I Doç.Dr.Özlem Yenerer ÇAKMUT Özyeğin Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi KİŞİLERİN HUZUR ve SÜKUNUNU BOZMA ve GÜRÜLTÜYE NEDEN OLMA SUÇLARI
II Yayın No : 3077 Hukuk Dizisi : 1513 1. Bası - Şubat 2014 / İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-104 - 9 Cop yright Bu ki ta bın bu ba sı sı için Tür ki ye de ki ya yın hak la rı BE TA Ba sım Ya yım Dağı tım A.Ş. ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kıs men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya baş ka her han gi bir şe kil de ço ğal tı la maz, da ğı tı la maz. Nor mal öl çü yü aşan ik ti bas lar ya pı la maz. Nor mal ve ka nu nî ik ti bas lar da kaynak gös te ril me si zo run lu dur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı - Cilt : Net Kırtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 13723) Taksim Cad. Yoğurtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyoğlu/İSTANBUL Tel: (0-212 249 40 60) Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com
III İnsan kanabilir mi böyle sevgiye? Durabilir mi öpmeden, koklamadan, görmeden. İlahi güce şükredebilirim yalnızca Lütfuyla mutluluğu bağışladığına.
IV
V ÖNSÖZ İnsan toplumsal bir varlık olarak yaşamını birçok kişiyle birlikte sürdürür. Bu hem zorunluluk hem de istek olarak kendini gösterir. Birlikte yaşamak kolay bir süreç olmadığından belirli kurallara uymayı gerektirir. Bu kurallar hukukun varlığını yaşamda hissettirmesidir, ki böylece toplumsal düzen gerçekleşir. Kurallara uygun yaşamak insanların içsel ve dışsal anlamda huzur içinde olmasını sağlar. Hukuk sadece insanların değil doğal ortamın ve diğer canlıların da özlerine uygun yaşamasının aracıdır. Yaşamı düzenleyen hukuk, getirdiği kurallarla hem insanların birbirleriyle ilişkilerini ve hem de insanın doğa ve diğer canlılarla ilişkilerini düzeni sokar. Düzen insanın sağlıklı olmasını sağlarken aynı zamanda çevrenin de sağlıklı olmasına olanak tanır. Böylece sağlıklı çevrede yaşayan insan huzur ve sükun içinde varlığını sürdürür. Çalışma konumuzu seçerken yoğun bir şehirde yaşayan bizlerin huzur ve sükununun ceza hukuku kapsamında nasıl ve hangi koşullarla korunduğunu, gürültüye neden olunması halinde sonuçların ne olduğunu tespit etmeyi amaçladık. Sağlıklı çevrede yaşama hakkımızın doğal sonucu olan gürültüsüz bir ortamda huzur içinde bulunma hakkına hukuken verilen anlamı ve değeri belirlemeyi amaçladık. Her eser onu kaleme alan kişinin adıyla yaşar, ancak önemle belirtmek gerekirki, çalışmayı gerçekleştiren kişinin arkasında manevi anlamda anlatılması mümkün olmayan değerli katkıları olanlar vardır. Bu nedenle eserin başında onların isimlerini anmak ve içten duygu ve teşekkürlerimi gönülden gönüle tüm saygı ve sevgimle iletmek zaruretini duymaktayım. Öncelikle akademik yaşantımın başından bugüne kadar her adımımda beni destekleyen hep yanımda olan değerli Hocam Prof.Dr. Nur Centel e teşekkürümü dile getirmek istiyorum. Hocam için ne desem ne söylesem az. Bilim insanı ve gerçek akademisyenin nasıl olması gerektiğini kendisinden öğrenmeye gayret ettim; oldum demiyorum umarım olabileceğim. Değerli ve saygıdeğer Hocam a
