İÇİNDEKİLER Ön okuma 1... 1 Hazırlık soruları... 2 BÖLÜM 1 SINIF YÖNETİMİNİN ÖZELLİKLERİ Giriş... 3 Sınıf Yönetimi ve Boyutları... 6 Sınıf Yönetimi Modelleri... 8 Sınıf Yönetiminde Etkililik... 12 Sınıf Yönetiminin Sınıf Dışı Değişkenleri... 15 Uzak Çevre... 15 Yakın Çevre... 17 Aile... 19 Okul... 22 Ön okuma 2... 29 Hazırlık soruları... 30 BÖLÜM 2 DERS DÖNEMİ ÖNCESİ SINIF HAZIRLIKLARI Fiziksel Ortamla İlgili Hazırlıklar... 31 Fiziksel Ortamın Etkileri... 32 Fiziksel Ortamın Değişkenleri... 33 Fiziksel Ortamın Düzenlenmesi... 38 Plan-Program Hazırlıkları... 53 Amaç, Plan-Program İlişkileri... 55 Amaçlara Uygun Program Düzeni Oluşturmak... 56 Eğitim Planları... 61 Ön okuma 3... 71 Hazırlık soruları... 72 ix
BÖLÜM 3 SINIFIN İLİŞKİ DÜZENİ Sınıfta İlk Günler... 74 İlişki Politikaları ve Tipleri... 75 Tanışma... 79 Sınıf Kuralları... 81 Sınıf İçinde Öğretmen... 87 Davranış Ortamı Oluşturma... 87 Sınıfta Öğretmenin Yeri... 88 Öğretmenin Örnek Olması... 89 Sınıfta Güç İlişkisi... 92 Demokratik Ortam... 93 Sınıfta İletişim... 95 Zaman Yönetimi... 97 Sınıfta Korku, Kaygı... 98 Ön okuma 4... 103 Hazırlık soruları... 104 BÖLÜM 4 SINIFIN ÖĞRETİM ORTAMI Hedef Davranışların Belirlenmesi... 105 Öğretim Araçlarının Belirlenmesi... 107 Öğretim Uygulaması... 109 Dikkati Çekme... 109 Amaçları Açıklama... 110 Güdüleme... 111 İçeriği Kazandırma... 116 Dönüt Alma Düzeltme... 123 Özetleme Değerlendirme... 128 Pekiştirme... 130 Ön okuma 5... 133 Hazırlık soruları... 134 x
BÖLÜM 5 İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN ÖNLENMESİ Sınıfın Davranış Düzeni... 135 İstenmeyen Davranışlar... 140 İsteneni Destekleyici Davranışlar... 144 İstenmeyen Davranışların Sınıf dışı Etkenleri... 151 İstenmeyen Davranışların Sınıf içi Etkenleri... 157 Öğrencilerin Özellikleri... 158 Sınıfın Yapısı... 162 Eğitim Programı... 166 Öğretim Yöntemleri... 167 Öğrenci Başarısı... 168 Öğretmenin Özellikleri... 171 İstenmeyen Davranışlara Karşı Stratejiler... 177 İsteneni Çağrıştırıcı Davranmak... 180 İstenen Davranışa İnandırmak... 181 İstenen Davranışı Güçlendirmek... 184 İstenen Davranışı Kolaylaştırmak... 188 Ön okuma 6... 193 Hazırlık soruları... 194 BÖLÜM 6 İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN DEĞİŞTİRİLMESİ İstenmeyen Davranışlara Karşı Yaklaşımlar... 195 İstenmeyen Davranışlara Karşı Eylemler... 197 Sorunu Anlamak... 197 Görmezden Gelmek... 200 Uyarmak... 201 Derste Değişiklik Yapmak... 205 Sorumluluk Vermek... 206 Öğrenciyle Konuşmak... 207 Okul Yönetimi ve Aileyle İlişki Kurmak... 210 Ceza Vermek... 212 Karşı Eylemler Sıradizini... 214 Karşı Eylemlerde Gözetilmesi Gerekenler... 217 Sınıf Ortamının Bozulmasını Önlemek... 217 Öğrenci Direncinin Yönetimi... 219 xi
