Arşiv Kaynak Tarama Dergisi Archives Medical Review Journal



Benzer belgeler
Hazırlık Rejimi GVHD Profilaksisi Kök Hücre Kaynakları. Doç. Dr. Barış Kuşkonmaz Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik KİTÜ

EDİNSEL APLASTİK ANEMİDE

Aplastik Anemide Hematopoetik Kök Hücre Nakli. Dr. Ülker Koçak Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hematoloji

Graft Yetersizliğinin Tanı ve Tedavisi. Dr Şahika Zeynep Akı Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Bahçelievler Medical Park Hastanesi

TRANSPLANT ÖNCESİ HASTA DEĞERLENDİRME VE HAZIRLIK AŞAMASI

Fanconi Anemisinde HKHT * 1927 yılında Dr. Guido Fanconi konjenital anomali ve aplastik anemili 3 kardeş yayınladı * FA konjenital malformasyonlar, il

Akut Miyeloid Lösemide Hematopoietik Kök Hücre Nakli

TRANSPLANTASYONDA İNDÜKSİYON TEDAVİSİ. Dr Sevgi Şahin Özel Gaziosmanpaşa Hastanesi

Fanconi Anemisinde Hematopoetik Kök Hücre Transplantasyonu

Arşiv Kaynak Tarama Dergisi Archives Medical Review Journal. Hematopoietic Stem Cell Transplantation in Solid Tumors

YENİDOĞAN BEBEĞİN KORDON KANI SAKLANMALI MI?

Kronik Lenfositik Lösemi- Allojeneik Kök Hücre Naklinin Yeri

AML PROTOKOLLERİNDE KHT İNDİKASYONLARI

KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONU HAZIRLAMA REJİMLERİ VE BUNLARIN SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

HEMATOPOETİK KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONUNDA HEMŞİRENİN ROLÜ. Nevin Çetin Hacettepe Üniversitesi Pediatrik KİT Ünitesi

AKUT LENFOBLASTİK LÖSEMİDE HEMATOPOETİK KÖK HÜCRE NAKLİ

LİSTEYE EKLENENLER DEĞİŞİKLİK YAPILANLAR

ALLOJENİK KORDON KANI BANKACILIĞINDA UMUTLAR

Pediatrik Hastalarda Antifungal Tedavi Yaklaşımları

KEMİK İLİĞİ TRANSPLANTASYONU

J Popul Ther Clin Pharmacol 8:e257-e260;2011

KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONU VE ENDİKASYONLARI

Çocuklarda Hematopoetik Kök Hücre Nakli Sonrasında Gelişen Hepatik Sinüzoidal Obstruksiyon Sendromu Tedavisinde Defibrotid Uygulaması

Kök Hücre Nakli: Temel prensipler

KÖK HÜCRE NAKLİNE GENEL BAKIŞ

Aksoylar S Çetingül N Kansoy S Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Pediatrik Onkoloji Bilim Dalı, İzmir, Türkiye. Özet

Akut Myeloid Lösemi Relaps ve Tedavisi

Arşiv Kaynak Tarama Dergisi Archives Medical Review Journal

DONÖR LENFOSİT İNFÜZYONU(DLI) Hülya Baraklıoğlu Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Terapötik Aferez Merkezi

ABLATİF OLMAYAN ALLOJENEİK HEMATOPOETİK KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONU: ENDİKASYONLARI VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR

Kök Hücre Nakli Hastalarında TRANSFÜZYON

Akut Myeloid Lösemide Prognostik Faktörler ve Tedavi

Türkiye de Çocuklarda Kemik İliği Nakli. Prof.Dr.M.Akif Yeşilipek

KANSER TEDAVİSİNE BAĞLI ORTAYA ÇIKAN MUKOZİTLER İÇİN MASSC/ISOO KANITA DAYALI KLİNİK UYGULAMA REHBERİ

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KURULUŞ 1968

Araştırma Makalesi / Research Paper. Ege Tıp Dergisi / Ege Journal of Medicine 2017;56(2):57-61

KÖK HÜCRE NAKLİ. Doç. Dr. Mustafa ÖZTÜRK GATA Tıbbi Onkoloji BD.

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Hematoloji ve Onkoloji Kliniği

Aplastik Anemide Güncel Tedavi

Selime Aydoğdu 1, Ceyhun Bozkurt 2, Başak Adaklı 1, Zeynep Karakaş 3, Yıldız Yıldırmak 4, Tiraje Celkan 5, Tunç Fışgın 6.

AML DE DLI UYGULAMARI TERAPOTİK? PROFİLAKTİK? Doç Dr Leylagül KAYNAR Erciyes Üniversitesi Hematoloji BD

Kronik lenfositik lösemi tedavisi güç olan hastalar

MİYELODİSPLASTİK SENDROM

[MEHMET ERTEM] BEYANI

PEDİATRİK KEMİK İLİĞİ TRANSPLANTASYON HEMŞİRELERİNİN EĞİTİM GEREKSİNİMLERİNİN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN ANKET

İSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI

TRANSPLANTASYONDA NADİR ENFEKSİYONLARDAN KORUNMA

Mezenkimal Kök Hücrelerin Klinik Uygulamaları

III. BÖLÜM EDİNSEL SAF ERİTROİD DİZİ APLAZİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU ULUSAL TEDAVİ KILAVUZU 2011

AKUT GRAFT VERSUS HOST HASTALIĞI. Hemş.Birsel Küçükersan

BÖBREK NAKİLLİ ÇOCUKLARDA GEÇ DÖNEM AKUT REJEKSİYONUN GREFT SAĞKALIMI ÜZERİNE ETKİLERİ. Başkent Üniversitesi Çocuk Nefroloji Dr.