VI tüm emekleri ve yaptıkları, karşılıksız verdikleri için sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Her zaman olduğu gibi çalışma konumu öğrendiği andan itibaren destekleyici konuşmaları ile her zaman beni teşvik eden, akademik yaşantıma önemli katkılar sağlayan saygıdeğer Hocam Prof.Dr.Yener Ünver e de en içten teşekkürlerimi belirtmek isterim. Yine akademik yaşantımda önemli yer sahibi olan değerli Hocam Prof. Dr.M.Emin Artuk a da en derin teşekkürlerimi sunmak isterim. Akademisyen olarak iş dünyasına adım atmamın asıl nedeni olan ve böylesi zor bir dünya içinde benimle birlikte günlerini geçirmek zorunda kalan, iyi günümde zor günümde daima yanımda olan her açıdan bana desteğini esirgemeyen yaşam arkadaşım eşim Alp Çakmut a en içten teşekkürümü iletmek istiyorum. Ailemizin en değerli üyesi, uzun soluklu yolda bana her zaman destek olan biricik cantanem İdil ime gösterdiği anlayış için sonsuz teşekkürler. İyi ki varsınız, siz olmasaydınız başarmam güç olurdu. Ayrıca her zaman yanımda olduğuna inandığım rahmetli babam Mustafa Yenerer e saygı ve sevgi ile şükranlarımı iletirken, sevgisiyle beni kucaklayarak her anlamda desteğini yanımda hissettiğim annem Nermin Yenerer e, hiçbirini ayıramayacağım kıymetlilerim Seda, Aydın, Mustafa ve Sıla Baltacı ya, ayrıca Nurettin Çakmut u rahmetle anarken Refiya, Banu Çakmut ve Öykü Yuvanç a verdikleri destek, moral ve gösterdikleri sabır için kucak dolusu sevgi ve teşekkürler. Kitabın hazırlanması sırasında gerekli kaynaklara ulaşmak konusunda yardımlarını esirgemeyen asistanımız Alev Dilber e ve Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi kütüphanesinden uzman Nurdane İnan ve uzman Serpil Yıldırım a, emekli kütüphane müdürümüz Bilge Tezel i de rahmetle anarak, çok teşekkür ederim. Bu vesile ile kitabı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. de özenli bir biçimde baskıya hazırlayan sevgili Gülgonca Çarpık a ve ayrıca kısa bir süre içerisinde yayınlanmasını sağlayan sayın Seyhan Satar ile tüm Beta çalışanlarına gösterdikleri çaba ve ilgiden dolayı teşekkürlerimi iletmek istiyorum. İlgi duyan herkese katkısı olması dileğiyle Erenköy, Şubat 2014 Özlem YENERER ÇAKMUT
VII İÇİNDEKİLER Önsöz... V İçindekiler...VII Kısaltmalar... XI Giriş...1 BİRİNCİ BÖLÜM GENEL BİLGİLER 1. Huzur, Sükun ve Gürültünün İlgili Olduğu Haklar I. Genel Olarak...5 II. Anayasal Bakış...5 1. Yaşama Hakkı...5 2. Sağlık Hakkı...9 3. Sağlıklı Çevrede Yaşama Hakkı...13 4. Özel Yaşamın Gizliliği Hakkı...17 2. Hukuki Metinlerde Yer Alan Düzenlemeler I. Genel Olarak...23 II. Ulusal Alanda...23 1. Anayasa...23 2. Türk Medeni Yasası...25 3. Türk Ceza Yasası...29 III. Uluslararası Alanda...30 1. Sözleşmeler...30 a. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi...30 b. Çocuk Hakları Sözleşmesi...30 c. Stockholm Bildirgesi...31
VIII d. Afrika İnsan ve Halklar Hakları Şartı...32 e. Dünya Doğa Şartı...32 f. Rio Bildirgesi...33 g. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi...33 2. Anayasalar...37 3. Ceza Yasaları...40 3. Tarihsel Durum I. Genel Olarak...44 II. Roma Hukukunda...44 III. İslam Hukukunda...45 IV. Türk Hukukunda...46 1. Osmanlı Hukukunda...46 2. Cumhuriyet Dönemi Hukukunda...47 a. 765 Sayılı Türk Ceza Yasası nda...47 b. 5237 Sayılı Türk Ceza Yasası nda...48 İKİNCİ BÖLÜM KİŞİLERİN HUZUR VE SÜKUNUNU BOZMA SUÇU 4. Kişilerin Huzur ve Sükununu Bozma Suçu I. Genel Olarak...49 II. Eski ve Yeni Yasa nın Karşılaştırılması...50 III. Suçla Korunan Hukuki Değer...52 IV. Suçun Faili...53 V. Suçun Mağduru...53 VI. Suçun Unsurları...54 1. Maddi Unsur...54 2. Hukuka Aykırılık Unsuru...64 a. Genel Olarak...64 b. İlgilinin Rızasının Suçun Oluşumuna Etkisi...66 3. Manevi Unsur...68 VII. Suç ve Cezaya Etki Eden Nedenler...69 1. Suçu Ağırlaştıran Nedenler...69 2. Suçu Hafifleten Nedenler...69
