Ekonomi Bülteni, Sayı: 8 Yurtdışı Gelişmeler Yurtiçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Altın Fiyatları Son 2 Sene Neden Yükseldi? Petrol Artarsa Altın da Artar Makro Ekonomi ve Strateji Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Ömer Seyfeddin Şener Berke Gümüş Uzun Vadeli Düşünebilenlerin Zamanı Olumlu Bakış Açısı Türkiye'ye Etkisi Özet ve Sonuç 1
Yurtdışı Gelişmeler * Ortadoğu daki siyasi karmaşa piyasaları karıştırdı. Tunus ta başlayan ve son olarak Libya ya sıçrayan isyan hareketleri, petrol fiyatlarını son 2.5 yılın en yüksek seviyesine çıkardı. Yükselen petrol fiyatları, çift dipli durgunluk ihtimalini yeniden gündeme getirdi. Yaşanan çalkantılar sonucunda S&P, Bahreyn in A olan uzun vadeli kredi notunu bir basamak indirerek A- ye düşürdü ve negatif izlemeye aldı. Fitch de Libya nın notunu BBB ye düşürdü, negatif izlemeye aldı. Moody s ise Bahreyn in notlarını olası bir indirim için izlemeye aldı. Ortadoğu ve Libya daki olaylarla oluşan belirsizlik ve yükselen petrol fiyatları sonrası OPEC in (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) üretimi arttırmak için olağanüstü toplantı yapabileceği belirtiliyor. * Dünyanın önde gelen 20 ekonomisinin (G-20) maliye bakanları, 18-19 Şubat ta Paris'te toplandılar. Toplantının konusu küresel ekonomik dengesizliklerdi. Küresel dengesizliklerin belirlenmesi konusunda maliye bakanları anlaşmaya vardılar. Toplantının ana tartışma konularından biri son yıllarda olduğu gibi bir kez daha Çin in kur politikası oldu. * ABD de istihdamdaki toparlanma ağır aksak ilerliyor. ABD de İşsizlik Maaşı Başvuruları, 19 Şubat itibariyle piyasa beklentisi olan 400K nın altında 391K olarak açıklandı. Bir olumsuz haber de konut sektöründen geldi. ABD de yeni konut satışları Ocak ayında piyasa beklentisi olan 310K (bin) in altında 284K (bin) olarak açıklandı. * İspanya Hükümeti nden bankalara kamulaştırma uyarısı. İspanya hükümeti, bankaları Eylül ayına kadar sermayelerini güçlendirmek zorunda bırakan yeni kanuni yükümlülükleri onayladı. * İsrail Merkez Bankası faiz arttırdı. İsrail Merkez Bankası, gösterge faizi 25 baz puan artırarak %2.5 e yükseltti. 1200 1000 800 600 PIIGS CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX) TR, BB+ Ita, AA- Por, A+ İsp, AA+ Yun, BB+ Irlanda, BBB+ * Borçlanmaya devam, fakat faizler yükseliyor. İspanya nın 3 ve 6 aylık bono ihracıyla 2.87 mlyr borçlandı. Üç aylık borçlanma ihalesinde oluşan faiz, daha önce gerçekleşen % 0.98 den %1.1 e yükseldi. 400 200 0 Ocak 10 Nisan 10 Temmuz 10 Ekim 10 Ocak 11 * Almanya IFO Endeksi, son 20 yılın zirvesinde. Almanya da IFO Endeksi, 111.2 değerini alarak son 20 yılın en yüksek seviyesini gördü. Endeks, ayrıca 9 ay üst üste aylık bazda artış göstermiş oldu. 2
Yurtiçi Gelişmeler Kapasite Kullanımı Düşük Gelse de Ekonomik Aktivite Halen Canlı * Kapasite kullanım oranı (KKO) bir önceki aydaki performansına paralel gerilemesini sürdürdü ve % 73 e indi. * Benzer şekilde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranının da bir önceki aya göre gerilediğini izledik. * Kapasite kullanım oranındaki gerilemeye paralel reel kesim güven endeksi ise Şubat ayını 2.6 puan düşüşle kapadı. * Bu iki veride hafif olumsuz görüntüye karşın sanayi üretim endeksinin son çeyrekte ve özellikle Aralık ta beklentilerin üzerinde açıklanması güçlü ekonomik büyümeye ilişkin görüşümüzde bir değişiklik yapmadı. 135 125 115 105 Sanayi Ürt. ve Kapasite Kullanım (Mevs. Arındırılmış) San. Ürt. Kapasite Kullanım 85% 80% 75% 70% 65% 60% 95 55% Ocak 07 Ocak 08 Ocak 09 Ocak 10 Ocak 11 Beklenti Anketinde 12 Ay Sonrasına İlişkin Enflasyon Tahmini Kontrol Altında * TCMB Beklenti anketinde yıl sonu enflasyon tahmini 4 baz puan yükselerek %6.6 ya yükseldi. Katılımcıların öngörüsü ışığında yılsonu enflasyonu şu aşamada Merkez Bankası nın enflasyon raporunda belirtilen %5.9 luk tahminin ve yıl sonu hedefi olan %5.5 un üzerinde kalıyor. * Diğer taraftan global gıda ve enerji fiyatlarındaki artışa ek olarak Kasım dan bugüne sepet bazında % 13 değer kaybeden TL nedeniyle Mart ayından sonra artış trendine başlayacak olan enflasyon, beraberinde beklentileri de yukarı taşıyabilecektir. Tüfe ve Tüfe Beklentileri (12 ay sonrası) * 15 Ocak ta yapılan PPK toplantı tutanakları açıklandı. Merkez Bankası nın özellikle enflasyon konusunda uzun bir süre sonra tekrar temkinli ifadeler kullanması dikkat çekiciydi. 4% 0% 4.90% 2007 2008 2009 2010 2011 * Emtia ve gıda fiyatlarında arz tarafında yaşanacak şokların muhtemel olabileceği ve TCMB tarafında gelişmelerin yakında takip edileceği yine notlar arasındaydı. TÜFE 12% 8% Beklenti Anketi-Tüfe 6.6% 3
H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler DIBS End. 5 Günlük Değ ($ bazında, %) -0.6 DIBS End. 1 Aylık Değ ($ bazında, %) -0.8 Emtia End. 3.7 Emtia End. 7.7 Altın 1.4 Altın 5.7 $/TRY -1.5 $/TRY -2.1 EURO/$ 0.9 EURO/$ 1.0 MSCI TR -7.3 MSCI TR -5.2 MSCI EM -3.1 MSCI EM -4.3 ABD-S&P -2.3 ABD-S&P 1.2-8 -6-4 -2 0 2 4-6 -4-2 0 2 4 6 8 Ortadoğu daki gerginlik en çok IMKB yi etkiledi. 2.4 USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) 3 3 Aylık Libor Faizi (%) 2 1.6 1.2 12 Aylık USD Libor 2 USD JPY EUR 0.8 0.4 3 Aylık USD Libor 0 1 Aylık USD Libor Aralık 08 Haziran 09 Aralık 09 Haziran 10 Aralık 10 0.79 0.31 0.26 1 0 Aralık 08 Aralık 09 Aralık 10 1,05 0,31 0,19 Para piyasaları gerginliğe tepki vermedi. Çin-Shangai Tr-Imkb100 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) -6.3-7.5-0.7-1.1-1.2-0.5-3.6-1.1-2.7-2.1-4.3-3.1 0.1 0.2 1.6 0.3 0.6 7.5 1 Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) 200 150 Hisse Senedi Endeksleri (Eylül 2008=100) MSCI GOÜ Endeksi MSCI IMKB Endeksi Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac40 UK-FTSE 100 EU-DJ Stoxx 50 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global -4.0-3.5-3.9-2.9-2.7-3.0-2.3-2.6-1.8-0.2-0.3-8 -4 0 4 8 0.6 1.0 0.0 0.8 1.2 0.9 1.2 100 50 Eylül 08 Nisan 09 Kasım 09 Mayıs 10 Aralık 10 Rusya ve Çek Cumhuriyeti dışındaki tüm endeksler haftayı negatif kapattı. Not: Tüm veriler rapor tarihinde bir gün öncenin verileri ile güncellenmiştir. 4
Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler 25 Politika Faizi ve Gösterge Tahvil Getirisi 400 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX) 20 15 Benchmark Tahvil Faizi (Bileşik) 350 300 250 200 10 Politika Faizi (Bileşik) 5 O/N Karşılığı: 6.25% Eylül 08 Haziran 09 Mart 10 Aralık 10 8.72 150 100 TR, BB+ Hun, BBB- Rus, BBB Bra, BBB- 50 Ocak 10 Nisan 10 Temmuz 10 Ekim 10 Ocak 11 Gösterge tahvil getirisi ve Türkiye nin CDS lerinin de gerginlikten etkilendikleri gözüküyor. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL -0.2 0.4 1 Aylık Değ (%) MXN -0.8-0.3 5 Günlük Değ (%) CZK -0.3 0.7 PLN -1.5-0.6 HUF -0.2 1.9 ZAR 0.6 1.8 KRW -1.3-0.7 TRY -2.1-1.5 JPY 0.5 1.6 GBP -0.7 2.0 EURO 1.0 0.9-2 0 2 GOÜ Para Birimleri (Aralık 2008=100) Aralık 08 Ağustos 09 Nisan 10 Aralık 10 70 80 90 100 110 120 130 TRY HUF CZK BRL KRW ZAR Belirsizliklerin artması ile birlikte $ yeniden güvenli liman... Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım -1.3-4.8 1 Aylık Değ (%) Tem. Maden 2.5 5 Günlük Değ (%) -1.9 Değ. Maden 7.5 3.8 Enerji 8.4 8.1 Top. Endeks 7.7 3.7-6 -4-2 0 2 4 6 8 10 Kakao Kahve Pamuk Mısır Buğday Şeker Çelik Alüm. Bakır Gümüş Altın D.gaz Petrol Emtia Ürünlerinde Değişim (%) -14.1-8.5-1.6-3.5-8.9-10.8-7.2-3.6-2.5-0.9 10.5 5.4 10.7 6.6 0.0 4.7 1.0 3.6 4.5 5.7 1.8 12.4 11.2 15.6 19.8 23.1 1 Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) -20-10 0 10 20 30 Pamuk başta olmak üzere emtialarda son haftalarda görülen yükseliş terse döndü. Not: Tüm veriler rapor tarihinde bir gün öncenin verileri ile güncellenmiştir.. 5
Altın Fiyatları Son 2 Sene Neden Yükseldi? Son 3 Ayda Ne Değişti? Yandaki grafikten görülebileceği üzere altın fiyatları 2008 son çeyreğinde başlayan krizden bugüne kadar olan dönemde %95 yükseldi. Bu yükselişin ana sebeplerine baktığımızda: 1500 1400 Altın Fiyatları ($/OZ) 1- Gelişmiş ülkelerin merkez bankaları tarafından yaratılan tarihi yüksek seviyedeki likiditenin ve düşük faizlerin altın dahil tüm finansal varlık fiyatlarını hızla yükseltmesi, 2- Global krizden çıkışın yaşandığı son 2 yıllık süreçte sürekli ikinci dip tartışmalarının gündemde olması (ekonomik kriz, doğal afet, kıtlık, savaş vb. dönemlerinde altın fiyatları yükseliyor) 1300 1200 1100 1000 900 800 2009 2010 2011 3-2010 un son çeyreğinden itibaren global enflasyon riskinin gündeme gelmesi (artan enflasyonla beraber altın fiyatları yükseliyor) Tüm bu faktörlere ek olarak 2010 yılında arz talep dengesizliği de altın fiyatlarının yükselişinde önemli rol oynadı (Krizin yaşandığı 2009 da talep çok daha zayıftı). Yandaki tabloda görülebileceği Altın Arzı/(ton) 2009 2010* Yıllık Değ. (%) 4Ç09 4Ç10 Yıllık Değ. (%) üzere 2010 da altın arzı bir önceki yıla Toplam maden arzı 2332 2543 9% 552 658 19% göre %2; talebi ise %9 arttı. Hızlı talep Resmi Sektör Satışları 30-87 - -13 13 - artışının en önemli nedeni olarak özellikle Çin ve Hindistan kaynaklı mücevherat talebinin etkili olduğu görülüyor. 5 yıl önce dünyadaki altın talebinin % Geri Dönüşümlü Altın Toplam arz Altın Talebi/(ton) 1672 4034 2009 1653 4109 2010* -1% 2% Yıllık Değ. (%) 403 942 4Ç09 470 1141 4Ç10 17% 21% Yıllık Değ. (%) 31 ini yapan bu iki ülke ekonomik koşulların her geçen gün iyileşmesi neti- Mücevherat 1760 2060 17% 511 575 13% Teknoloji 373 420 13% 103 104 1% cesinde 2010 da bu oranı %51 e çıkardılar. Yatırım 1360 1333-2% 244 276 13% Toplam Talep 3493 3813 9% 858 955 11% Diğer taraftan arz açığını gören üreticiler Kaynak: WGC, Tahmini* hemen buna cevap verdiler ve 2010 un son çeyreğinde altın arzı hızlandı. Artan üretimin yanında son çeyrekte merkez bankalarının ilk 3 çeyrektekinin aksine rezervlerindeki altın stoklarının bir kısmını satmaları ve fiyatların yükselmesini fırsat bilen bireylerin ellerindeki altın varlıklarını bozdurmaları da arzın artmasında etkili oldu. Bu gelişmeler sonucunda talep 2010 un son çeyreğinde tüm yıla paralel seyrederek %11 artarken, toplam arz sürpriz yaparak %21 yükseldi. Buna paralel yukarıda anlatılan üç temel dinamiğin (özellikle 1. ve 3. maddeler) altın fiyatlarını yukarı yönlü desteklemeye devam etmesine karşın Ekim- 2010 Ocak-2011 arasındaki dönemde altın fiyatları %5 geriledi. Ortadoğu'ya Dikkat, Petrol Artarsa Altın da Artar Bu noktada Ortadoğu da kimsenin beklemediği bir siyasi kriz ortaya çıktı ve bugün itibarıyla nereye varacağı belli olmayan bir şekilde genişleyerek farklı ülkelere sıçramaya devam ediyor. Bu süreç son 3-4 aylık süreçte yavaş yavaş gerileme trendine başlamış altın fiyatlarına destek vermeye başladı. Çünkü global belirsizliklerin arttığı ortamda altın gibi yatırım ürünleri her zaman güvenli liman oluyor. Fakat orta uzun vadede bunun dışında iki uç olasılık da altın fiyatlarının artmasına sebep olabilir. Birincisi petrol fiyatlarının hızla artması global enflasyon endişelerini körükleyebilir. İkinci olarak artan petrol fiyatları global büyümeyi olumsuz etkileyebilir. 6
Hesaplamalara göre petrol fiyatlarındaki 20 $ lık yükseliş gelişmekte olan ekonomilerin büyümesini %1.1; gelişmiş ülkelerinkini ise %0.8 azaltıyor. Petrol fiyatları şayet son iki haftada şahit olduğumuz hızla yükselmeye devam ederse henüz krizden yeni çıkmış ve tam büyüme potansiyeline ulaşamamış global ekonomiye ikinci bir dip yaptırabilir. Özet ve Sonuç: 1- Altın fiyatları 2009 ve 2010 da ağırlıklı olarak bol likidite, ikinci bir dip endişelerinden yükseldi. 2010 da buna hızlı enflasyon artışı korkuları ve arz talep dengesizliği de eşlik etti. 2010 un son çeyreğinden itibaren altın arzı hızla yükselerek fiyat artışını durdurdu. 2- (Ortadoğu krizi başlamadan önce ortaya çıkan) gıda ve enerji fiyatları kaynaklı ortaya çıkan global enflasyondaki artış altın fiyatlarını harekete geçirecek şekilde tehlikeli değildi. Çünkü ekonomik görünümün düzeldiği ve yatırımcıların risk iştahlarını artırdığı zamanlarda enflasyon tehlikesi görülse dahi altın talep görmüyor. 3- İlk iki madde ışığında 2011 de altın fiyatlarının son iki senenin yatay / hafif aşağı yönlü seyredebileceği söylenebilir (di). Ekim-2010 dan bugüne olan seyir bu beklentileri doğrular nitelikte idi. 4- Fakat son haftalarda ortaya çıkan Ortadoğu siyasal krizine ilişkin belirsizliklerin petrol fiyatlarını hızla yükseltmeye devam etmesi altın fiyatlarını iki uç senaryo üzerinden etkileyebilir. Birincisi artan petrol fiyatlarına paralel global enflasyonun hızla yükselmesi. İkincisi ise artan petrol fiyatlarının henüz potansiyeline ulaşmamış global büyümeyi ikinci bir resesyona sürüklemesi. Her iki uç olasılık da altın fiyatlarını hızla yukarılara taşıyabilir. Diğer taraftan mevcut gidişat Ortadoğu da siyasi değişikliklerin süreceğini, fakat bunun daha kontrollü olacağını ve petrol fiyatlarını krize sokacak bir etki yaratmayacağını gösteriyor. Bu anlamda 2010 un son çeyreğinde altın fiyatlarının yatay/ aşağı yönlü sürecinin devam edeceği görülüyor. 7
DenizBank Ekonomi Bülteni Uzun Vadeli Düşünebilenlerin Zamanı... Kuzey Afrika da yaşananlar piyasalarda önemli bir belirsizlik yarattı. Oynaklık arttı (örneğin VIX endeksi) ve risk derecesi yüksek yatırım araçları değer kaybetti (örneğin MSCI hisse senedi endeksleri). Bu bölgenin mevcut haliyle ekonomik açıdan (sanayi ve hizmet üretimi ve tüketim açısından) dünya için fazla bir önemi yok. Ama petrol ve enerji açısından önemi var. O nedenle piyasalardaki endişeler özellikle son günlerde Libya nın bölgedeki ayaklanmaya katılmasıyla arttı. Çünkü Libya petrol üretimi açısından bölgedeki en önemli ülke. Dünyadaki günlük 88 milyon varillik tüketimin 1.6 milyon varili, yani yaklaşık %2 si Libya dan karşılanıyor. Libya öncesinde karışan Mısır o kadar önemli bir petrol üreticisi değil ama Süveyş kanalı üzerinden petrol taşımacılığı açısından çok önemli. Sonuçta önemli olan petrolün üretiminden ziyade tüketilecek pazara ulaşabilmesi. Bu bölgede yaşananların bir başka önemi daha var. Kuzey Afrika dünya petrol üretiminin yaklaşık %5 ini karşılarken benzer politik rejimlere sahip ve o nedenle de bugün Kuzey Afrika da yaşanan ayaklanmaların benzerlerini yaşama olasılığı yüksek olan Orta Doğu bölgesi dünya petrol üretiminin %30 unu karşılıyor. Bugün piyasalarda yaşanan endişelerin en büyük kaynağı bu. Libya (ve petrol üretiminden bölgede ondan sonra gelen Cezayir) sineye çekilebilir ama Orta Doğu petrolünün kesintiye uğraması ile petrol fiyatlarının çok daha yüksek seviyelere çıkarak dünya ekonomisini yeniden bir resesyona sokması kötü olur. Bugünkü satışları da haklı çıkartır. Bu bağlamda S. Arabistan ın komşusu Bahreyn de yaşananlar ve Katar dan gelen bazı haberler piyasaları endişelendiriyor. Günde 8.5 milyon varil ile Rusya ve ABD den sonra dünyanın en büyük üçüncü üreticisi olan Suudi Arabistan bugün günde 4 milyon tona yakın daha fazla petrol üretebilecek durumda. Yani Libya hiç üretemese bile bunu fazlasıyla telafi edilebilir ve S. Arabistan bunun garantisini verdi bile. Çünkü petrol fiyatlarının çok yükselip global ekonomik istikrarı bozması onların da işlerine gelmiyor. Ayrıca, sıranın kendisine geleceğini düşünen Suud Kralı müthiş bir zamanlamayla yurtdışındaki 3 aylık tedavi programını tamamlayıp ülkesine döndü ve hemen 36 milyar $ lık (2014 e kadar 400 milyar $ lık) bir teşvik programı açıkladı. Kısa vadede memurlara %15 zam verilecek (S. Arabistan halkı için de zaten kamu memuriyeti önemli, diğer işlerde yabancı işçiler çalışıyor). Rusya* Amerika* S.Arabistan Çin* İran Irak Kuveyt BAE Libya Cezayir *Opec Harici Petrol Üreten Ülkeler (varil/gün) Üretim Atıl Kapasite 0 2 4 6 8 10 12 Kaynak: ABD Enerji Bilgi İdaresi SIRALAMA 1 2 3 4 5 9 10 10 17 18 Olumlu Bakış Açısı... Kuzey Afrika da yaşananları, bu bölge dışına taşmadığı durumda, en azından orta vadede üç açıdan olumlu değerlendirmek mümkün: Birincisi, 2008-2009 krizi sonrasında dünya ihracat pazarı daraldı. En büyük tüketici konumundaki ABD nin tüketim gücü (yani diğerleri için ihracat imkanı) eskisi kadar değil. Dünyanın yeni pazarlara ihtiyacı var. Çin ve çevresinde önemli bir tüketim gücü bekleniyor ama buradaki otoriteler bu süreci para ve kur politikalarıyla dizginlemek ve ekonomilerinde balonlar oluşmasının önüne geçmek istiyorlar. O nedenle nüfus çok olsa bile buralardaki tüketim potansiyeli kısa sürede ABD deki tüketimi dengeleyebilecek boyutta değil. Bu aşamada her türlü desteğe (yeni pazara) ihtiyaç var. İkincisi, gelişmiş ülkeler kendi ekonomilerini parasal genişleme stratejileri ile ek finansman imkanları yaratarak destekliyorlar ve bir süre daha desteklemeye devam edecekler. Ve bu ek likidite son 1 yılda emtia piyasalarına akarak enerjiden tarıma emtia fiyatlarını yükseltti ve yükseltmeye devam ediyor. Hem gelişmekte olan ülkelerde hem de gelişmişlerde enflasyon baskısı ortaya çıkmaya başladı. Enflasyon Çin de %5, Hindistan da %8. İngiltere ve Euro bölgesinde de 8
%2 lik hedefin üzerinde (%4 ve %2.4). Büyük ülkeler içinde bir tek ABD de enflasyon %0.7 ile hedefin altında (çekirdek PCE %0.7 ama çekirdek ve manşet TÜFE sırasıyla %1.0 ve %1.6). Özellikle enerji ve emtia tarafında zengin olan bu bölgede daha kapitalist, daha dışa açık bir yönetim tesis edilir ve global piyasalara daha fazla petrol ve enerji arzı sağlanabilirse mevcut fiyatlara da destek oluşturabilir. Ama karşı bir görüş de bu tür durumlarda başa geldikten sonra ne yapacağını henüz belirlememiş, asıl amacın sadece mevcut düzeni yıkmak olan bir ayaklanmanın bunu kısa sürede sağlayamayacak olması (Irak da bunun güzel bir örneği oldu). Üçüncü olumlu faktör ise bu politik sıkıntının global büyümenin daha dengeli bir hale geldiği ve özellikle gelişmiş ekonomilerde deflasyon riskinin rafa kalktığı ve istihdam da yaratan bir büyüme dinamiği içine girildiği döneme tesadüf etmiş olması. Mevcut durum bundan 2 sene öncesi gibi deflasyon riskinin yüksek olduğu bir dönem olsaydı muhakkak ki petrol fiyatlarındaki bu artış çok daha olumsuz beklentiler yaratacaktı. Türkiye ye Etkisi... Kısa vadede Türkiye açısından olumlu bir şey yok. Petrol fiyatlarındaki artış uzun süre devam ederse enflasyonu ve ithalat üzerinden cari denge açığını arttıracak. Zaten cari denge açığı endişelerinde aşırıya kaçılmış durumda. Bir de üzerine bu eklenecek. 150 130 110 Petrol Fiyatları (Brent Ham, $) Türkiye bu bölgeye çok yakın. Bölgeye olan hassasiyet çok farklı bir ülke ve ekonomi olsa da yatırımcıları Türkiye ye daha mesafeli olmaya sevk edecek. 90 70 Petrol fiyatlarındaki artış Merkez Bankası nın 50 % 5.9 luk 2011 enflasyon tahmininde kullandığı 95 $ lık ortalama fiyat varsayımın çok üzerinde Ocak 08 Temmuz 08 Ocak 09 Temmuz 09 Ocak 10 Temmuz 10 Ocak 11 (hedef ise %5.5). Önemli olan bu seviyelerde ne kadar kaldığı. Petrol fiyatı uzun süre devam edip ortalamayı yükseltirse TCMB de beklenenden önce (mesela 2011 ortasında) faiz arttırmak zorunda kalabilir. Bu da elbette piyasalar için yeni ve sevinilemeyecek bir gelişme. Özet ve Sonuç... 2007 sonunda başlayan ve 2008 de iyice şiddetlenen global finansal ve ekonomik kriz 2009 yılında hızını kaybetti. 2009 yılı krizin büyümeyeceği ve resesyonun depresyona dönüşmeyeceğinin görülmesiyle piyasalarda bir geri dönüş yılı oldu. 2010 yılında gelişmekte olan ülkeler krizden daha çabuk çıkıp hızlı büyürken gelişmiş ülkelerde beklentiler hemen o kadar iyimsere dönemedi. Avrupa da sürekli halının altına süpürülen finansal sıkıntıların verdiği rahatsızlık ve piyasaların bunu kabul etmeyişi, ABD de istihdamın artamaması ve gayrımenkul sektöründe sıkıntıların devam etmesi sürekli ikinci dip endişelerini gündemde tuttu. Bu süreçte gelişmiş ülkelere yönelik risk iştahı sınırlı kalırken gelişmekte olan ülkelere yönelik spekülatif yatırımlarda artış oldu. Türkiye dahil bir çok büyük gelişmekte olan ülkede hisse senedi endeksleri kriz öncesi seviyelere ya yaklaştı ya da geçti. Gelişmiş ülkelerdeki parasal genişlemeye yönelik beklentilerin de buna büyük katkısı oldu. 9
Piyasalar 2010 sonuna doğru gelişmiş ülkelerde de büyümenin istikrar kazandığını görünce daha rahatlamaya başladı. Gelişmekte olan ülkelere yönelmiş olan risk iştahı biraz gelişmiş ülkelere kaydı ve portföyler biraz dengelendi. Gelişmekte olan ülkelerdeki emtia fiyat artışı kaynaklı enflasyon artışının hızlı faiz artışları getirebileceği ve bu ülkelerdeki büyüme dinamizmini dizginleyeceği beklentisi de bunda etkili oldu (Türkiye için de son derece geçerliydi). Ama toplamda piyasaların risk iştahı global ekonomik büyümenin daha dengeli ve istikrarlı olmasına paralel artıyordu. Tam bu esnada K. Afrika daki politik gerginlikler ortaya çıktı. Buradaki gelişmeleri yukarda özetlediğimiz büyük resme göre değerlendirmek gerekir. Özellikle uzun vadeli (sabırlı, her gün ekrana bakmayan ve basının abartılı haberlerini filtreden geçirebilen) yatırımcıların piyasalardaki büyük olasılıkla geçici olacak bu olumsuzluklardan faydalanmaları doğru olur. Kısa vadede belirsizlik çok ve sabretmek/cesaret göstermek zor. Kuzey Afrika da yaşananlar Orta Doğu ya taşarsa daha da zor. Ama bir yerde bu cesareti göstermek gerekir çünkü fiyatlar en azından kısmen bunu yansıtıyor. 10