FANCONİ ANEMİSİ VE DİĞER KALITSAL KEMİK İLİĞİ YETMEZLİĞİ SENDROMLARINDA KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONUNUN YERİ VE UYGULAMADAKİ ÖZELLİKLER

TALASEM DE TRANSPLANTASYON T PLER VE UYGULAMALARI

OTOLOG KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONU: TÜRKİYE DENEYİMİ Dr. Mustafa ÇETİN

HEMAToLOJİ BAYINDIR SÖĞÜTÖZÜ HASTANESİ KEMİK İLİĞİ NAKLİ MERKEZİ

NÜKLEER KAZA veya TERÖR ST ATAKTA HEMATOPO ET K KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONU

İKİNCİL KANSERLER. Dr Aziz Yazar Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları AD. Tıbbi Onkoloji BD. 23 Mart 2014, Antalya

HEMATOPOİETİK KÖK HÜCRE NAKLİNDE KAN ÜRÜNLERİ KULLANIMI DOÇ.DR.BETÜL TAVİL HÜTF PEDİATRİK HEMATOLOJİ/KİT ÜNİTESİ

Allogeneik Periferik Kök Hücre Transplantasyonu

Hodgkin lenfomada alojeneik kök hücre nakli. Dr. Gülsan Türköz Sucak

TPHD Transfüzyon Okulu 1. Gün

Hematopoetik Kök Hücre Nakli Yapılan Hastalarda Viral Yanıtın Değerlendirilmesi

BİRİNCİ BASAMAKTA PRİMER İMMÜN YETMEZLİK

Adölesanda Lösemi & İnfant Lösemi

Arşiv Kaynak Tarama Dergisi Archives Medical Review Journal

HEMATOPOETİK KÖK HÜCRE UYGULAMALARI Doç. Dr. Mustafa ÇETİN

Kemik İliği Nakli Merkezi Kemik İliği (Kök Hücre) Nakli Merkezi

Kan Bankacılığı ve Transfüzyon Tıbbında HLA Sisteminin Önemi

HEMATOPETİK KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONU YAPILAN HASTALARDA BAĞIŞIKLIĞIN YENİDEN YAPILANMASI

Dr.Yıldız Yıldırmak Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi,İstanbul

Otolog kök hücre nakli sonrası nüks etmiş Hodgkin lenfoma olgularında nonmiyeloablatif. Doç.Dr. Mustafa ÖZTÜRK

OLGU E.E., 14 YAŞINDA, ERKEK, KONYA DOÇ. DR. HANDAN DİNÇASLAN AÜTF PEDİATRİK HEMATOLOJİ-ONKOLOJİ BD

Orak hücreli anemide (OHA), tek nükleotid

NHL. Yüksek doz Kemoterapi Transplantasyon

BK Virusu İnfeksiyonlarının Hematopoetik Kök Hücre Transplantı Alıcılarında Araştırılması

Eriflkinlerde hematopoietik kök hücre transplantasyonu: Hacettepe hematoloji deneyimi

Prof Dr Özlem Durmaz İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı

HEMATOPOIETIK KÖK HÜCRE

KEMOTERAPİYE BAĞLI BULANTI VE KUSMA. Prof Dr Deniz Yamaç Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Onkoloji BD

KÖK HÜCRE NAKLİNDE ENFEKSİYON YÖNETİMİ. Prof. Dr. Ömrüm UZUN Prof. Dr. Mehmet ERTEM

Tularemi Tedavi Rehberi Doç. Dr. Oğuz KARABAY Sakarya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği

Özel Konakta Bağışıklama. Dr. Alpay AZAP Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

OLGU-2. Dr. Mustafa Büyükavcı Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hematoloji-Onkoloji Ünitesi Erzurum

Multiple Myelom Radyoterapi Uygulamaları. Prof.Dr. Serra KAMER

Hematolog Gözüyle Fungal İnfeksiyonlara Yaklaşım. Dr Mehmet Ali Özcan Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji Bilim Dalı İzmir-2012

İndolent ve agresif Hodgkin dışı lenfomalar (NHL)

ve YÜKSEK DOZ KEMOTERAPİ REJİMLERİ

Araştırma 2011 DEÜ TIP FAKÜLTESİ DERGİSİ CİLT 25, SAYI 1, (OCAK) 2011, S: 25 30

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ

Plazma Hücreli Lösemi. Prof.Dr.Ercüment Ovalı

HEMATOPOETİK KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONU UYGULANAN HASTALARDA SEMPTOMLARIN VE BAKIM GEREKSİNİMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Multipl Myeloma: ALLOJENEİK KÖK HÜCRE NAKLİ