3. Suçun Şikayete Tabi Olması...70 VIII. Suçun Özel Görünüş Şekilleri...71 1. Teşebbüs...71 2. İçtima...71 3. İştirak...72 IX. Yaptırım...72 X. Zamanaşımı...74 XI. Muhakemeye İlişkin Kurallar...74 5. Benzer Hukuka Aykırı Hareketler I. Genel Olarak...79 II. Stalking-Israrlı Takip...79 III. Mobbing...83 IV. Taciz...86 V. Spam...89 VI. Rahatsız Etme Kabahati...93 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GÜRÜLTÜYE NEDEN OLMA SUÇU 6. Gürültüye Neden Olma Suçu I. Genel Olarak...95 II. Eski ve Yeni Yasa nın Karşılaştırılması...95 III. Suçla Korunan Hukuki Değer...96 IV. Suçun Faili...96 V. Suçun Mağduru...97 VI. Suçun Unsurları...97 1. Maddi Unsur...97 2. Hukuka Aykırılık Unsuru...109 a. Genel Olarak...109 b. Yasalarla Belirlenen Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesi...111 3. Manevi Unsur...113 VII. Suç ve Cezaya Etki Eden Nedenler...115 1. Suçu Ağırlaştıran Nedenler...115 2. Suçu Hafifleten Nedenler...115 IX
X VIII. Suçun Özel Görünüş Şekilleri...115 1. Teşebbüs...115 2. İçtima...116 3. İştirak...116 IX. Yaptırım...116 X. Zamanaşımı...118 XI. Muhakemeye İlişkin Kurallar...118 7. Gürültüye İlişkin Diğer Bazı Düzenlemeler I. Genel Olarak...119 II. Kabahatler Yasası...119 III. Özel Düzenlemeler...122 1. Polis Vazife ve Selahiyet Yasası...122 2. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Yasası...122 3. Büyükşehir Belediyesi Yasası...123 4. Belediye Yasası...123 5. Çevre Yasası...124 6. Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri Yönetmeliği... 124 7. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik...125 8. Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik...126 SONUÇ...127 KAYNAKÇA...129
XI KISALTMALAR AHFD : Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi Alm. CY : Alman Ceza Yasası Alm. OWiG : Alman Ordnungswidrigkeitengesetz AÜ.SBF. : Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi AyM : Anayasa Mahkemesi AyMKD : Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi Bak./bak. : Bakınız BBK : Büyükşehir Belediyesi Kanunu BelK : Belediye Kanunu BK : Türk Borçlar Kanunu C. : Cilt CHD : Ceza Hukuku Dergisi CMK : Ceza Muhakemesi Kanunu CÜ : Cumhuriyet Üniversitesi çev. : çeviren ÇK : Çevre Kanunu dn. : dipnot DEÜHFD : Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi EHK : Elektronik Haberleşme Kanunu Hrsg. : Herausgeber İAÇRY : İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik İHAM : İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İHAS : İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi İİBD : İktisadi İdari Bilimler Dergisi İÜHFM : İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası k.no. : kenar numarası KK : Kabahatler Kanunu M/m. : madde MK : Türk Medeni Kanunu MÜ. : Marmara Üniversitesi
XII mük. : mükerrer No. : Numara RG : Resmi Gazete Sec. : Section StGB : Strafgesetzbuch TCK : Türk Ceza Kanunu vd. : ve devamı Y CD : Yargıtay Ceza Dairesi Y HD : Yargıtay Hukuk Dairesi YCGK : Yargıtay Ceza Genel Kurulu YHGK : Yargıtay Hukuk Genel Kurulu YKD : Yargıtay Kararları Dergisi WHO : World Health Organization (Dünya Sağlık Örgütü) ZirveÜHFD : Zirve Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi