanabileceği çeşitli araçlar sağlamış olsa da, basılı materyal kullanımı tüm uzaktan eğitim programlarında yaygın kullanımını sürdürmektedir. Basılı Materyallerin Avantajları Doğallık: Basılı malzemeler her ortamda ve çok kapsamlı araçlara gerek duyulmadan kullanılabilir. Öğretimsel açıklık: Kullanılan iletim yöntemi dersin içeriğini öğrencinin dikkatini çekecek şekilde zenginleştirilmelidir. Yöntem ve içerik birbiriyle karşılaştırılmamalıdır. Öğrencinin iyi bir okuyucu olması durumunda, basılı malzemeler en iyi öğretim malzemesidir. Kışkırtıcı olmamak: Birçok öğrenci için okumak ikinci özellikleridir. Bunun sonucunda, okumaktan sıkılıp dikkatlerini kaybetmeden ders içeriğine odaklanabilirler. Kullanım kolaylığı: Sadece okuma için yeterli ışığın sağlanması ile basılı malzemelerin zaman ve yer sınırlaması olmadan ve elektrik, özel tasarlanmış sınıf, bilgisayar gibi ek donanımlara gerek duyulmadan kullanılması mümkündür. Kolay taşınabilir olması özellikle kırsal kesimde yaşayıp ileri teknolojiden uzak olan öğrenciler için önemlidir. Tekrar ve başvuru kolaylığı: Basılı materyaller(bm) öğrenci merkezlidir. Bu nedenle öğrenci gerekli gördüğü ya da özel ilgi gerektiren bölümlere dikkat gösterip bildiği bölümleri hızla geçebilir. Maliyet uygunluğu: BM diğer öğretim araçlarına göre hazırlama maliyeti en az olandır. Ayrıca çoğaltma kolaylığı ve çoğaltma maliyetinin az olması da önemlidir. Hazırlama ve yeniden düzenleme kolaylığı: Elektronik ortamdaki öğretim malzemelerinin teknik karışıklığı ile karşılaştırılınca, BM'lerin yazımı ve yeniden düzenlenmesi kolay ve ucuzdur. Zaman uygunluğu: BM hazırlanmasında üreticinin ilk hedefi teknik özellikler değil içeriktir. 8

10 Basılı Materyalin Kısıtlamaları Gerçeğin kısıtlı görüntüsü: Kelimelere bağlı olunmasından dolayı BM'ler gerçek hayattaki olayların sözsel taklitleridir. Art arda gelen resim ve fotoğraf kullanımı dışında BM'de hareket oluşturmak mümkün değildir. Birçok çalışmanın sonucunda görülmüştür ki BM ile verilen dersleri başarıyla tamamlamak için öğrenci motivasyonunun yüksek olması gerekmektedir. Düzenli bir öğretim tasarımının yardımıyla pasif durumdaki öğrenciyi teşvik ederek bmdeki pasiflik özelliğini aşmak mümkündür. Ancak, bir kitabı okumak veya yazılı bir alıştırma üzerinde çalışmak için gerekli motivasyon TV programı seyretmek veya öğretmenle sesli bir ortamda diyalog kurmak için yeterli olandan fazladır. Karşılıklı etkileşim ve dönütler: Öğrenci-öğretmen arasında bir etkileşim olmadıkça hangi sistem kullanılırsa kullanılsın öğretim sıkıntısı yaşanır. BM'ler pasif ve birey yönetimlidir. Dönüt sağlanmış BM'lerde bile, öğrencinin yanıtların bulunduğu bölüme geçmesi engellenemez. Pasif ve Kendi Kendine Yönlendirilebilir Olması: Bir çok çalışma, yazılı materyal yolu ile gerçekleştirilen eğitimde öğrencinin daha çok motivasyona ihtiyacı olduğu ispatlamıştır. Bu yüzden öğrencinin dikkatini sağlama amacıyla gerçekleştirilen sistematik eğitim amaçlı tasarım ile yazılı materyal yolu ile gerçekleştirilen eğitimin pasif yanı dengelenebilir. Bir televizyon programını izlemeye yada öğrenciyi