Dr Arzu OĞUZ 3. Kanserde Destek tedaviler ve Palyatif Bakım Sempozyumu Mayıs 2016; ADANA

ÇOCUKLUK ÇAĞI SOLİD TÜMÖRLERİNDE KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONUNUN YERİ

Edinsel Aplastik Anemili Çocuklarda Allojenik Kök Hücre Nakli

Allojenik hematopoietik kök hücre transplantasyonu

[RABİA EMEL ŞENAY] BEYANI

GEBELİK VE MEME KANSERİ

İMMÜNOLOJİK TRANSFÜZYON REAKSİYONLARI: DİĞERLERİ. Prof.Dr. Levent Ündar Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi

Kronik Hastalığı Olanlarda ve İmmünsüpresif Hastalarda Bağışıklama. Dr. Hüsnü Pullukçu Ege ÜTF Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

Transkript:

Arşiv Kaynak Tarama Dergisi Archives Medical Review Journal Allojenik Hematopoietik Kök Hücre Transplantasyonunda Hazırlık Rejimleri Conditioning Regimens in Allogeneic Hematopoietic Stem Cell Transplantation Betül Tavil 1 1 Hacettepe Üniv. Tıp Fakültesi. Pediatrik Hematoloji/Kemik İliği Transplantasyon Ünitesi, Ankara,Turkey ABSTRACT Conditioning plays a central role in allogeneic hematopoietic stem cell transplantation (HSCT). The aim of the conditioning regimen in allogeneic HSCT is to prepare the patient for its transplantation. Conditioning regimen is given with three main objectives: creation of space, immunosuppression and disease eradication. Optimal conditioning regimen will eradicate the disease, enable engraftment, and cause little toxicity for the patient. Errors in its application may have serious or even fatal consequences. Then, conditioning regimens should be carefully selected and applied in allogeneic HSCT. Key words: Conditioning regimens, allogeneic, hematopoietic stem cell transplantation. ÖZET Allojenik hematopoetik kök hücre transplantasyonunda (HKHT) hazırlık rejimlerinin yeri çok önemlidir. hazırlık rejimlerinin amacı hastayı transplantasyona hazırlamaktır. Hazırlık rejimleri başlıca üç temel nedenle uygulanmaktadır: yeni kemik iliğine yer açmak, immünsupresyon ve hastalık eradikasyonu. Hazırlık rejimi seçerken hastalığı eradike edecek, engraftmanı sağlayacak, en az toksisiteye neden olacak, o hasta için en uygun hazırlık rejimine karar verilmelidir. Hazırlık rejimlerinin uygulanmasındaki hatalar çok ciddi, hatta fatal sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle allojenik HKHT nda hazırlık rejimleri çok dikkatli bir şekilde seçilmeli ve uygulanmalıdır. Anahtar kelimeler: Hazırlık rejimleri, allojenik, hematopoetik kök hücre transplantasyonu. 2014; 23(1):32-41

Tavil 33 Giriş Hematopoietik kök hücre transplantasyonunda (HKHT) hazırlık rejimleri çok önemli bir role sahiptir. Hazırlık rejimlerinin amacı hastayı transplantasyona hazırlamaktır. Hazırlık rejimlerinin uygulanmasında herhangi bir hata olması erken dönemde fatal sonuçlar doğurabilmektedir. Hazırlık rejimleri başlıca hastalık eradikasyonu, immünsupresyon ve yeni kemik iliğine yer açmak gibi amaçlarla verilmektedir 1. Bu yazı ile allojenik HKHT sürecinde hazırlık rejimlerinin amacı ve önemini belirtmek, hazırlık rejimi seçerken dikkat edilmesi gereken noktaları vurgulanmıştır. Hazırlık Rejimlerinin Amaçları Kemik İliğinde Yer Açmak İmmatür progenitor hücreler (kök hücreler), kemik iliği stromasında niş adı verilen bölgelerde yer alırlar. Kök hücreler niş bölgesinde korunarak varlığını sürdürür; ayrıca prolifere ve diferansiye olurlar. Buna göre hastanın kök hücrelerinin ortadan kaldırılarak, niş bölgesinin boşaltılması ve donör kök hücrelerine yer açılması için hazırlık rejimlerinin verilmesi gerekmektedir. Ancak deneysel ve klinik veriler kemik iliğinde yer açma teorisini desteklememektedir. Düşük yoğunluktaki hazırlık rejimleri sonrasında engraftman, miyeloablatif hazırlık rejimleri verilen hastalara göre çok daha hızlı olmaktadır 1,2. İmmünsupresyon Hematopoietik kök hücre transplantasyonunda hastanın immün hücrelerinin donöre ait immün hücreleri reddetmemesi için immünsupresyon gereklidir. Otolog veya tek yumurta ikizinden (sinjeneik) yapılan HKHT nda immunsupresyona gereksinim duyulmaz. Major histokompatibilite antijenlerindeki (HLA) uyumsuzluk arttıkça immunsupresyona gereksinim daha fazla artmaktadır 1. Hasta HKHT öncesinde minor histokompatibilite antijenleriyle karşılaşmış ve bu antijenlere karşı antikor gelişmişse; örneğin HKHT öncesinde çok fazla kan ürünü transfüzyonuna maruz kaldıysa; bu durumda rejeksiyon riski artmaktadır. Rejeksiyon riski T hücre deplesyonu yapılmış HKHT yapılan olgularda da artmaktadır. Bunun tam tersi durumda; yüksek kök hücre sayısı ve yüksek T hücre dozlarının verilmesi durumunda greftin engraftman şansı artmaktadır 1,2.

34 Kök Hücre Transplantasyonunda Hazırlık Rejimleri Hastalık Eradikasyonu Hematopoietik kök hücre transplantasyonu öncesi uygulanan hazırlık rejiminin diğer bir amacı da hastalığın yok edilmesi ve uzun süreli hastalık kontrolünün sağlanmasıdır. Malign hastalıklarda hastalığın kontrol altına alınması çok önemlidir. Ayrıca talasemi gibi kemik iliğinin hiperplastik olduğu durumlarda da hastanın hematopoezinin ortadan kaldırılması HKHT başarısını artırmada önem taşımaktadır 1,2. Klinik pratiğimizde sık kullanılan hazırlık rejimleri Tablo 1 de görülmektedir 2. Tablo 1. Hematopoetik kök hücre transplantasyonunda sık kullanılan hazırlık rejimleri 2 Klasik hazırlık rejimleri Total doz (Günler) Cy/TBI Siklofosfamid (mg/kg) Total Vücut Işınlaması (cgy) Bu/Cy Busulfan (mg/kg) Siklofosfamid (mg/kg) BEAM BCNU (mg/m 2 ) Etoposid (mg/m 2 ) Ara-C (mg/m 2 ) Melfalan (mg/m 2 ) TBI/VP-16 Total Vücut Işınlaması (cgy) Etoposid (mg/kg) Bu/Cy/MEL Busulfan (mg/kg) Siklofosfamid (mg/kg) Melfalan (mg/m 2 ) Düşük Yoğunluklu Hazırlık Rejimleri Flu/Bu Fludarabin (mg/m 2 ) Busulfan (mg/kg) Flu/MEL Fludarabin (mg/m 2 ) Melfalan (mg/m 2 ) Flu/Cy Fludarabin (mg/m 2 ) Siklofosfamid (mg/kg) 120 (-6, -5) 1200-1400 (-3,-2,-1) 16 (-7,-6,-5,-4) 120 (-3,-2) 200 (-6) 800 (-5,-4,-3,-2) 800 (-5,-4,-3,-2) 140 (-1) 1200-1320 (-7,-6,-5,-4) 60 (-3) 16 (-7,-6,-5,-4) 120 (-3,-2) 140 (-1) Total doz (Günler) 150 (-9,-8,-7,-6,-5) 8-10 (-6,-5,-4) 150 (-7,-6,-5,-4,-3) 140 (-2,-1) 150 (-7,-6,-5,-4,-3) 120 (-2,-1)

Tavil 35 Geçmişten Günümüze Hazırlık Rejimleri Tarihsel süreçte hazırlık rejimleri engraftmanı sağlayan ve gittikçe daha az toksik olacak şekilde değişikliklere uğramıştır. HKHT yapılmaya başlanan ilk yıllarda hazırlık rejimlerinde kullanılan total vücut ışınlamasının (TBI) engraftman için yeterli olmakla birlikte uzun süreli hastalık kontrolü için yetersiz kaldığı gösterilmiştir 1. 1970 li yıllarda TBI a siklofosfamid eklenmesiyle başarılı HKHT olguları bildirilmiştir. Sonraki yıllarda TBI yerine radyomimetik ajanların kullanımı veya lösemiye spesifik ajanlardan Siklofosfamid (Cy), Busulfan (Bu), Sitozin arabinozid (Ara-C), Karmustin (BCNU), Melfalan (Mel) gibi kemoterapötik ilaçların yüksek dozda kullanımıyla başarılı HKHT olguları bildirilmeye devam etmiştir. TBI/Cy, Bu/Cy, BACT [BCNU, Ara-C, Cy, 6-Tiyoguanin (6-TG)] gibi kombinasyonlar HKHT nda etkili hazırlık rejimleri olarak kullanılmıştır. 1980 li yıllarda ilaçların dozlarını artırma ve TBI/Cy kombinasyonunda Cy yerine hangi ajanların kullanılabileceği üzerinde yoğunlaşılmıştır. Böylece hem relaps, hem rejeksiyon riskini azaltmaya çalışan hazırlık rejimleri oluşturulmaya çalışılmıştır 1-3. TBI ile kombine edilebilecek ilaçların maksimum tolere edilebilen dozunu bulmaya yönelik çok sayıda çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda Vepesid için maksimum doz 60 mg/kg, Melfalan için 110-180 mg/m 2, Ara-C için 36 g/m 2 gibi dozlar belirlenmiştir. Doz kısıtlayıcı toksisiteler olarak TBI için interstisyel pneumoni (IP), TBI/Mel ve TBI/VP-16 için veno-okluziv hastalık (VOD), TBI/Ara-C için CNS ve cilt toksisitesi sınırlandırıcı faktörler olarak ortaya çıkmıştır. Yüksek doz ilaçlar ile relaps veya rejeksiyon riskinin azaltılması, transplant ilişkili mortalite (TRM) riskini beraberinde getirdiği için klinikte uzun süreli yaşamda herhangi bir iyileşme sağlanamamıştır. 1990 lı yıllarda TRM ve morbiditeyi azaltmak ve HKHT yapılan hastaların yaşam kalitesini artırmaya yönelik çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Sonraki yıllarda donör lenfosit infüzyonları (DLI) uygulanmaya başlanmış ve graft versus lösemi (GvL) etkisi daha iyi anlaşılmıştır. Standart, yoğunlaştırılmış veya düşük yoğunluklu hazırlık rejimlerinin çoğu faz I ve faz II çalışmalar sonunda geliştirilmiş ve formal faz III çalışmalar olmaksızın merkezler tarafından kullanıma geçilmiştir. Bunun bazı istisnaları olarak; standart hazırlık rejimlerinden Bu/Cy ve TBI/Cy rejimleri hematolojik malignitesi olan hastalarda kullanılmış ve karşılaştırılmıştır. Bu/Cy rejimi kullanıldığında VOD ve kalıcı alopesi daha sık görülmüş, uzun süreli yaşam konusunda iki hazırlık rejimi arasında fark görülmemiştir. ALL hastalarında TBI içeren rejimlerin daha üstün olduğu düşünülmektedir 1-4.

