Siirt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yrd. Doç. Dr. H. Coşkun ÇELİK Arş. Gör. Barış MERCİMEK EYLÜL-2013
Temel olarak bir bilgisayar, çeşitli donanım parçalarını bir araya getirip uygun bir çalışma platformunu yani işletim sistemini kullanarak kullanıcıların istedikleri doğrultuda uygulama ve işlemleri yapabileceği karmaşık bir elektronik ve mekanik cihazdır. İnternet hemen her konu hakkında bilgi bulabileceğiniz, heyecan verici bir arenadır. Üzerinde kitaplar, ansiklopediler, magazin haberleri ve her tür başvuru materyali parmağınızın ucundadır. Ayrıca, bir konu üzerine fikirlerinizi geliştirip uzmanlaşmak ve aklınıza gelebilecek her türlü konuda insanların yorumlarını almak üzere iletişim kurma olanağına da sahip olduğumuz ağ sistemi internet olarak tanımlanmaktadır. İnternet bağımlılığı genel kapsamda interneti kullanmaya yönelik isteğin engellenememesi, internet dışında geçirilen vaktin anlamının olmaması, mahrum kalındığında yüksek oranda saldırganlık ve sinirlilik durumuna sahip olunması ve bireyin iş, aile ve sosyal hayatının zaman geçtikçe bozulması olarak tanımlanabilir.
20. yy ortalarında bilgisayarların icadı ve daha sonra temeli 1960 lı yıllarda Amerika da atılan internet karşımıza çıkmıştır. İnternet ortaya çıkışından itibaren hızlı bir büyüme göstermesi ile bir yandan pek çok ihtiyacımız karşılanırken bir yandan özellikle çağımızda meydana gelen ve psikoloji literatüründe de artık yer alan internet bağımlılığı, kötü amaçlı internet kullanımı gibi risk faktörleri oluşturmuştur. Yaygınlığını 2000 li yıllardan sonra yüksek oranda artırarak 2000-2012 yılları arasında kullanıcı sayısında %566 lık bir büyüme görülmüş, 2012 orta kısım itibariyle aktif internet kullanıcı sayısı 2.405.518.376 olarak belirlenmiş ve dünya çapında %34,3 penetrasyona ulaşmıştır.
Ülkemizde toplam internet abone sayılarına baktığımızda 2011 yılının son çeyreğinde 14.117.815 olan kullanıcı sayısının 2012 yılının son çeyreğinde 20.090.614 sayısına ulaştığı gözlenmektedir. Bu büyümede en büyük katkı ise %108,9 ile 10.252.370 sayısına ulaşan ve kolay internet erişimi ile internet bağımlılık derecesinin artmasında büyük paya sahip mobil cepten internet kullanımına aittir.
Bu çalışmanın amacı Böte bölüm öğrencilerinin internet kullanma profillerini ve internete yönelik bağımlılık gösterme eğilimlerinin çeşitli değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu 2012 2013 öğretim yılı bahar döneminde, Siirt Üniversitesi Eğitim Fakültesi BÖTE bölümünde öğrenim gören 104 öğrenci oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak Hahn ve Jerusalem (2001) tarafından geliştirilen ve Şahin ve Korkmaz (2011) tarafından Türkçeye uyarlanan İnternet Bağımlılık Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu uygulanmıştır. İ.B.Ö Likert tipinde beş dereceli 19 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,858 dir. Bu araştırmada kullanılan ölçeğin uygulama geçerlik katsayısı 0,940 olarak bulunmuştur. Verilerin çözümlenmesinde bağımsız örneklem t-testi ve kruskal-wallis kullanılmıştır.
Bu çalışma Böte bölümünde okuyan öğrencilerin farklı değişkenlere göre internet bağımlılık eğilimlerini araştırmayı amaçlamaktadır. Bu amaca ulaşmak için şu sorulara yanıt aranmıştır. 1.Öğrencilerin cinsiyetlerine ve bulundukları sınıf düzeylerine göre internet bağımlılıkları arasında anlamlı bir fark var mıdır? 2.Bilgisayar ve internet sahiplik durumlarına göre internet bağımlılıkları arasında anlamlı bir fark var mıdır? 3.İnternet kullanım amaçlarına ve kullanım sıklıklarına göre internet bağımlılık eğilimleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?
İnternete erişim araçları ve internet kullanımı arttıkça kliniksel olarak da bir hastalık olarak kabul edilen internet bağımlılığı yaygınlaşmaya başlamıştır. İnternet bağımlı olmayan kategorisine giren öğrenciler için büyük problem yaratmadığını ifade edebiliriz. Ancak özellikle genç yaşlarda başlayan ve ciddi tehlike unsuru oluşturan bu durumun çeşitli değişkenlere göre tespitini sağlamak ve Muhtemel Bağımlı ya da Bağımlı olarak nitelendirilen öğrencilerin hangi değişkenlere göre böyle nitelendirildiklerini saptamak amacıyla bu çalışma yapılmıştır.
Tablo 1. İnternet bağımlılık puanlarının genel dağılımı N Ortalama S.Sapma Min-Mak İBÖ puan ortalaması 104 2,484 0,881 1,11-4,79 Araştırmada internet bağımlılık ölçeğinden elde edilen genel bağımlılık puanı, ölçekten alınabilecek en düşük puan ile en yüksek puan göz önünde bulundurularak; internet bağımlısı olan, bağımlı olmayan ve muhtemel bağımlı olan öğrencilerin bağımlılık durumları değerlendirilmiştir. Buna göre ölçekten 2,484+ 0,881=3,365 puan ve üstü puan alanlar (maksimum 4,79) bağımlı, 2,484-0,881=1,603 puan ve altı puan alanlar (minimum=1,11) bağımlı olmayan ve 1,603-3,365 arasındaki puanları alanlar da muhtemel bağımlı olarak değerlendirilmiştir.
Tablo 2. İnternet bağımlılık puanlarına göre bağımlık durumlarının tanımlayıcı istatistikleri Bağımlılık Durumu N Ortalama S.Sapma Bağımlı olmayan 20 1,376 0,136 Muhtemel Bağımlı 66 2,439 0,511 Bağımlı 18 3,880 0,414 Tablo 2 incelendiğinde internet bağımlılık ölçeğinden elde edilen veriler kapsamında öğrencilerden 18 inin bağımlı, 66 sının muhtemel bağımlı, 20 sinin de bağımlı olmadığı görülmektedir
Öğrencilerinin cinsiyetlerine göre internet bağımlılık puanlarının anlamlı farklılık oluşturup oluşturmadığını belirlemek için bağımsız t-testi uygulanmış ve sonuçlar Tablo 3 de sunulmuştur. Tablo 3. İnternet bağımlılık puanlarının cinsiyete göre t-testi sonuçları Cinsiyet N Ortalama S.Sapma SD t P Bayan 48 2,407 0,984 Erkek 56 2,549 0,785 102-0,817 0,416 Tablo 3 e göre bayanların internet bağımlılık puan ortalaması 2,407 erkeklerin ise 2,549 dur. Yapılan t-testi sonucunda, bayan ve erkek öğrencilerin internet bağımlılık puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır (t=-0,817 p>0.05).
Öğrencilerin internet bağımlılık puanlarının sınıf düzeylerine göre anlamlı farklılık oluşturup oluşturmadığını belirlemek için tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4. İnternet bağımlılık puanlarının sınıf düzeyine göre varyans analizi sonuçları Sınıf Düzeyi N Ortalama S.Sapma S.Derecesi F p. Birinci sınıf 31 2,534 0,993 İkinci sınıf 33 2,421 0,836 Üçüncü sınıf 25 2,368 0,716 Dördüncü sınıf 15 2,722 1,009 103 0,610 0,610 Tablo 4 incelendiğinde dördüncü sınıfta okuyan öğrencilerin internet bağımlılık puanlarının diğer sınıfta okuyan göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Yapılan Varyans Analizi sonucunda bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlenmiştir (F=0,610; p>0.05).
Öğrencilerinin internet bağımlılık puanlarının internet bağlantısına sahiplik durumuna göre anlamlı farklılık oluşturup oluşturmadığını belirlemek için bağımsız t-testi uygulanmış ve sonuçlar Tablo 5 te sunulmuştur. Tablo 5. İnternet bağımlılık puanlarının internet bağlantısına sahiplik durumuna göre t-testi sonuçları İnternet N Ortalama S.Sapma S.Derecesi T p. Bağlantısı Sahipliği Evet 74 2,527 0,855 Hayır 30 2,377 0,948 102 0,788 0,433 Tablo 5 e göre internet bağlantısı olan öğrencilerin internet bağımlılık puan ortalaması 2,527 internet bağlantısı olmayan öğrencilerin ise 2,377 dir. Yapılan t-testi sonucunda, internet bağlantısı olan ve olmayan öğrencilerin internet bağımlılık puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır (t= 0,788; p>0.05).
Gençlerin internet bağımlılık puanlarının internet kullanım amaçlarına göre anlamlı farklılık oluşturup oluşturmadığını belirlemek için tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo 6 da verilmiştir. Tablo 6. İnternet bağımlılık puanlarının internet kulanım amaçlarına göre varyans analizi sonuçları İnternet Amacı Kullanım N Ortalama S.Sapma S.Derecesi F p. Literatür taraması 7 2,263,533 E-posta 6 1,973,470 Facebook/twitter 38 2,641,913 Oyun 2 3,710,558 Gazete-dergi okuma 7 2,496,964 103 1,882 0,081 Program indirme 6 2,193,925 Ödev yapma 23 2,194,911 Diğer 15 2,868,769 Tablo 6 incelendiğinde interneti oyun amaçlı kullanan öğrencilerin internet bağımlılık puanlarının diğerlerine göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Yapılan Varyans Analizi sonucunda bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlenmiştir (F=1,882; p>0,05).
Öğrencilerin internet bağımlılık puanlarının internet kullanma sıklığına göre anlamlı farklılık oluşturup oluşturmadığını belirlemek için tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo 7 de verilmiştir. Tablo 8. İnternet bağımlılık puanlarının internet kullanım sıklığına göre varyans analizi sonuçları İnternet Sıklığı Kullanım N Ortalama S.Sapma S.Derecesi F p. Her gün Haftada2-3 gün Haftada 1 gün 62 2,646,808 35 2,156,929 7 2,684,928 103 3,858 0,024* Tablo 8 incelendiğinde interneti her gün kullanan öğrencilerin internet bağımlılık puanlarının diğerlerine göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Yapılan Varyans Analizi sonucunda bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir (F=3,858; p<0,05).
Kişisel Bilgi Formu ve İnternet Bağımlılık Ölçeği nde yer alan değişkenler günümüz koşullarınca yeterli olarak görülmekte olmasına rağmen artan ve sürekli yenilenen ihtiyaçlar doğrultusunda maddelerde düzenleme yapılması uygun olabilir. Siirt Üniversitesi BÖTE bölümünde okuyan öğrencilerden toplanan veriler doğrultusunda çalışma yapılmıştır ancak diğer bölümlerden de örneklem alınması ve çalışma grubunun farklı yaş grupları ile genişletilmesi uygulamanın geçerliğini artıracak işlemlerdir.