sürekli katılıma sevkeden audiokonferans programına oranla bir kitabı okumak için yada yazılı bir alıştırma üzerinde çalışmak için daha çok motivasyona ihtiyaç vardır. Değerlendirme ve Katılım: Değerlendirme ve katılım gibi etkinliklerin olmaması eğitimi olumsuz yönde etkiler. Yazılı materyaller, doğal olarak pasif ve kendi kendine yönlendirilebilir oldukları için değerlendirme mekanizması yada etkileşimli çalışmalarla işbirliği halinde olunsa bile öğrencinin cevaplama kısmında yeterince ciddi olmaması gibi istenilmeyen bir durumla karşılaşılabilir. Okumaya Bağlı Olması: Çoğu öğrencinin izleme kabiliyeti 4 yaşına kadar mükemmel bir şekilde gelişir. Buna rağmen yine aynı çocuğun okuma kabiliyeti 12 yaşına kadar aynı oranda gelişmez. Bu alandaki eksiklik, yazılı materyal sistemi etkili bir şekilde kullanıldığı takdirde ortadan kaldırılabilir. Basılı Materyal Türleri Ders kitapları: Geleneksel yöntemle verilen derslerde olduğu gibi ders kitapları uzaktan eğitim yöntemiyle verilen derslerin çoğunda birincil kaynak olarak kullanılır. Her ders kitabının kullanım için gözden geçirilmesi ve eleştirilmesi sonucu onay alması gerekirken, öğrenci-öğretmen arasında bir bağ bulunmadığı durumlar için kitap onaylarının daha dikkatli yapılması gereklidir. Çalışma rehberleri: Uzaktan eğitim yapan öğretmenler tarafından konu ile ilgili notları, alıştırmaları, okumaları ve ek kaynakları öğrenciye bildirmek için kullanılırlar. Alıştırma kitapları: Uzaktan eğitimde alıştırma kitapları öğrenciye etkileşimli bir yolla konu içeriğini anlatır. Genellikle, konunun kısa bir özeti (konuya giriş), tamamlanacak içerik, anlatılan konu hakkında bir ya da daha fazla alıştırma ve kişinin kendini değerlendirmesi için (cevap anahtarıyla) bir 9

11 sınav bulunur. Ayrıca, öğrencinin gerektiği zamanlarda öğretimin gerekli noktalarına döndürülmesi öğretimde düzeltmeyi de sağlar. Ders programı: Uzaktan eğitim yöntemiyle verilen birçok dersin temelinde kapsamlı olarak hazırlanmış ders programı yatar. Bu ders programında dersin amaç ve hedefleri, öğrenciden beklenen başarı, öğrenciye verilecek ödevler, ünitelerle ilgili ek kaynaklar, notlandırmanın nasıl yapılacağı ve işlenecek dersin günlük özeti bulunur. Ders programının öğretmenle günlük haberleşme imkanı bulunmayan öğrenciye yardımcı olabiilmesi için mümkün olduğunca kapsamlı ve tamam olması gerekmektedir. Alan Çalışmaları: Hayal gücü kullanılarak yazıldığı takdirde alan çalışması oldukça etkili bir eğitim aracı olabilir. Gerçekte bu sistem yazılı materyal sisteminin karşılaştığı sınırlamalara maruz kalmaktadır. Bunun yanında öğrencilerin hayal güçlerini kullanarak kendilerini belirli bir alanda yerleştirmelerini sağlar. Alan çalışmasında konu ile alakalı senaryo üretilir. Sorular ve alternatif çözümler ortaya konduktan sonra öğrenciler konularına göre gruplara ayrılırlar. Basılı Materyaller için Öğretim Tasarımı Yazının tek yönlü bir iletişim ortamı olmasından dolayı, uzaktan eğitimde kullanılan basılı materyallerde karşılaşılan en büyük sorun etkileşim miktarını en üst düzeye çıkaracak şekilde öğretim tasarımı yapmaktır. Şu noktaların dikkate alınması gerekir: Yazı türü. Misanchuk (1994)'e göre uzaktan eğitim veren eğitimciler öğretim materyali hazırlarken, makale yazarken kullandıkları dil yerine konuşurken kullandıkları dili kullanmalıdırlar. Öğretim materyali hazırlamakta kullanılabilecek önerileri şunlardır: Kısa cümleler kullanın. Bileşik cümleler kullanmaktan kaçının. Bir cümlede birden fazla bilgi vermekten kaçının. Etgen yapıyı kullanın. Kişi zamirlerini kullanın. Birbirine eş terimleri paralel tutun. Şartları ayrı ayrı sıralayın. Çift negatif kullanmaktan kaçının. Tanıdık gelen örnekler kullanın. Konuşurmuş gibi yazın. Gereksiz ve zor anlaşılan kelimeler kullanmayın. Teknik terimleri sadece gerekli olan yerlerde kullanın. Cümleler ve paragrafları mantıksal bir sıraya dizin: Önce çoğunluğu etkileyenler, sonra daha azınlığı etkileyenler; önce genel, sonra özel. 10

12 Kültürel ve cinsel kavramlara girmeyin. İçeriği yazmadan önce içeriği nasıl hazırlayacağınıza odaklanın.içerik yazımından önce tamamlanması gereken konuyu ana hatlarıyla yazın. Öğretmen plan, hazırlama ve yazma safhalarını aynı anda tamamladığı için basıl ımateryaller sadece kelimelerden oluşan metinler olmaktadır. Bunun yerine, belirlenen amaç ve hedeflere bağlı kalarak içeriği hazırlayın. İlk olarak, düzenli bir şekilde konuların akışını ayarlamaya odaklanın. Sonuç olarak konu içeriğinin rahatlıkla yazılabileceği iyi planlanmış bir taslak ortaya çıkar. Ders tanıtımı hazırlayın. Misanchuk (1994) yazılı bir ders tanıtımının uzaktan eğitim alan öğrencinin ilk göreceği şey olduğunu belirtir. Ders tanıtımı öğretmen hakkında özgeçmiş bilgisi, dersin taslağı, amaç ve hedefleri, ders kitabı ve yardımcı kaynak listeleri, ve ödev, sınav ve notlandırma hakkında bilgiden oluşabilir. Kararlı bir yapıda kalın. Öğrenicinin bilinmeyene karşı olan merakı öğretimsel yaklaşımdaki kararlılıkla azaltılabilir. Etkili bir yapı hazırlayıp ona bağlı kalın. Uygun başlık ve alt başlıklar kullanarak okuyucuyu materyal içerisinde görsel yönden yönlendirin. Advance organızer kullanın. Advance organızerlar yeni malzemeyi öğrencinin önceki bilgi ve bilişsel yapısıyla ilişkilendirmekte kullanılır. Takip eden öğretim materyalinden daha genel ve soyut yapılarda olmalı ve öğrencinin farklı bölümler ve konuları birbirleriyle ilişkilendirmesine yardımcı olurlar. En genel fikirleri dersin başına koyun ve sonra daha detaylı konulara geçin. Örnek ve benzetmeler kullanın. Geleneksel sınıf ortamında, öğretmenler doğaçlama olarak öğrencilerin öğrenme güçlüğü çekmelerini önlemek için örnekler ve benzetmelerkullanırlarlar. Uzaktan verilen derslerde öğretmen-öğrenci arasında bu şekilde bir etkileşim olamadığı için yazılı materyallerin içinde mümkün olduğunca fazla örnek kullanın. Aynı zamanda, bu örneklerin farklı yaş, kültür, deneyimlere hitap etmesine de özen gösterin. Soru ekleyin. Yazılı materyal içerisinde bulunan sorular öğrencinin konuyla daha ilgili olmasına ve öğrenciyi teşvik etmeye yarar. Sadece gerçekleri ezberletmeyi değil konunun tümüyle anlaşılabilmesini amaçlayan sorular kullanın. Terimler sözlüğü ekleyin. Bir sözlük, döküman içerisinde geçen tüm yeni ve teknik kelimeleri içerir. Öğretim materyali içerisinde sözlükte bulunan kelimelerin koyu, vb gibi farklı bir şekilde yazarak belirtilmesi öğrenciler açısından yararlı olur. BASILI MATERYALLER YARDIMIYLA UZAKTAN EĞİTİM İlk uzaktan eğitim uygulamaları posta hizmetleri ile başlamıştır Uzaktan eğitim ilkelerine göre hazırlanmış ders notlarının ve diğer yazılı gereçlerin posta yolu ile gönderilmesine denir. Öğrencide soracağı soruları posta ile göndermektedir. Diğer adı da Mektupla Dağıtım modelidir. Öğretmenlerin sesini duyamadıkları, etkileşime geçemedikleri bir yöntemdir 11

13 UZAKTAN EĞİTİMİ DESTEKLEYEN YAZILI BASILI ORTAMLAR Monograflar:Kitap,broşür,kongre,konferans. Süreli yayınlar:dergi,gazete,bülten Yıllık,sözlük,ansiklopedi,başvuru kitabı,el kitabı. Rehber,indeks,özetçe,biyografya,güncel duyuru bülteni GAZETE VE DERGİLER Uzaktan öğretim kurumları günlük gazeteler,haftalık,aylık dergiler yayımlamaktadırlar.bazı derslerin özetleri, güncel veriler,bulmaca türünde kendi kendini değerlendirme soruları bulunmaktadır. Gazete ve Dergilerin faydaları: Birbirinden uzak kişiler arasındaki ilişkiyi sağlar Kitap okuma malzemesinin olmadığı yerlerde okunacak ilgi çekici konulara yer verir. Dağınık gruplar için ortak ilgi merkezi oluşturur. BROŞÜRLER Öğretilmesi söz konusu olan konunun kuramsal yönlerine ilişkin bilgiler sunar Değerlendirme sorularına yer verir. Belirli istatistik veriler ve yararlanılacak kaynakları kapsar. Sayfa sayısı azdır YAZILI MATERYALLERİN AVANTAJLARI Öğretimsel şeffaflığı:öğrenci için iyi okunan basım tabanlı materyaller,en şeffaf öğretimsel materyallerdir. İçeriğe odaklanabilmesi: Okumanın günümüzde çoğu öğrencinin ikinci bir alışkanlığı olması nedeniyle,öğrenciler içeriğe odaklanabilmelidirler. Kullanım kolaylığı: Her ortamda kolay bir şekilde kullanılabilirler. Kolayca gözden geçirme: Hızlı bir biçimde gereksiz bölümlerin geçilip,dikkat istenen yerlere odaklanılabilir. Etkili zaman kullanımı :Hazırlandığı zaman öğrenicinin başlıca ilgisi içerik üzerinde olacaktır. YAZILI MATERYALLERİN SINIRLILIKLARI Her öğrenim alanı için aynı ölçüde etkili öğretim kaynağı olamamaktadırlar Hazırlanmaları uzun zaman almaktadır. Hazırlanan materyallerin yerine zamanında ulaşma sorunu. 12

14 KENDİMİZİ SINAYALIM 1. Asagıdakilerden hangisi yazılı-basılı materyal gruplarına girmez? A. Ön planlama materyalleri B. İçerik yöntem ve değerlendirme materyalleri C. Fiziki tesislerle ilgili materyaller D. Öğrenci çalışma materyalleri E. Podcast 2. Aşağıdakilerden hangisi ön planlama materyallerinden değildir? A. Çevre ile ilgili anket formları B. İş ve görev analizleri C. Ders için üniteler D. Derslerin yazılı gerekçeleri E. Öğretmen el kitapları ve kılavuzları 3. Aşağıdakilerden hangisi içerik yöntem ve değerlendirme materyallerinden sayılamaz? A. Ünite öğretim planları B. Öğretim yaprakları C. Öğrenci organizasyon çizelgeleri D. Broşürler E. Yeterlilik testleri 4. Aşağıdakilerden hangisi yazılı materyallerin avantajlarından değildir? A. Bilgi verme B. Soru cevaplandırma C. Pratik çalışmaya yöneltme D. Bireysel öğrenme sağlayamaması E. İnceleme yapma 5. Aşağıdakilerden hangisi basılı materyallerin sınırlılıklarındandır? A. Öğretimsel açıklık B. Tekrar ve başvuru kolaylığı C. Maliyet uygunluğu D. Gerçeğin kısıtlı görüntüsü E. Zaman uygunluğu 6. Aşağıdakilerden hangisi resim çeşitlerinden değildir? A. Düz resim B. Doğal resim C. Levhalar D. Afişler E. Duvar resimleri 13