BÖLÜM 7 SINIF YÖNETİMİYLE İLGİLİ BİR ARAŞTIRMA Problem Durumu... 223 Amaç... 224 Önem... 225 Sınırlılıklar... 225 Tanımlar... 225 Yöntem... 225 Evren ve Örneklem... 225 Verilerin Toplanması... 226 Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması... 227 Bulgular ve Yorum... 230 Sınıf Alanlarının Kullanılması... 230 Sınıfların Isısı... 231 Temizlik ve Bakım... 231 Duvar ve Eşya Renkleri... 231 Sıra ve Masaların Uygunluğu... 231 Sınıfların Aydınlığı... 232 Öğrenme Merkezleri - İlgi Köşeleri... 232 Sıra ve Masaların Yer Değiştirilebilirliği... 232 Sınıf Ortamının Çekiciliği... 233 Gürültü Düzeyi... 233 Ders Aracı Kullanma Düzeyi... 234 Derse Devamsızlık Gecikme... 234 Öğretmenlerin Öğrencileri Tanıma Düzeyi... 235 Ders Süresinin Amaçlar İçin Kullanılma Düzeyi... 236 Konuşmaların Duyulma-Anlaşılma Düzeyi... 237 Öğretmen-Öğrenci İletişiminin Düzeyi... 238 İstenmeyen Davranışlara Öğretmenlerin Tepkileri... 239 Öğrencilerin Sınıf Kurallarına Uyma Düzeyi... 240 Öğretmenlerin Sınıftaki Bazı Davranışları... 241 Sonuçlar ve Öneriler... 243 Sonuçlar... 243 Öneriler... 244 xii
KAYNAKÇA... 245 EKLER Ek 1. Sınıfların Gürültü Düzeyi İçin Gözlemcilerin Verdiği Puanların Farkı Testi... 259 2. Ders Aracı Kullanma Düzeyi İçin Gözlemcilerin Verdiği Puanların Farkı Testi... 260 3. Ders Sürecinin Amaçlar Yönünde Kullanılma Düzeyi İçin Gözlemcilerin Verdiği Puanların Farkı Testi... 261 4. Konuşulanların Duyulma Anlaşılma Düzeyi İçin Gözlemcilerin Verdiği Puanların Farkı Testi... 262 5. Öğretmen Öğrenci İletişiminin Düzeyi İçin Gözlemcilerin Verdiği Puanların Farkı Testi... 263 6. Öğretmenlerin Sınıftan Haberli Olma Düzeyi İçin Gözlemcilerin Verdiği Puanların Farkı Testi... 264 7. Sınıf Yönetimi Etkinlikleri Gözlem Formu... 265 xiii
ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1. İlköğretimin İlk Sınıfları İçin Sınıf Düzeni Örneği... 45 2. İlköğretimin Üst Sınıfları İçin Sınıf Düzeni Örneği... 46 3. Bireysel Sınıf Düzeni Örneği I... 48 4. Bireysel Sınıf Düzeni Örneği II... 49 5. Çok Grup Düzeni... 50 6. İlköğretim için Sınıf Düzeni Örneği... 51 7. Çok Grup Düzeni II... 52 8. Tek Grup Düzeni... 53 ÇİZELGELER LİSTESİ Çizelge 1. Sınıf Alanlarının Kullanılması... 231 2. Ders Gruplarındaki Gürültü Düzeyi Farkı... 233 3. Ders Aracı Kullanma Düzeyi Farkı... 234 4. Mayıs 1993'te Okula Gelmeyenler... 235 5. Öğretmenlerin Öğrencileri Tanıma Düzeyi I... 236 6. Öğretmenlerin Öğrencileri Tanıma Düzeyi II... 236 7. Ders Süresinin Amaçlar İçin Kullanılma Düzeyi... 237 8. Konuşulanların Duyulma - Anlaşılma Düzeyi... 238 9. Öğretmen-Öğrenci İletişiminin Düzeyi... 239 10. İstenmeyen Davranışlara Öğretmenlerin Tepkileri... 240 11. Sınıf Kurallarına Uyulma Düzeyi... 240 12. Öğretmenlerin Sınıftan Haberli Olma Düzeyi... 242 xiv