36 Kök Hücre Transplantasyonunda Hazırlık Rejimleri Günümüzde her hastaya standart hazırlık rejimleri vermek yerine, hastanın TRM ve hastalık riski göz önünde bulundurularak hazırlık rejiminin seçilmesi ve hazırlık rejiminin, GvHD profilaksisi ve ürün manipulasyonu ile birlikte değerlendirilmesi yaklaşımı gittikçe yaygınlaşmaktadır 1-4. Düşük Yoğunluklu Hazırlık Rejimleri İleri yaş veya eşlik eden ko-morbidite durumlarında miyeloablatif hazırlık rejimleriyle yapılan HKHT mortalite ve morbiditesi yüksek olacağı için yoğunluğu azaltılmış (RIC) hazırlık rejimleriyle HKHT yapılması tercih edilmektedir 5. RIC kullanılarak yapılan HKHT nun amacı tümör eradikasyonu veya hastanın hematopezinin tamamen ortadan kaldırılması değil; garftversus-lösemi veya graft-versus-tümör gibi immün-aracılı etkilerdir. RIC ile yapılan HKHT sonucunda miks kimerizm ortaya çıkarsa DLI kullanılarak kimerizm oranı hasta lehine artırılabilir. Son yıllarda çok sayıda RIC hazırlık rejimleri geliştirilmiştir. Bu hazırlık rejimlerinin çoğunda Fludarabin (Flu) kullanılmaktadır. Bu/Flu ve TBI/Flu RIC hazırlık rejimlerinden bazılarıdır. RIC hazırlık rejimleri kullanımı ile yapılan HKHT nda, miyeloablatif hazırlık rejimleri kullanımına göre toksisite ve enfeksiyonun daha az, relaps riskinin daha fazla olduğu gösterilmiştir 5,6. Hazırlık Rejimlerinde Kullanılan Temel Ajanlar Total Vücut Işınlaması (TBI) Total vücut ışınlaması kemoterapinin etkileyemediği gonadlar veya santral sinir sistemi gibi alanlara ulaşabilmesi nedeniyle özellikle ALL olgularında tercih edilmektedir 4. İki yaşın altındaki çocuklarda TBI kullanımı önerilmemektedir. İki yaş üzerindeki ALL li çocuk hastalarda TBI ın VP-16 veya Cy ile kombine edilmesiyle oluşturulan hazırlık rejimleri tercih edilmektedir. TBI, bu konuda tecrübe sahibi olan radyasyon onkologları tarafından uygulanmalıdır 4. Linear akselaratör aracılığıyla antero-posterior veya lateral-lateral teknik kullanılarak uygulanır. TBI, tek doz (100-800 cgy/ total doz) veya fraksiyone dozlar (1000-1400 cgy/total doz, 5-6 fraksiyonda, 3 günde) veya hiperfraksiyone dozlar (1400-1500 cgy, 10-12 fraksiyonda, 4 günde) şeklinde uygulanabilir 4. Fraksiyone dozların kullanımı sağlıklı dokular üzerindeki akut ve geç komplikasyonların hem şiddet hem de insidansını azaltmaktadır. 600 cgy gibi düşük dozlar ile toksisite azalmakta, ancak graft yetmezliği ve hastalık rekürrensi riski artmaktadır. 1500 cgy ve üstü yüksek

Tavil 37 dozlarda ise graft yetmezliği ve hastalık rekürrensi insidansı azalmakta, fakat toksisiteye bağlı mortalite ve morbidite artmaktadır. Bu nedenle engraftmanı sağlayacak ve minumum yan etkilerin gözlendiği optimum dozda TBI uygulaması önerilmektedir. Çocukluk çağında genellikle 2x200 cgy/gün, 3 gün süreyle, toplam 1200 cgy olacak şekilde TBI kullanılmaktadır. Vücudun farklı kısımlarının ne kadar radyasyon aldığı invivo-dozimetri yöntemiyle tayin edilmelidir. Böylece hesaplanan dozdan sapmalar veya teknik hatalar belirlenmiş olur. Bazı merkezlerde akciğer ve göz gibi radyasyona hassas olan organlar TBI ın organ spesifik toksisitesini azaltmak amacıyla kurşun bloklarla korunmaktadır. TBI ın akut dönemde görülebilen yan etkileri bulantı, kusma, baş ağrısı ve parotid bezinde şişme şeklinde sıralanabilir. Başağrısı ve bulantı-kusma için deksametazon, bulantı-kusma için ondansetron ve granisetron gibi diğer antiemetikler ve parotis bezinde şişme için pilokarpin önerilmektedir 4. Busulfan (Bu) 1980 li yılların başında Santos ve arkadaşları Bu/Cy kombinasyonunun HKHT hazırlık rejimi olarak klinik patriğimize girmesini sağlamıştır 7. Ancak bu hazırlık rejimi bazı sorunlara yol açabilmektedir. Busulfan; çözünürlüğü düşük ve başlangıçta yalnız oral formu olan bir ilaç olarak kullanıma girmiştir. Busulfan hepatotoksik bir ajan olup, VOD gelişme riskini belirgin oranda artırmıştır. Busulfan hepatik glutatyon miktarını azaltmakta, bu da beraberinde kullanılan siklofosfamid in toksik metabolitlerinin atılmasını engellemektedir. Siklofosfamid toksik metabolitleri hepatik sinusoidlerde hasarlanmaya ve VOD gelişimine neden olmaktadır. Daha sonraki yıllarda Cy dozunun 200mg/kg dan 120 mg/kg a düşürülmesi, busulfan intravenöz formunun kullanıma girmesi ve busulfan farmakokinetiğine göre doz ayarlamasının yapılabilmesiyle bu sorunlar kısmen ortadan kalkmış ve VOD insidansının azalması sağlanmıştır. Busulfan ın beyin omurilik sıvısında (BOS) yüksek düzeylere ulaşması hastanın nöbet geçirme eşiğini düşürmekte ve nöbet geçirmesine neden olabilmektedir. Bu nedenle Busulfan tedavi süresince profilaktik antikonvülzan tedavi önerilmektedir 7,8. Bu önlemler alındıktan sonra; Bu/Cy kombinasyonu halen en fazla tercih edilen hazırlık rejimi olmaya devam etmektedir. Günümüzde oral Busulfan ın yerini intravenöz Busulfan almıştır. İntravenöz Busulfan ın avantajları: uygulanımı kolay olması, daha az emetojenik olması ve tek doz uygulanabilme avantajına sahip olmasıdır. Daha az hepatotoksiktir ve farmakokinetiği tahmin edilebilmektedir (1 mg oral Bu, 0.8 mg IV Bu ya karşılık gelmektedir) 7,8.

38 Kök Hücre Transplantasyonunda Hazırlık Rejimleri Anti-timosit Globulin (ATG) Anti-T hücre globulini (ATG) T hücrelerine karşı geliştirilen poliklonal antikor yapısında bir moleküldür 9. Birincil etkisi T hücre deplesyonu olmakla birlikte; B ve NK lenfositleri, makrofajlar ve dentritik hücreleri de hedeflemektedir. Bu nedenle akut GvHD gelişen olgularda, tedavide ATG kullanımıyla GvHD bulguları kontrol altına alınabilmektedir. Graft yetmezliği riski yüksek olan; kordon kanı transplantasyonu, T hücre deplesyonu yapılmış ürün kullanımı, hastanın çok sayıda transfüzyon almasıyla HKHT öncesi alloimünizasyon gelişmesi ve düşük yoğunlukta hazırlık rejimi kullanılan olgularda ATG hazırlık rejiminin bir parçası olarak kullanılabilmektedir. ATG nin hazırlık rejimine dahil edilmesi engraftmanı güçlendirmektedir. Sonuç olarak ATG GvHD yi önlemek ve engraftmanı güçlendirmek amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. ATG nin yan etkileri kullanımını sınırlandırabilmektedir. Bu yan etkiler arasında en sık görülenleri: anaflaksi, sitokin salınım sendromu, EBV ve CMV reaktivasyonu ve lenfoproliferatif hastalık olarak sayılabilir. En yaygın kullanılan formu tavşan kökenli ATG dir. Etkinliği en yüksek ve toksisitesi en düşük ATG dozu henüz tam anlamıyla belirlenememiştir 9-11. Hastalıklara Özgü Hazırlık Rejimleri Kalıtsal İmmün Yetmezlikler Hastanın lenfoid immün sisteminde ağır kombine immün yetmezlik (SCID) gibi kalıtsal bir immün yetmezlik durumu varsa; bu durumda hastada graft rejeksiyonu riski çok düşüktür 12. Bu tip hastalarda HLA tam uyumlu kardeşten HKHT yapılacaksa hazırlık rejimi verilmesine gerek yoktur. HKHT sonrasında lenfoid sistemde engraftman sağlanırken, miyeloid sistem hastanın kendisine ait olarak devam edecektir. SCID hastalarına HLA uyumsuz donörden (haploidantik) HKHT yapılacaksa, bu durumda hazırlık rejimine gerek duyulmaktadır. Sıklıkla kullanılan hazırlık rejimi Busulfan 2 mg/kg/gün, 4 gün ve Siklofosfamid 50 mg/kg/gün, 4 gün şeklinde uygulanan Bu/Cy hazırlık rejimidir. HKHT öncesinde akciğer enfeksiyonu gibi eşlik eden bir morbidite durumu varsa, bu durumda parsiyel engraftman olsa bile HKHT hazırlık rejimi verilmeksizin uygulanmalıdır. Aksi takdirde hazırlık rejimi toksisitesi nedeniyle hastayı kaybetme riski sözkonusudur 12.

Tavil 39 Ağır Aplastik Anemi Ağır aplastik anemi olgularında hastanın kemik iliği selülaritesi ileri derecede azalmıştır. Bu nedenle hazırlık rejiminin amacı immünsupresyon yapmaktır. Siklofosfamid oldukça immunsupresif ve uzun dönem yan etkileri az olan bir ilaçtır. Siklofosfamid in 50 mg/kg/gün, 4 gün süreyle verilmesi aplastik anemide en çok tercih edilen hazırlık rejimidir. Hasta HKHT öncesinde çok sayıda transfüzyon almış ve alloimunizasyon gelişmişse bu hastalarda ATG nin de hazırlık rejimine eklenmesi engraftmanı güçlendirmekte ve rejeksiyon riskini azaltmaktadır. Akraba dışı HKHT nda hazırlık rejimine düşük doz TBI (200 cgy) ve Fludarabin eklenmesinin transplant sonuçlarını olumlu etkilediği gösterilmiştir 13-14. Fankoni Aplastik Anemisi Fankoni aplastik anemisi (FAA) otozomal resesif geçişli; konjenital anomaliler, kemik iliği yetmezliği, lösemi ve diğer malignitelere yatkınlık ile karakterize bir hastalıktır. FAA nin küratif tedavisi HKHT dur. DNA tamir mekanizmalarındaki sorun nedeniyle bu hastalar radyoterapi ve kemoterapiye son derece duyarlıdır. Bu duyarlılık nedeniyle FAA hazırlık rejimlerinde yer alan ajanların dozları ileri derecede azaltılmıştır. FAA hazırlık rejimlerinin çoğu Siklofosfamid (5-10 mg/kg/gün, 4 gün) içermektedir. Günümüzde FAA nde sekonder malignite gelişme riski nedeniyle TBI (400-450 cgy) içeren hazırlık rejimlerinden uzaklaşılmış; Siklofosfamid e ATG ve düşük doz Busulfan veya Fludarabin eklenmesiyle başarılı sonuçlar elde edilmiştir 15-16. Lenfoma Lenfomada otolog HKHT en sık kullanılan transplantasyon şeklidir. Otolog HKHT ile pek çok agresif lenfoma alt tiplerinde bile uzun süreli remisyon sağlanabilmektedir. BEAM Hogkin hastalığı (HD) ve Non-Hodgkin Lenfoma (NHL) da en sık kullanılan hazırlık rejimidir. Standart BEAM rejimi; BCNU (Carmustin), Etoposid (VP-16), Ara-C ve Melfalan içermektedir. 1990 lı yıllarda HD ve NHL lı hastalarda otolog HKHT yerine standart allojenik HKHT yapılmış; ancak allojenik HKHT nun otolog HKHT na bir üstünlüğü gösterilememiştir. Günümüzde relaps lenfomada standart uygulama otolog HKHT dur. Allojenik HKHT; otolog HKHT yapılmasına rağmen hastalık relapsı veya progresyonu olması durumunda tercih edilebilir. Toksisiteyi azaltmak için Flu/Mel, Flu/Bu, Flu/TBI gibi düşük yoğunluklu hazırlık rejimleri (RIC) kullanılarak yapılan allojenik HKHT ile başarılı sonuçlar bildirilmektedir 12-17.