15 7. Aşağıdakilerden hangisi grafik çeşitlerinden değildir? A. Çizgi grafiği B. Sütun grafiği C. Pasta grafiği D. Düzey grafiği E. Alan grafiği 8. Bir kişiyi, bir objeyi yada bir olayı sıra ile gösteren ufak tablolardan oluşan resimler dizisine denir. 9. Genelde personel yada bölümler arasındaki ilişkileri temsil edip, bir şirket, kuruluş, dernek ya da işletmenin organizasyon yapısını gösteren şemalara.. denir. 10. Kitaplar içerisinde en çok kullanılanı olan. ve o dersin geliştirilmesine temel olan kitaptır. 11. Kitap yada dergilerde bulunan resimlerin kopyalarının kalitesiz olması, resimle rin öğrenme-öğretme sürecindeki görsel etkisini ve işlevini azaltabilir 12. Öğretim etkinliklerini görsel hale getirmek suretiyle, canlı kılarak öğrenci motivasyonunu yükseltmez. 13. Hayal gücünün iyi kullanılarak yazılması durumunda örnek olaylar çok başarılı öğretim aracı olabilir.. 14

16 Kendimizi Sınayalım Cevap Anahtarı 1. E 2. C 3. D 4. D 5. D 6. B 7. D 8. Şimşek kart 9. Örgüt şemaları 10. Ders Kitabı 11. D 12. Y 13. D ÖZET Uzaktan eğitim öğrenci ile öğretmenin fiziksel olarak aynı ortamda olmaması durumunda kullanılan eğitim teknolojilerindendir. Örgün eğitim olarak adlandırabileceğimiz, öğrenci sınıf öğretmen üçlüsünün aynı fiziksel alanı paylaştığı geleneksel eğitim modelinden farklı bir yaklaşıma ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyacı karşılayacak eğitim modelini uzaktan eğitim olarak tanımlamak mümkündür. Uzaktan eğitime ilişkin California Distance Learning Project (CDLP 2004) tarafından yapılan tanımda, uzaktan eğitimin öğrenciyle eğitsel kaynaklar arasında bağlantı kurularak gerçekleştirilen bir eğitim sistemi olduğu belirtilmekte, uzaktan eğitim programlarının herhangi bir eğitim kurumuna kayıtlı bulunmayan kimselere de eğitim imkanı sağlamasının son dönemde öğrencilere tanınan eğitim imkanlarını artıran bir durum olduğunun altı çizilmektedir. BASILI MATERYALLER YARDIMIYLA UZAKTAN EĞİTİM İlk uzaktan eğitim uygulamaları posta hizmetleri ile başlamıştır Basılı Materyallerin Avantajları Doğallık, Öğretimsel açıklık, Kışkırtıcı olmamak, Kullanım kolaylığı, Tekrar ve başvuru kolaylığı, Maliyet uygunluğu, Hazırlama ve yeniden düzenleme kolaylığı, Zaman uygunluğu Basılı Materyallerin Kısıtlamaları Gerçeğin kısıtlı görüntüsü, Karşılıklı etkileşim ve dönütler, Pasif ve Kendi Kendine, Yönlendirilebilir Olması, Değerlendirme ve Katılım,Okumaya Bağlı Olması 15

17 KAYNAKÇA İşman, A. (2011). Uzaktan Eğitim. Ankara. Alkan, C. (1998) Eğitim Teknolojisi ve Uzaktan Eğitimin Kavramsal Boyutları Uzaktan Eğitim Yaz 1998/Kış1999. Kaya, Z. (2002) Uzaktan Eğitim, Ankara: PegemA Yayıncılık. Uşun,S.(2006). Uzaktan Eğitim.Nobel Yayın Dağıtım,Ankara. 16