40 Kök Hücre Transplantasyonunda Hazırlık Rejimleri Sonuç Hazırlık rejimleri başlıca hastalık eradikasyonu, immünsupresyon ve yeni kemik iliğine yer açmak gibi amaçlarla verilmektedir. Her hastaya standart hazırlık rejimleri vermek yerine, hastanın transplantasyon öncesi durumu değerlendirilmeli ve hastalık ilişkili risk faktörleri göz önünde bulundurulmalıdır. Hazırlık rejimi seçerken hastalığı eradike edecek, engraftmanı sağlayacak, en az toksisiteye neden olacak, o hasta için en uygun hazırlık rejimine karar verilmelidir. Kaynaklar 1. Thomas et al. A history of bone marrow transplantation. In Thomas' Hematopoietic Cell Transplantation, 4 th Edition (Eds FR Appelbaum, SJ Forman, RS Negrin, KG Blume):3-7. West Sussex, UK, Wiley-Blackwell, 2009. 2. Gratwohl A, Carreras E. Principles of Conditioning. In: The EBMT Handbook. Haematopoietic Stem Cell Transplantation. 6 th Edition (Eds J Apperley, E Carreras, E Gluckman, T Masszi):122-37.Genoa, Italia, Forum Service, 2012. 3. Bensinger WI. High-dose preparatory regimens. In Thomas' Hematopoietic Cell Transplantation, 4th Edition (Eds FR Appelbaum, SJ Forman, RS Negrin, KG Blume):316-32. West Sussex, UK, Wiley-Blackwell, 2009. 4. Young JYC, Schultheiss T. Radiotherapeutic principles of hematopoietic cell transplantation. In Thomas' Hematopoietic Cell Transplantation, 4th Edition (Eds FR Appelbaum, SJ Forman, RS Negrin, KG Blume):333-50. West Sussex, UK, Wiley-Blackwell, 2009. 5. Blaise D, Vey N, Faucher C, Mohty M. Current status of reduced-intensity-conditioning allogeneic stem cell transplantation for acute myeloid leukemia. Haematologica. 2007; 92:533-41. 6. Giralt S, Ballen K, Rizzo D, Bacigalupo A, Horowitz M, Pasquini M et al. Reduced-intensity conditioning regimen workshop: defining the dose spectrum: report of a workshop convened by the center for international blood and marrow transplant research. Biol Blood Marrow Transplant. 2009; 15:367-9. 7. Cantoni N, Gerull S, Heim D, Halter J, Bucher C, Buser A et al. Order of application and liver toxicity in patients given BU and CY containing conditioning regimens for allogeneic hematopoietic SCT. Bone Marrow Transplant. 2011; 46:344-9. 8. Kashyap A, Wingard J, Cagnoni P, Roy J, Tarantolo S, Hu W et al. Intravenous versus oral busulfan as part of a busulfan/cyclophosphamide preparative regimen for allogeneic hematopoietic stem cell transplantation: decreased incidence of hepatic venoocclusive disease (HVOD), HVOD-related mortality, and overall 100-day mortality. Biol Blood Marrow Transplant. 2002; 8:493-500.

Tavil 41 9. Remberger M, Mattsson J, Ringdén O. Polyclonal anti-t-cell globulin as part of the preparative regimen for pediatric allogeneic stem-cell transplantation. Pediatr Transplant. 2001; 5:285-92. 10. Remberger M, Aschan J, Barkholt L, Tollemar J, Ringdén O. Treatment of severe acute graftversus-host disease with anti-thymocyte globulin. Clin Transplant. 2001; 15:147-53. 11. Soiffer RJ, Lerademacher J, Ho V, Kan F, Artz A, Champlin RE et al. Impact of immune modulation with anti-t-cell antibodies on the outcome of reduced-intensity allogeneic hematopoietic stem cell transplantation for hematologic malignancies. Blood. 2011; 117:6963-70. 12. Ljungman P, Bregni M, Brune M, Cornelissen J, de Witte T, Dini G et al. European Group for Blood and Marrow Transplantation. Allogeneic and autologous transplantation for haematological diseases, solid tumours and immune disorders: current practice in Europe 2009. Bone Marrow Transplant. 2010; 45:219-34. 13. Bacigalupo A, Socie' G, Lanino E, Prete A, Locatelli F, Locasciulli A et al; Severe Aplastic Anemia Working Party of the European Group for Blood and Marrow Transplantation. Fludarabine, cyclophosphamide, antithymocyte globulin, with or without low dose total body irradiation, for alternative donor transplants, in acquired severe aplastic anemia: a retrospective study from the EBMT-SAA Working Party. Haematologica. 2010; 95:976-82. 14. Unal S, Cetin M, Tavil B, Calişkan N, Yetgin S, Uçkan D. Favorable outcome with allogeneic hematopoietic stem cell transplantation in pediatric acquired aplastic anemia patients. Pediatr Transplant. 2007; 11:788-91. 15. Shimada A, Takahashi Y, Muramatsu H, Hama A, Ismael O, Narita A et al. Excellent outcome of allogeneic bone marrow transplantation for Fanconi anemia using fludarabine-based reducedintensity conditioning regimen. Int J Hematol. 2012; 95:675-9. 16. Stepensky P, Shapira MY, Balashov D, Trakhtman P, Skorobogatova E, Rheingold L et al. Bone marrow transplantation for Fanconi anemia using fludarabine-based conditioning. Biol Blood Marrow Transplant. 2011; 17:1282-8. 17. Caballero MD, Rubio V, Rifon J, Heras I, García-Sanz R, Vázquez L et al. BEAM chemotherapy followed by autologous stem cell support in lymphoma patients: analysis of efficacy, toxicity and prognostic factors. Bone Marrow Transplant. 1997; 20:451-8. Correspondence Address / Yazışma Adresi Betül Tavil Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Hematoloji/Kemik İliği Transplantasyon Ünitesi Ankara, Turkey e-mail: betultavil@yahoo.com